Հիպերխոլեստերոլեմիա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Հիպերխոլեստերոլեմիա, նաև կոչվում է բարձր խոլեստերին, արյան մեջ խոլեստերինի բարձր մակարդակի առկայությունն է[1]։ Սա հիպերլիպիդեմիայի (արյան մեջ լիպիդների բարձր մակարդակ), հիպերլիպոպրոտեինեմիայի (արյան մեջ լիպոպրոտեինների բարձր մակարդակ) և դիսլիպիդեմիայի (արյան մեջ լիպիդների և լիպոպրոտեինների մակարդակների ցանկացած աննորմալություն) ձև է[1]։

Արյան մեջ ոչ բարձր խտության լիպոպրոտեինների և ցածր խտության լիպոպրոտեինների (ՑԽԼ) բարձր մակարդակը կարող է լինել սննդակարգի, գիրության, ժառանգական (գենետիկ) հիվանդությունների (օրինակ՝ ՑԽԼ ընկալիչների մուտացիաները ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիայի դեպքում) կամ այլ հիվանդությունների պատճառով, ինչպիսիք են 2-րդ տիպի շաքարախտը և վահանաձև գեղձի անբավարարությունը[1]։

Խոլեստերինը լիպիդների երեք հիմնական դասերից մեկն է, որը արտադրվում և օգտագործվում է բոլոր կենդանիների բջիջների կողմից թաղանթներ ձևավորելու համար։ Բուսական բջիջները արտադրում են ֆիտոստերոլներ (նման խոլեստերինին), բայց բավականին փոքր քանակությամբ[2]։ Խոլեստերինը ստերոիդ հորմոնների և լեղաթթուների արտադրման նախադրյալն է։ Քանի որ խոլեստերինը ջրում անլուծելի է, արյան պլազմայում այն տեղափոխվում է սպիտակուցային մասնիկների լիպոպրոտեինների միջոցով։ Լիպոպրոտեինները դասակարգվում են ըստ իրենց խտության՝ շատ ցածր խտության լիպոպրոտեիններ (ՇՑԽԼ), միջանկյալ խտության լիպոպրոտեիններ (ՄԽԼ), ցածր խտության լիպոպրոտեիններ (ՑԽԼ) և բարձր խտության լիպոպրոտեիններ (ԲԽԼ)[3]։ Բոլոր լիպոպրոտեինները կրում են խոլեստերին, սակայն ԲԽԼ-ից բացի լիպոպրոտեինների բարձր մակարդակը (կոչվում է ոչ ԲԽԼ խոլեստերին), մասնավորապես ՑԽԼ-խոլեստերինը կապված է աթերոսկլերոզի և սրտի իշեմիկ հիվանդության առաջացման բարձր ռիսկի հետ[4]։ Ի հակադրություն, ԲԽԼ խոլեստերինի ավելի բարձր մակարդակները պաշտպանիչ են[5]։

Տրանս ճարպերից խուսափելը և մեծահասակների սննդակարգում հագեցած ճարպերը պոլիչհագեցած ճարպերով փոխարինելը խորհուրդ է տրվում մեծահասակների արյան ընդհանուր խոլեստերինի և ՑԽԼ-ի նվազեցման համար[6][7]։ Շատ բարձր խոլեստերինով (օրինակ՝ ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիա) ունեցող մարդկանց մոտ սննդակարգը հաճախ բավարար չէ ՑԽԼ-ի ցանկալի իջեցմանը հասնելու համար, և սովորաբար պահանջվում են լիպիդները իջեցնող դեղամիջոցներ[8]։ Անհրաժեշտության դեպքում իրականացվում են այլ բուժումներ, ինչպիսիք են ՑԽԼ աֆերեզը կամ նույնիսկ վիրահատությունը (ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիայի առանձնապես ծանր ենթատեսակների դեպքում)[8]։ ԱՄՆ-ում մոտ 34 միլիոն չափահաս մարդիկ ունեն արյան բարձր խոլեստերին[9]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քսանտելազմա, դեղնավուն բծեր, որոնք կազմված են կոպերի վերևում կուտակված խոլեստերինի նստվածքներից:Սրանք ավելի հաճախ հանդիպում են ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիա ունեցող մարդկանց մոտ:

Չնայած հիպերխոլեստերինեմիան ինքնին ասիմպտոմատիկ է, շիճուկում խոլեստերինի երկարատև բարձրացումը կարող է հանգեցնել աթերոսկլերոզի (զարկերակների կարծրացում)[10]։ Տասնամյակների ընթացքում շիճուկում բարձր խոլեստերինը նպաստում է զարկերակներում աթերոմատոզ սալիկների ձևավորմանը։ Սա կարող է հանգեցնել ներգրավված զարկերակների աստիճանական նեղացման։ Հնարավոր է նաև, ավելի փոքր թիթեղները կարող են պատռվել և վերածվել թրոմբի, որը խանգարում է արյան բնականոն հոսքը[11]։ Կորոնար զարկերակի հանկարծակի խցանումը կարող է հանգեցնել սրտի կաթվածի։ Ուղեղը մատակարարող զարկերակի խցանումը կարող է ինսուլտի պատճառ դառնալ։ Եթե ստենոզի կամ խցանման զարգացումը աստիճանաբար է ընթանում, հյուսվածքներին և օրգաններին արյան մատակարարումը դանդաղորեն նվազում է, մինչև օրգանների գործառույթը խաթարվի։ Այս պահին հյուսվածքների իշեմիան (արյան մատակարարման սահմանափակումը) կարող է դրսևորվել հատուկ ախտանիշներով։ Օրինակ՝ ուղեղի ժամանակավոր իշեմիան (սովորաբար կոչվում է անցողիկ իշեմիկ նոպա) կարող է դրսևորվել որպես տեսողության ժամանակավոր կորուստ, գլխապտույտ և հավասարակշռության խանգարում, խոսելու դժվարություն, թուլություն կամ թմրություն կամ քորոց, սովորաբար մարմնի մի կողմում։ Սրտին անբավարար արյան մատակարարումը կարող է առաջացնել կրծքավանդակի ցավ, իսկ աչքի իշեմիան կարող է դրսևորվել որպես մեկ աչքի տեսողության անցողիկ կորուստ։ Ոտքերի անբավարար արյան մատակարարումը կարող է դրսևորվել ցավ քայլելիս, մինչդեռ աղիներում այն կարող է դրսևորվել որպես որովայնի ցավ ուտելուց հետո[1][12]։

