Ստերոիդ հորմոններ

Ստերոիդային հորմոններ
	Էստրադիոլ, կարևոր էստրոգեն ստերոիդ հորմոն է ինչպես կանանց, այնպես էլ տղամարդկանց համար։
Տեսակ	Քիմիական միավորների կառուցվածքային դաս
Ենթադաս	ստերոիդներ և հորմոններ
Մասն է	steroid hormone receptor activity?, steroid hormone binding?, response to steroid hormone?, cellular response to steroid hormone stimulus? և steroid hormone secretion?
Համակարգ	Ներզատիչ համակարգ
Foundational Model of Anatomy	83353
	Steroid hormones Վիքիպահեստում

Ստերոիդ հորմոն, ստերոիդ, որը գործում է որպես հորմոն։ Ստերոիդ հորմոնները կարելի է խմբավորել երկու դասի` կորտիկոստերոիդներ (սովորաբար արտադրվում են մակերիկամների կեղևում) և սեռական հորմոններ (արտադրվում են սեռական գեղձերում կամ պլացենտայում)։ Ըստ ընկալիչների այդ երկու խմբերի մեջ կան հինգ տեսակ, որոնց հետ նրանք կապվում են՝ գլյուկոկորտիկոիդներ և միներալոկորդիկոիդներ (երկուսն էլ կորտիկոստերոիդներ են) անդրոգեններ, էստրոգեններ և պրոգեստոգեններ (սեռական հորմոններ)^[3]^[4]։ Վիտամին D-ի ածանցյալները սերտորեն կապված են հորմոնային համակարգի հետ հոմոլոգ ընկալիչներով։

Ստերոիդ հորմոնները օգնում են վերահսկել նյութափոխանակությունը, բորբոքային պրոցեսները, իմունային ֆունկցիաները, աղի և ջրի հավասարակշռությունը, սեռակական հատկանիշների զարգացումը, վնասվածքներին և հիվանդություններին դիմակայելու կարողությունը։ Ստերոիդ տերմինը նկարագրում է ինչպես օրգանիզմի կողմից արտադրվող հորմոններ, այնպես էլ արհեստականորեն արտադրված դեղամիջոցներ, որոնք կրկնօրինակում են բնական ստերոիդների գործառույթները^[5]^[6]^[7]։

Սինթեզ

Ստերոիդոգենեզ ֆերմենտներով և միջանկյալ նյութերով^[8]։

Բնական ստերոիդ հորմոնները հիմնականում սինթեզվում են խոլեստերոլից՝ սեռական գեղձերի և մակերիկամների կողմից։ Հորմոնների այս ձևերը լիպիդներ են։ Դրանք կարող են անցնել բջջային թաղանթով, քանի որ ճարպայլույծ են, և այնուհետև կապվել ստերոիդ հորմոնի ընկալիչների հետ (որոնք կարող են լինել կորիզային կամ ցիտոզոլային՝ կախված ստերոիդ հորմոնից) բջջի ներսում փոփոխություններ առաջացնելու համար^[9]։ Ստերոիդ հորմոնները սովորաբար արյան մեջ տեղափոխվում են հատուկ սպիտակուցների հետ կապված, ինչպիսիք են սեռական հորմոն կապող գլոբուլինը։ Հետագա փոխարկումները և կատաբոլիզմը տեղի են ունենում լյարդում, այլ «ծայրամասային» հյուսվածքներում և թիրախային հյուսվածքներում։

Սինթետիկ ստերոիդներ և ստերոլներ

Ստեղծվել են մի շարք սինթետիկ ստերոիդներ և ստերոլներ։ Շատերը ստերոիդներ են, բայց կան ոչ ստերոիդային մոլեկուլներ, որոնք կարող են նմանության պատճառով փոխազդել ստերոիդային ընկալիչների հետ։ Որոշ սինթետիկ ստերոիդներ ավելի թույլ կամ ուժեղ են, քան բնական ստերոիդները^[10]։

Սինթետիկ ստերոիդ հորմոնների որոշ օրինակներ.

