Քսան տարի անց

Քսան տարի անց ֆր.՝ Vingt ans après
Հեղինակ	Ալեքսանդր Դյումա
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	վերարկուի և դաշույնի վեպ և արկածային
Թեմա	Ֆրոնդա
Բնօրինակ լեզու	ֆրանսերեն
Կերպար(ներ)	Դ’Արտանյան, Աթոս, Պորտոս, Արամիս, Պլանշե, Grimaud?, Մուշկետոն, Բազեն, Ջուլիո Մազարինի, Աննա Ավստրիացի, Լյուդովիկոս XIV, Raoul de Bragelonne?, John Francis Winter?, Չարլզ I Ստյուարտ, Օլիվեր Կրոմվել, Jean François Paul de Gondi?, Շարլ-Սեզար դե Ռոշֆոր, François de Vendôme, Duc de Beaufort?, Anne-Geneviève de Bourbon? և Lord de Winter?
Ստեղծման տարեթիվ	1845
Նկարագրում է	Ֆրանսիա
Շարք	եռապատում հրացանակիրների մասին
Նախորդ	Երեք հրացանակիրներ
Հաջորդ	Վիկոնտ դը Բրաժելոն
Կազմի հեղինակ	Maurice Leloir?
Երկիր	Ֆրանսիա
Հրատարակման տարեթիվ	1845
Հրատարակում հայերեն	1964 թ.
Թվային տարբերակ	standardebooks.org/ebooks/alexandre-dumas/twenty-years-after/estes-and-lauriat
Vingt ans après Վիքիպահեստում

«Քսան տարի անց» (ֆր.՝ Vingt ans après), ֆրանսիացի գրող Ալեքսանդր Դյումայի վեպը, որը հանդիսանում է «Երեք հրացանակիրներ» վեպի շարունակությունը և թագավորական հրացանակիրների մասին եռագրության երկրորդ գիրքը։

Սյուժե

Վեպի գործողությունները տեղի են ունենում թագուհի Աննա Ավստրուհու խնամակալության և կարդինալ Մազարինիի կառավարման ժամանակ։ Դ'Արտանյանը, որին «Երեք հրացանակիրներ» վեպի վերջում սպասվում էր հաջող զինվորական ապագա, քսան տարվա ընթացքում մնաց հրացանակիրների լեյտենանտ, և թվում է, թե ծառայողական առաջխաղացում չի սպասվում՝ չնայած նրա հավակնություններին և նվիրվածության, որով պարտական է նրան թագուհին։ Բայց և այնպես, նրան անսպասելիորեն իր մոտ է կանչում Մազարինին, որին հարկավոր էր պահպանություն՝ Ֆրանսիան ատում էր կարդինալին և գտնվում էր Ֆրոնդայի ապստամբության եզրին։ Դ'Արտանյանը ուղարկված է Բաստիլից բանտարկվածին բերելու, որը, պարզվում է, նրա հին ծանոթ և նախկին թշնամի դուքս Ռոշֆորն է։

Մինչ Ռոշֆորին տանում էին Մազարինիի մոտ ընդունելության, նա հասցնում է կառքում զրուցել դ'Արտանյանի հետ և խոստանալ նրան օգնություն ծառայության մեջ։ Այստեղ դ'Արտանյանը իմանում է, որ նրա բանտարկման պատճառը այն է, որ նա ժամանակին չի ծառայել Մազարինիին։ Սակայն հիշելով իր խոստումը, Ռոշֆորն առաջարկում է իր ծառայությունը Մազարինիին, բայց շուտով իմանում է, որ պետք է վերադառնա Բաստիլ (ինչը, չի խանգարում նրան զրուցել դ'Արտանյանի և երեք հրացանակիրների մասին)։

Հասկանալով, որ դ'Արտանյանը այն մարդն է, որին նա փնտրում էր, Մազարինին գալիս է թագուհու ապարանք և տեղեկացնում է, որ իր պահպանության համար ներգրավել է այն մարդուն, որը քսան տարի առաջ այնքան լավ ծառայել է Ձերդ Գերազանցությանը։ Թագուհին իրեն մեղավոր զգալով, որ մոռացել է դ'Արտանյանի ծառայությունները, Մազարինիին է տալիս ադամանդե մատանի։ Ժամանակին նա այդ մատանին նվիրել էր դ'Արտանյանին, իսկ վերջինս վաճառել էր այն Ձերդ Գերազանցությանը ծառայելու ընթացքում։ Այժմ Աննա Ավստրուհին խնդրում է Մազարինիին վերադարձնել այդ նվերը դ'Արտանյանին, բայց ժլատ Մազարինին դա չի անում, այլ միայն ցույց է տալիս ադամանդը գասկոնցուն, ակնարկելով, որ թագուհին տեղյակ է և դ'Արտանյանը նորից անհրաժեշտ է գահին։

