Ֆրանսիայի երաժշտություն
Ֆրանսիայում երաժշտությունն արտահայտում է ոճերի բազմազանություն։ Դասական երաժշտության ոլորտում Ֆրանսիան ծնել է ռոմանիտիզմի շրջանի մի քանի նշանավոր կոմպոզիտորների, մինչդեռ ժողովրդական և ճանաչված երաժշտությունները դարձան շանսոն և կաբարե ոճերի վերելքի ականատեսը։ Աշխարհում հայտնի ամենավաղ ձայնագրող սարքը՝ ֆոնոավտոգրաֆը, արտոնագրվել է Ֆրանսիայում Էդուարդ-Լեոն Սքոթ դե Մարտինվիլի կողմից 1857 թվականին։ Ֆրանսիան նաև, ըստ արժողության, աշխարհի 5-րդ ամենամեծ շուկան է։ Ֆրանսիայի երաժշտական արդյունաբերությունը տվել է միջազգային ճանաչում ունեցող բազմաթիվ արտիստների, հատկապես նոր (nouvelle) շանսոնի և էլեկտրոնային երաժշտության ոլորտում։
Դասական երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միջնադար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսիայի երաժշտության պատմությունը սկսվում է երգեհոնից՝ 10-րդ դար, որին հաջորդում է Նոտր Դամի դպրոցը՝ երեգեհոնային ստեղծագործության ոճով։ Ասպետության և պալատական սիրո մասին Տրուբադուրների երգերը գրվել են օքսիտաներեն 10-րդ և 13-րդ դարերի ընթացքում, և այդ շրջանում Հյուսիսային Ֆրանսիայում ծաղկել են Տրուվերի բանաստեղծ-կոմպոզիտորները։ Ջութակը նրանց սիրելի գործիքն էր[1]։ 12-րդ դարի վերջին ի հայտ եկավ երգի մի տեսակ, որը կոչվում էր մոտետ, այն առաջացել է կատակաբանների՝ թափառական երաժիշտների նվագակցությամբ։ 14-րդ դարում Ֆրանսիայում առաջացավ երկու նշանավոր երաժշտական ոճ՝ Արս Նովա (Ars Nova) և Արս Սբթիլիոր (Ars Subtilior)։
Վերածնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բուրգունդիան, որը հիմնականում ֆրանսախոս տարածք էր, 1477 թվականին միավորված Ֆրանսիայի Թագավորությանը դարձել էր երաժշտության զարգացման հսկայական կենտրոն Եվրոպայի երաժշտական մայրցամաքում։ Սրան հաջորդեց շանսոնների և Բուրգունդյան դպրոցի վերելքը։
Բարոկկո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ազդեցիկ կոմպոզիտորներից էին Ժան-Բատիստ Լյուլլին, Մարկ-Անտուան Շարպանտիեն, Էլիզաբեթ Ժակ դե Լա Գերեն, Լուի Կուպերենը, Ֆրանսուա Կուպերենը և Ժակ Շամպիոն դե Շամբոնյերը։ Ժան Ֆիլիպ Ռամոն՝ ականավոր օպերային կոմպոզիտորը, գրել է երաժշտական տեսության ազդեցիկ տրակտատ, հատկապես բարեհնչության թեմայով․ նա նաև իր նվագախմբի մեջ ներառեց կլառնետը։ Վերածննդի ուշ և բարոկկոյի վաղ ժամանակաշրջաններում ողջ Ֆրանսիայում տարածվեց հայտնի աշխարհիկ վոկալ երաժշտության մի տեսակ, որը կոչվում էր Էյր դե կոր (Air de cour)։
Օպերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին Ֆրանսիական օպերան հնարավոր է, որ լինի Ակեբար ռուա դե Մոգոլը (Akébar roi du Mogol), որն առաջին անգամ ներկայացվել է Կարպանտրասում 1646 թվականին։ Դրան հաջորդեց Պիեռ Պերենի և Քեմբերի թիմը, որի «Pastoral in Music»-ը, ներկայացված Իսիում, հաջողություն է ունեցել, և զույգը տեղափոխվել է Փարիզ, որտեղ ստեղծել է Պոմոն (Pomone) օպերան (1671 թվական) և «Սիրո ցավերն ու հաճույքները» (Les Peines et les Plaisirs de l'Amour) (1672 թվական)։
Ժան-Բատիստ Լյուլին, որը հայտնի էր դարձել Լյուդովիկոս XIV-ի համար բալետներ ստեղծելով, սկսեց ստեղծել իտալական օպերային սերիայի ֆրանսիական տարբերակը՝ մի տեսակ ողբերգական օպերա, որը հայտնի է որպես լիրիկական ողբերգություն (tragédie lyrique) կամ երաժշտական ողբերգություն (tragédie en musique)։ Առաջինը 1673 թվականի Կադմուսն էր։ Լուլլիի օպերային ողբերգության արշավներին հաջորդեց Ֆրանսիական թատերական ողբերգության գագաթնակետը՝ Կոռնելի և Ռասինի գլխավորությամբ։
Լուլլին նաև զարգացրել է դիրիժորների կողմից մինչ օրս օգտագործվող ընդհանուր ռիթմերը և առաջինն էր, որ ստանձնեց նվագախմբի ղեկավարի դերը՝ գլխավոր ջութակը նվագողի պաշտոնը ։
Ֆրանսիացի կոմպոզիտոր Ժորժ Բիզեն ստեղծագործել է ամենահայտնի և ամենասիրված օպերաներից մեկը՝ «Կարմենը»։
 | |
| [[:Պատկեր:{{{Ֆայլի անվանում}}}|{{{Անվանում}}}]] | |
| [[Պատկեր:{{{Ֆայլի անվանում}}}|180px|noicon]] | |
Դասական դարաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կլոդ Բալբաստրը երգեհոնահար էր, կլավեստինահար և դաշնակահար։ Նա իր ժամանակաշրջանի ամենահայտնի երաժիշտներից մեկն էր։
Անրի-Մոնտան Բերտոնը՝ Պիեռի որդին, հիմնականում հիշվում է, որպես օպերաների կոմպոզիտոր, որոնցից շատերը հանդիսատեսին առաջին անգամ ներկայացել են Կատակերգական օպերայով (Opéra-Comique)։
Շելարն իր ապրուստը մեծամասամբ վաստակել է Փարիզի օպերայում ջութակ նվագելով։ Ֆրանսիայում նրա «Մակբեթ» օպերան տապալվեց 1827 թվականին, բայց մեծ հաջողություն ունեցավ Մյունխենում։
Ժաննա-Իպոլիտ Դևիսմեսն ամուսնացավ Փարիզի օպերայի ռեժիսորի հետ։ Նրա միակ հայտնի ստեղծագործություներն են «La Dame Jacinthe» երգը և «Praxitėle» օպերան, որը ունեցավ հաջողություն և բեմ բարձրացավ 16 անգամ։
Կլավեսինահար և կոմպոզիտոր Ժակ Դաֆլին իր ներդրումն է ունեցել Ժան-Ժակ Ռուսոյի բառարանում՝ կլավեսին նվագելու արվեստին վերաբերող հոդվածների հետ կապված։
Ռոմանտիզմի դարաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այն ժամանակվա Ֆրանսիայի մեծագույն և վաղ ռոմանտիզմի դարաշրջանի ամենանորարար կոմպոզիտորներից մեկը Հեկտոր Բեռլիոզն էր։
19-րդ դարի վերջում այնպիսի հիմնադիրներ, ինչպիսիք են Ժորժ Բիզեն, Ժյուլ Մասենեն, Գաբրիել Ֆորեն, Մորիս Ռավելը և Կլոդ Դեբյուսին վերակենդանացրին ֆրանսիական երաժշտությունը։ Վերջին երկուսը հսկայական ազդեցություն են ունեցել 20-րդ դարի երաժշտության վրա՝ ինչպես Ֆրանսիայում, այնպես էլ արտասահմանում, ազդեցություն են ունեցնեցել նաև բազմաթիվ խոշոր կոմպոզիտորների վրա, ինչպիսիք են Բելա Բարտոկն ու Իգոր Ստրավինսկին։
Էրիկ Սատին նույնպես այդ դարաշրջանի նշանավոր կոմպոզիտոր էր։ Նրա երաժշտությունը դժվար է դասակարգել։
