Պրոսպեր Մերիմե

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պրոսպեր Մերիմե
Prosper Mérimée
Ծնվել էսեպտեմբերի 28, 1803(1803-09-28)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՓարիզ[1]
Վախճանվել էսեպտեմբերի 23, 1870(1870-09-23)[1][2][4][…] (66 տարեկան)
Վախճանի վայրԿանն[1]
ԳերեզմանԳրան Ժաս
Գրական անունL' Auteur du Théâtre de Clara Gazul[5], Clara Gazul[5], Joseph Lestrange[5] և Hyacinthe Maglanovich[5]
Մասնագիտությունմարդաբան, հնագետ, պատմաբան, թարգմանիչ, քաղաքական գործիչ, գրող, վիպասան, նկարիչ, դրամատուրգ, Inspector general of the Historical Monuments, արձակագիր և գծանկարիչ
Լեզուֆրանսերեն
Քաղաքացիություն Ֆրանսիա[6]
ԿրթությունԱնրի IV լիցեյ
Ուշագրավ աշխատանքներԻլլիական Վեներա, Կարմեն, Homme en Grande Bottes?[7] և Մատեո Ֆալկոնե
ԱնդամակցությունՖրանսիական ակադեմիա[8], Արձանագրությունների և բելետրիստիկայի ակադեմիա[9][10], Ֆրանսիայի պատմության ընկերություն, Société des antiquaires de la Morinie? և Գեղարվեստի ակադեմիա
Պարգևներ
Պատվո լեգեոնի շքանշանի մեծ սրահ
Համատեղ ապրողԺորժ Սանդ[11]
Изображение автографа
Պրոսպեր Մերիմե Վիքիքաղվածքում
Պրոսպեր Մերիմե Վիքիդարանում
 Prosper Mérimée Վիքիպահեստում

Պրոսպեր Մերիմե (ֆր.՝ Prosper Mérimée, սեպտեմբերի 28, 1803(1803-09-28)[1][2][3][…], Փարիզ[1] - սեպտեմբերի 23, 1870(1870-09-23)[1][2][4][…], Կանն[1]), ֆրանսիացի գրող, «Կարլոս IX թագավորության ժամանակագրությունը» ("La Chronique du regne de Charles IX", 1829, թարգմանվել է հայերեն[12]), «Կարմեն» ("Carmen", 1845, թարգմանվել է հայերեն[13]), «Կլարա Գազուլի թատրոն» ("Le Theatre de Clara Gazul") և «Գուզլա» ("La Guzla") ստեղծագործությունների հեղինակ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պրոսպեր Մերիմեն ծնվել է 1803 թվականի սեպտեմբերի 28-ին քիմիկոս և նկարիչ Ժան Ֆրանսուա Լեոնորա Մերիմեի ընտանիքում։ Փարիզում իրավագիտության կուրսը ավարտելուց հետո նշանակվել է կոմս դ’Արտուայի քարտուղար, ով հուլիսյան միապետության նախարար էր։ Հետո նշանակվել է Ֆրանսիայի պատմական հուշարձանների գլխավոր տեսուչ, որոնց ցուցակը մինչ այժմ կրում է իր անունը։ Մերիմեն նպաստել է շատ պատմական հուշարձանների պահպանմանը։

1830 թվականին դեպի Իսպանիա իր առաջին ճանապարհորդության ժամանակ ընկերացել է կոմս դե Տեբայի և նրա կնոջ հետ, որոնց դուստրը հետագայում դարձավ ֆրանսիացի կայսրուհի Եվգենիյան։ Որպես հին ընկեր Մերիմեն այս ընտանիքի համար եղել է Երկրորդ կայսրության տարիներին։ Կայսրուհի Եվգենիյան սրտանց կապածություն է ունեցել Մերիմեի հետ և վերաբերվել է նրան որպես հայր։ 1853 թվականին Մերիմեն ստացել է սենատորի կոչում և վայելել է Նապոլեոն III- լիարժեք վստահությունը և անձնական բարեկամությունը։