Կարդինալը հանձնարարում է դ'Արտանյանին գտնել հին ընկերներին։ Գասկոնցին մտածմունքների մեջ է։ Նա ամբողջովին կորցրել է իր ընկերների հետքերը այն ժամանակից ի վեր, ինչ նրանք սկսել են օգտվել իրենց իրական անուններից։ Աթոսը (դուքս դե Լա Ֆերը) վերադարձել էր Բլուայի մոտ գտնվող իր տիրույթները։ Պորտոսը (պարոն դյու Վալլոն) ամուսնացել էր դատախազի այրու հետ։ Արամիսը (շեվալյե դե Էրբլե) վերադարձել էր եկեղեցի։ Իրավիճակը փոխվում է, երբ Պլանշեն՝ իր նախկին սպասավորը, սողոսկում է իր նախկին տիրոջ՝ դ'Արտանյանի սենյակ, որպեսզի խուսափի Ռոշֆորի փախուստի համար ձերբակալությունից։ Պլանշեի միջոցով նա գտնում է Բազենին (Արամիսի նախկին սպասավորին), որը ծառայում է Տիրամոր տաճարում։ Բայց և այնպես Բազենը մտադրված չէ օգնել դ'Արտանյանին, բայց վերջինս խորանի մանչուկի միջոցով իմանում է, որ Բազենը հաճախ է այցելություն կատարում Նուազի։ Նրանք Պլանշեի հետ ուղևորվում են այնտեղ։ Բայց այնտեղ հեծյալների խումբը նրանց կասկածում է Ֆրոնդին աջակցելու մեջ։ Երբ նրանք համոզվում են, որ դ'Արտանյանը այն մարդը չէ, որին փնտրում են, Արամիսը զարմացնում է Պլանշեին, ծառի ճյուղից նրա ձիու վրա թռչելով։ Բայց և այնպես Արամիսի սենյակի զարդերի միջոցով հասկանում է, որ նախկին հրացանակիրը, որը ցանկանում էր դառնալ հոգևորական, այժմ հոգևորական է, որը ցանկանում է դառնալ զինվոր, բայց չի ցանկանում մտնել ծառայության Մազարինիի մոտ։ Երբ դ'Արտանյանը ցանկանում է հեռանալ, նա թաքնվում է Արամիսի տան մոտ, կասկածելով, որ նա վաղուց ֆրոնդական է և տիկին դե Լոնգվիլի սիրեկանը։ Կասկածանքները հաստատվում են։

Այցն Արամիսին անարդյունք չէր, քանզի դ'Արտանյանը իմանում է Պորտոսի հասցեն։ Երբ նա ժամանում է Պորտոսի տիրույթները, հանդիպում է այնտեղ Մուշկետոնին, որը շատ ուրախ է նրա և Պլանշի հետ հանդիպմանը։ Դ'Արտանյանը գտնում է, որ չնայած իր հարստությանը և կյանքին՝ ծախսված զվարճություններ փնտրելուն, երջանիկ չէ։ Պորտոսը ցանկանում է կոչում, և դ'Արտանյանը, խոստանալով նրան բարոնություն, ներգրավում է Մազարինիի մոտ ծառայության։ Այնուհետև դ'Արտանյանը շարունակում է փնտրել Աթոսին և գտնում է նրան ամբողջովին փոխված, որպեսզի օրինակ ծառայի իր որդեգրած տղայի՝ Ռաուլի համար։ Աթոսը չի համաձայնվում Մազարինիի մոտ ծառայության անցնել։ Ավելի ուշ նա Ռաուլի հետ վերադառնում է Փարիզ, որպեսզի վերջինս դառնա իսկական ազնվական և, որպեսզի բաժանի նրան Լուիզա դե Լավալյերից, որի հետ պատանին անբաժան էր։ Փարիզում Աթոսը այցելում է տիկին դե Շևրեզին՝ Արամիսի նախկին սիրուհուն, որի հետ Մարի Միշոն անունով Արամիսը կապ ուներ «Երեք հրացանակիրներ»-ում։ Աթոսը բացահայտում է նրան, որ Ռաուլը նրա և Աթոսի պատահական հանդիպումից ծնված որդին է և նրա միջոցով ձեռք է բերում հանձնարարական նամակ, որպեսզի նա բանակում մտնի ծառայության։ Այնուհետև իրադարձությունները կենտրոնանում են հերցոգ դե Բոֆորի վրա, որը Մազարինիի հրամանով բանտարկված էր Վենսենյան ամրոցում։ Վերջինս նրա մոտ է ուղարկում նոր բանտարկայլի՝ քչախոս Գրիմոյին, իրականում Աթոսի սպասավորին։ Գրիմոն անմիջապես իրեն ներկայացնում է, որպես Բոֆորի մրցակից, բայց հետագայում գաղտնի բացահայտվում է, որպես համախոհ։ Հաղորդագրություների միջոցով, որոնք ուղարկվում էին Ռոշֆորին գնդակախաղի գնդակների միջոցով, նրանք պայմանավորվում են նոր ժամանած խոհարարի, որը նույնպես հերցոգի համախոհն է, միջոցով հերցոգին սնունդ մատակարարելու մասին։ Պահնորդ Լա Ռամը, որը սիրում էր ուտել, սիրով համաձայնվում է մի քանի խորտիկ պատվիրել, այդ թվում նաև կարկանդակ, որի մեջ խոհարարը գաղտնի տեղադրում է փախուստի համար անհրաժեշտ իրեր։ Փախուստը հաջող է ավարտվում, իսկ դ'Արտանյանը և Պորտոսը ուղարկվում են փախստականին գտնելու։