Հիպերխոլեստերինեմիայի որոշ տեսակներ հանգեցնում են հատուկ ֆիզիկական բացահայտումների։ Օրինակ, ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիան (IIa տիպի հիպերլիպոպրոտեինեմիա) կարող է կապված լինել քսանտելազմայի (դեղնավուն բծեր կոպերի շուրջ մաշկի տակ)[13], ծայրամասային եղջերաթաղանթի սպիտակ կամ մոխրագույն գունաթափման[14], և քսանթոմայի հետ[15][16]։ III տիպի հիպերլիպիդեմիան կարող է կապված լինել ափի, ծնկների և արմունկների քսանթոմաների հետ[15]։

Պատճառները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խոլեսթերինի բանաձևի կառուցվածքը

Հիպերխոլեստերինեմիան սովորաբար պայմանավորված է շրջակա միջավայրի և գենետիկական գործոնների համակցությամբ[17]։ Շրջակա միջավայրի գործոնները ներառում են քաշը, սննդակարգը և սթրեսը[10][18]։ Միայնությունը նույնպես ռիսկի գործոն է[10]։

Դիետա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դիետան ազդում է արյան խոլեստերինի վրա, սակայն այդ ազդեցության չափը տարբեր անհատների մոտ[19][20]։

Շաքարով կամ հագեցած ճարպերով հարուստ սննդակարգը բարձրացնում է ընդհանուր խոլեստերինը և ՑԽԼ-ն[21]։ Ապացուցված է, որ տրանս ճարպերը նվազեցնում են բարձր խտության լիպոպրոտեինների մակարդակը՝ միաժամանակ բարձրացնելով ՑԽԼ-ի մակարդակը[22]։

2016 թվականի վերանայումը նախնական ապացույցներ է գտել, որ սննդային խոլեստերինը կապված է արյան բարձր խոլեստերինի հետ[23]։ Ըստ 2018-ի կատարված հետազոտությունների կարծես թե կա կախվածություն խոլեստերինի ընդունման և ՑԽԼ խոլեստերինի առաջացման միջև[24]։

Բժշկական պայմաններ և բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մի շարք այլ պայմաններ կարող են նաև բարձրացնել խոլեստերինի մակարդակը, ներառյալ 2-րդ տիպի շաքարախտը, գիրությունը, ալկոհոլի օգտագործումը, մոնոկլոնալ գամոպաթիան, դիալիզի թերապիան, նեֆրոտիկ համախտանիշը, հիպոթիրեոզը, Քուշինգի համախտանիշը և նյարդային անորեքսիա[10]ն։ Մի շարք դեղամիջոցներ և դեղերի դասեր կարող են խանգարել լիպիդային նյութափոխանակությունը[25][26]։

Գենետիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գենետիկական ներդրումը սովորաբար պայմանավորված է բազմաթիվ գեների («պոլիգեն»), թեև երբեմն կարող է պայմանավորված լինել մեկ գենի արատով, ինչպիսին է ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիան[10]։ Ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիայի դեպքում մուտացիաները կարող են առկա լինել APOB գենում (աուտոսոմային դոմինանտ), աուտոսոմային ռեցեսիվ ՑԽԼRAP1 գենում[27][28]։ Ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիան ախտահարում է 250 անհատից մոտ մեկին[29][30]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խոլեստերինի մակարդակի մեկնաբանություն
Խոլեստերինի տեսակը մմոլ/լ մգ/դլ Մեկնաբանություն
Ընդհանուր խոլեստերին <5.2 <200 Ցանկալի է[31]
5.2–6.2 200–239 թթ Սահմանային գիծ[31]
>6.2 >240 Բարձր[31]
ՑԽԼ խոլեստերին <2.6 <100 Ամենացանկալին[31]
2.6–3.3 100–129 թթ Լավ[31]
3.4–4.1 130–159 թթ Սահմանային բարձր[31]
4.1–4.9 160–189 թթ Բարձր և անցանկալի[31]
>4.9 >190 Շատ բարձր[31]
ԲԽԼ խոլեստերին <1.0 <40 անցանկալի; ռիսկը մեծացել է[31]
1,0–1,5 41–59 թթ Լավ, բայց ոչ օպտիմալ[31]
>1,55 >60 Լավ; ռիսկը նվազել է[31]

ԱՄՆ-ում և մի շարք այլ երկրներում խոլեստերինը չափվում է արյան մեկ դեցիլիտրում (մգ/դլ) միլիգրամներով։ Միացյալ Թագավորությունում, եվրոպական երկրների մեծ մասում և Կանադայում մեկ լիտր արյան մեջ միլիմոլներն են չափվում (մմոլ/լ)[32]։

Առողջ մեծահասակների համար Միացյալ Թագավորության Առողջապահության Ազգային Ծառայությունը խորհուրդ է նորմա համարել ընդհանուր խոլեստերինի 5 մմոլ/լ և ցածր խտության լիպոպրոտեին խոլեստերին (ՑԽԼ) 3մմոլ/լ-ի վերին սահմանները։ Սրտանոթային հիվանդությունների բարձր ռիսկ ունեցող մարդկանց համար ընդհանուր խոլեստերինի առաջարկվող սահմանը 4 մմոլ/լ, և 2մմոլ/լ ՑԽԼ-ի համար[33]։

Միացյալ Նահանգներում Առողջապահության ազգային ինստիտուտի Սրտի, թոքերի և արյան ազգային ինստիտուտը 200 մգ/դլ-ից պակաս ընդհանուր խոլեստերինը դասակարգում է որպես «ցանկալի», 200-ից 239 մգ/դլ՝ որպես «սահմանային բարձր» և 240մգ/դլ կամ ավելի որպես «բարձր»։

Խոլեստերինի նորմալ և աննորմալ մակարդակների միջև բացարձակ սահման չկա, և արժեքները պետք է հաշվի առնվեն առողջական այլ պայմանների և ռիսկի գործոնների հետ կապված։

Ընդհանուր խոլեստերինի ավելի բարձր մակարդակը մեծացնում է սրտանոթային հիվանդությունների, մասնավորապես՝ սրտի իշեմիկ հիվանդության ռիսկը[34]։ ՑԽԼ կամ ոչ ԲԽԼ խոլեստերինի մակարդակները երկուսն էլ կանխատեսում են ապագա սրտի կորոնար հիվանդությունը։ Վիճելի է, թե որն է ավելի շատ ազդեցություն ունի[35]։ Նախկինում ՑԽԼ և ՇՑԽԼ մակարդակները հազվադեպ էին չափվում ուղղակիորեն ծախսերի պատճառով։ Տրիգլիցերիդների մակարդակները ընդունվել են որպես ՇՑԽԼ-ի մակարդակի ցուցիչ, ՑԽԼ-ն սովորաբար գնահատվում էր Ֆրիդեվալդի բանաձևով.