Մասնագիտական կարիերան և քաղաքականությունը, սակայն, երկրորդական դեր են խաղացել այնպիսի նկարչի և գրողի կյանքում, ինչպիսին Մերիմեն էր։ Նաև ուսումնասիրելով օրենքը Փարիզում՝ նա ընկերացել է Անդրե Մարի Ամպերի և Ալբերտ Շտապֆերի հետ։ Վերջինս նրան տարել է իր հոր տուն, ով հավաքում էր մարդկանց շրջանակ, ովքեր նվիրված են արվեստին և գիտություններին։ Նրա գրական երեկոներին հավաքվել են շատ ֆրանսիացիներ, ինչպես նաև անգլիացիներ, գերմանացիներ և նույնիսկ ռուսներ։

Շտապֆերի տանը Մերիմեն ընկերացել է Ստենդալի և Դելեկլյուզի հետ, ով «Revue de Paris» քննադատության բաժնի վարիչ էր։ Գրական ճաշակն ու կարծիքները ընկան Շտապֆերի և Դելեկյուզի ազդեցության տակ։ Նրանցից Մերիմեն վերցրել է այլ ազգերի գրականությունները ուսումնասիրելու հետաքրքրությունը։ Մերիմեի գրական կրթության բազմակողմանիությունը առանձնացնում էր նրան այլ ֆրանսիացի գրողներից։ Մերիմեն առանձնակի հետաքրքրություն է ունեցել դեպի Ռուսաստանը, Կորսիկան և Իսպանիան։

Պրոսպեր Մերիմեն նաև մասնակցել է հանձնաժողովի, որը գլխավորել է Մարշալ Վայանը (1854)։ Հանձնաժողովում Մերիմեին վստահված է եղել «հավաքը, խորհրդատվությունը և հրապարակումը Նապոլեոն I-ի գրագրությունների, որոնք վերաբերում էին հանրային շահերի տարբեր ոլորտներին»։ 1864 թվականին բացվել է նոր հանձնաժողով, որին Մերիմեն հրաժարվել է մասնակցել մարշալի հետ վիճաբանությունների պատճառով։

Գրական գործունեությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Կարմեն» նովելի ջրաներկ նկարազարդում

Առաջին քայլերը գրական ասպարեզում Մերիմեն կատարել է շատ շուտ, երբ դեռ 20 տարեկան էր։ Իր առաջին փորձը եղել է «Կրոմվել» պատմական դրաման։ Այն արժանացել է մեծ գովասանքի Ստենդալի կողմից, որպես ժամանակի և գործողությունների միասնության դասական կանոններից համարձակ հեռացում։ Չնայած ընկերների շրջանակի լավ կարծիքին՝ Մերիմեն դժգոհ է մնում իր առաջին աշխատանքից, և այն չի տպագրում։ Հետագայում նա գրել է մի քանի դրամատիկ պիեսներ և հրապարակել է դրանք «Կլարա Գազուլի թատրոն» խորագրի ներքո, հայտարարելով, որ պիեսների հեղինակը շրջիկ թատրոնի իսպանացի անհայտ դերասանուհի է։ Մերիմեի երկրորդ հրապարակումը իր հայտնի «Գուզլա»-ն ("La Guzla") էր, որը ժողովրդական երգերի հավաքածու էր։

1828-1829 թվականներին լույս են տեսել «Ժակերիա» և «Կարվախալի ընտանիքը» դրամաները, «Շառլ IX թագավորության ժամանակագրությունը» պատմական վեպը և «Մատեո Ֆալկոնե» նովելը։ Մերիմեն այդ ժամանակահատվածում ակտիվ համագործակցում էր «Revue de Paris» և «National» հրատարակություններում։ 1839 թվականին որոշում է ճանապարհորդել Կորսիկայում։ Այս ճանապարհորդության արդյունք են եղել ճանապարհորդական տեղեկամատյանը և «Կոլոմբա» պատմությունը։