20-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
20-րդ դարի սկզբին Ֆրանսիայում ծաղկում ապրեց նեոդասական երաժշտությունը, հատկապես այնպիսի կոմպոզիտորներ, ինչպիսիք են Լիլի Բուլանժեն, Նադյա Բուլանժեն, Ալբերտ Ռուսելը և Լե Սիզ ( Les Six) երաժշտական խումբը, որոնք հավաքվել էին Սաթիի շուրջ։ Ավելի ուշ նույն դարում ազդեցություն ունեցան Օլիվիե Մեսսիանը, Անրի Դուտիյոն և Պիեռ Բուլեզը։ Վերջինս սերիալիզմի առաջատար դեմքն էր, մինչդեռ Մեսսիանը ընդգրկում էր ասիական (մասնավորապես հնդկական) ազդեցությունները և թռչուների երգը, Դուտիյեն իր խիստ անձնական և սեփական երաժշտական լեզվով թարգմանեց Դեբյուսիի, Բարտոկի և Ստրավինսկու նորամուծությունները։
Վերջին 35 տարիների ընթացքում Ֆրանսիայի ամենակարևոր ներդրումը երաժշտական նորարարության մեջ համակարգչային կոմպոզիցիայի ձևն է, որը կոչվում է «սպեկտրալ երաժշտություն»։ 1970-ականների սպեկտրալիստ կոմպոզիտորների զարմանալի տեխնիկական նվաճումները միայն վերջերս են սկսել լայն ճանաչում ձեռք բերել Միացյալ Նահանգներում։ Այս ուղղության գլխավոր կոմպոզիտորներից են Ժերար Գրիզին, Տրիստան Մուրեյը և Կլոդ Վիվիերը։
Ժողովրդական երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ավանդական երաժշտական ոճերը լավագույնս պահպանվել են հեռավոր վայրերում, ինչպիսիք են Կորսիկա կղզին և լեռնային Օվերնը, ինչպես նաև բասկերի և բրետոնների ավելի ազգայնական շրջանները։ Շատ դեպքերում ժողովրդական սովորույթները վերածնվել են զբոսաշրջիկներին սպասարկելու համար։ Այս բանահյուսական խմբերը հակված են կենտրոնանալ 20-րդ դարի շատ վաղ մեղեդիների և դաշնամուրի, ակորդեոնի օգտագործման վրա։
Փարիզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1900 թվականին Փարիզում ի հայտ եկավ վալսի նոր ոճ՝ «Մուզետ վալսը» («Valse musette») Բալ մուզետի (Bal-musette) մշակված տեսակը, որը հայտնի է նաև որպես «Ֆրանսիական վալս» անունով։ Էյմբլը, Էմիլ Վաշերը, Մարսել Ացոլան, Իվետ Հորները, Անդրե Վերշուրենը հայտնի ակորդեոնահարներ էին, որոնք նվագում էին մուզետ վալսը (valse-musette): Հայտնի է նաև Յանն Թիրսենը և նրա Ամելին Մոնմարտրից ռոմանտիկ կատակերգության Ամելի սաունդթրեքը։
Արևմտյան Ֆրանսիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսիայի արևմուտքը ներառում է Պայ դե Նանտ, Վանդեա, Անժու և Մեն նահանգները, ինչպես նաև Պուատու-Շարանտի շրջանը։ Բալլադ երգելու, պարերգի և ջութակ նվագելու ավանդույթները պահպանվել են հիմնականում Պուատուում և Վանդեում։ Ժերոմ Բյուժոն շատ բան է վերցրել այդ տարածքից, և նրա 2 հատորանոց «Արևմտյան գավառների երգեր և հանրաճանաչ երգեր՝ Պուատու, Սենտոնժ, Աունիս և Անգումոիս» (Chants et chansons populaires des Province de l'ouest: Poitou, Saintonge, Aunis et Angoumois) (Նիորտ, 1866) աշխատանքը շարունակում է մնալ երաժշտության և երգերի հիմնական գիտական հավաքածուն։
Վերջին տասնամյակների ընթացքում Ջոն Ռայթը և Կլոդ Ռիբուիոն (ի թիվս այլոց) շատ բան են արել պահպանված ավանդույթները հավաքելու, վերլուծելու և հանրահռչակելու համար։
Վանդեայի Մարաիս Բրետոնը (Marais Breton) հատկապես հայտնի է պարկապզուկ նվագելու իր ավանդույթով, որը վերածնվել է պարկապզուկագործ և երաժիշտ Թիերի Բերտրանի, ինչպես նաև ավանդական երգիչների կողմից, ինչպիսին է Պիեռ Բուրգոն։
Ֆրանսիայի արևմուտքին հատուկ ժողովրդական պարերը ներառում են կուրանտե կամ մարայշին և բալ սոնտոնժե (bal saintongeais) տեսակները։ Բուռեները եռակի անգամ ներկայացվել են 19-րդ դարում Բյուժոյի կողմից, իսկ վերջերս՝ Անգումոյում։ Արևմուտքում, ինչպես նաև այլ շրջաններում, ինչպիսիք են Գասկոնիան, Նորմանդիան և Բրետանը, ներկայաացվել են շուրջպարեր կամ շղթայական պարեր՝ ուղեկցվելով «ռեսպոնսորային» երգով։
Ժամանակակից հայտնի ժողովրդական երաժիշտներից են Քրիստիան Փաշերը և Կլոդ Ռիբուիոն (Պուատու) և Լա Մաղյեն (La Marienne) խումբը (Վանդեա)։
Բրետան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ակնհայտորեն, համաձայն կելտական բնույթին, Ստորին Բրետանի ժողովրդական երաժշտությունը, թերևս, ունեցել է իր ավանդույթների ամենահաջող վերածնունդը՝ մասամբ շնորհիվ Լորիեն քաղաքի, որտեղ անցկացվում է Ֆրանսիայի ամենահայտնի երաժշտական փառատոնը՝ Օնտերսելտիք դե Լողյոնը (Festival Interceltique de Lorient):
Բրետոնական երաժշտության փաստագրված պատմությունը սկսվում է 1839 թվականին Բարզազ-Բրեյժի հրապարակմամբ։ Հերսարտ դե լա Վիլմարկի կողմից կազմված ժողովրդական երգերի ժողովածուն Բարզազ-Բրեյժը (Barzaz-Breizh) վերանվանեց և առաջ մղեց բրետոնական ավանդույթները և օգնեց ապահովել դրանց շարունակականությունը։
Սոունող (Sonneurs) միավորումները, որոնք բաղկացած են բոմբարդներ և բինյու (պայուսակ) նվագողներից, սովորաբար նվագում են ֆեստու-նուզ (festoù-noz) (Fest Noz) տոնակատարությունների ժամանակ (ոմանք հայտնի են, օրինակ որպես Փղանտում դու Շատունուֆ (Printemps de Chateauneuf)): Այն արագ պարային երաժշտություն է և ունի ավելի հին վոկալային նմանակ, որը կոչվում է կան հա դիսկան (kan ha diskan): Առանց ուղեկցող ռեսպոնսորային երգը ընդմիջվում էր գվերզով (gwerz), որը բալլադի ձև է։
Հավանաբար, բրետոնական ֆոլկ-ի ամենահայտնի ձևը բագադ (bagad) պարկապզուկ նվագախումբն է, որում թմբուկների հետ միասին օգտագործվում է տեղական գործիքներ, ինչպիսիք են բինյոն և բոմբարդան, իսկ ավելի ժամանակակից նվագախմբերում՝ բինիոու բրազ (biniou braz) պարկապզուկը։ Ժամանակակից վերածնողներից են Քևրեն Ալրե Բագադը և Բագադ Կեմպերը։