ՑԽԼ ընդհանուր խոլեստերին – ԲԽԼ– (0,2 x ծոմ պահող տրիգլիցերիդներ)[36]։

Այժմ խորհուրդ է տրվում գենետիկական սքրինինգ անցկացնել, եթե կասկածվում է ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիայի որևէ ձև[37]։

Դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դասականորեն հիպերխոլեստերինեմիան դասակարգվում է ըստ լիպոպրոտեինների էլեկտրոֆորեզի և Ֆրեդրիկսոնի դասակարգման։ Ավելի նոր մեթոդներ, ինչպիսիք են «լիպոպրոտեինների ենթադասի վերլուծությունը», զգալի բարելավումներ են առաջարկել աթերոսկլերոզի առաջընթացի և կլինիկական հետևանքների հետ կապը հասկանալու համար։ Եթե հիպերխոլեստերինեմիան ժառանգական է (ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիա), ավելի հաճախ հայտնաբերվում է վաղաժամ, ավելի վաղ սկսված աթերոսկլերոզի ընտանեկան պատմություն[37]։

Սքրինինգի մեթոդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ի Կանխարգելիչ ծառայությունների աշխատանքային խումբը 2008 թվականին խստորեն խորհուրդ է տվել սովորական սկրինինգ անցկացնել 35 տարեկան և բարձր տարիքի տղամարդկանց, և 45 տարեկան և բարձր տարիքի կանանց մոտ լիպիդային խանգարումների և աննորմալ լիպիդների հայտնաբերման և բուժման համար, հատկապես ովքեր ունեն սրտի իշեմիկ հիվանդության բարձր ռիսկ։ Նրանք նաև խորհուրդ են տվել պարբերաբար զննել 20-ից 35 տարեկան տղամարդկանց և 20-ից 45 տարեկան կանանց, եթե նրանք ունեն սրտի իշեմիկ հիվանդության ռիսկի այլ գործոններ[38]։ 2016-ին նրանք եզրակացրեցին, որ 40 տարեկանից ցածր բնակչության առանց ախտանիշների թեստավորումն անհասկանալի օգուտ է[39][40]։

Կանադայում սկրինինգը խորհուրդ է տրվում 40 և բարձր տարիքի տղամարդկանց և 50 և ավելի բարձր տարիքի կանանց համար[41]։ Նորմալ խոլեստերինի մակարդակ ունեցողների մոտ սկրինինգը խորհուրդ է տրվում հինգ տարին մեկ անգամ[42]։ Երբ մարդիկ ստատին են ընդունում, հետագա թեստավորումը քիչ օգուտ է տալիս, քանի որ նորմալ արդյունքներ են երևում հետազոտության արդյուքում[43]։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուժումը հիմնված է սրտի հիվանդության ռիսկի չորս մակարդակների վրա[44]։ Ռիսկի յուրաքանչյուր մակարդակի համար կազմվում են արյան կազմում ՑԽԼ-ի մակարդակները, որոնք ներկայացնում են բուժման և այլ գործողությունների[44]։ Որքան բարձր է ռիսկի կատեգորիան, այնքան ցածր է խոլեստերինի շեմը[44]։

ՑԽԼ խոլեստերինի մակարդակի շեմեր[44][45]
Ռիսկի կատեգորիա Ռիսկի կատեգորիայի չափանիշները Հաշվի առեք ապրելակերպի փոփոխությունները Մտածեք դեղորայքի մասին
Ռիսկի գործոնների թիվը† 10 տարվա ռիսկ

սրտամկանի իշեմիա

մմոլ/լ մգ/դլ մմոլ/լ մգ/դլ
Բարձր Նախկին սրտի հիվանդություն ԿԱՄ >20% >2.6[46] > 100 >2.6 > 100
Չափավոր բարձր 2 կամ ավելի ԵՎ 10–20% >3.4 >130 >3.4 >130
Չափավոր 2 կամ ավելի ԵՎ <10% >3.4 >130 >4.1 >160
Ցածր 0 կամ 1 >4.1 >160 >4.9 >190
Ռիսկի գործոնները ներառում են ծխախոտի ծխելը, հիպերտոնիան (BP ≥140/90մմ Hg կամ հակահիպերտոնիկ դեղամիջոցի դեպքում),

ցածր ԲԽԼ խոլեստերին (<40 մգ/դլ), սրտի վաղաժամ հիվանդության ընտանեկան պատմություն և տարիք (տղամարդիկ ≥45 տարեկան, կանայք ≥55 տարեկան)։

Ապացուցվել է, որ բարձր ռիսկի ենթարկվածների կենսակերպի փոփոխումըն և ստատինների օգտագործումը նվազեցնում է մահացության ցուցանիշը[10]։

Ապրելակերպ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բարձր խոլեստերին ունեցողների համար առաջարկվող կենսակերպի փոփոխությունները ներառում են՝ ծխելը դադարեցնելը, ալկոհոլի սպառման սահմանափակումը, ֆիզիկական ակտիվության ավելացումը և առողջ քաշի պահպանումը[19]։

Ավելորդ քաշ ունեցող կամ գեր մարդիկ կարող են նվազեցնել արյան խոլեստերինը՝ նիհարելով. միջինում մեկ կիլոգրամ քաշի կորուստը կարող է նվազեցնել ՑԽԼ խոլեստերինը 0,8-ովմգ/դլ[8]։

