Մեզի թեստ
Մեզի թեստ, որը ցանկացած բժշկական հետազոտություն է, որը կատարվում է մեզի նմուշի վրա։ Մեզի վերլուծությունը արժեքավոր ախտորոշիչ գործիք է, քանի որ դրա բաղադրությունը արտացոլում է մարմնի բազմաթիվ համակարգերի, մասնավորապես՝ երիկամների և միզուղիների գործունեությունը, և նմուշները հեշտ է ձեռք բերել[1]: Ընդհանուր մեզի թեստերը ներառում են սովորական մեզի անալիզ, որն ուսումնասիրում է մեզի ֆիզիկական, քիմիական հատկությունները և մանրադիտակային պատկերը, մեզի կազմում դեղերի սքրինինգ և ըստ մեզի հղիության թեստ։
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դիագնոստիկ նպատակներով մեզի արժեքը ճանաչվել է հին ժամանակներից։ Մեզի հետազոտությունը կիրառվել է Շումերում և Բաբելոնում մ.թ.ա. 4000 թվականին և նկարագրված է հին հունարեն և սանսկրիտ տեքստերում[2]։ Մեզի ժամանակակից փորձարկումն օգտագործում է մի շարք մեթոդներ՝ մեզի ֆիզիկական և կենսաքիմիական հատկությունները ուսումնասիրելու համար։ Օրինակ, մեզի սովորական անալիզի արդյունքները կարող են տեղեկություն տրամադրել երիկամների և միզուղիների համակարգի աշխատանքի մասին. առաջարկել միզուղիների վարակի առկայության վարկածը և ստուգել հնարավոր շաքարախտը կամ լյարդի հիվանդությունը, ի թիվս այլ պայմանների[3]։ Կարող է իրականացվել մեզի բակտերաբանական անալիզ՝ բացահայտելու միզուղիներում ներգրավված բակտերիաների տեսակները։ Մեզի պարզ թեստերը կարող են հայտնաբերել հղիությունը՝ բացահայտելով մեզի մեջ բետա խորիանային գոնադոտրոպինի առկայությունը և ցույց տալ ռեկրեացիոն դեղամիջոցների օգտագործումը՝ հայտնաբերելով արտազատվող դեղերը կամ դրանց մետաբոլիտները[4]։ Մեզի աննորմալ բջիջների վերլուծությունը (մեզի բջջաբանությունը) կարող է օգնել որոշ քաղցկեղների ախտորոշմանը, իսկ մեզի մեջ օրգանական թթուների կամ ամինաթթուների թեստավորումը կարող է օգտագործվել որոշ գենետիկական խանգարումների հայտնաբերման համար։
Նմուշների հավաքածու[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեզի նմուշները հավաքելու համար օգտագործվող տեխնիկան տարբերվում է՝ կախված ցանկալի թեստից։ Պատահական մեզը, որը նշանակում է նմուշ, որը հավաքվում է ցանկացած ժամանակ, կարող է օգտագործվել բազմաթիվ թեստերի համար։ Այնուամենայնիվ, առավոտյան առաջին միզման ժամանակ հավաքված նմուշը (առավոտյան առաջին նմուշը) նախընտրելի է թեստերի համար, ինչպիսիք են մեզի անալիզը և հղիության սքրինինգը, քանի որ այն սովորաբար ավելի կոնցետրացված է, ինչը թեստն ավելի զգայուն է դարձնում[5]: Քանի որ շատ նյութերի կոնցենտրացիան մեզի մեջ տատանվում է օրվա ընթացքում, որոշ թեստեր պահանջում են ժամանակին մեզի հավաքում, որի ժամանակ հիվանդը հավաքում է իր ամբողջ մեզը տարայի մեջ որոշակի ժամանակահատվածում (սովորաբար 24 ժամ)։ Այնուհետև նմուշի մի փոքր մասը հանվում է փորձարկման համար։ Ժամանակային հավաքածուները սովորաբար օգտագործվում են կրեատինինի, միզանյութի, մեզի սպիտակուցի, հորմոնների և էլեկտրոլիտների չափման համար[5][6]: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ շատ կանայք չգիտեն, թե ինչպես վերցնել միջին հոսքի նմուշը կամ ինչու է դա անհրաժեշտ։
Եթե մեզը անհրաժեշտ է մանրէաբանական կուլտուրայի համար, ապա կարևոր է, որ նմուշը աղտոտված չլինի։ Այս դեպքում հավաքման ճիշտ ընթացակարգը ներառում է սեռական օրգանների լվացում, միզում զուգարանակոնքի մեջ, այնուհետև միզում նմուշի տարայի մեջ մինչև զուգարանակոնքի մեջ միզելը։ Սա կոչվում է «միջին մաքուր հոսք» հավաքում[1]:
Եթե սուբյեկտը չի կարողանում կամովին միզել, նմուշները կարելի է վերցնել միզուղիների կաթետերի միջոցով կամ որովայնի միջով միզապարկի մեջ ասեղ մտցնելով[3]։ Նորածինների և փոքր երեխաների մեզը կարող է հավաքվել սեռական օրգանին կցված պարկի մեջ, սակայն դա կապված է աղտոտման բարձր ռիսկի հետ[1]:
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեզի թեստերի որոշ օրինակներ ներառում են.
Քիմիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մեզի անալիզ - մեզի տեսողական հատկությունների գնահատում, մեզի թեստային ժապավենների միջոցով քիմիական գնահատում և մանրադիտակային հետազոտություն[7]
- Մեզի կրեատինին, կրեատինինի քլիրենս - օգտագործվում է երիկամների ֆունկցիան գնահատելու համար[8]
- Ալբումին/կրեատինին հարաբերակցությունը - օգտագործվում է միկրոալբումինուրիայի ախտորոշման համար[9]
- Մեզի օսմոտիկություն - մեզի լուծված նյութի կոնցենտրացիայի չափում[10]
- Մեզի տեսակարար կշիռը՝ մեզի կոնցենտրացիայի մեկ այլ չափանիշ[10]
- Մեզի էլեկտրոլիտի մակարդակներ - մեզի մեջ էլեկտրոլիտների չափում, ինչպիսիք են նատրիումը և կալիումը[11]
- Մեզի անիոնային կազմ - օգտագործվում է մետաբոլիկ ացիդոզի որոշ պատճառներից տարբերելու համար[12]
Հորմոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մեզի հղիության թեստ - մեզի մեջ հայտնաբերում է մարդու խորիոնային գոնադոտրոպինը[13]
- Մեզի կորտիզոլ - օգտագործվում է մակերիկամային գեղձերի խանգարումները հետազոտելու համար[14]
- Մեզի մետանեֆրիններ - օգտագործվում են որոշ հազվագյուտ ուռուցքների ախտորոշման համար[15]
Մանրէաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մեզի կուլտուրա - մեզի նմուշների մանրէաբանական կուլտուրա, որն օգտագործվում է միզուղիների վարակներ առաջացնող բակտերիաների հայտնաբերման համար[16]
Տարբեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մեզի դեղորայքի հայտնաբերում - հոգեմետ դեղերի օգտագործման ցուցադրություն[4]
- Մեզի բջջաբանություն - մեզի բջիջների ցիտոպաթոլոգիական հետազոտություն, որն օգտագործվում է քաղցկեղի հայտնաբերման համար[17]
- մեզի սպիտակուցի էլեկտրոֆորեզ - մեզի մեջ տարբեր սպիտակուցների դասակարգում և չափում; օգտագործվում է մոնոկլոնալ գամոպաթիաների ախտորոշման համար [18]
- Մեզի օրգանական թթուներ, մեզի ամինաթթուներ - օգտագործվում են նյութափոխանակության որոշ բնածին արատների ստուգման համար[19]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Brunzel, 2018, էջեր 19–22
- ↑ «Urinalysis in Western culture: a brief history». Kidney International. 71 (5): 384–387. March 2007. doi:10.1038/sj.ki.5002057. PMID 17191081.
- ↑ 3,0 3,1 «Urinalysis». StatPearls. 2022 թ․ մայիսի 8. PMID 32491617. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 13-ին.
- ↑ 4,0 4,1 «Clinical Interpretation of Urine Drug Tests: What Clinicians Need to Know About Urine Drug Screens». Mayo Clinic Proceedings. 92 (5): 774–796. May 2017. doi:10.1016/j.mayocp.2016.12.007. PMID 28325505.
- ↑ 5,0 5,1 Brunzel, 2018
- ↑ Mundt, Shanahan
- ↑ McPherson, Pincus, էջեր 441–3
- ↑ McPherson, Pincus, էջեր 167–8
- ↑ Turgeon, 2016
- ↑ 10,0 10,1 Brunzel, 2018, էջեր 51–3
- ↑ «Urinalysis: a review of methods and procedures». Critical Care Nursing Clinics of North America. 22 (1): 121–128. March 2010. doi:10.1016/j.ccell.2009.10.012. PMID 20193886.
- ↑ Reddi, 2014, էջեր 13−4
- ↑ Turgeon, 2016, էջ 216
- ↑ McPherson, Pincus, էջ 391
- ↑ Rifai, Horvath, էջ 1421
- ↑ Turgeon, 2016, էջ 505
- ↑ «Diagnostic Advances in Urine Cytology». Surgical Pathology Clinics. 11 (3): 601–610. September 2018. doi:10.1016/j.path.2018.06.001. PMID 30190143.
- ↑ McPherson, Pincus
- ↑ Rifai, Horvath