Ալան Սթիվելը, անկասկած, մայրցամաքային Եվրոպայի ամենաազդեցիկ ֆոլկ ռոք արտիստն է։ 1971 թվականի Կելտական տավիղի վերածնունդից ի վեր, բրետոնը և այլ կելտական ավանդական երաժշտությունները հասել են հիմնական միջազգային հաջողությունների։ Այնուհետև Դեն Ար Բրազի հետ նա թողարկեց Chemins de Terre ալբոմը (1974), որը նշանավորեց բրետոնական ֆոլկ ռոքի սկիզբը։ Սա ապագա տասնամյակներում հիմք դրեց այնպիսի աստղերի, ինչպիսին է Մալիկորն խումբը։
Հետագա տարիներին շատ բան է արվել Վերին Բրետանիի Փելս Գալլոյի (Pays Gallo) երաժշտական ավանդույթները հավաքելու և հանրահռչակելու համար, ինչի համար երգիչ Բերտրան Օբրեն նրա Օբրե Ալի (Ôbrée Alie) խումբը և ԴԱՍՏՈՒՄ (DASTUM) ասոցիացիան պետք է հարգանքի տուրք մատուցեն։ Վերին Բրետտանի երգերը կա՛մ ֆրանսերեն են, կա՛մ գալլո լեզվով։
Ժամանակակից բրետոնական ժողովրդական երաժշտությունը ներառում է տավիղահարներ, ինչպիսիք են Էնն–Մարի Յանը, Անն Աուֆրեթը և Միրդհինը, մինչդեռ երգիչներ Քրիստեն Նիկոլասը, Անդրեա Ար Գույլը և Յան-Ֆանչ Քեմեները դարձել են հայտնի աստղեր։ Այնուամենայնիվ, ամենահաջողակները գործիքային խմբերն էին, ներառյալ Գվերզ (Gwerz), Բլեիզի Ռուզ (Bleizi Ruz), Ստրոբինելլ (Strobinell), Սոներիեն (Sonerien) Դու (Du ) և Տուդ (Tud):
Կենտրոնական Ֆրանսիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կենտրոնական Ֆրանսիան ներառում է Օվերն, Լիմուզան, Մորվան, Նիվերնե, Բուրբոն և Բերի շրջանները։ Այս տարածքներում պահպանվում է պարկապզուկ նվագելու ավանդույթը, ինչպես նաև խորհրդանշական հարդի-գուրդին (hurdy-gurdy) և պարային բուռեն։ Խորը տարբերություններ կան Կենտրոնական Ֆրանսիայի շրջանների միջև, որտեղ Օվերնը և Լիմուզանը պահպանում են տարածքի ամենավառ ժողովրդական ավանդույթները։ Որպես տարածքի բազմազանության օրինակ՝ բյուրը կարող է լինել երկու կամ երեք մետր բարձրության վրա; վերջինը գտնվում է տարածաշրջանի հարավում և սովորաբար ասոցացվում է պարկապզուկներով և հարդի-գուրդիով (hurdy-gurdy), մինչդեռ առաջինը գտնվում է հյուսիսում և ներառում է վիրտուոզ նվագողների։
Պարկապզուկ և Հարդի-գուրդի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հարդի-գուրդին (Hurdy-gurdy) կամ վիել-ա-ղուն (vielle-à-roue), ըստ էության, մեխանիկական ջութակ է, որն ունի ստեղներ կամ կոճակներ մատնատախտակի փոխարեն։ Այն բաղկացած է կոր օվալաձև մարմնից, ստեղների մի շարքից և կոր բռնակից, որը պտտվում և միանում է թելերը ձգող անիվին, որն էլ կանգեցվում է ստեղների միջոցով։ Կա շարժական կամուրջ, փոփոխական թվով դրոններ և կամընտիր ռեզոնանսային լարեր։ Հարդի-գուրդիի (Hurdy-gurdy) այլ ձևեր հանդիպում են ամբողջ Եվրոպայում։
Ֆրանսիայում պարկապզուկը հանդիպում է տարբեր ձևերով։ Օվերնից և Բերրիից կաբրետը և մեծ կորնեմուսը ամենահայտնին են։ Այս ձևերը հանդիպել են դեռևս 17-րդ դարում։ Հայտնի պարկապզուկահարների շարքին են պատկանում Բեռնար Բլանը, Ֆրեդերիկ Փարիզը և Ֆիլիպ Պրիեն, ինչպես նաև խմբի ղեկավար Ժան Բլանշարը Լա Գրանդե դե Կորնեմուսից (La Grande Bande de Cornemuses) և Կյունտետ դե Կորնեմուսից (Quintette de Cornemuses): Ֆրեդերիկ Փարիզը հայտնի է նաև որպես Չաբենաթ-Փարիզ (Chabenat-Paris) դուետի անդամ, որն օգտագործում է այնպիսի տարրեր, ինչպիսիք են խառը բազմաձայն անսամբլները և բուռեի վրա հիմնված մեղեդիները։ Բեռնար Բլանն ու Ժան Բլանշարը Լիոնի Էրիկ Մոնբելի հետ միասին եղել են այն երաժիշտներից, որոնք Լա Բամբոցհեի (La Bamboche) և Լե Գրանդե Ռուժի (Le Grand Rouge) հիմքն են հանդիսացել։ Հենց այս երկու խմբերն էին, որ բոլորից ավելին արեցին ժողովրդական երաժշտության վերածննդի ընթացքում, Կենտրոնական Ֆրանսիայի ավանդույթները 1970-ականներին վերակենդանացնելու համար։ Սուրբ Շարտիեի փառատոնը, որը ամեն տարի անցկացվում է Շատորուի մոտակայքում, եղել է Օվերնի և Լիմուզենի երաժշտության կենտրոնը։
Մորվան և Նիվերնե շրջանները ծնել են մի քանի ավանդական աստղեր, որոնցից են Ֆոբուր դե Բոյնյարը (Faubourg de Boignard) և Լե Մենեթղիե դու Մողվոն (Les Ménétriers du Morvan)։ Նիվերնեի կոլեկցիոներ Աշիլ Միլիենը նույնպես նշանավոր էր 20-րդ դարի սկզբին։
Հարավային Ֆրանսիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բասկերի երկիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսիական Բասկերի Երկրի երաժշտությունը (Բասկերի Երկրից արևելք) պետք է դիտել Պիրենեյան մշակույթի ֆոնին։ Մինչև վերջերս և այսօր էլ ավանդական ժողովրդական երաժշտության մեջ (հատկապես Սոուլի գավառում) պետք է առանձնանան թթուն-տթուն( ttun-ttun) և ֆլեյտան (xirula) երաժշտական գործիքները՝ որպես փոքրիկ թմբուկ և պարկապզուկ հիշեցնող զույգ։
Միշել Էտչեկոբին կամ Ժան Միքսել Բեդաքսագարը կարևոր դեր են խաղացել բասկյան ավանդական երաժշտության մեջ՝ որպես ֆլեյտա (xirula) նվագողներ, ինչպես նաև ավանդական երգիչներ։ Այլ հայտնի կատարողներ, որոնցից է Բենյաթ Աշյարի, ավելի փորձարարական մոտեցում են ցուցաբերում։ Այս կատարողները պատկանում են նախկին ավանդույթին, որը հավաքել և վերականգնվել է այնպիսի գործիչների կողմից, ինչպիսիններից է Էքսահուն Իրուրին (1908–1979), որտեղ երգող իմպրովիզատոր - բանաստեղծները (bertsolaris) կարևոր դեր են խաղացել ժողովրդական մշակույթում։ Բերցոլարիի այս ավանդույթը գրեթե բացառապես հենվում է երիտասարդ սերունդների վրա, և ջանքեր են գործադրվում այն վերականգնելու «հարավային», այսինքն՝ իսպանական Բասկերի Երկրի ավանդույթի համաձայն։
Բասկերի երկրի երաժշտությունն այժմ համապատասխանում է գրեթե բոլոր երաժշտական նախասիրություններին, և բասկերի լեզվով հնչում է երաժշտության լայն շրջանակ՝ խմբերգային երաժշտությունից (Օլդարրա Բիարիցում) մինչև մշակված երաժշտական խմբեր (օրինակ՝ Բիդայա (Bidaia)) սկա կամ հարդքոր ոճեր։ Վերջերս շատերը՝ Մադի Օիհենարտին, Մաիալեն Էրոտաբեհերին կամ Ամարեն Ալաբակին (և սա դեռ մի քանիսն են) գովեստի խոսքերի են արժանացել գեղեցիկ մերկ ձայներ ունենալու համար։
Կորսիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կորսիկական պոլիֆոնիկ երգեցողությունը ֆրանսիական տարածաշրջանային երաժշտության, թերևս, ամենաարտասովոր տարատեսակն է։ Տղամարդկանից կազմված եռյակների կատարմամբ այն խիստ ներդաշնակ է, երբեմն նույնիսկ աններդաշնակ։ Ստեղծագործությունները կարող են լինել և՛ հոգևոր, և՛ աշխարհիկ։ Ժամանակակից խմբերը ներառում են Կանտա Կանտա ու Պոպուլու Կորսու(Canta u Populu Corsu), Ի Մուվրինի (I Muvrini), Տավագնա (Tavagna) և Չժամի Աղջալեսի (Chjami Aghjalesi); որոշ խմբեր կապված են եղել կորսիկական ազգայնականության հետ։
Կորսիկական երաժշտական գործիքներից են կարամուսան (caramusa) (կոռնեմուսային պարկապզուկ), կետերան (cetera) (16 լարային լյուտ), մանդոլին (մանդոլին), պիֆանան (pifana) ( գեմշորնի (gemshorn) տեսակ) և օրգանը (urganettu) (դիատոնիկ ակորդեոն)։
Հանրաճանաչ երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
19-րդ դարում կաբարեի ոճի ճիչը՝ գլխավոր աստղը, դարձավ Իվետա Գիլբեր։ Դարաշրջանը տևեց մինչև 1930-ականները և ճանաչեց այնպիսի անձանց, ինչպիսիք են Էդիթ Պիաֆը, Շառլ Տրենեն, Մորիս Շևալյեն, Թինո Ռոսսին, Ֆելիքս Մայոլը, Լյուսիեն Բուայեն, Մարի Լուիզ Դամիենը, Մարի Դյուբասը, Ֆրիել, Ժորժ Գիբուրը և Ժան Սաբլոնը։
50-60-ական թվականները ֆրանսիական շանսոնի ոսկե դարն էր. Ժուլիետ Գրեկո, Միրեյ Մատյո, Ժորժ Բրասենը, Ժակ Բրել, Ժիլբեր Բեկո, Մոնիկե Սերֆ (Բարբարա), Լեո Ֆերրե, Շառլ Ազնավուր և Ալեն Բարիերը։ Յեյե (Yéyé) ոճը հայտնի էր 1950-60-ական թվականներին Շեյլայի, Կլոդ Ֆրանսուայի և Ֆրանսուազ Հարդիի երգերում։
| |
| [[:Պատկեր:{{{Ֆայլի անվանում}}}|{{{Անվանում}}}]] | |
| [[Պատկեր:{{{Ֆայլի անվանում}}}|180px|noicon]] | |
Մուզետա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մուզետան ֆրանսիական երաժշտության և պարի ոճ է, որը հայտնի դարձավ Փարիզում 1880-ականներին։ Մուզետում հիմնական գործիքը ակորդեոնն է, և այն հաճախ խորհրդանշում է արտասահմանում ապրելու ֆրանսիական արվեստը։ Էմիլ Վաչերը (1883-1969) նոր ոճի աստղն էր։ Մյուս հայտնի ակորդեոնահարներից են Ամաբլ Պլյուշարդը, Իվետ Հորները և Անդրե Վերչուրենը։ 2001 թվականին մուզետա ոճը ունեցավ մեծ միջազգային հաջողություն Յան Թյերսենի հեղինակած Ամելի ալբոմով։
Կանկան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կանկանը, որը նաև կոչվում է ֆրանսիական կանկան, եռանդուն և ֆիզիկապես պահանջկոտ երաժշտական պար է, որն ավանդաբար կատարում է կին պարուհիների երգչախմբային շարքը՝ հագնված երկար կիսաշրջազգեստներով, շապիկներով և սև գուլպաներով։ Պարի հիմնական հատկանիշներն են կիսաշրջազգեստների բարձրացումը և դրանց վարպետորեն գործածումը՝ ոտքերի բարձր հարվածներով, և մարմնի գայթակղիչ շարժումները։ Ժակ Օֆենբախի «Օրփեոսը դժոխքում» ստեղծագործության դժոխային գալոպը ամենաշատն ասոցացվում է կանկանի հետ։ Կանկանը առաջին անգամ հայտնվեց Փարիզի Մոնպառնաս քաղաքի բանվոր դասի պարասրահներում մոտ 1830 թվականին։ Դա գալոպի ավելի աշխույժ տարբերակ էր, արագ 2/4 երաժշտական պարաչափ, որը հաճախ ցուցադրվում էր, որպես Կադրիլի վերջնական կերպար։
Կաբարե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կաբարեն ֆրանսիական երաժշտական զվարճանքի տիպիկ ձև է, ներառյալ շանսոնը, երաժշտությունը, պարը, կատակերգությունը և բեմադրությունը։ Հանդիսատեսը սովորաբար նստած է լինում սեղանների մոտ, հաճախ ճաշում կամ խմում է, իսկ շոուն երբեմն բացում է հաղորդավարը։ Առաջին կաբարեն բացվել է 1881 թվականին Փարիզի Մոնմարտր քաղաքում Ռոդոլֆ Սալիսի կողմից և կոչվել Լե Չանտ Նոիր (Le Chat Noir (Սև կատու)։ Մուլեն Ռուժը, որը կառուցվել է 1889 թվականին, հայտնի է իր տանիքում՝ մեծ կարմիր հողմաղաց ունենալով։ Ֆրանսիական այլ հայտնի կաբարեներից են Ֆոլի Բերժերը (Folies Bergère) և Լե Լիդոն (Le Lido): Կաբարեն բազմաթիվ երգիչների կարիերայում, ինչպիսիք են Միստենգետը, Ժոզեֆին Բեյքերը, Չարլզ Թրենեթը և Էդիթ Պիաֆը եղել է առանցքային վայր։ Վերջերս Պատրիսիա Կաասը մարմնավորեց ֆրանսիական կաբարեի ոճի վերածնունդը։
Շանսոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շանսոնը ֆրանսիական երաժշտության տիպիկ ոճ է («chanson» ֆրանսերեն նշանակում է «երգ») և այսօր էլ շատ տարածված է Ֆրանսիայում։ Ամենահայտնի արտիստներից էին Էդիթ Պիաֆը, Ժուլիետ Գրեկոն, Միրեյ Մատյոն, Ժակ Բրելը, Ժորժ Բրասենսը, Ժիլբեր Բեկոն, Մոնիկ Սերֆը(Բարբարա), Լեո Ֆերրեը, Շառլ Ազնավուրը, Սալվատորե Ադամոն և Դալիդան, ինչպես նաև ավելի շատ արտ-հաուս երաժիշտներ, օրինակ՝ Բրիջիթ Ֆոնթեյն։ Նաև 1950-ականներին Մոնմարտրի կաբարեի հայտնի ներկայացուցիչ երգչուհիներից մեկը՝ Սյուզան Ռոբերտն էր։
1970-ականներին նոր կատարողները արդիականացրին ֆրանսիական շանսոնը (Միշել Ֆուգեն, Ռենո, Ֆրենսիս Կաբրել, Ալեն Սուշոն, Ժակ Հիգելեն, Ալեն Շամֆոր, Ջո Դասեն) և նաև 80-ականներին (Էթյեն Դաո, Թետ Ռայդս) մինչ այժմ (Բենջամին Բիոլայ, Զազ, Վինսենթ Դելերմե, Բենաբար, Ժան-Լուի Մուրատ, Միոսեկ, Ժուլիետ, Մանո Սոլո, Ժակ Հիգելեն, Մաթյո Շեդիդ, Մաթյո Բուգերտս, Դանիել Դարկ, Մորան, Քրիստինա Գո, Ռենան Լյուս)։ Երգիչ-երգահան Սերժ Գենսբուրը 1950-ականներին իր երաժշտական կարերիան սկսել է որպես ջազ երաժիշտ և ընդգրկել ֆրանսիական հանրաճանաչ երաժշտության մի քանի դարաշրջաններ, այդ թվում՝ փոփ, ռոք, ռեգգի, նյու վեյվ, դիսկո և նույնիսկ հիփ-հոփ։