Դիետա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բանջարեղենի, մրգերի, սննդային մանրաթելերի և ճարպերի ցածր պարունակությամբ դիետաn, հանգեցնում է ընդհանուր խոլեստերինի նվազմանը[47][48][49]։ Սննդային խոլեստերինի օգտագործումը հանգեցնում է շիճուկում խոլեստերինի փոքր աճի[50][51], որի մեծությունը կարելի է կանխատեսել Կեյսի[52] եւ Հեգստեդի[53] հավասարումների միջոցով։ Դիետիկ խոլեստերինի սահմանափակումներ առաջարկվել են Միացյալ Նահանգներում, բայց ոչ Կանադայում, Միացյալ Թագավորությունում և Ավստրալիայում[50]։ Այնուամենայնիվ, 2015 թվականին Միացյալ Նահանգներում Դիետիկ ուղեցույցների խորհրդատվական կոմիտեն հանեց խոլեստերինի ընդունումը սահմանափակելու իր առաջարկությունը[54]։

2020 թվականի Cochrane-ի վերանայումը պարզել է, որ հագեցած ճարպերը պոլիչհագեցած ճարպերով փոխարինելը հանգեցրել է սրտանոթային հիվանդությունների նվազմանը` նվազեցնելով արյան խոլեստերինը[55]։ Այլ ակնարկներ չեն հայտնաբերել հագեցած ճարպերի ազդեցությունը սրտանոթային հիվանդությունների վրա[7][56]։ Տրանս ճարպերը ճանաչվում են որպես խոլեստերինի հետ կապված սրտանոթային հիվանդությունների պոտենցիալ ռիսկի գործոն, և խորհուրդ է տրվում խուսափել դրանցից մեծահասակների սննդակարգում[7]։

Լիպիդների ազգային ասոցիացիան խորհուրդ է տալիս ընտանեկան հիպերխոլեստերինեմիա ունեցող մարդկանց սահմանափակել ընդհանուր ճարպերի ընդունումը էներգիայի ընդունման 25-35%-ով, հագեցած ճարպերով՝ էներգիայի ընդունման 7%-ից պակաս, իսկ խոլեստերինը՝ 200-ից պակաս մգ օրական[8]։ Ցածր կալորիականությամբ սննդակարգում ճարպերի ընդհանուր ընդունման փոփոխությունները կարծես թե չեն ազդում արյան խոլեստերինի վրա[57]։

Դեղորայք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստատինները սովորաբար օգտագործվող դեղամիջոցներն են՝ ի լրումն առողջ ապրելակերպի միջամտությունների[58][59]։ Ստատինները կարող են նվազեցնել ընդհանուր խոլեստերինը մոտ 50%-ով մարդկանց մեծամասնության մոտ[35], և արդյունավետ են սրտանոթային հիվանդությունների ռիսկը նվազեցնելու համար, և՛ առանց նախապես գոյություն ունեցող սրտանոթային հիվանդություններով մարդկանց մոտ[60][61][62]։ Ապացուցված է, որ սրտանոթային հիվանդություն չունեցող մարդկանց մոտ ստատինները նվազեցնում են մահացությունը պատճառները, մահացու և ոչ մահացու սրտի կորոնար հիվանդությունները և ինսուլտները[63]։ Ավելի մեծ դրական առաջընթաց է նկատվում բարձր ինտենսիվության ստատինային թերապիայի օգտագործման հետևանքով[64]։ Ստատինները կարող են բարելավել կյանքի որակը, երբ օգտագործվում են առանց առկա սրտանոթային հիվանդությունների (այսինքն առաջնային կանխարգելման նպատակով) մարդկանց մոտ[63]։ Ստատինները նվազեցնում են խոլեստերինը հիպերխոլեստերինեմիայով երեխաների մոտ, սակայն 2010 թվականի դրությամբ ոչ մի ուսումնասիրություն ցույց չի տվել բարելավված արդյունքներ[65], իսկ դիետան մանկական տարիքի թերապիայի հիմնական հիմքն է[35][66]։

Այլ միջոցները, որոնք կարող են օգտագործվել, ներառում են ֆիբրատները, նիկոտինաթթուն և խոլեստիրամինը[67]։ Այնուամենայնիվ, դրանք խորհուրդ են տրվում միայն այն դեպքում, եթե ստատինները չեն հանդուրժվում կամ հղի կանանց մոտ[67]։ PCSK9 սպիտակուցի դեմ ներարկվող հակամարմինները (էվոլոկումաբ, բոկոցիզումաբ, ալիրոկումաբ) կարող են նվազեցնել ՑԽԼ խոլեստերինը և ապացուցվել է, որ նվազեցնում են մահացությունը[68]։

Ուղեցույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ում ուղեցույցներ գոյություն ունեն Խոլեստերինի մասին կրթության ազգային ծրագրից (2004)[69] և մասնագիտական ընկերությունների համատեղ մարմնից՝ Ամերիկյան սրտի ասոցիացիայի գլխավորությամբ[70]։

Մեծ Բրիտանիայում Առողջապահության և Կլինիկական Գերազանցության Ազգային Ինստիտուտը առաջարկություններ է արել բարձր խոլեստերինի մակարդակի բուժման վերաբերյալ, հրապարակվել են 2008 թվականին[71], և 2014 թվականին հայտնվել է նոր ուղեցույց, որն ընդգրկում է ընդհանուր սրտանոթային հիվանդությունների կանխարգելումը[72]։

Սրտաբանության եվրոպական միության և աթերոսկլերոզի եվրոպական միության դիսլիպիդեմիայի բուժման աշխատանքային խումբը 2011 թվականին հրապարակել է դիսլիպիդեմիայի բուժման ուղեցույցներ[73]։

Հատուկ պոպուլյացիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

70 տարեկանից բարձր մարդկանց շրջանում հիպերխոլեստերինեմիան ռիսկի գործոն չէ սրտամկանի ինֆարկտով կամ անգինայով հոսպիտալացվելու համար[74]։ Կան նաև աճող ռիսկեր 85 տարեկանից բարձր մարդկանց մոտ՝ ստատինային դեղամիջոցներ օգտագործելիս[74]։ Այդ իսկ պատճառով, դեղամիջոցները, որոնք նվազեցնում են լիպիդների մակարդակը, չպետք է կանոնավոր կերպով օգտագործվեն կյանքի սահմանափակ տեւողությամբ մարդկանց շրջանում[74]։

Բժիշկների ամերիկյան քոլեջը խորհուրդ տալիս հիպերխոլեստերինեմիայի դեպքում շաքարախտով հիվանդ մարդկանց մոտ[75].

