Երկբևեռ I տեսակի խանգարում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Երկբևեռ I տեսակի խանգարում
Տեսակհիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտությունհոգեբուժություն

Երկբևեռ I տեսակի խանգարում (BD-I, արտասանվում է «առաջին տիպի երկբևեռ խանգարում») երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարման տեսակ է, որը բնութագրվում է առնվազն մեկ մանիակալ դրվագով, խառը կամ փսիխոտիկ հատկանիշներով կամ առանց դրա[1]։ Մարդկանց մեծամասնությունը նաև այլ ժամանակներում ունենում է մեկ կամ մի քանի դեպրեսիվ դրվագ[2]։

Դա երկբևեռ խանգարման տեսակ է և համապատասխանում է մանիակալ-դեպրեսիվ հիվանդության դասական տարբերակին, որը կարող է ներառել պսիխոզ տրամադրության փոփոխության դրվագների ժամանակ[3]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկբևեռ I տեսակի խանգարման էական հատկանիշը կլինիկական ընթացքն է, որը բնութագրվում է մեկ կամ մի քանի մանիակալ դրվագների կամ խառը դրվագների առաջացմամբ[4]։ Հաճախ անհատները ունեցել են մեկ կամ մի քանի խոշոր դեպրեսիվ դրվագներ[5]։ Երկբևեռ խանգարման ախտորոշման համար մանիակալ մեկ դրվագը բավարար է և անձը կարող է ունենալ կամ չունենալ խոշոր դեպրեսիվ խանգարման պատմություն[5]։ Նախքան երկբևեռ ախտորոշումը պետք է բացառվեն դեղամիջոցի կամ դեպրեսիայի, հոգեակտիվ նյութերի օգտագործման կամ տոքսինների ազդեցության այլ սոմատիկ բուժման հետևանքով պայմանավորված տրամադրության խանգարման դրվագները, որոնք պայմանավորված են թմրամիջոցներով։ Երկբևեռ I տեսակի խանգարումը պահանջում է միայն 1 ամբողջական մանիակալ դրվագի հաստատում ախտորոշման համար, բայց կարող է կապված լինել նաև հիպոմանիայի և դեպրեսիվ դրվագների հետ[6]։ Երկբևեռ II տեսակի խանգարման ախտորոշումը չի ներառում ամբողջական մանիակալ դրվագ. փոխարենը պահանջում է ինչպես հիպոմանիկ դրվագի, այնպես էլ խոշոր դեպրեսիվ դրվագի առաջացում[6]։ Զեկուցվել է, որ լուրջ ագրեսիա է տեղի ունենում յուրաքանչյուր տասը հիմնական, առաջին դրվագով, երկբևեռ I տեսակի խանգարմամբ հիվանդներից մեկի մոտ՝ հոգեկան խանգարումներով, այս խմբում տարածվածությունը հատկապես բարձր է՝ կապված վերջին ինքնասպանության փորձի, հարբեցողության, սովորելու անկարողության հետ, կամ մանիակալ բևեռականություն առաջին դրվագում[7]։

Երկբևեռ I տեսակի խանգարումը հաճախ համակցվում է այլ խանգարումների հետ, ներառյալ հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը, նյութերի օգտագործման խանգարումները և տրամադրության մի շարք խանգարումները[8][9]։ Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ հոգեբուժական ուղեկցող հիվանդությունները կապված են առօրյա կյանքի հետագա վատթարացման հետ[10]։ Երկբևեռ խանգարում ունեցող մարդկանց մինչև 40%-ը նույնպես ունենում է հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարում, ընդ որում, ավելի բարձր ցուցանիշներ են գրանցվում կանանց և երկբևեռ I տեսակի խանգարում ունեցող անձանց մոտ[8]։ Երկբևեռ I տեսակի խանգարման ախտորոշումը տրվում է միայն այն դեպքում, եթե երկբևեռ դրվագները ավելի լավ չեն բացատրվում շիզոաֆեկտիվ խանգարումներով կամ համադրվում են շիզոֆրենիայի, շիզոֆրենանման խանգարման, զառանցանքաին խանգարման կամ այլ կերպ չախտորոշված հոգեկան խանգարման հետ[11]։