Երկարատև հետապնդումից հետո, ճանապարհին սպանելով մի քանի թշնամիների, Պորտոսը և դ'Արտանյանը մթության մեջ մենամարտում են երկու սուսերամարտիկների հետ, որոնք պարզվում են Ատոսն ու Արամիսն են։ Քառյակը պայմանավորվում է հանդիպել Փարիզում՝ Թագավորական հրապարակում։ Երկու զույգն էլ այժմ թշնամիներ են, գրեթե մենամարտում են, բայց ի վերջո հաշտության են գալիս և վերականգնում ընկերությունը։

Մինչ ընկերները հավաքվում են միասին, Ռաուլը ճանապարհորդում է, որպեսզի միանա բանակին։ Ճանապարհի եզրին հանդիպում է մի ազնվականի, մոտավորապես նույն տարիքի և շտապում է միանալ նրան։ Մեկ ուրիշ ազնվական գաղտնի հասնում է ավելի շուտ, բայց ձին նրան գցում է գետը։ Ռաուլը ծանծաղուտով անցնելով փրկում է նրան՝ կոմս դը Գիշին, և նրանք դառնում են ընկերներ։ Ավելի ուշ կոմսը փրկում է նրան, երբ նրանց վրա են հարձակվում իսպանական զինվորները։ Նրանց հետ պայքարից հետո ընկերները գտնում են մի մարդու, որը մահամերձ է և ցանկանում է խոստովանել։ Նրանք օգնում են հասնել մոտակա հյուրանոց և այնտեղ հանդիպում են թափառական քահանայի։ Այդ քահանան անհաճո է իրենց և կարծես թե հակված չէ կատարել այդ ծառայությունը։ Բայց նրանք ստիպում են նրան գնալ հյուրանոց։ Քահանայի ժամանելուն պես նա լսում է խոստովանությունը։ Մահամերձը խոստովանում է, որ ինքը Բետյունի դահիճն է և ընդունում է իր դերը Միլեդիի սպանության մեջ։ Քահանան հայտարարում է, որ ինքը Միլեդիի որդին է և սպանում է դահիճին։

Գրիմոն, որ պետք է միանար Ռաուլին, ժամանում է հյուրանոց այն ժամանակ, երբ տեղի էին ունենում վերոհիշյալ դեպքերը, բայց շատ ուշ, որպեսզի փրկի մահացողին։ Իմանալով այդ ամենը՝ նա շտապ հեռանում է, որպեսզի Աթոսին զգուշացնի Միլեդիի որդու մասին։. Գրիմոյի հեռանալուց հետո Ռաուլը և Գիշը ստիպված են լինում նահանջել, երբ իսպանացիները ժամանում են քաղաք։ Արքայազն Կոնդեի բանակին միանալուց հետո Ռաուլը օգնում է գերու հարցաքննությանը, որին բռնել էր Գիշը, երբ վերջինս ցույց է տալիս, որ չի հասկանում՝ լեզուն լավ չիմանալու պատճառով։ Իմանալով իսպանական բանակի դիրքերը՝ նրանք պատրաստվում են ճակատամարտի։ Ռաուլը ուղեկցում է արքայազնին։