  1. Լիպիդների իջեցման թերապիան պետք է օգտագործվի սրտանոթային մահացության և հիվանդացության երկրորդական կանխարգելման համար բոլոր մեծահասակների համար, ովքեր ունեն հայտնի կորոնար արտրի հիվանդություն և 2-րդ տիպի շաքարախտ։
  2. Ստատինները պետք է օգտագործվեն 2-րդ տիպի շաքարախտով մեծահասակների և սրտանոթային ռիսկի այլ գործոններով մակրոանոթային բարդությունների առաջնային կանխարգելման համար։
  3. Լիպիդների իջեցման թերապիա սկսելուց հետո 2-րդ տիպի շաքարային դիաբետով մարդիկ պետք է ստատինի առնվազն չափավոր չափաբաժիններ ընդունեն[76]։
  4. Այն մարդկանց համար, ովքեր ունեն 2-րդ տիպի շաքարախտ, ովքեր ստատիններ են ընդունում, խորհուրդ չի տրվում լյարդի ֆունկցիայի թեստերի կամ մկանային ֆերմենտների կանոնավոր մոնիտորինգ կատարել, բացառությամբ հատուկ հանգամանքների։

Այլընտրանքային բժշկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2002 թվականին անցկացված հետազոտության համաձայն՝ այլընտրանքային բժշկությունն օգտագործվել է խոլեստերինի բուժման նպատակով ԱՄՆ մեծահասակների 1,1%-ի կողմից։ Նախորդ հարցումներին համապատասխան՝ այս մեկը պարզել է, որ անհատների մեծամասնությունը (55%) այն օգտագործել է ավանդական բժշկության հետ համատեղ[77]։ Ավանդական չինական բժշկության մեջ օգտագործվող բուսական դեղամիջոցների արդյունավետության համակարգված վերանայումը[78] անորոշ արդյունքներ ունեցավ՝ ներառված ուսումնասիրությունների վատ մեթոդաբանական որակի պատճառով[79]։ 2000 թվականին Սննդամթերքի և դեղերի վարչությունը հաստատել է ֆիտոստերոլի էսթերների կամ ֆիտոստանոլի էսթերների որոշակի քանակություն պարունակող մթերքների նշումը որպես խոլեստերինը իջեցնող[80]։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականին Միացյալ Նահանգներում ընդհանուր խոլեստերինի բարձր մակարդակը 13%-ից մի փոքր ավելի է, քան 2000 թվականի 17%-ը[81][82]։