Բժշկական գնահատում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանոնավոր բժշկական հետազոտություններ են կատարվում՝ մանիակալ էպիզոդների և դեպրեսիայի երկրորդական պատճառները բացառելու համար[12]։ Այս թեստերը ներառում են արյան ընդհանուր անալիզ, գլյուկոզայի ստուգման թեստեր, շիճուկի քիմիական կազմի/էլեկտրոլիտների ստուգում, վահանաձև գեղձի ֆունկցիայի գնահատում, լյարդի ֆունկցիայի գնահատման թեստ, երիկամների ֆունկցիայի գնահատման թեստ, մեզի անալիզ, վիտամին B12 և ֆոլաթթվի մակարդակի ստուգում, ՄԻԱՎ-ի սքրինինգ, սիֆիլիսի սքրինինգ և հղիության թեստ, և երբ կա կլինիկական ցուցում է, կարելի է պատվիրել էլեկտրասրտագրություն (ԷՍԳ), էլեկտրաուղեղագրություն (ԷՈՒԳ), համակարգչային շերտագրություն (ՀՇ) և/կամ մագնիսական ռեզոնանսային շերտագրություն (ՄՌՇ)[12]։ Դեղերի զննումը ներառում է հոգեմետ դեղերի, մասնավորապես սինթետիկ կանաբինոիդների և տոքսինների ազդեցությունը։

Հոգեկան խանգարումների ախտորոշիչ և վիճակագրական ձեռնարկ, 4-րդ հրատարակություն (DSM-IV-TR)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Dx Կոդը # Խանգարում Նկարագրություն
296.0x Երկբևեռ I տեսակի խանգարում Միայնակ մանիակալ դրվագ
296.40 Երկբևեռ I տեսակի խանգարում Հիպոմանիայի վերջին դրվագը
296.4x Երկբևեռ I տեսակի խանգարում Ամենավերջին մանիակալ դրվագը
296.5x Երկբևեռ I տեսակի խանգարում Վերջին դեպրեսիայի դրվագը
296.6x Երկբևեռ I տեսակի խանգարում Վերջին դրվագը խառն է
296.7 Երկբևեռ I տեսակի խանգարում Վերջին դրվագը չճշտված է

Հոգեկան խանգարումների ախտորոշիչ և վիճակագրական ձեռնարկ, 5-րդ հրատարակություն (DSM-5)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2013 թվականի մայիսին Ամերիկյան հոգեբուժական ասոցիացիան թողարկեց Հոգեկան խանգարումների ախտորոշիչ և վիճակագրական ձեռնարկի հինգերորդ հրատարակությունը ( DSM-5 ): Երկբևեռ I տեաակի խանգարման և դրա ենթատեսակների ախտորոշման չափանիշներում կան մի քանի առաջարկվող վերանայումներ։ Երկբևեռ I տեսակի խանգարում 296.40 (վերջին դրվագ հիպոմանիա) և 296.4x (ամենավերջին դրվագ մանիակալ) համար առաջարկվող վերանայումը ներառում է հետևյալ բնութագրիչները . ծանր` ինքնասպանության ռիսկի սրությամբ, սեզոնային ձևով և հետծննդյան սկիզբով[13]։ Երկբևեռ I տեսակի խանգարում 296.5x (ամենավերջին դրվագը ընկճված է) կներառի վերը նշված բոլոր բնութագրիչները, գումարած հետևյալը՝ մելանխոլիկ հատկանիշներով և ատիպիկ հատկանիշներով[13]։ Հատկորոշիչների կատեգորիաները կհեռացվեն DSM-5-ում, և Ա չափանիշը կավելացնի կամ կա հիմնական դեպրեսիայի առնվազն 3 ախտանիշ, որոնցից ախտանիշներից մեկը դեպրեսիվ տրամադրություն կամ անհեդոնիա է[13]։ Երկբևեռ I տեսակի խանգարում 296.7-ի համար (վերջին դրվագը՝ չճշտված), նշված սպեցիֆիկատորները կհեռացվեն[13]:

Ա և Բ չափանիշների մանիակալ և հիպոմանիկ դրվագների չափանիշները կխմբագրվեն։ Չափանիշ Ա-ն կներառի «և կներկայացնի օրվա մեծ մասը, գրեթե ամեն օր», իսկ Բ չափանիշը կներառի «և ներկայացնում է նկատելի փոփոխություն սովորական վարքագծից»։ Այս չափանիշները, ինչպես սահմանված են DSM-IV-TR-ում, շփոթություն են ստեղծել բժիշկների մոտ և պետք է ավելի հստակ սահմանվեն[14][15]։