Եյե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Եյե (Yéyé) հանրաճանաչ երաժշտության ոճ է, որը ծագել է Ֆրանսիայում 1960-ականների սկզբին։ Ե յե (Yé yé) շարժումը սկիզբ է առել Սայլուտ լե կուպա (Salut les copains) ռադիոծրագրում, որն առաջին անգամ հեռարձակվել է 1959 թվականի հոկտեմբերին։ Եյեի (Yeye) ամենահայտնի աստղերից են Ջոնի Հալիդեյը, Էդի Միտչելը, Ռիչարդ Էնթոնին, Դիկ Ռիվերսը և այնպիսի հայտնի երգչուհիներ, ինչպիսիք են Ֆրանս Գալլը, Շեյլան, Սիլվի Վարդանը և արտիստներ, որոնք համատեղում էին տարբեր երաժշտական ժանրեր, ինչպիսիք են Շանտալ Գոյան, Դալիդան կամ Կլոդ Ֆրանսուան։ Սրանք հայտնի դեռահաս կին կուռքեր էին, այդ թվում՝ Ֆրանսուազա Արդին, որը առաջինն էր, ով գրեց իր երգերը։
Ժամանակակից երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Նոր (Nouvelle) շանսոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ջազ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Փոփ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շանսոնի ավելի շահութային և փոփ հատվածը ֆրանսերեն կոչվում է Վարիետե և այդ ոճին էին պատկանում Վանեսա Պարադին, Պատրիսիա Կաասը, Պատրիկ Բրուելը, Մարկ Լավուան, Պասկալ Օբիսպոն, Ֆլորան Պանյին, Ֆրենսիս Կաբրելը, Էթյեն Դահոտը, Ալեն Սուշոնը, Լորան Վուլզին և Ժան-Ժակ Գոլդմանը։ Դիվա Միլեն Ֆարմերի սուպերաստղի կարգավիճակը ոգեշնչել է այնպիսի փոփ ռոք կատարողներին, ինչպիսիք են Զազին, Լոուրին, Ալիզեն և ՌընդԲ երգիչները և երգչուհիներ՝ Նադիան և Օֆելի Ուինթերը։
Վերջերս երաժշտական հեռուստատեսային շոուների հաջողությունը ծնեց երիտասարդ փոփ աստղերի նոր սերունդ, որոնց շարքին են պատկանում Նոլվեն Լերուան, Գրեգորի Լեմարշալը, Քրիստոֆ Վիլլեմը, Ժուլիեն Դորեն և Էլոդի Ֆրեգեն։ Ֆրանսիացի կարիբյան երգչուհի Շայ՛մը 2006 թվականի իր առաջին ալբոմից ի վեր, Ֆրանսիայում վայելում է փոփ աստղի կարգավիճակը, ինչպես նաև նրա գործընկեր՝ Մեթ Պոկորան: Նշանավոր փոփ ռոք խմբերից են Նիագարան և Ինդոշինը։ Միշել Սարդուն հայտնի է նաև իր սիրային երգերով («La maladie d'amour», «Je vais t'aimer»)։
Ռոք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռոքնռոլը սկսեց ժողովրդականություն վայելել 60-ականներին շնորհիվ այնպիսի երգիչների, ինչպիսին Ջոնի Հալիդեյն էր։ Ֆրանսիայում կային նաև նորարար երաժիշտներ, քանի որ փսիխոդելիկ ռոքի տենդենցը ամբողջ աշխարհում առաջատար տեղ էր զբաղեցնում։ Ժան-Պիեռ Մասիերի Les Maledictus Sound (1968) և Աֆրոդիտե Չայլդի 666-ը ալբոմները ամենաազդեցիկն էին։ Ավելի ուշ հայտնվեցին խմբեր, ինչպիսիք են Մագմա, Մարտին Սիրքուս, Աու Բանոու դես Դեյմս (Au Bonheur des Dames), Թրասթ (Trust), Թելեֆոն (Téléphone), Նուար Դեզիր (Noir Désir), ինչպես նաև կիթառահար և երգիչ Փոլ Պերսոնը։ 70-ականների սկզբին բրետոնացի երաժիշտ Ալան Սթիվելը (Renaissance de la Harpe Celtique-ալբոմը) առաջ մղեց ֆրանսիական ֆոլկ ռոքը՝ միաձուլելով փսիխոդելիկ և պրոգրեսիվ ռոք հնչյունները բրետոնական և կելտական ժողովրդական ոճերի հետ։
- Պրոգրեսիվ ռոք
Ֆրանսիան 1970-ականներին դարձավ պրոգրեսիվ ռոքի առաջատար արտադրողներից մեկը։ Ամբողջ աշխարհում երկրպագուներին գրավել են այնպիսի ձայնագրություններ, ինչպիսիք են Էնգրսի (Angers) Le Cimetiere arlequins-ը, Halloween Pulsar-ը, Շայլոկի (Shylock) Ile de Fievre-ն, L'Araignee-Mal Atoll-ը և էսկաթոնի (Escaton) Ardeur-ը։ Թերևս ամենահայտնին, այնուամենայնիվ, Մագմա (Magma) խումբն է, որը ստեղծել է Ցոյլ (Zeuhl) երաժշտության իրենց ժանրը։
- Ութսունականների ռոք (1980)
1980-ականներին ֆրանսիական ռոքը ծնեց բազմաթիվ ոճեր, որոնցից շատերը սերտորեն կապված էին Շվեյցարիայի, Կանադայի և հատկապես Բելգիայի այլ ֆրանսալեզու երաժշտական տեսարանների հետ։ Փաբ ռոքը (Թելեֆոն (Téléphone)), սայքոբիլլի (La Muerte), փոփ-պանկը (Les Thugs), սինթի-փոփ և փանկ ռոքը (Bérurier Noir, Bijou և Gill Dougherty) եղել են այս դարաշրջանում ներկայացված ոճերից։ Սկսած 1980-ականներից, Լես Ռիտա Միցուկոն մեծ ժողովրդականություն է վայելում ամբողջ Եվրոպայում՝ փանկի, նոր ալիքի, պարի և կաբարեի տարրերի յուրահատուկ համադրությամբ։
Պանկ ռոքն առաջացել է 1970-ականներին և շարունակվել հաջորդ տասնամյակում, հավանաբար լավագույնս ներկայացվելով Օբերկամպֆի(Oberkampf) և Մեթալ Ուրբանի(Métal Urbain) կողմից։ 80-ականների պրոգրեսիվ ռոքը առաջատար դիրքեր զբաղեցրեց տասնամյակի սկզբին, Դյունի Էրոսը (Dün's Eros), Էմերոդի Ջեֆրոյը (Emeraude's Geoffroy) և Տերպանդրի Տերպանդրը (Terpandre's Terpandre), բոլորը 1981 թվականից, ներկայացնում էին ժանրի առավելագույնը, ֆրանսիական Արևմտյան Հնդկաստանում (Գվադելուպյան կղզի)։ Բոլոկոներն են ներկայացնում ժանրը։
Մետալ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսիական ծանր մետալ խմբերը ներառում են Գոջիրա, Դագոբա (Dagoba), Անորեքսիա Նեվրոզա (Anorexia Nervosa), Հաքրիդ (Hacride), Իթս (Eths), Լաուդբլաթս (Loudblast), Կարկարիաս (Carcariass), Մասսակրա (Massacra), Գորոդ (Gorod), Կռոնոս (Kronos), Յութքուն (Yyrkoon), Բինայթիդ (Benighted), Նեքրոուրեթչ (Necrowretch)[2] և Ֆերիլենդ (Fairyland): Այս խմբերից շատերը նվագում են դեթ մետալ, թրեշ մետալ և/կամ փաուեր մետալ ոճերով[3]։
Ֆրանսիայում կա նաև մեծ բլեք մետալ շարժումը, որին իր մեջ ընդգրկում է Բելենոս (Belenos), Դեթսպելլ Օմեգա (Deathspell Omega), Նաքթրնլ Դիփրեշն (Nocturnal Depression), Բլաթ Աուս Նորդ (Blut Aus Nord), Պեստե Նուաղ (Peste Noire), Ոքղեսթ (Vorkreist), Արխոն Ինֆաուստուս (Arkhon Infaustus), Մերիմաք (Merrimack) և Անտեուս (Antaeus), և կազմակերպությունը, որը հայտնի է որպես Լե Լեժիոն Նուաղ ( Les Légions Noires), որը կազմված է այնպիսի խմբերից, ինչպիսիք են Մութլեյշնը (Mütiilation), Վլադ Թեպեսը և Թորգեյստը։ Բլեք մետալ շարժումը, որը հայտնի է «Շուգեյզ» (Shoegaze) անունով, նաև իր մեջ ներառում է այնպիսի բազմաթիվ խմբեր Ֆրանսիայից, ինչպիսիք են Ալցեստը (Alcest), Լե Դիսքղեն (Les Discrets) և Ամեսոուղը (Amesoeurs):
