Կոստանայ
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Կոստանայ | |||||
| ղազ.՝ Қостанай ռուս.՝ Кустанай ուկրաիներեն՝ Кустанай ռուս.՝ Николаевск | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Ղազախստան | ||||
| Համայնք | Qostanay Qalasy? | ||||
| Հիմնադրված է | 1879 թ. | ||||
| Մակերես | 240 000 000 քառակուսի մետր | ||||
| ԲԾՄ | 156 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▲217 135 մարդ (2014) | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+6 | ||||
| Փոստային դասիչ | 110000 | ||||
| Պաշտոնական կայք | kostanay-city.kz | ||||
| |||||
Կոստանայ կամ Քոստանայ (ղազ.՝ Қостанай; Qostanai) քաղաք Ղազախստանի հյուսիսում գտնվող Տոբոլ գետի վրա։ Կոստանայը Կոստանայի շրջանի վարչական կենտրոնն է։ 2022 թվականի մարտի 24-ի դրությամբ քաղաքի քաղաքապետն է Մարատ Ժունդուբաևը[1]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոստանայը հիմնադրել են ռուս նորաբնակները 1879 թվականին և անվանել Նիկոլաևսկ՝ ի պատիվ Նիկոլայ II կայսեր[2]։ 1888 թվականին քաղաքն ունեցել է ավելի քան 3000 բնակիչ, որոնք ներգրավված էին ջրաղացի և գարեջրի գործարանի կառուցման մեջ, որոնք մինչ օրս գործում են։ 1893 թվականին Կոստանայը ստացել է քաղաքի կարգավիճակ։ Կարմիր բանակը վերահսկողությունը վերցրել է 1918 թվականին և քաղաքի անունը փոխել է Կուստանայ։ Կուստանայի շրջանը հիմնվել է 1936 թվականին, որի վարչական կենտրոնը Կուստանայն էր։ Խորհրդային Միության անկումից վեց տարի անց Ղազախստանն այն վերանվանել է Կոստանայ։ 2009 թվականին քաղաքի բնակչությունը կազմում էր 214,916 մարդ (2009 թվականի մարդահամարի արդյունքներով)։
Աշխարհագրական դիրք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քաղաքը գտնվում է Տուրգայի սարահարթի հյուսիսում գտնվող տափաստանային գոտում, Արևմտյան Սիբիրյան հարթավայրի հարավ-արևելյան մասում, Տոբոլ գետի վրա, Աստանա քաղաքից 571 կմ հյուսիս-արևմուտք (մայրուղու երկայնքով 704 կմ): Ամենամոտ քաղաքը առնվազն մեկ միլիոն բնակչությամբ Ռուսաստանի Չելյաբինսկ քաղաքն է, որը գտնվում է Կոստանայից 260 կմ հյուսիս-արևմուտք։
Հանրային հաստատություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոստանայում գործում է հինգ բարձրագույն ուսումնական հաստատություն։ Գործում է նաև 22 ավագ դպրոց, որտեղ կրթություն է ստանում ավելի քան 12,200 աշակերտ։ Մշակույթի պետական ցանցում կա 381 գրադարան, 201 ակումբային հիմնարկ, 8 թանգարան և 2 թատրոն։ Մարզական հաստատությունները ներառում են 2 մարզադաշտ, 26 սպորտային համալիր, 10 մարզահամալիր և 567 մարզասրահ։
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոստանայն ունի տաք, ամառային խոնավ մայրցամաքային կլիմա (Կյոպպենի կլիմայի դասակարգում), շատ տաք, չոր ամառներով և ցրտաշունչ, ձյունառատ ձմեռներով: Հուլիսի միջին ջերմաստիճանը 20.9 °C (69.6 °F) է, իսկ հունվարին՝ −14.5 °C (5.9 °F), թեև օրվա ընթացքում ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխությունները բնորոշ են։ Քամու միջին արագությունը 3,2 մ/վ է, ձմռանը հիմնականում փչում է հարավից, իսկ ամռանը՝ հյուսիսից։ Ամառային տեղումների առավելագույն քանակը միջինում կազմում է մոտ 335 մմ կամ 13,2 դյույմ: Տարեկան միջին խոնավությունը 71 տոկոս է, իսկ բերքատու սեզոնը միջինը մոտ 170 օր է:
| Կոստանայի (1991–2020)-ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 3.2 (37.8) |
3.8 (38.8) |
16.6 (61.9) |
30.6 (87.1) |
38.6 (101.5) |
41.0 (105.8) |
42.5 (108.5) |
39.9 (103.8) |
37.4 (99.3) |
28.6 (83.5) |
15.0 (59) |
6.8 (44.2) |
42.5 (108.5) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −10.6 (12.9) |
−9.0 (15.8) |
−1.4 (29.5) |
11.7 (53.1) |
21.1 (70) |
26.0 (78.8) |
26.8 (80.2) |
25.5 (77.9) |
19.0 (66.2) |
10.4 (50.7) |
−1.0 (30.2) |
−8.4 (16.9) |
9.2 (48.6) |
| Միջին օրական °C (°F) | −14.9 (5.2) |
−14.0 (6.8) |
−6.3 (20.7) |
5.9 (42.6) |
14.5 (58.1) |
19.7 (67.5) |
20.8 (69.4) |
19.0 (66.2) |
12.6 (54.7) |
5.1 (41.2) |
−5.0 (23) |
−12.5 (9.5) |
3.7 (38.7) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −19.3 (−2.7) |
−18.7 (−1.7) |
−11.0 (12.2) |
0.5 (32.9) |
7.9 (46.2) |
13.2 (55.8) |
14.9 (58.8) |
13.1 (55.6) |
7.1 (44.8) |
0.7 (33.3) |
−8.5 (16.7) |
−16.7 (1.9) |
−1.4 (29.5) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −45.8 (−50.4) |
−47.8 (−54) |
−37.3 (−35.1) |
−24.0 (−11.2) |
−9.5 (14.9) |
−2.2 (28) |
2.9 (37.2) |
−0.7 (30.7) |
−8.7 (16.3) |
−23.0 (−9.4) |
−37.6 (−35.7) |
−44.5 (−48.1) |
−47.8 (−54) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 18 (0.71) |
17 (0.67) |
20 (0.79) |
26 (1.02) |
37 (1.46) |
38 (1.5) |
52 (2.05) |
39 (1.54) |
27 (1.06) |
31 (1.22) |
24 (0.94) |
24 (0.94) |
352 (13.86) |
| Միջ. անձրևոտ օրեր | 0 | 0 | 3 | 7 | 13 | 11 | 12 | 12 | 11 | 9 | 4 | 1 | 83 |
| Միջ. ձնառատ օրեր | 19 | 16 | 12 | 4 | 1 | 0.1 | 0 | 0 | 0.3 | 5 | 13 | 18 | 88 |
| % խոնավություն | 82 | 81 | 81 | 68 | 58 | 57 | 64 | 64 | 64 | 73 | 82 | 82 | 71 |
| Միջին ամսական արևային ժամ | 96 | 141 | 201 | 251 | 296 | 322 | 321 | 283 | 210 | 139 | 90 | 78 | 2428 |
| Աղբյուր #1: Pogoda.ru.net[3] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: NOAA (sun, 1961–1990)[4] | |||||||||||||
Մշակույթ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոստանայը հարուստ պատմամշակութային ժառանգություն ունի։ Տարածաշրջանային կենտրոնը ներառում է սուննի մզկիթ, մարզային վարչակազմի շենք, Կոստանայի պետական համալսարան, Կոստանայի Ալտինսարինի տարածաշրջանային հուշահամալիր, Ղազախական դրամատիկական թատրոն, Կենտրոնական հրապարակ և երկաթուղային կայարան: Պատմական հուշարձաններից են Իբիրայ Ալտինսարինի հուշարձանը, Ախմեթ Բայտուրսինովի հուշարձանը, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի զոհերին նվիրված հուշահամալիրը, «Մահապատժի պատը» (որտեղ Կարմիր բանակի զինվորները մահապատժի են ենթարկել Ալեքսանդր Կոլչակի բանակի սպաներին) և Ալեքսանդր Պուշկինի հուշարձանը։ .