Գլյուկոկորտիկոիդներ՝ ալկոմետազոն, պրեդնիզոլոն, դեքսամետազոն, տրիամցինոլոն, կորտիզոն
Միներալոկորտիկոիդ՝ ֆլուդրոկորտիզոն
Վիտամին D՝ դիհիդրոտախիստերոլ
Անդրոգեններ՝ օքսանդրոլոն, օքսաբոլոն, նանդրոլոն (հայտնի է որպես անաբոլիկ- անդրոգենային ստերոիդ կամ անաբոլիկ ստերոիդ)
Էստրոգեններ՝ դիէթիլստիլբեստրոլ (DES) և էթինիլ էստրադիոլ (EE)
Պրոգեստերոններ՝ նորեթիստերոն, մեդրոքսիպրոգեստերոն ացետատ, հիդրօքսիպրոգեստերոն կապրոատ։

Որոշ ստերոիդների անտագոնիստներ․

Անդրոգեն՝ ցիպրոտերոն ացետատ
Պրոգեստերոն՝ միֆեպրիստոն, գեստրինոն

Տեղափոխություն

Ստերոիդ հորմոնները տեղափոխվում են արյան միջոցով՝ սպիտակուցների հետ կապված, որոնք բարձրացնում են հորմոնների լուծելիությունը ջրում։ Որոշ օրինակներից են սեռական հորմոն կապող գլոբուլինը (SHBG), կորտիկոստերոիդ կապող գլոբուլինը և ալբումինը^[11]։ Ըստ ուսումնասիրությունների մեծ մասի՝ հորմոնները կարող են ազդել բջիջների վրա միայն այն դեպքում, երբ կապված չեն սպիտակուցների հետ։ Ակտիվ լինելու համար ստերոիդ հորմոնները պետք է ազատվեն սպիտակուցներից և կապվեն արտաբջջային ընկալիչների հետ, կամ պասիվ տրասպորտի միջոցով անցնեն բջջային թաղանթ և կապվեն կորիզային ընկալիչների հետ։ Այս գաղափարը հայտնի է որպես ազատ հորմոնի հիպոթեզ։

Մի ուսումնասիրություն պարզել է, որ այս ստերոիդ կրող համալիրները կապված են մեգալինի հետ՝ թաղանթային ընկալիչով, և էնդոցիտոզով տեղափոխվում են բջիջներ։ Հնարավոր ուղիներից մեկն այն է, որ բջիջի ներսում այս համալիրները տեղափոխվում են լիզոսոմ, որտեղ սպիտակուցը քայքայվում է, և ստերոիդ հորմոնն արտազատվում է թիրախ բջջի ցիտոպլազմայի մեջ^[12]։ Էնդոցիտոզի դերը ստերոիդ հորմոնների փոխադրման մեջ պարզ չէ և դեռ կատարվում են հետազոտություններ։

Որպեսզի ստերոիդ հորմոնները թափանցեն բջիջների լիպիդային երկշերտով, նրանք պետք է հաղթահարեն էներգետիկ խոչընդոտներ։ Գիբսի ազատ էներգիան այստեղ կարևոր հասկացություն է։ Այս հորմոնները, որոնք ստացվում են խոլեստերինից, երկու ծայրերում ունեն հիդրոֆիլ ֆունկցիոնալ խմբեր և հիդրոֆոբ ածխածնային շղթա։ Ֆիզիոլոգիական պայմաններում ստերոիդ հորմոնները հեշտությամբ մտնում և դուրս են գալիս թաղանթներով։ Փորձնականորեն ապացուցվել է, որ նրանք անցնում են թաղանթները 20 մկմ/վ արագությամբ՝ կախված հորմոնից^[13]։