Աքսորյալ թագուհի Հենրիետտա Անգլուհին Լուվրում հանդիպում է Աթոսի և Արամիսի հետ և լսած լինելով նրանց խիզախությունների մասին, խնդրում է Ֆրանսիա ուղեկցել Չարլզ I Ստյուարտին։ Հայտնվելով Անգլիայի թագավորի ճամբարում, իմանում են, որ նրա սեփական գեներալները դավաճանել են նրան Կրոմվելին։ Ընկերները առաջարկում են նրան փախչել, բայց վերջինս անվճռականություն է ցուցաբերում։

Միաժամանակ՝ կատարելով Մազարինիի խնդրանքը, Պորտոսը և դ'Արտանյանը Բուլոնից ուղևորվում են Անգլիա։ Կարդինալի ցանկությամբ նրանց ուղեկցում է Միլեդիի որդին, այժմ հայտնի է նրա անունը՝ Մորդաունտ, և նա հանդիսանում է Կրոմվելի վստահված անձը։ Ֆրանսիայում նա պատահաբար հանդիպում է լորդ Վինտերին, ինչը մեծ ցնցում է մարդու համար և խոստանում է վրիժառու լինել մորը սպանողներից։ Պառլամենտական և արքայական զորքերի առաջին իսկ ընդհարման ճամանակ քառյակը հայտնվում է ճակատամարտի գծի հակառակ կողմերում։

Ճակատամարտի ժամանակ Պորտոսը և դ'Արտանյանը ձևացնում են՝ իբր գերի են վերցնում երկու ֆրանսիական ազնվականի, որոնք գտնվում են Չարլզ I-ի կողմում, Աթոսին և Արամիսին։ Մորդաունտը ճակատամարտի ժամանակ սպանում է լորդ Վինտերին, իսկ ավելի ուշ հասկանում է, որ Աթոսը և Արամիսը երկուսն են այն չորսից, որոնց նա ցանկանում է վրիժառու լինել։ Մորդաունտը իր ղեկավար Կրոմվելից խնդրում է իրեն հանձնել գերի Պորտոսի և դ'Արտանյանի գերիներին՝ ի պատիվ իր ծառայության, որին Կրոմվելը համաձայնվում է։ Հաղթանակած Մորդաունտը դ'Արտանյանի մոտ է ժամանում գերիներին հանձնելու պահանջագրով բայց վերջինս, ցույց տալով իբր համաձայն է հանձնել նրանց, պահանջում է գլխագին և Կրոմվելի ձեռագիր հրամանը։ Ժամանակ շահելով նրան հաջողվում է փախուստ կազմակերպել։ Ընկերները ուղևորվում են Լոնդոն, որպեսզի փրկեն թագավորին մահապատժից։ Փորձը կազմակերպել թագավորի փախուստը Լոնդոնի ճանապարհին, անհաջողության է մատնվում։ Անգլիական մայրաքաղաքում հրացանակիրները առևանգում են թագավորի դահիճին, կառափնարանից մինչև թագավորի սենյակը անցք են փորում, նավ են վարձում, որպեսզի Չարլզ I-ին հեռացնեն երկրից, բայց անհաջողության են մատնվում։ Մահապատիժը կկայանա, գտնված է նոր դահիճ։ Կառափնարանին կանգնած՝ արքան պատմում է Աթոսին, որը գտնվում է մահապատիժ իրականացվող վայրի տակ, որ Նյուքասլյան ամրոցում նա թաքցրել է միլիոն և այդ փողերի մասին ֆրանսիական ազնվականը պետք է հայտնի անբախտ միապետի որդուն, երբ ժամանակը գա։ Արքան մահապատժի է ենթարկված և հրացանակիր-ընկերները պետք է իմանան դահճի անունը։ Նրանք գտնում են դահճին, որը ի կատար է ածել Չարլզ I-ի մահապատիժը։ Այն Մորդաունտն է։