Էլեկտրոնային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էլեկտրոնային երաժշտությունը, որի ներկայացուցիչներից են Ժան Միշել Ժարն ու Սերրոնը, գրավել է ֆրանսիացի լայն լսարան։ Ֆրանսիական էլեկտրո-փոփ դուետները Էյրը (Air) և Դաֆթ Փանկը (Daft Punk) և տեխնո արտիստներ Լորան Գարնիեն և Դեյվիդ Գետտան մեծ լսարանի արժանացան 1990-ականների վերջին և 21-րդ դարի առաջին տասնամյակի սկզբին, ինչպես տեղական, այնպես էլ միջազգային մակարդակով։ Այնպիսի խմբեր, ինչպիսիք են Ջասթիսը (Justice), M83-ը, Ֆենիքսը (Phoenix), Տելեփոփմյուզիքը (Télépopmusik) և Կլինգանդեն (Klingande), շարունակում են հաջողություն ունենալ։
Պար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսիական հաուսը 1990-ականների վերջի հաուս երաժշտության ձևն է, 1990-ականների և 21-րդ դարի եվրոպական պարային երաժշտության տեսարանի առաջին տասնամյակի մի մասը և Եվրոդիսկոյի նորագույն ձևը։ Ժանրը հայտնի է նաև որպես «դիսկոհաուս», «նեյդիսկո» (nay disco) (նոր դիսկոտեկ), «Ֆրենչթաչ» (French touch), «ֆիլտր հաուս» (filter house) կամ «տեչֆանկ» (techfunk): 1990-ականների սկզբի կեսերին/վերջին արտադրությունները ցուցադրեցին «ֆիլտրի էֆեկտը», որն օգտագործվում էր այնպիսի արտիստների կողմից, ինչպիսին է Դաֆտ Փանկը (Daft Punk)[4]: Այլ արտադրություններում օգտագործվում են ավելի շատ հիմնական վոկալներ և սեմփլներ։ Ֆրանսիական հաուսի վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել 1970-ականների եվրոդիսկոն և հատկապես կարճատև սփեյս դիսկո երաժշտության ոճը ( Հայ-էներջի (Hi-NRG) դիսկոյի եվրոպական (հիմնականում ֆրանսիական) տարբերակ), ինչպես նաև Պի-ֆանկը (P-Funk) և Թոմա Բանգալտերի ստեղծագործությունները։
Առաջին ֆրանսիական հաուսի փորձերը (այն ժամանակ կոչվում էին «դիսկո հաուս» և «նյու դիսկո») միջազգային շուկայում հայտնի դարձան 1997-1999 թվականներին։ Դաֆտ Փանկը (Daft Punk), Սթարդասթը (Stardust) և Կասսին (Cassius) ժանրի առաջին միջազգային հաջողակ արտիստներն էին, և նրանց տեսահոլովակները ցույց են տալիս իրենց իսկ «սփեյս դիսկոյի» արմատները։
Որոշ արտիստներ մեծ դեր ունեցան ժանրի հանրահռչակման գործում, որը միջազգային հաջողությունների հասավ 2000 թվականին։ Բոբ Սինքլերի «I Feel For You» սինգլը հայտնվել է մի շարք երկրներում, այդ թվում՝ Գերմանիայում, Իտալիայում և Իսպանիայում։ Էթյեն դե Կրեսիի Tempovision ալբոմը ֆրանսիական չարթերում զբաղեցրեց 57-րդ հորիզոնականը, որն իր մեջ ընդգրկում էր «Am I Wrong» հաջողված սինգլը։ Սեպտեմբերին ֆրանսիական Մոջո (Modjo) հաուս խումբը թողարկեց «Lady (Hear Me Tonight)» երգը, որը դեբյուտով զբաղեցրեց 1-ին տեղը Մեծ Բրիտանիայում և հասավ տասներեք երկրների շրջանում լավագույն տասնյակին։ Մյուս տարի դրան հաջորդեց Գալլեոնը (Galleon):
Այսօր ֆրանսիական հաուս խմբերի և կատարողների մեծ մասն անցել է այլ երաժշտական ոճերի, մասնավորապես, էլեկտրոյի ֆրանսիական տարբերակին, որը պարում են Միլքի Վեյ (milky way)/Տեկտոնիկ (Tecktonik) ոճով։
Դիսկո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիլիջ Փիփլը (Village People), որը հիմնադրվել է երկու ֆրանսիացի կոմպոզիտորներ Ժակ Մորալիի և Հենրի Բելոլոյի կողմից, խոշոր միջազգային դիսկո խումբ էր։ Նշանավոր ֆրանսիացի արտիստներից են նաև Դալիդան, Շեյլա և Բ. Դևոշնը (Sheila and B. Devotion), Օտտավանը, Վոյաժը, Սերրոնը, Պատրիկ Էրնանդեսը և Ֆ. Ռ. Դևիդը, համապատասխանաբար հայտնի են նաև իրենց համաշխարհային հիթերով «Monday Tuesday... Laissez-moi danser» (1979), Spacer (1979), D.I.S.C.O. (1979), You're OK / T'es OK (1980), Souvenirs (1978), Supernature(1977), Born to be Alive (1979) և Words (1982)։
Հիփ հոփ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիփ հոփ երաժշտությունը արտահանվել է Ֆրանսիա 1980-ականներին, և ֆրանսիացի ռեփերներն ու դիջեյները, ինչպիսիք են Դեյվիդ Գետտան և Էմսի Սոլաարը (MC Solaar), նույնպես ունեցել են որոշակի հաջողություններ։ Հիփ հոփ երաժշտությունը ծագել է Նյու Յորքում և 1970-ականներին ստեղծվել է աֆրոամերիկացիների կողմից։ Մինչև 1983 թվականը ժանրը տարածվեց աշխարհի մեծ մասով, ներառյալ Ֆրանսիան։ Գրեթե անմիջապես ֆրանսիացի կատարողները (երաժիշտներ և բրեյքդանսերներ) սկսեցին իրենց կարիերան, ներառյալ Մաքս-Լորա Բոուրջալին (Max-Laure Bourjolly) և Թրաքշն Ավանտին (Traction Avant)։ Այնուամենայնիվ, հանրաճանաչությունը, սակայն, կարճ էր, և հիփ հոփը արագորեն լքեց ֆրանսիական ասպարեզը։ Հիփ-հոփը հարմարեցված էր ֆրանսիական համատեքստին, հատկապես խոշոր քաղաքների աղքատությանը, որոնք հայտնի են որպես բանլիե (banlieues )(«արվարձաններ»), որտեղ ապրում են օտարազգի շատ ֆրանսիացիներ, հատկապես նախկին գաղութատիրական երկրներից (Արևմտյան Աֆրիկա և Կարիբյան ավազան)։ Եթե կա որոշակի ազդեցություն աֆրիկյան երաժշտությունից և, իհարկե, ամերիկյան հիփ հոփից, ֆրանսիական հիփ հոփը նույնպես սերտորեն կապված է ֆրանսիական երաժշտության հետ՝ ֆրանսիական փոփի և շանսոնի ուժեղ փոխադարձ ազդեցությամբ, ինչպես երաժշտության, այնպես էլ տեքստի մեջ։
Պանամեա Սիթի Ռապպինը (Paname City Rappin) (1984, Դիի Նասթի) առաջին թողարկված ալբոմն էր, և առաջին խոշոր աստղերն էին ԻԱՄ-ը(IAM), Սութղեմ Էնթիեմը (Suprême NTM) և Էմսի Սոլաարը (MC Solaar), որի Qui Sème le Vent Récolte le Tempo ալբոմը 1991թվականին մեծ հիթ էր։ 90-ականներին Ֆրանսիայում երաժշտությունը դարձավ ամենահայտնի ժանրերից մեկը՝ հիմնադիրների ( ԻԱՄ (IAM), Սութղեմ Էնթիեմ (Suprême NTM)) և նորեկների (Մինիսթեղ Ամեղ (Ministère Amer), Օքսմո Պուչինո (Oxmo Puccino), Լունըթիք (Lunatic)) մեծ հաջողությունների շնորհիվ։ Ֆրանսիան աշխարհում հիփ հոփի թվով երկրորդ շուկան է։ 2000-ականների ամենահայտնի ռեփերներն են Դիամսը (Diam's), Բուբան (Booba) և Կենզա Ֆարահը (Kenza Farah), ինչպես նաև ավելի հաջողակ անդերգրաունդ արտիստներ, ինչպիսիք են Լա Ղյումողը (La Rumeur), լա Քուսյոնը (la Caution) և Թիթիսին (TTC):
