Վիտաուտաս Կայրյուկշտիս

Վիտաուտաս Կայրյուկշտիս
Ծնվել է	նոյեմբերի 14, 1890
Ծննդավայր	Sejny, Սուվալկիի նահանգ, Warsaw general-governorate, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	հունիսի 13, 1961 (70 տարեկան)
Մահվան վայր	Վիլնյուս, Լիտվական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Լիտվա և Լեհաստան
Կրթություն	Մոսկվայի պետական համալսարան
Մասնագիտություն	նկարիչ

Վիտաուտաս Կայրյուկշտիս (լիտ.՝ Vytautas Kairiūkštis, նոյեմբերի 14, 1890(1890-11-14), Sejny, Սուվալկիի նահանգ, Warsaw general-governorate, Ռուսական կայսրություն - հունիսի 13, 1961(1961-06-13)^[1]^[2], Վիլնյուս, Լիտվական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), լիտվացի գեղանկարիչ և արվեստաբան։

Վաղ տարիներ

Ծնվել է 1890 թվականի նոյեմբերի 14-ին, Սեյնի քաղաքում (Լեհական թագավորություն) ուսուցիչ Յուոզաս Կայրյուկշտիսի և բանաստեղծուհի ու թարգմանչուհի Յուլիա Կայրուկշտենե-Վիխերտայտեի (Julia Kairuksztisowa-Wichert)^[3] ընտանիքում։ Եղբայրը՝ Ստասիս Կայրյուկշտիսը, նախ՝ Վիլնոյում, իսկ 1924 թվականից՝ Կաունասում եղել է ուսուցիչ, քույրը՝ Հալինա Կայրյուկշտիտե-Յացինիենեն, արվեստագետ և ազգագրագետ, եղբայրը՝ Կազիմիրաս Կայրյուկշտիսը՝ երկաթուղու ինժեներ, եղբայրները՝ Վլադաս և Յոնաս Կայրյուկշտիսները՝ բժիշկ-թերապևտներ։

Վիտաուտաս Կայրյուկշտիսը 1910-1912 թվականներին (ըստ այլ աղբյուրների՝ 1910-1911 թվականներին^[4]) սովորել է Վիլնոյում՝ Իվան Տրուտնևի նկարչական դպրոցում։ Եղել է Ֆերդինանդ Ռուշչիցի գլխավորած գաղտնի գեղարվեստական խմբակի անդամ^[4]։ 1912-1913 թվականներին սովորել է Մոսկվայի Կոնստանտին Յուոնի արվեստանոցում։ Սովորել է նաև Մոսկվայի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում (1913-1916)^[3]։

1917-1918 թվականներին սովորել է Մոսկվայի գեղանկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության դպրոցում՝ Նիկոլայ Կասատկինի մոտ։ 1918-1919 թվականներին եղել է Վորոնեժի ժողովրդական կրթության բաժնի կերպարվեստի հրահանգիչ։ Մոբիլիզացվելով Կարմիր բանակում (1919)՝ ծառայել է Իրկուտսկի 5-րդ բանակի շտաբի մշակութային բաժնում։ 1920-1921 թվականներին սովորել է Բարձրագույն գեղարվեստա-տեխնիկական արվեստանոցներում՝ Պավել Կուզնեցովի մոտ։

Վիլնա

1921 թվականին բնակություն է հաստատել Վիլնայում։ Կերպարվեստ է դասավանդել միջնակարգ դպրոցներում։ Կազմակերպել է ավանգարդ արվեստի ցուցահանդեսներ (Վլադիսլավ Ստրժեմինսկու հետ կազմակերպել է նոր արվեստի ցուցահանդես Վիլնայում^[4]), մասնակցել լեհական ավանգարդ խմբերի գործունեությանը (1924 թվականից միացել է լեհ ավանգարդ նկարիչների «Բլոկ» („Blok“) խմբին^[3])։