Անբաժան քառյակը Ֆրանսիա է ուղևորվում այն նավով, որը նախապատրաստված էր դժբախտ թագավորի համար։ Բայց նավը թակարդ է։ Նրա վրայի տակառները լի են վառոդով։ Մորդաունտը ծրագրել է այրել վառոդը, հրացանակիրները կզոհվեն, իսկ ինքը և իր հավտարիմ զինվորները կփրկվեն նավակով։ Բայց Պորտոսի սպասավորները որոշում են «գինի» խմել տակառից։ Գրիմոն առաջարկում է լցնել այն տակառից և սարսափով իմանում է, որ այնտեղ վառոդ է։ Մորդաոունտի ծրագիրը խափանված է, անգլիացիների և ֆրանսիացիների վիճակները փոխվել են՝ Կրոմվելի զինվորները օդ են թռչում, իսկ Աթոսը, Պորտոսը, Արամիսը և դ'Արտանյանը հեռանում են նավակով։ Հանկարծ ծովից դուրս է գալիս Մորդաունտը և աղաչում է փրկել իրեն։ Ազնվազարմ Աթոսը նրան է մեկնում օգնության ձեռքը, կարծես կռահելով, որ Մորդաունտը իր և Միլեդիի որդին է։ Բայց Միլեդիի որդին ծարավ է վրեժի և փորձում է ջրախեղդ անել կոմսին։ Երկարատև պայքարից հետո Աթոսը հաղթանակում է։ Եվ ահա մեր ընկերները Փարիզում են։ Բայց այստեղ նրանց սպասում են արկածներ, որոնք նրանք հաջողությամբ հաղթահարում են։ Եվ ընկերները պատմում են թագուհուն ցավալի նորությունը...

Կերպարներ

• Մազարինի - կարդինալ, ով փոխարինել էր նախկին կարդինալ Ռիշելիեին։ Նա իտալացի էր և ժողովուրդը նրան չէր ընդունում և ապստամբում էր նրա դեմ։ Նա 46 տարեկան էր։ Թագուհու սիրելին էր։
• Պյետրո Մազարինի - կարդինալ Մազարինիի հայրը։
• Բեռնուի - կարդինալի սենեկապետը և ծառան, նրա վստահելի մարդը։
• Բենտիվոլիոն - կարդինալ, ում մոտ նախկինում Մազարինին աշխատել էր որպես ծառա։
• Ռեց - կարդինալ։
• դը Բոֆոր - դուքս։ Հենրիխ 4-րդի թոռը։ Նրան բանտարկել էին Մազարինիի հրամանով, բայց հետագայում նրան բանտից ազատեցին Աթոսն ու Արամիսը՝ իրենց հավատարիմ մարդկանց օգնությամբ։ Նա փակված էր Վենսենի դղյակում։
• Լա Ռամե - սպա և հսկիչ այն նույն բանտում, որտեղ փակված էր դուքս դը Բոֆորը։
• Գաբրիել դ՛Էսթեր - Հենրիխ 4-րդի կինը։
• դը Գրամոն - մարշալ։
• դը Գիշ - կոմս, դը Գրամոնի որդին։
• Արմենժ - կոմս դը Գիշի ուսուցիչը։
• Սեն-Լորան - թագավորին ծառայող զինվորական։
• Կուազել - կախարդ, գուշակ։ Նա գուշակել էր, որ դուքս դը Բոֆորը փախչելու է բանտից։
• Ռոշֆոր - կարդինալ Ռիշելիեի վստահված անձ։ Նա Բաստիլի բանտ էր ընկել Մազարինիի ձեռքով և այնտեղ մնացել 5 տարի։
• Եղիսաբեթ Անգլիացի - նույն ինքը Աննա Ավստրիացին՝ Ֆրանսիայի թագուհի։ Նա կարդինալի սիրուհին էր։
• Լյուդովիկոս 14-րդ - Աննա Ավստրիացու որդին, Հենրիխ 4-րդի որդին։ Ֆրանսիայի թագավոր։
• Լա Պորտ - թագուհու սենեկապետը, նվիրված ծառայում էր վերջինիս։
• Բովիե - թագուհու ծառան։
• Բեռնուի - կարդինալի ծառան, սենեկապետը։
• Մարչինի - կարդինալի փոքրիկ ազգականը։
• Օռլեանի դուքս - Լյուդովիկոս 14-րդի հորեղբայրը։
• Կոնտի - իշխան, ում ժողովուրդը համարում էր Ֆրանսիայի ամենաքաջ մարդկանցից։
• Քոմենժ - գվարդիական լեյտենանտ։
• Բլամենիլ - պառլամենտի նախագահ։
• Մատիե Մոլեն - պառլամենտի առաջին պրեզիդենտ։
• Բրուսել - պառլամենտի խորհրդական։

Քսան տարի անց էջը Վիքիպահեստում

Աղբյուրներ

• Twenty Years After, Alexandre Dumas, ed. David Coward. Oxford World’s Classics edition (ISBN 0-19-283843-1)
• eLook Literature: Twenty Years After Արխիվացված 2013-07-23 Wayback Machine — HTML version broken down chapter by chapter.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քսան տարի անց» հոդվածին։