Արտասահմանյան երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսիական Պոլինեզիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռեյունյոն կղզի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սեգա երաժշտությունը հայտնի ոճ է, որը աֆրիկյան և եվրոպական երաժշտության միախառնումն է։ Սեգայի ամենահայտնի երաժիշտներից են Օուսանուսավան, Բաստերը, Մաքսիմ Լաոպեն։ Մալոյա երաժշտությունն ունի ուժեղ աֆրիկյան տարր, որն արտացոլվում է ստրկական և աշխատանքային երգերի օգտագործման մեջ։ Սեգայի ամենահայտնի երաժիշտներից են Դանիել Վարոն, Ֆիրմին Վիրին, Գրանմուն Լելեն, Մարս տու սելը։
Մարտինիկա և Գվադելուպա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Զուկ
Զուկը արագ կառնավալային ռիթմ է, որը ծագել է Կարիբյան ծովի Գվադելուպա և Մարտինիկա կղզիներից, որը հայտնի է դարձել ֆրանսիական Անտիլյան Կասսավ (Kassav) խմբի կողմից 1980-ականներին։ Շատ արագ տեմպերով, ոճը կորցրեց իր դիրքերը 1980-ականներին կադանսի կամ կոնպայի՝ ֆրանսիական Անտիլյան կղզիների հիմնական երաժշտության ուժեղ ազդեցության պատճառով։ Այսօր զուկը ֆրանսիական Անտիլյան կղզիների կողմնացույցն է[5], որը նաև կոչվում է սիրային զուկ Աֆրիկայում, Կասավայի (Kassav) զուկ և նրանց ներկայացրած Հաիթիի կողմնացույցները ժողովրդականություն են ձեռք բերել ֆրանսախոս և պորտուգալախոս երկրներում։ Այն նաև հատկապես հայտնի է Հյուսիսային Ամերիկայում՝ Կանադայի Քվեբեկ նահանգում։
- Բույոն
Բույոն (Boo-Yon) Դոմինիկայի հանրաճանաչ երաժշտության ձև է, որը նաև հայտնի է որպես Ջամփ-ափ (Jump up) Գվադելուպայում և Մարտինիկայում։ Այս ժանրի ամենահայտնի խումբը Վինդվարդ Քարիբիան Քալչրն է (Windward Caribbean Kulture) (WCK), որը ստեղծել է այս ոճը 1988 թվականին։ Տարիների ընթացքում, Դոմինիկյանների հետ փոխադարձ առևտրի միջոցով և Գվադելուպայի՝ կրեոլական երաժշտության համաշխարհային փառատոնին զանգվածային մասնակցության շնորհիվ, այնպիսի առաջատար խմբեր, ինչպես Թրիփլ Քեյը (Triple Kay) և Էմֆեեռ (MFR) խումբը, սկսեցին ժողովրդավարանալ, և տեղացի արտիստներ ներգրավվեցին, ներառյալ Ալլո Թրիփլ Քեյի (Allo Triple kay) ռեմիքսը՝ Daly Big Ting Poppin 'Daly only»: Բույոնում հայտնի ճյուղը կոչվում է բույոն հարդքոր, ոճ, որը բնութագրվում է անպարկեշտությամբ և դաժան բառերով։ Հայտնի Բույոն գվադա երաժիշտների շարքին են պատկանում Վի Լոուն (Wee Low), Սուպպան (Suppa), Դոկ Ջին (Doc J), Յելլոու գազան (Yellow gaza) և այլն։
- Անտիլյան հիփ հոփ
Ֆրանսիական Անտիլյան հիփ հոփը հիփ հոփ երաժշտության ոճ է, որը գալիս է Կարիբյան ծովի Գվադելուպայի և Մարտինիկայի ֆրանսիական բաժանմունքներից։ Սովորաբար ֆրանսիական ևԱնթիլյան ֆրանս-կրեոլական լեզվում, Ֆրանսիական Անթիլյան կղզիների հիփ հոփն առավել տարածված է Ֆրանսիական Անտիլյաներում և Ֆրանսիայում։
- Ռոքը Գվադայում
Թեև ֆրանսիական Անտիլյան ռոք խմբերը փոքրամասնություն են կազմում, նրանք ներգրավված են Կարիբյան ավազանի երաժշտական սպեկտրի ընդլայնման գործում։ Առաջատար խմբերը, ինչպիսիք են Դը Բոլոքոսը (The Bolokos)[6][7] կամ Լայվստոքսը (Livestocks), ներառում են թեմաներ, ռիթմեր կամ կարիբյան մեղեդիներ՝ բրիտանական կամ ամերիկյան ազդեցություններով։ Ռոքը Գվադայում (Rock In Gwada) հավաքականը համախմբել է այս խմբերից մի քանիսին, որոնց առաջին փառատոնը տեղի է ունեցել Փեթիթ Բոուրում(Petit Boure) 2016 թվականին[8]։
Միջազգային երաժշտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսերեն խոսում են ամբողջ աշխարհում, և շատ միջազգային արտիստներ իրենց ներդրումն ունեն ֆրանսիական երաժշտության մեջ։
Եվրոպա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բելգիացի մեծագույն շանսոն կատարողներից էր Ժակ Բրելը, որի դասական երգերը հնչեցրել են մի քանի միջազգային արտիստներ։ Մյուսները, ինչպիսիք են Սալվատորե Ադամոն, Ակսել Ռեդը, Լառա Ֆաբիանը, Մորանը, Սելա Սյուն, Ֆրեդերիկ Ֆրանսուան և Աննի Կորդին նույնպես որոշակի հաջողություններ են գրանցել Ֆրանսիայում և այլ ֆրանսախոս երկրներում։
Հյուսիսային Ամերիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քվեբեկի երգիչները մեծ ժողովրդականություն են վայելում Ֆրանսիայում, և երկու երկրներն էլ միմյանց վրա ազդել են երաժշտական ոճերի առումով։ Քվեբեկի արտիստները բավականին ակտիվ ելույթ ունեցան ֆրանսիական բեմում։ Ֆրանսիայում ելույթ ունեցած հայտնի երգիչներից են՝ Սելին Դիոնը, Դայան Թելլը, Կուր դե Պիրատը (Cœur de pirate), Գարուն, Իզաբել Բուլեն, Լինդա Լեմեյը և շատ ուրիշներ։ Ռոք Վուազինը և Նատաշա Սեն-Պիերը՝ բնիկ Ակադիայից, իրենց հայտնի «Hélène» (1989) և «Tu trouveras» (2002) երգերով հասել են ֆրանսիական հիթ-շքերթների առաջին հորիզոնականներին։ Ռոք երգչուհի Ավրիլ Լավինը, ում հայրը ծագումով ֆրանսիացի է (ծնվել է Լոթարինգիայում), նույնպես հայտնի է Ֆրանսիայում, և նա ստացել է ֆրանսիական անձնագիր և քաղաքացիություն 2011 թվականին։ Սալվատորե Ադամոն և Շառլ Ազնավուրը լայն ճանաչում ունեն Ամերիկայում։
.jpg)
Ասիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամենահայտնի ֆրանսախոս ասիացի կատարողներից է Անգունը՝ ֆրանսիայի քաղաքացիության իրավունք ստացած Ինդոնեզիացի երգչուհին, առավել հայտնի է իր La Neige au Sahara ( «Snow on the Sahara»Ձյունը Սահարայում) սինգլով, որը գրվել է Էրիկ Բենզիի կողմից։ Երգը թողարկվել է 1997 թվականին 33 երկրներում, որպես նրա դեբյուտային միջազգային սինգլ, և հայտնվել է Եվրոպայում (թիվ 1 Իտալիայում), Ամերիկայում (թիվ 16-ը Բիլբորդում (Billboard) ԱՄՆ-ում) և Ասիայում (թիվ 1 Ինդոնեզիայում, թիվ 3-ը՝ Մալայզիայում))։ Ֆրանսիական երաժշտությունը նաև զարմանալիորեն բարեհաճ վերաբերմունքի արժանացավ Ճապոնիայում, որտեղ Ֆրանսիայի լեզուն և մշակույթը հաճախ ասոցացվում է ռոմանտիկայի հետ։ Որոշ ճապոնական խմբեր օգտագործում են ֆրանսերեն լեզուն, օրինակ՝ Մալիս Մայզերը (Malice Mizer) կամ Վերսալը (Versailles), որոնք կոչվում են Վերսալյան պալատի անունով։ Շառլ Ազնավուրն ու Միրեյ Մատյոն լայն ճանաչում ունեն Ճապոնիայում։
Աֆրիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1920-ական թվականներից սկսած Ռայի երաժշտությունը զարգացավ Ալժիրում՝ որպես գյուղական և քաղաքային երաժշտության համադրություն։ Հաճախ դիտվելով որպես գրաքննության դեմ դիմադրության ձև, հին ռաիի սովորական արժեքներից շատերը արդիականացվեցին գործիքների, սինթեզատորների և ժամանակակից սարքավորումների միջոցով։ Հետագայում կատարողները ավելացրեցին ֆանկի, հիփ հոփի, ռոքի և այլ ոճերի ազդեցությունները՝ ստեղծելով հատկապես փոփ ժանրը, որը կոչվում է լավրս րաի (lover's raï)։ Կատարողների թվում են Ռաշիդ Թահան և Ֆոդելը։ Ծագումով Օրան քաղաքից, Ռայը 1992 թվականին զբաղեցրեց ֆրանսիական, շվեյցարական և հոլանդական չարթերի առաջին հորիզոնականները Խալեդի Դիդի (Didi) սինգլի թողարկմամբ։
Երաժշտական ամսագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վոլյում (Volume!)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մի ամսագիր, որը լուսաբանում է հայտնի երաժշտությունը Ֆրանսիայում, հանրաճանաչ երաժշտության պատմության հետ մեկտեղ, Վոլյումն (Volume) է։ Վոլյում! (ենթագրերով ֆրանսերեն՝ La revue des musiques populaires - Հանրաճանաչ երաժշտության ուսումնասիրությունների ամսագիր) երկամյա (մայիս և նոյեմբեր ամիսներին) գրախոսվող ակադեմիական ամսագիր է «նվիրված ժամանակակից ժողովրդական երաժշտության ուսումնասիրությանը»[9]։ Այն հրատարակվում է Էդիսիոն Մելանի Սետուն (Éditions Mélanie Seteun) հրատարակչական ասոցիացիայի կողմից, որը մասնագիտացած է հանրաճանաչ երաժշտության մեջ։ Հանդեսն ունի և՛ ֆրանսերեն, և՛ անգլերեն հրատարակություններ[10]։ Վոլյումը! հիմնադրվել է 2002 թվականին հեղինակային իրավունքի ծավալը վերնագրով։ Ժերոմ Գիբերի, Մարի-Պիեռ Բոնիոլի և Սամուել Էտիենի կողմից և իր ներկայիս անվանումը ստացել է 2008 թվականին։ Էթյենը (Ֆրանսիական Պոլինեզիայի համալսարան (Université de la Polynésie Française)) նրա առաջին գլխավոր խմբագիրն էր (2002–2008), մինչև Գիբերի (Փարիզի Համալսարան III․ Նոր Սորբոն (University of Paris III: Sorbonne Nouvelle))՝ այդ պաշտոնի ստանձնումը 2008 թվականին[11][12][13]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «On the (medieval) fiddle: a short introduction to the vielle». Early Music Muse (բրիտանական անգլերեն). 2015 թ․ նոյեմբերի 22. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
- ↑ «Necrowretch (Vlad - Noisefull)». Noisefull.com. 2013 թ․ հունվարի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 23-ին.
- ↑ Adrien Begrand. «Gojira, The Way of All Flesh». PopMatters. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
- ↑ «village voice > music > Daft Punk by Scott Woods». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 22-ին.
- ↑ Peter Manuel, Musics of the Non-Western World, Chicago press University 1988p74
- ↑ «The Bolokos : Véritable succès pour les guadeloupéens au festival anglais Rebellion».
- ↑ «The Bolokos s'est produit au Jardin d'EAU dans une ambiance punk rock - Culture en Guadeloupe».
- ↑ «Près de 800 spectateurs au Rock in Gwada festival - Culture en Guadeloupe».
- ↑ Cairn.info Thomas, 2010: 404.
- ↑ List of articles in English can be found
- ↑ Transcript of Guibert's presentation during the 2007 francophone IASPM conference. (English translation)
- ↑ Philippe Le Guern (2003), ""The Study of Popular Music between Sociology and Aesthetics: A Survey of Current Research in France", in Hugh Dauncey & Steve Cannon (eds), Popular music in France from chanson to techno : culture, identity, and society, Burlington, Ashgate: 7-26.
- ↑ "[…] de nouvelles revues ont réussi à voir le jour et constituent des lieux d’expression appréciables, notamment pour les jeunes chercheurs qui peuvent y faire leurs premières armes, ou pour des auteurs étrangers peu ou mal connus en France. [footnote:] On pense notamment à la revue Volume dont le premier numéro voit le jour en 2002 et qui a su accompagner la diversification des musiques actuelles." Philippe Le Guern (2007).
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- French-kisses, A blog in English dedicated to French music
- BBC Radio 3 Audio (105 minutes): Marseille - Mahgreb Rap, Algerian Rai, Pacific Creole, Congolese Rumba. Accessed November 25, 2010.
- (fr) Audio clips: Traditional music of France. Musée d'ethnographie de Genève. Accessed November 25, 2010.
- Boll, André, and Émil Damais. Répertoire analytique de la musique française, des origins à nos jours. Paris: Horizons de France, 1948.
- Krümm, Philippe and Jean-Pierre Rasle. "Music of the Regions". 2000. In Broughton, Simon and Ellingham, Mark with McConnachie, James and Duane, Orla (Ed.), World Music, Vol. 1: Africa, Europe and the Middle East, pp 103–113. Rough Guides Ltd, Penguin Books. 1-85828-636-0
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրանսիայի երաժշտություն» հոդվածին։ |
|