Միացյալ Թագավորությունում միջին ընդհանուր խոլեստերինը 5,9 մմոլ/լ է, մինչդեռ Չինաստանի և Ճապոնիայի գյուղական վայրերում միջին ընդհանուր խոլեստերինը 4 մմոլ/լ է[10][83]։ Մեծ Բրիտանիայում կորոնար անոթների հիվանդության մակարդակը բարձր է, իսկ Չինաստանի և Ճապոնիայի գյուղական շրջաններում՝ ցածր[10]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 «Dyslipidaemia». Lancet. 362 (9385): 717–731. 2003 թ․ օգոստոս. doi:10.1016/S0140-6736(03)14234-1. PMID 12957096.
  2. ↑ «Cholesterol and Plants». Journal of Chemical Education. 82 (12): 1791. 2005 թ․ դեկտեմբեր. Bibcode:2005JChEd..82.1791B. doi:10.1021/ed082p1791. ISSN 0021-9584.
  3. ↑ «Understanding lipoproteins as transporters of cholesterol and other lipids». Advances in Physiology Education. 28 (1–4): 105–106. 2004 թ․ դեկտեմբեր. doi:10.1152/advan.00048.2003. PMID 15319192.
  4. ↑ «Atherogenic lipoprotein particles in atherosclerosis». Circulation. 109 (23 Suppl 1): III2–III7. 2004 թ․ հունիս. doi:10.1161/01.CIR.0000131511.50734.44. PMID 15198959.
  5. ↑ «Antiatherogenic small, dense HDL--guardian angel of the arterial wall?». Nature Clinical Practice. Cardiovascular Medicine. 3 (3): 144–153. 2006 թ․ մարտ. doi:10.1038/ncpcardio0500. PMID 16505860.
  6. ↑ «Healthy diet – Fact sheet N°394». World Health Organization. 2015 թ․ սեպտեմբեր. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 6-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «Intake of saturated and trans unsaturated fatty acids and risk of all cause mortality, cardiovascular disease, and type 2 diabetes: systematic review and meta-analysis of observational studies». BMJ. 351: h3978. 2015 թ․ օգոստոս. doi:10.1136/bmj.h3978. PMC 4532752. PMID 26268692. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 «Management of familial hypercholesterolemias in adult patients: recommendations from the National Lipid Association Expert Panel on Familial Hypercholesterolemia». Journal of Clinical Lipidology. 5 (3 Suppl): S38–S45. 2011 թ․ հունիս. doi:10.1016/j.jacl.2011.04.001. PMID 21600528.
  9. ↑ «Hypercholesterolemia». Genetics Home Reference. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 16-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 10,7 «Hypercholesterolaemia and its management». BMJ. 337: a993. 2008 թ․ օգոստոս. doi:10.1136/bmj.a993. PMID 18719012.
  11. ↑ «Concept of vulnerable/unstable plaque». Arteriosclerosis, Thrombosis, and Vascular Biology. 30 (7): 1282–1292. 2010 թ․ հուլիս. doi:10.1161/ATVBAHA.108.179739. PMID 20554950.
  12. ↑ «Primary prevention of coronary heart disease: guidance from Framingham: a statement for healthcare professionals from the AHA Task Force on Risk Reduction. American Heart Association». Circulation. 97 (18): 1876–1887. 1998 թ․ մայիս. doi:10.1161/01.CIR.97.18.1876. PMID 9603549. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  13. ↑ Shields C, Shields J (2008). Eyelid, conjunctival, and orbital tumors: atlas and textbook. Hagerstown, Maryland: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-7578-6.
  14. ↑ «Correlating corneal arcus with atherosclerosis in familial hypercholesterolemia». Lipids in Health and Disease. 7 (1): 7. 2008 թ․ մարտ. doi:10.1186/1476-511X-7-7. PMC 2279133. PMID 18331643.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  15. ↑ 15,0 15,1 James WD, Berger TG (2006). Andrews' Diseases of the Skin: Clinical Dermatology. Saunders Elsevier. էջեր 530–32. ISBN 978-0-7216-2921-6.
  16. ↑ Rapini RP, Bolognia JL, Jorizzo JL (2007). Dermatology: 2-Volume Set. St. Louis, Missouri: Mosby. էջեր 1415–16. ISBN 978-1-4160-2999-1.
  17. ↑ «Loneliness matters: a theoretical and empirical review of consequences and mechanisms». Annals of Behavioral Medicine. 40 (2): 218–227. 2010 թ․ հոկտեմբեր. doi:10.1007/s12160-010-9210-8. PMC 3874845. PMID 20652462.
  18. ↑ «Stress, stress reduction and hypercholesterolemia in African Americans: a review». Ethnicity & Disease. 9 (3): 451–62. 1999. PMID 10600068.
  19. ↑ 19,0 19,1 «Evidence of lifestyle modification in the management of hypercholesterolemia». Current Cardiology Reviews. 9 (1): 2–14. 2013 թ․ փետրվար. doi:10.2174/157340313805076313. PMC 3584303. PMID 22998604.
  20. ↑ «Plasma lipid and lipoprotein responses to dietary fat and cholesterol: a meta-analysis». The American Journal of Clinical Nutrition. 65 (6): 1747–1764. 1997 թ․ հունիս. doi:10.1093/ajcn/65.6.1747. PMID 9174470.
  21. ↑ «The Evidence for Saturated Fat and for Sugar Related to Coronary Heart Disease». Progress in Cardiovascular Diseases. 58 (5): 464–472. 2016. doi:10.1016/j.pcad.2015.11.006. PMC 4856550. PMID 26586275.
  22. ↑ «Health effects of trans fatty acids». The American Journal of Clinical Nutrition. 66 (4 Suppl): 1006S–1010S. 1997 թ․ հոկտեմբեր. doi:10.1093/ajcn/66.4.1006S. PMID 9322581.
  23. ↑ «Does Dietary Cholesterol Matter?». Current Atherosclerosis Reports. 18 (11): 68. 2016 թ․ նոյեմբեր. doi:10.1007/s11883-016-0615-0. PMID 27739004.
  24. ↑ «Meta-regression analysis of the effects of dietary cholesterol intake on LDL and HDL cholesterol». The American Journal of Clinical Nutrition. 109 (1): 7–16. 2019 թ․ հունվար. doi:10.1093/ajcn/nqy273. PMID 30596814.
  25. ↑ Herink M, Ito MK (2000 թ․ հունվարի 1). «Medication Induced Changes in Lipid and Lipoproteins». In De Groot LJ, Chrousos G, Dungan K, Feingold KR, Grossman A, Hershman JM, Koch C, Korbonits M, McLachlan R (eds.). Endotext. South Dartmouth (MA): MDText.com, Inc. PMID 26561699.
  26. ↑ Durst, Ronen (2001 թ․ մայիս), Roberto Colombo, Shoshi Shpitzen, Liat Ben Avi, et al., «Recent Origin and Spread of a Common Lithuanian Mutation, G197del LDLR, Causing Familial Hypercholesterolemia: Positive Selection Is Not Always Necessary to Account for Disease Incidence among Ashkenazi Jews», American Journal of Human Genetics, 68 (5): 1172–1188, doi:10.1086/320123, PMC 1226098, PMID 11309683
  27. ↑ «Hypercholesterolemia». Genetics Home Reference. U.S. National Institutes of Health. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  28. ↑ «Jewish Genetics, Part 3: Jewish Genetic Diseases (Mediterranean Fever, Tay–Sachs, pemphigus vulgaris, Mutations)». www.khazaria.com. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  29. ↑ «Estimating the prevalence of heterozygous familial hypercholesterolaemia: a systematic review and meta-analysis». BMJ Open. 7 (9): e016461. 2017 թ․ սեպտեմբեր. doi:10.1136/bmjopen-2017-016461. PMC 5588988. PMID 28864697.
  30. ↑ Slatkin, M (2004 թ․ օգոստոս). «A Population-Genetic Test of Founder Effects and Implications for Ashkenazi Jewish Diseases». Am. J. Hum. Genet. American Society of Human Genetics via PubMed. 75 (2): 282–93. doi:10.1086/423146. PMC 1216062. PMID 15208782.
  31. ↑ 31,00 31,01 31,02 31,03 31,04 31,05 31,06 31,07 31,08 31,09 31,10 Consumer Reports; Drug Effectiveness Review Project (2013 թ․ մարտ). «Evaluating statin drugs to treat High Cholesterol and Heart Disease: Comparing Effectiveness, Safety, and Price» (PDF). Best Buy Drugs. Consumer Reports: 9. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 27-ին. which cites