1925-1929 թվականներն անցկացրել է Ֆրանսիայում, Գերմանիայում, Դանիայում, Իտալիայում՝ ծանոթանալով արվեստի ժամանակակից ուղղություններին։ 1923-1930 թվականներին ղեկավարել է Վիլնայի նկարչական ստուդիան։ Կայրյուկշտիսի արվեստանոցում սովորողների շարքում է եղել Վլադաս Դրեման։ 1931 թվականին Կայրյուկշտիսն էքստեռն ավարտել է Ստեֆան Բատորիի համալսարանը։

Կաունաս

1937 թվականից դասավանդել է Կաունասում։ 1940-1944 թվականներին աշխատել է Կաունասի Մ. Կ. Չյուրլյոնիսի թանգարանում։ Հետագայում դասավանդել է Կաունասի դեկորատիվ-կիրառական արվեստի ինստիտուտում (1944-1951), եղել է դոցենտ (1947)^[3]։ Թոշակի անցնելուց հետո տեղափոխվել է Վիլնյուս (1952)։

Թաղված է Վիլնյուսի Բերնարդինի գերեզմանատանը։

Ստեղծագործական ուղի

Նկարել է պատկերային կոմպոզիցիաներ, դիմանկարներ, բնանկարներ, նատյուրմորտներ (հիմնականում՝ յուղաներկ և գունամատիտ)։ Նրա վաղ շրջանի աշխատանքները բնութագրվում են կուբիզմի և կոնստրուկտիվիզմի առանձնահատկություններով. Զբաղվել է նաև կիրառական գրաֆիկայով։ Ցուցահանդեսներ են անցկացվել Վիլնայում (1931, 1944, 1945), Կաունասում (1932, 1935, 1936, 1938, 1939, 1940, 1944, 1945), Ռիգայում և Տալլինում (1937)։ 1970 թվականին Վիլնյուսում կայացել է նրա անհատական ցուցահանդեսը։

Գրել է մենագրություն լիտվացի նկարիչ ակվալերիստ Կաետոնաս Սկլերիուսի մասին (1938), մի քանի աշխատություններ Չյուրլյոնիսի մասին և մի շարք հոդվածներ արվեստի տեսության վերաբերյալ։

Ստեղծագործությունները պահվում են Լիտվայի գեղարվեստի թանգարանում, Միկալոյուս Կոնստանտինաս Չյուռլյոնիսի ազգային արվեստի թանգարանում և արտասահմանյան թանգարաններում^[3]։

Հայտնի ստեղծագործություններ

Համերգ սրճարանում (1921),
Լողափեր (1928),
Իոնաս Բասանավիչյուսի դիմանկարը (1922),
Կուբիստական ինքնադիմանկար (1923),
Երեկոն Իրկուտսկում (1920),
Հողմաղաց Պոնևեժում (1936)։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Laučkaitė L. Kairiūkštis, Vytautas // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T2228613
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 VLE
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Kajruksztis

Գրականություն

Vytautas Kairiūkštis. Tapyba. Piešiniai. Jubiliejinė kūrybos paroda 100-osioms gimimo metinėms: Katalogas, įžanginis straipsnis V. Liutkaus. — Vilnius, 1990. — 302 p.(լիտվ.)

Արտաքին հղումներ

Vytautas Kairiūkštis and the New Art Exhibition in Vilnius Արխիվացված 2014-04-23 Wayback Machine(անգլ.)
Rima Rutkauskienė (2006 թ․ հունվարի 17). «Vytautas Kairiūkštis». Visuotinė lietuvių enciklopedija (լիտվերեն). Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին.
Irena Kossowska (2001). «Witold Kajruksztis (Vytautas Kairiukstis)». Culture.pl (լեհերեն). Instytut Adama Mickiewicza. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին.

[_c9bde0d2ae559186-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Laučkaitė L. Kairiūkštis, Vytautas // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T2228613

[_7e93219862a1c932-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.

[VLE———-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 VLE

[Kajruksztis———-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Kajruksztis

[1]

[2]

[3]

[4]