Քաղաքն ունի պատմամշակութային նշանակության 173 հուշարձան։ Դրանցից 3-ը հանրապետական նշանակության են, 48-ը տեղական, 25-ը օբելիսկ ու կիսանդրի և 97 հուշատախտակ[3]։
Տրանսպորտային հաղորդակցություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոստանայը ճանապարհով կապված է Ռուսաստանի հետևյալ քաղաքների հետ՝ Չելյաբինսկ, Մագնիտոգորսկ, Տրոիցկ, Եկատերինբուրգ, Կուրգան և Տյումեն։ Այն նաև կապված է Ղազախստանի Կոկշետաուի, Աստանա և Ալմաթի քաղաքների հետ: Երկաթուղային հիսուներեք կայարաններ քաղաքից ուղևորներ ու բեռներ են տեղափոխում։ Նավթը երկաթուղով առաքվում է Ռուսաստանից, ինչպես նաև Ղազախստանի նավթավերամշակման գործարաններից:
Կոստանայ միջազգային օդանավակայանը իրականացնում է սովորական և չարտերային թռիչքներ դեպի Ղազախստանի բազմաթիվ քաղաքներ, նախկին խորհրդային հանրապետություններ, Գերմանիա (Ֆրանկֆուրտ և Հանովեր), Արաբական Միացյալ Էմիրություններ, Թուրքիա և այլ երկրներ: Օդանավակայանը նաև գործում է որպես մուտքի տեղական նավահանգիստ և մաքսային անցակետ։
Սպորտ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոստանայում է գտնվում Տոբոլ ֆուտբոլային ակումբը, որը խաղում է Կոստանայի կենտրոնական մարզադաշտում և մասնակցում է Ղազախստանի Սուպեր լիգային։ Կոստանայը նաև ունի բասկետբոլի թիմ՝ Բի Քեյ Տոբոլ Կոստանայ, որը մասնակցում է Ղազախստանի բասկետբոլի գավաթի առաջնությանը: Ձմեռային մարզաձևերի համար քաղաքն ունի սառցադաշտ, և 2016 թվականին թիմը մասնակցել է Խրոմտաուում անցկացվող 1999–2000 թվականներին ծնված կրտսեր խաղացողների գնդակով հոկեյի ազգային առաջնությանը[5]։
Նշանավոր մարդիկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քույր քաղաքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կոստանայը քույր քաղաք է[6] Մեծ Բրիտանիայի, Անգլիայի, Կիրկլիսի հետ։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «New Governor of Kostanay named». Kazakhstan Today. Վերցված է 16 June 2022-ին.
- ↑ «Kostanay city». visitkazakhstan.kz. Արխիվացված է օրիգինալից 2019-10-21-ին. Վերցված է 2015-10-06-ին.
- ↑ «Weather and Climate - The Climate of Kostanay» (ռուսերեն). Weather and Climate (Погода и климат). Արխիվացված է օրիգինալից 25 November 2016-ին. Վերցված է 8 November 2021-ին.
- ↑ «Kustanai (Kostanay) Climate Normals 1961–1990». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 8 November 2021-ին.
- ↑ «С 21 по 24 января 2016г. на стадионе «Горняк» г. Хромтау стартовал Чемпионат Республики Казахстан по хоккею с мячом среди юниоров 1999-2000 г.р.». Hromtau.aktobe.gov.kz. Արխիվացված է օրիգինալից April 12, 2016-ին. Վերցված է September 5, 2016-ին.
- ↑ «Есть ли побратимы у Актау и других городов Казахстана». tumba.kz (ռուսերեն). Tumba. 2019-05-04. Վերցված է 2020-11-30-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը] | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոստանայ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