Հորմոնների համար էներգետիկ առումով ավելի բարենպաստ է լինել թաղանթում, քան արտա- և ներբջջային տարածություններում, սակայն դրանք հեռանում են թաղանթից, երբ մտնում և դուրս են գալիս բջջից։ Սա կարևոր նկատառում է, քանի որ խոլեստերինը, որը բոլոր ստերոիդ հորմոնների նախադրյալն է, չի հեռանում թաղանթից։ Խոլեստերինի և այս հորմոնների միջև տարբերությունն այն է, որ խոլեստերինը մեմբրանի մեջ մտնելով շատ ավելի մեծ բացասական Գիբի ազատ էներգիա է պահանջում, քան ստերոիդ հորմոնները^[13]։

Ազդեցությունների մեխանիզմ

Գոյություն ունեն բազմաթիվ մեխանիզմներ, որոնց միջոցով ստերոիդ հորմոնները ազդում են իրենց թիրախ բջիջների վրա։ Այս բոլոր ուղիները կարելի է դասակարգել որպես գենոմային կամ ոչ գենոմային ազդեցություն ունեցողներ։ Գենոմային ուղիները դանդաղ են և հանգեցնում են բջջում որոշակի սպիտակուցների տրանսկրիպցիայի մակարդակի փոփոխմանը, իսկ ոչ գենոմային ուղիները շատ ավելի արագ են։

Գենոմային ուղիներ

Ստերոիդ հորմոնի ազդեցության առաջին հայտնաբերված մեխանիզմները գենոմային ուղիներն էին^[14]։ Այս ճանապարհով ազատ հորմոնները նախ թափանցում են բջջային թաղանթով, քանի որ դրանք ճարպալույծ են^[9]։ Ցիտոպլազմայում ստերոիդը կարող է ենթարկվել ֆերմենտ միջնորդված փոփոխության, ինչպիսիք են ռեդուկցիան, հիդրոքսիլացումը կամ արոմատացումը։ Այնուհետև ստերոիդը կապվում է հատուկ ընկալիչի հետ, որը նաև հայտնի է որպես կորիզային ընկալիչ, որից հետո ստերոիդային ընկալիչների շատ տեսակներ դիմերացվում են՝ երկու ընկալիչների ենթամիավորներ միանում են իրար ձևավորելով մեկ ֆունկցիոնալ ԴՆԹ կապող միավոր, որը կարող է թափանցել բջջի կորիզ։ Ստերոիդ-ընկալիչ լիգանդի համալիրը կորիզում կապվում է ԴՆԹ-ի հատուկ հաջորդականությունների հետ և դրդում իր թիրախային գեների տրանսկրիպցիային^[6]^[14]^[15]^[16]։

Ոչ գենոմային ուղիներ

Ոչ գենոմային ուղիները ներառում են ցանկացած մեխանիզմ, որը գենոմային ազդեցություն չունի։ Այնուամենայնիվ, այս բոլոր ուղիները միջնորդավորված են պլազմային թաղանթում հայտնաբերված ստերոիդ հորմոնների որոշ տեսակի ընկալիչների կողմից^[17]։ Իոնային ուղիները, փոխադրողները, G-սպիտակուց զուգակցված ընկալիչները (GPCR) և մեմբրանի թափանցելիությունը ազդում են ստերոիդ հորմոնների ազդեցության վրա^[13]։ Դրանցից GPCR սպիտակուցները ամենատարածվածն են։