  32. ↑ High Cholesterol – Tests and Diagnosis, Mayo Clinic staff. Retrieved 2013-03-09.
  33. ↑ Diagnosing High Cholesterol, NHS Choices. Retrieved 2013-03-09.
  34. ↑ «Total cholesterol as a risk factor for coronary heart disease and stroke in women compared with men: A systematic review and meta-analysis». Atherosclerosis. 248: 123–131. 2016 թ․ մայիս. doi:10.1016/j.atherosclerosis.2016.03.016. PMID 27016614.
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 «ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: the Task Force for the management of dyslipidaemias of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Atherosclerosis Society (EAS)». European Heart Journal. 32 (14): 1769–1818. 2011 թ․ հուլիս. doi:10.1093/eurheartj/ehr158. PMID 21712404. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  36. ↑ «Estimation of the concentration of low-density lipoprotein cholesterol in plasma, without use of the preparative ultracentrifuge». Clinical Chemistry. 18 (6): 499–502. 1972 թ․ հունիս. doi:10.1093/clinchem/18.6.499. PMID 4337382.
  37. ↑ 37,0 37,1 Ison HE, Clarke SL, Knowles JW (1993). «Familial Hypercholesterolemia». In Adam MP, Ardinger HH, Pagon RA, Wallace SE (eds.). GeneReviews. Seattle (WA): University of Washington, Seattle. PMID 24404629. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 4-ին.
  38. ↑ U.S. Preventive Services Task Force. «Screening for Lipid Disorders: Recommendations and Rationale». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 10-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
  39. ↑ «Screening for Dyslipidemia in Younger Adults: A Systematic Review for the U.S. Preventive Services Task Force». Annals of Internal Medicine. 165 (8): 560–564. 2016 թ․ հոկտեմբեր. doi:10.7326/M16-0946. PMID 27538032.
  40. ↑ «Screening for Lipid Disorders in Children and Adolescents: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement». JAMA. 316 (6): 625–633. 2016 թ․ օգոստոս. doi:10.1001/jama.2016.9852. PMID 27532917. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  41. ↑ «Recommendations for the management of dyslipidemia and the prevention of cardiovascular disease: summary of the 2003 update». CMAJ. 169 (9): 921–924. 2003 թ․ հոկտեմբեր. PMC 219626. PMID 14581310.
  42. ↑ «Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III) final report». Circulation. 106 (25): 3143–3421. 2002 թ․ դեկտեմբեր. doi:10.1161/circ.106.25.3143. PMID 12485966.
  43. ↑ «Statins for secondary prevention of cardiovascular disease: the right dose». Pharmacology. 87 (1–2): 63–69. 2011. doi:10.1159/000322999. PMID 21228612.
  44. ↑ 44,0 44,1 44,2 44,3 «Implications of recent clinical trials for the National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III guidelines». Circulation. 110 (2): 227–239. 2004 թ․ հուլիս. doi:10.1161/01.cir.0000133317.49796.0e. PMID 15249516. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  45. ↑ Grundy SM, Cleeman JI, Merz CN, Brewer HB, Clark LT, Hunninghake DB, և այլք: (2004 թ․ հուլիս). «Implications of recent clinical trials for the National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III guidelines». Circulation. 110 (2): 227–239. doi:10.1161/01.cir.0000133317.49796.0e. PMID 15249516.
  46. ↑ Consumer Reports; Drug Effectiveness Review Project (2013 թ․ մարտ). «Evaluating statin drugs to treat High Cholesterol and Heart Disease: Comparing Effectiveness, Safety, and Price» (PDF). Best Buy Drugs. Consumer Reports: 9. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 27-ին.
  47. ↑ Bhattarai N, Prevost AT, Wright AJ, Charlton J, Rudisill C, Gulliford MC (2013 թ․ դեկտեմբեր). «Effectiveness of interventions to promote healthy diet in primary care: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials». BMC Public Health. 13: 1203. doi:10.1186/1471-2458-13-1203. PMC 3890643. PMID 24355095.
  48. ↑ Hartley L, Igbinedion E, Holmes J, Flowers N, Thorogood M, Clarke A, և այլք: (2013 թ․ հունիս). «Increased consumption of fruit and vegetables for the primary prevention of cardiovascular diseases». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013 (6): CD009874. doi:10.1002/14651858.CD009874.pub2. PMC 4176664. PMID 23736950.
  49. ↑ Ito MK, McGowan MP, Moriarty PM (2011 թ․ հունիս). «Management of familial hypercholesterolemias in adult patients: recommendations from the National Lipid Association Expert Panel on Familial Hypercholesterolemia». Journal of Clinical Lipidology. 5 (3 Suppl): S38–S45. doi:10.1016/j.jacl.2011.04.001. PMID 21600528.
  50. ↑ 50,0 50,1 «Cholesterol: where science and public health policy intersect». Nutrition Reviews. 68 (6): 355–364. 2010 թ․ հունիս. doi:10.1111/j.1753-4887.2010.00294.x. PMID 20536780.
  51. ↑ «Dietary cholesterol and cardiovascular disease: a systematic review and meta-analysis». The American Journal of Clinical Nutrition. 102 (2): 276–294. 2015 թ․ օգոստոս. doi:10.3945/ajcn.114.100305. PMID 26109578.
  52. ↑ «Serum cholesterol response to changes in the diet: IV. Particular saturated fatty acids in the diet». Metabolism. 14 (7): 776–787. 1965 թ․ հուլիս. doi:10.1016/0026-0495(65)90004-1. PMID 25286466.
  53. ↑ «Quantitative effects of dietary fat on serum cholesterol in man». The American Journal of Clinical Nutrition. 17 (5): 281–295. 1965 թ․ նոյեմբեր. doi:10.1093/ajcn/17.5.281. PMID 5846902.
  54. ↑ «Scientific Report of the 2015 Dietary Guidelines Advisory Committee» (PDF). health.gov. 2015. էջ 17. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 16-ին. «The 2015 DGAC will not bring forward this recommendation 644 because available evidence shows no appreciable relationship between consumption of dietary cholesterol and serum cholesterol, consistent with the conclusions of the AHA/ACC report.»
  55. ↑ «Reduction in saturated fat intake for cardiovascular disease». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2020 (8): CD011737. 2020 թ․ օգոստոս. doi:10.1002/14651858.CD011737.pub3. PMC 8092457. PMID 32827219.
  56. ↑ «Association of dietary, circulating, and supplement fatty acids with coronary risk: a systematic review and meta-analysis». Annals of Internal Medicine. 160 (6): 398–406. 2014 թ․ մարտ. doi:10.7326/M13-1788. PMID 24723079. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  57. ↑ «Comparison of effects of long-term low-fat vs high-fat diets on blood lipid levels in overweight or obese patients: a systematic review and meta-analysis». Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics. 113 (12): 1640–1661. 2013 թ․ դեկտեմբեր. doi:10.1016/j.jand.2013.07.010. PMID 24139973. «Including only hypocaloric diets, the effects of low-fat vs high-fat diets on total cholesterol and LDL cholesterol levels were abolished.»