Առաջարկվել են նաև վերանայումներ հիպոմանիկ դրվագի ախտորոշիչ չափանիշների Բ չափանիշի նկատմամբ, որն օգտագործվում է երկբևեռ I խանգարման 296.40, ամենավերջին դրվագի հիպոմանական ախտորոշման համար։ Չափանիշ Բ-ում նշվում է «ուռճացված ինքնագնահատականը, գաղափարների թռիչքը, ցրվածությունը և քնի պակասը»՝ որպես հիպոմանիկ դրվագի ախտանիշներ։ Սա շփոթեցնող է եղել մանկական հոգեբուժության ոլորտում, քանի որ այս ախտանիշները սերտորեն համընկնում են ուշադրության դեֆիցիտի հիպերակտիվության խանգարման (ADHD) ախտանիշների հետ[14]։

ICD-10[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • F31 Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում
  • F31.6 Երկբևեռ աֆեկտիվ խանգարում, ընթացիկ դրվագը խառը
  • F30 Մանիակալ էպիզոդ
  • F30.0 Հիպոմանիա
  • F30.1 Մանիա առանց հոգեկան ախտանիշների
  • F30.2 Հոգեբանական ախտանշաններով մանիա
  • F32 Դեպրեսիվ դրվագ
  • F32.0 Թեթև դեպրեսիվ դրվագ
  • F32.1 Չափավոր դեպրեսիվ դրվագ
  • F32.2 Ծանր դեպրեսիվ դրվագ առանց հոգեկան ախտանիշների
  • F32.3 Լուրջ դեպրեսիվ դրվագ՝ հոգեմետ ախտանիշներով

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեղորայք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տրամադրության կայունացուցիչները հաճախ օգտագործվում են որպես բուժման գործընթացի մաս[16]։

  1. Լիթիումը երկբևեռ խանգարման բուժման հիմնական միջոցն է, բայց այն ունի նեղ թերապևտիկ տիրույթ և սովորաբար պահանջում է մոնիտորինգ[17]
  2. Հակացնցումային միջոցներ, ինչպիսիք են վալպրոատը[18], կարբամազեպինը կամ լամոտրիգինը
  3. Ատիպիկ հակահոգեբուժական դեղամիջոցներ, ինչպիսիք են քեթիապինը[19][20], ռիսպերիդոնը, օլանզապինը կամ արիպիպրազոլը
  4. Էլեկտրոկոնվուլսիվ թերապիա, հոգեբուժական բուժում, որի ժամանակ էպիլեպտիկ նոպաները էլեկտրականորեն հրահրվում են անզգայացված հիվանդների մոտ՝ թերապևտիկ ազդեցության համար

Հակադեպրեսանտներով պայմանավորված մանիան հանդիպում է երկբևեռ խանգարում ունեցող մարդկանց 20-40%-ի մոտ։ Տրամադրության կայունացուցիչները, հատկապես լիթիումը, կարող են պաշտպանել այս ազդեցությունից, սակայն որոշ հետազոտություններ հակասում են դրան[21]։

Այս անհատների մոտ հաճախակի խնդիր է հանդիսանում դեղորայքային բուժմանը չհետևելը։ Երկարատև ներարկային հակահոգեբուժական միջոցները կարող են նպաստել որոշ հիվանդների այս խնդրի լուծմանը[22]։

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկբևեռ I տեսակի խանգարումը սովորաբար ունենում է վատ կանխատեսում, որը կապված է թմրամիջոցների չարաշահման, հոգեկան խանգարումների, դեպրեսիվ ախտանիշների և միջսերիականդեպրեսիայի հետ[23]։ Մանյակիալ դրվագը կարող է այնքան ծանր լինել, որ այն պահանջում է հոսպիտալացում։ Երկբևեռ I տեսակի խանգարուման հետ կապված բոլոր մանիայի մոտ 63%-ը հանգեցնում է հոսպիտալացման[24]։ Երկբևեռ I տեսակի խանգարման բնական ընթացքը եթե չբուժվի, հանգեցնում է նրան, որ դրվագները ժամանակի ընթացքում ավելի հաճախակի կամ ծանր են դառնում[25]։ Սակայն պատշաճ բուժման դեպքում ունեցող անհատները կարող են առողջ ապրելակերպ վարել[26]։

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոգեսոցիալական միջամտությունները կարող են օգտագործվել սուր դեպրեսիվ դրվագների կառավարման և պահպանման բուժման համար՝ օգնելու ռեցիդիվների կանխարգելմանը[27]։ Սա ներառում է հոգեկրթություն, կոգնիտիվ-վարքային թերապիա, ընտանիքին ուղղված թերապիա, միջանձնային և սոցիալական ռիթմի թերապիա և հասակակիցների աջակցություն[27]։