Ծանոթագրություններ

↑ անատոմիայի հիմնարար մոդել
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Gene Ontology release 2019-11-16 — 2019.
↑ «Steroid hormones - Latest research and news | Nature». www.nature.com (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
↑ «steroid hormone | Definition, Classification, & Function | Britannica». www.britannica.com (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
↑ Funder JW, Krozowski Z, Myles K, Sato A, Sheppard KE, Young M (1997). «Mineralocorticoid receptors, salt, and hypertension». Recent Prog Horm Res. 52: 247–260. PMID 9238855.
↑ ^6,0 ^6,1 Gupta BBP, Lalchhandama K (2002). «Molecular mechanisms of glucocorticoid action» (PDF). Current Science. 83 (9): 1103–1111.
↑ Frye CA (2009). «Steroids, reproductive endocrine function, and affect. A review». Minerva Ginecol. 61 (6): 541–562. PMID 19942840.
↑ Häggström, Mikael; Richfield, David (2014). «Diagram of the pathways of human steroidogenesis». WikiJournal of Medicine. 1 (1). doi:10.15347/wjm/2014.005. ISSN 2002-4436.
↑ ^9,0 ^9,1 Linda J. Heffner; Danny J. Schust (2010). The Reproductive System at a Glance. John Wiley and Sons. էջեր 16–. ISBN 978-1-4051-9452-5. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
↑ Nahar L, Sarker SD, Turner AB (2007). «A review on synthetic and natural steroid dimers: 1997-2006». Curr Med Chem. 14 (12): 1349–1370. doi:10.2174/092986707780597880. PMID 17504217.
↑ Adams JS (2005). «"Bound" to work: The free hormone hypothesis revisited». Cell. 122 (5): 647–9. doi:10.1016/j.cell.2005.08.024. PMID 16143095.
↑ Hammes A (2005). «Role of endocytosis in cellular uptake of sex steroids». Cell. 122 (5): 751–62. doi:10.1016/j.cell.2005.06.032. PMID 16143106.
↑ ^13,0 ^13,1 ^13,2 Oren I (2004). «Free diffusion of steroid hormones across biomembranes: A simplex search with implicit solvent model calculations». Biophysical Journal. 87 (2): 768–79. Bibcode:2004BpJ....87..768O. doi:10.1529/biophysj.103.035527. PMC 1304487. PMID 15298886.
↑ ^14,0 ^14,1 Rousseau G (2013). «Fifty years ago: The quest for steroid hormone receptors». Molecular and Cellular Endocrinology. 375 (1–2): 10–3. doi:10.1016/j.mce.2013.05.005. PMID 23684885. S2CID 24346074.
↑ Moore FL, Evans SJ (1995). «Steroid hormones use non-genomic mechanisms to control brain functions and behaviors: a review of evidence». Brain Behav Evol. 54 (4): 41–50. doi:10.1159/000006610. PMID 10516403. S2CID 1998076.
↑ Marcinkowska E, Wiedłocha A (2002). «Steroid signal transduction activated at the cell membrane: from plants to animals». Acta Biochim Pol. 49 (9): 735–745. doi:10.18388/abp.2002_3782. PMID 12422243.
↑ Wang C, Liu Y, Cao JM (2014). «G protein-coupled receptors: Extranuclear mediators for the non-genomic actions of steroids». International Journal of Molecular Sciences. 15 (9): 15412–25. doi:10.3390/ijms150915412. PMC 4200746. PMID 25257522.

Գրականություն

Brook CG (1999). «Mechanism of puberty». Horm. Res. 51 Suppl 3 (3): 52–4. doi:10.1159/000053162. PMID 10592444. S2CID 33671883.
Holmes SJ, Shalet SM (1996). «Role of growth hormone and sex steroids in achieving and maintaining normal bone mass». Horm. Res. 45 (1–2): 86–93. doi:10.1159/000184765. PMID 8742125.
Ottolenghi C, Uda M, Crisponi L, Omari S, Cao A, Forabosco A, Schlessinger D (Jan 2007). «Determination and stability of sex». BioEssays. 29 (1): 15–25. doi:10.1002/bies.20515. PMID 17187356. S2CID 23824870.
Couse JF, Korach KS (June 1998). «Exploring the role of sex steroids through studies of receptor deficient mice». J. Mol. Med. 76 (7): 497–511. doi:10.1007/s001090050244. PMID 9660168. S2CID 6470903.
McEwen BS (1992). «Steroid hormones: effect on brain development and function». Horm. Res. 37 Suppl 3 (3): 1–10. doi:10.1159/000182393. PMID 1330863.
Simons (Aug 2008). «physiological versus pharmacological steroid hormone actions». BioEssays. 30 (8): 744–56. doi:10.1002/bies.20792. PMC 2742386. PMID 18623071.
Han, Thang S.; Walker, Brian R.; Arlt, Wiebke; Ross, Richard J. (2013 թ․ դեկտեմբերի 17). «Treatment and health outcomes in adults with congenital adrenal hyperplasia». Nature Reviews Endocrinology. 10 (2): 115–124. doi:10.1038/nrendo.2013.239. PMID 24342885. S2CID 6090764Figure 2: The adrenal steroidogenesis pathway.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ postscript (link)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ստերոիդ հորմոններ» հոդվածին։

[_2d9ac338883b8212-1] անատոմիայի հիմնարար մոդել

[_ed61470655180797-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Gene Ontology release 2019-11-16 — 2019.