  58. ↑ «2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA Guideline on the Management of Blood Cholesterol: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines». Circulation. 139 (25): e1082–e1143. 2019 թ․ հունիս. doi:10.1161/CIR.0000000000000625. PMC 7403606. PMID 30586774. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  59. ↑ «Efficacy and safety of statin treatment for cardiovascular disease: a network meta-analysis of 170,255 patients from 76 randomized trials». QJM. 104 (2): 109–124. 2011 թ․ փետրվար. doi:10.1093/qjmed/hcq165. PMID 20934984. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  60. ↑ «Efficacy of statins for primary prevention in people at low cardiovascular risk: a meta-analysis». CMAJ. 183 (16): E1189–E1202. 2011 թ․ նոյեմբեր. doi:10.1503/cmaj.101280. PMC 3216447. PMID 21989464. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  61. ↑ «The effects of lowering LDL cholesterol with statin therapy in people at low risk of vascular disease: meta-analysis of individual data from 27 randomised trials». Lancet. 380 (9841): 581–590. 2012 թ․ օգոստոս. doi:10.1016/S0140-6736(12)60367-5. PMC 3437972. PMID 22607822. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  62. ↑ «Effect of statins and non-statin LDL-lowering medications on cardiovascular outcomes in secondary prevention: a meta-analysis of randomized trials». European Heart Journal. 39 (14): 1172–1180. 2018 թ․ ապրիլ. doi:10.1093/eurheartj/ehx566. PMID 29069377.
  63. ↑ 63,0 63,1 «Statins for the primary prevention of cardiovascular disease». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013 (1): CD004816. 2013 թ․ հունվար. doi:10.1002/14651858.cd004816.pub5. PMC 6481400. PMID 23440795. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  64. ↑ «Ongoing challenges for pharmacotherapy for dyslipidemia». Expert Opinion on Pharmacotherapy. 16 (3): 347–356. 2015 թ․ փետրվար. doi:10.1517/14656566.2014.986094. PMID 25476544.
  65. ↑ «Are treatment targets for hypercholesterolemia evidence based? Systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials». Archives of Disease in Childhood. 95 (9): 673–680. 2010 թ․ սեպտեմբեր. doi:10.1136/adc.2008.157024. PMID 20515970.
  66. ↑ «Statins for Prevention of Cardiovascular Disease in Adults: Evidence Report and Systematic Review for the US Preventive Services Task Force». JAMA. 316 (19): 2008–2024. 2016 թ․ նոյեմբեր. doi:10.1001/jama.2015.15629. PMID 27838722.
  67. ↑ 67,0 67,1 National Institute for Health and Clinical Excellence. Clinical guideline 67: Lipid modification. London, 2008
  68. ↑ «Effects of Proprotein Convertase Subtilisin/Kexin Type 9 Antibodies in Adults With Hypercholesterolemia: A Systematic Review and Meta-analysis». Annals of Internal Medicine. 163 (1): 40–51. 2015 թ․ հուլիս. doi:10.7326/M14-2957. PMID 25915661. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  69. ↑ «Implications of recent clinical trials for the National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III Guidelines». Journal of the American College of Cardiology. 44 (3): 720–732. 2004 թ․ օգոստոս. doi:10.1016/j.jacc.2004.07.001. PMID 15358046. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  70. ↑ «2018 AHA/ACC/AACVPR/AAPA/ABC/ACPM/ADA/AGS/APhA/ASPC/NLA/PCNA Guideline on the Management of Blood Cholesterol: Executive Summary: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines». Circulation. 139 (25): e1046–e1081. 2019 թ․ հունիս. doi:10.1161/CIR.0000000000000624. PMID 30565953. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  71. ↑ National Institute for Health and Clinical Excellence. Clinical guideline 67: Lipid modification. London, 2008.
  72. ↑ National Institute for Health and Clinical Excellence (2014 թ․ հուլիսի 18). «Cardiovascular disease: risk assessment and reduction, including lipid modification». NICE. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 27-ին.
  73. ↑ Reiner Z, Catapano AL, De Backer G, Graham I, Taskinen MR, Wiklund O, և այլք: (2011 թ․ հուլիս). «ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: the Task Force for the management of dyslipidaemias of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Atherosclerosis Society (EAS)». European Heart Journal. 32 (14): 1769–1818. doi:10.1093/eurheartj/ehr158. PMID 21712404.
  74. ↑ 74,0 74,1 74,2 AMDA – The Society for Post-Acute and Long-Term Care Medicine (2014 թ․ փետրվար), «Ten Things Physicians and Patients Should Question», Choosing Wisely: an initiative of the ABIM Foundation, AMDA – The Society for Post-Acute and Long-Term Care Medicine, Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 20-ին
  75. ↑ «Lipid control in the management of type 2 diabetes mellitus: a clinical practice guideline from the American College of Physicians». Annals of Internal Medicine. 140 (8): 644–649. 2004 թ․ ապրիլ. doi:10.7326/0003-4819-140-8-200404200-00012. PMID 15096336.
  76. ↑ «Pharmacologic lipid-lowering therapy in type 2 diabetes mellitus: background paper for the American College of Physicians». Annals of Internal Medicine. 140 (8): 650–658. 2004 թ․ ապրիլ. doi:10.7326/0003-4819-140-8-200404200-00013. PMID 15096337.
  77. ↑ «Complementary and alternative medicine use among adults: United States, 2002». Advance Data. 343 (343): 1–19. 2004 թ․ մայիս. PMID 15188733.
  78. ↑ «Chinese herbal medicines for hypercholesterolemia». The Cochrane Database of Systematic Reviews (7): CD008305. 2011 թ․ հուլիս. doi:10.1002/14651858.CD008305.pub2. PMC 3402023. PMID 21735427.
  79. ↑ «Continuous dose-response relationship of the LDL-cholesterol-lowering effect of phytosterol intake». The Journal of Nutrition. 139 (2): 271–284. 2009 թ․ փետրվար. doi:10.3945/jn.108.095125. PMID 19091798. {{cite journal}}: Invalid |display-authors=6 (օգնություն)
  80. ↑ «Controversial role of plant sterol esters in the management of hypercholesterolaemia». European Heart Journal. 30 (4): 404–409. 2009 թ․ փետրվար. doi:10.1093/eurheartj/ehn580. PMC 2642922. PMID 19158117.
  81. ↑ Carrol, Margaret (2012 թ․ ապրիլ). «Total and High-density Lipoprotein Cholesterol in Adults: National Health and Nutrition Examination Survey, 2009–2010» (PDF). CDC.
  82. ↑ Al-Allaf FA, Coutelle C, Waddington SN, David AL, Harbottle R, Themis M (2010 թ․ դեկտեմբեր). «LDLR-Gene therapy for familial hypercholesterolaemia: problems, progress, and perspectives». International Archives of Medicine. 3: 36. doi:10.1186/1755-7682-3-36. PMC 3016243. PMID 21144047.
  83. ↑ Van Craeyveld E, Jacobs F, Gordts SC, De Geest B (2011). «Gene therapy for familial hypercholesterolemia». Current Pharmaceutical Design. 17 (24): 2575–2591. doi:10.2174/138161211797247550. PMID 21774774.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հիպերխոլեստերոլեմիա» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
BNF: 119652910 · LCCN: sh85063682 · NDL: 00566728 · NKC: ph120995
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հիպերխոլեստերոլեմիա&oldid=9549775» էջից