Տեղեկատվություն վիճակի, կանոնավոր քնի ռեժիմի, և ուտելու սովորությունների կարևորության և դեղորայքի համապատասխանության կարևորության մասին, ինչպես սահմանված է։ Խորհրդատվության միջոցով վարքագծի փոփոխությունը կարող է դրական ազդեցություն ունենալ՝ օգնելու նվազեցնել ռիսկային վարքագծի հետևանքները մանիակալ փուլում։ Բացի այդ, երկբևեռ I խանգարման ողջ կյանքի ընթացքում տարածվածությունը գնահատվում է 1%[28]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «The Two Types of Bipolar Disorder». Psych Central.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
  2. ↑ «Bipolar Disorder: Who's at Risk?». Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
  3. ↑ «What are the types of bipolar disorder?». Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
  4. ↑ Phillips, Mary L; Kupfer, David J (2013 թ․ մայիսի 11). «Bipolar disorder diagnosis: challenges and future directions». Lancet. 381 (9878): 1663–1671. doi:10.1016/S0140-6736(13)60989-7. ISSN 0140-6736. PMC 5858935. PMID 23663952.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Online Bipolar Tests: How Much Can You Trust Them?». DepressionD. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 7-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5. American Psychiatric Association., American Psychiatric Association. DSM-5 Task Force. (Fifth ed.). Arlington, VA. 2013. ISBN 978-0-89042-559-6. OCLC 847226928.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) CS1 սպաս․ այլ (link)
  7. ↑ Khalsa, Hari-Mandir K.; Baldessarini, Ross J.; Tohen, Mauricio; Salvatore, Paola (2018 թ․ օգոստոսի 11). «Aggression among 216 patients with a first-psychotic episode of bipolar I disorder». International Journal of Bipolar Disorders. 6 (1): 18. doi:10.1186/s40345-018-0126-8. ISSN 2194-7511. PMC 6161985. PMID 30097737.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  8. ↑ 8,0 8,1 Cerimele, Joseph M.; Bauer, Amy M.; Fortney, John C.; Bauer, Mark S. (2017 թ․ մայիս). «Patients With Co-Occurring Bipolar Disorder and Posttraumatic Stress Disorder: A Rapid Review of the Literature». The Journal of Clinical Psychiatry. 78 (5): e506–e514. doi:10.4088/JCP.16r10897. ISSN 1555-2101. PMID 28570791.
  9. ↑ Hunt, Glenn E.; Malhi, Gin S.; Cleary, Michelle; Lai, Harry Man Xiong; Sitharthan, Thiagarajan (2016 թ․ դեկտեմբեր). «Prevalence of comorbid bipolar and substance use disorders in clinical settings, 1990–2015: Systematic review and meta-analysis». Journal of Affective Disorders. 206: 331–349. doi:10.1016/j.jad.2016.07.011. ISSN 1573-2517. PMID 27476137.
  10. ↑ Léda-Rêgo, Gabriela; Studart-Bottó, Paula; Sarmento, Stella; Cerqueira-Silva, Thiago; Bezerra-Filho, Severino; Miranda-Scippa, Ângela (2023 թ․ փետրվարի 1). «Psychiatric comorbidity in individuals with bipolar disorder: relation with clinical outcomes and functioning». European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience. 273 (5): 1175–1181. doi:10.1007/s00406-023-01562-5. ISSN 0940-1334. PMID 36725737.
  11. ↑ «Bipolar Disorder Residential Treatment Center Los Angeles». PCH Treatment. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Bobo, William V. (2017 թ․ հոկտեմբեր). «The Diagnosis and Management of Bipolar I and II Disorders: Clinical Practice Update». Mayo Clinic Proceedings. 92 (10): 1532–1551. doi:10.1016/j.mayocp.2017.06.022. ISSN 0025-6196. PMID 28888714.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 American Psychiatric Association (2013 թ․ մայիսի 22). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. American Psychiatric Association. doi:10.1176/appi.books.9780890425596. ISBN 978-0-89042-555-8.
  14. ↑ 14,0 14,1 Issues pertinent to a developmental approach to bipolar disorder in DSM-5. American Psychiatric Association. 2010.