[3] «Steroid hormones - Latest research and news | Nature». www.nature.com (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.

[4] «steroid hormone | Definition, Classification, & Function | Britannica». www.britannica.com (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.

[5] Funder JW, Krozowski Z, Myles K, Sato A, Sheppard KE, Young M (1997). «Mineralocorticoid receptors, salt, and hypertension». Recent Prog Horm Res. 52: 247–260. PMID 9238855.

[gup-6] 6,0 ^6,1 Gupta BBP, Lalchhandama K (2002). «Molecular mechanisms of glucocorticoid action» (PDF). Current Science. 83 (9): 1103–1111.

[7] Frye CA (2009). «Steroids, reproductive endocrine function, and affect. A review». Minerva Ginecol. 61 (6): 541–562. PMID 19942840.

[HäggströmRichfield2014-8] Häggström, Mikael; Richfield, David (2014). «Diagram of the pathways of human steroidogenesis». WikiJournal of Medicine. 1 (1). doi:10.15347/wjm/2014.005. ISSN 2002-4436.

[HeffnerSchust2010-9] 9,0 ^9,1 Linda J. Heffner; Danny J. Schust (2010). The Reproductive System at a Glance. John Wiley and Sons. էջեր 16–. ISBN 978-1-4051-9452-5. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 28-ին.

[10] Nahar L, Sarker SD, Turner AB (2007). «A review on synthetic and natural steroid dimers: 1997-2006». Curr Med Chem. 14 (12): 1349–1370. doi:10.2174/092986707780597880. PMID 17504217.

[11] Adams JS (2005). «"Bound" to work: The free hormone hypothesis revisited». Cell. 122 (5): 647–9. doi:10.1016/j.cell.2005.08.024. PMID 16143095.

[12] Hammes A (2005). «Role of endocytosis in cellular uptake of sex steroids». Cell. 122 (5): 751–62. doi:10.1016/j.cell.2005.06.032. PMID 16143106.

[Oren2004-13] 13,0 ^13,1 ^13,2 Oren I (2004). «Free diffusion of steroid hormones across biomembranes: A simplex search with implicit solvent model calculations». Biophysical Journal. 87 (2): 768–79. Bibcode:2004BpJ....87..768O. doi:10.1529/biophysj.103.035527. PMC 1304487. PMID 15298886.

[Rousseau2013-14] 14,0 ^14,1 Rousseau G (2013). «Fifty years ago: The quest for steroid hormone receptors». Molecular and Cellular Endocrinology. 375 (1–2): 10–3. doi:10.1016/j.mce.2013.05.005. PMID 23684885. S2CID 24346074.

[15] Moore FL, Evans SJ (1995). «Steroid hormones use non-genomic mechanisms to control brain functions and behaviors: a review of evidence». Brain Behav Evol. 54 (4): 41–50. doi:10.1159/000006610. PMID 10516403. S2CID 1998076.

[16] Marcinkowska E, Wiedłocha A (2002). «Steroid signal transduction activated at the cell membrane: from plants to animals». Acta Biochim Pol. 49 (9): 735–745. doi:10.18388/abp.2002_3782. PMID 12422243.

[17] Wang C, Liu Y, Cao JM (2014). «G protein-coupled receptors: Extranuclear mediators for the non-genomic actions of steroids». International Journal of Molecular Sciences. 15 (9): 15412–25. doi:10.3390/ijms150915412. PMC 4200746. PMID 25257522.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]