  15. ↑ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (4th ed. text revision). Washington, DC: American Psychiatric Association. 2000. էջեր 345–392.
  16. ↑ {{cite news}}: Empty citation (օգնություն)
  17. ↑ Burgess, Sally SA; Geddes, John; Hawton, Keith KE; Taylor, Matthew J.; Townsend, Ellen; Jamison, K.; Goodwin, Guy (2001). «Lithium for maintenance treatment of mood disorders | Cochrane». Cochrane Database of Systematic Reviews. 2001 (3): CD003013. doi:10.1002/14651858.CD003013. PMC 7005360.
  18. ↑ MacRitchie, Karine; Geddes, John; Scott, Jan; Haslam, D. R.; Silva De Lima, Mauricio; Goodwin, Guy (2003). «Valproate for acutre mood episodes in bipolar disorder | Cochrane». Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD004052. doi:10.1002/14651858.CD004052. PMID 12535506.
  19. ↑ Datto, Catherine (2016 թ․ մարտի 11). «Bipolar II compared with bipolar I disorder: baseline characteristics and treatment response to quetiapine in a pooled analysis of five placebo-controlled clinical trials of acute bipolar depression». Annals of General Psychiatry. 15: 9. doi:10.1186/s12991-016-0096-0. PMC 4788818. PMID 26973704.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  20. ↑ Young, Allan (2014 թ․ փետրվար). «A Randomised, Placebo-Controlled 52-Week Trial of Continued Quetiapine Treatment in Recently Depressed Patients With Bipolar I And Bipolar II Disorder». World Journal of Biological Psychiatry. 15 (2): 96–112. doi:10.3109/15622975.2012.665177. PMID 22404704.
  21. ↑ Goldberg, Joseph F; Truman, Christine J (2003 թ․ դեկտեմբերի 1). «Antidepressant-induced mania: an overview of current controversies». Bipolar Disorders. 5 (6): 407–420. doi:10.1046/j.1399-5618.2003.00067.x. ISSN 1399-5618. PMID 14636364.
  22. ↑ Tohen, Mauricio; Goldberg, Joseph F.; Hassoun, Youssef; Sureddi, Suresh (2020 թ․ հունիսի 16). «Identifying Profiles of Patients With Bipolar I Disorder Who Would Benefit From Maintenance Therapy With a Long-Acting Injectable Antipsychotic». The Journal of Clinical Psychiatry. 81 (4). doi:10.4088/JCP.OT19046AH1. ISSN 1555-2101. PMID 32558403.
  23. ↑ Jain, A.; Mitra, P. (2023). «Bipolar Disorder». StatPearls. PMID 32644424.
  24. ↑ De Zelicourt, M.; Dardennes, R.; Verdoux, H.; Gandhi, G.; Khoshnood, B.; Chomette, E.; Papatheodorou, M. L.; Edgell, E. T.; Even, C. (2003). «Frequency of hospitalisations and inpatient care costs of manic episodes: In patients with bipolar I disorder in France». Pharmacoeconomics. 21 (15): 1081–1090. doi:10.2165/00019053-200321150-00002. PMID 14596627.
  25. ↑ «Bipolar Disorder – Fact Sheet». Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 26-ին.
  26. ↑ «Living Well with Bipolar Disorder». 2019 թ․ մայիսի 7.
  27. ↑ 27,0 27,1 Yatham, Lakshmi N.; Kennedy, Sidney H.; Parikh, Sagar V.; Schaffer, Ayal; Bond, David J.; Frey, Benicio N.; Sharma, Verinder; Goldstein, Benjamin I.; Rej, Soham (2018). «Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT) and International Society for Bipolar Disorders (ISBD) 2018 guidelines for the management of patients with bipolar disorder». Bipolar Disorders. 20 (2): 97–170. doi:10.1111/bdi.12609. ISSN 1399-5618. PMC 5947163. PMID 29536616.
  28. ↑ Merikangas, Kathleen R.; Akiskal, Hagop S.; Angst, Jules; Greenberg, Paul E.; Hirschfeld, Robert M.A.; Petukhova, Maria; Kessler, Ronald C. (2007 թ․ մայիսի 1). «Lifetime and 12-Month Prevalence of Bipolar Spectrum Disorder in the National Comorbidity Survey Replication». Archives of General Psychiatry. 64 (5): 543–552. doi:10.1001/archpsyc.64.5.543. ISSN 0003-990X. PMC 1931566. PMID 17485606.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Երկբևեռ_I_տեսակի_խանգարում&oldid=9589575» էջից