Մերիմեի «Կարմեն» նովելի հիման վրա ստեղծվել է Ժորժ Բիզեի համանուն օպերան, ինչպես նաև մի շարք ֆիլմեր։ Համաձայն Մերիմեի Մոնտիյոյի կոմսուհուն գրված նամակի՝ նովելը գրելիս հեղինակը ներշնչվել է այն պատմությունից, որ նա լսել էր կոմսուհուց 1830 թվականին, երբ այցելել էր Իսպանիա։ Նա գրում է. «Դա պատմություն էր մի կոպիտ մարդու մասին, որ սպանել էր իր սիրուհուն նրա համար, որ վերջինիս հետաքրքրում էր միայն հասարակությունը.... Ես մի ժամանակ ուսումնասիրել էի գնչուների կյանքը, այդ պատճառով էլ իմ հերոսուհուն դարձրի գնչուհի»[14]։ Նովելը բաղկացած է չորս մասից։ Սակայն 1845 թվականի հոկտեմբերի 1-ին հրատարակվել են միայն առաջին երեքը, իսկ չորրորդն առաջին անգամ լույս է տեսել 1846 թվականի գրքային հրատարակության մեջ։ Մերիմեն նովելը պատմում է այնպես, իբր այն իսկապես պատահել է իր հետ 1830 թվականին՝ Իսպանիա կատարած այցելության ժամանակ։

Մերիմեն հրատարակել է մի քանի աշխատանքներ Հունաստանի, Հռոմի և Իտալիայի պատմությունների մասին՝ հիմնված աղբյուրներից ուսումնասիրության վրա։ Նրա պատմությունը Պեդրո I-ի մասին հարգանքի է արժանացել մասնագետների կողմից։

Ստեղծագործությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեպ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նովելներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1829 — «Մատեո Ֆալկոնե» (Mateo Falcone)
  • 1829 — «Կառլոս XI-ի տեսլականը» (Vision de Charles XI)
  • 1829 — «Տամանգո» (Tamango)
  • 1829 — L’enlèvement de la redoute
  • 1829 — «Ֆեդերիգո» (Federigo)
  • 1830 — La partie de trictrac
  • 1830 — Le vase étrusque
  • 1832 — «Իսպանական նամակներ» (Lettres d’Espagne)
  • 1833 — «Կրկնակի սխալ» (La double méprise)
  • 1834 — «Քավարանի հոգիները» (Les âmes du Purgatoire)
  • 1837 — «Իլի Վեներան» (La Vénus d’Ille)
  • 1840 — «Կոլոմբա» (Colomba),
  • 1844 — «Արսենա Գիյո» (Arsène Guillot)
  • 1844 — «Աբբատ Օբեն» (L’Abbé Aubain)
  • 1845 — Կարմեն
  • 1869 — «Լոկիս» (Lokis)
  • Djouman
  • «Կապույտ սենյակ» (Chambre bleue)

Պիեսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1825 — «Կլարա Գազուլի թատրոն» (Théâtre de Clara Gazul)
  • 1828 — «Ժակերիա» (La Jacquerie)
  • 1830 — «Դժգոհները» (Les Mécontents)
  • 1832 — «Կախարդած զենքը» (Le Fusil enchanté)
  • 1850 — «Երկու ժառանգություն կամ Դոն Կիխոտ» (Les deux héritages ou Don Quichotte)

Ճանապարհային նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1835 — Նշումներ Ֆրանսիայի հարավով ճանապարհորդության մասին (Notes d’un voyage dans le Midi de France)
  • 1836 — Նշումներ Ֆրանսիայի արևմուտքով ճանապարհորդության մասին (Notes d’un voyage dans l’Ouest de la France)
  • 1838 — Նշումներ Օվերնում ճանապարհորդության մասին (Notes d’un voyage en Auvergne)
  • 1841 — Նշումներ Կորսիկայում ճանապարհորդության մասին (Notes d’un voyage en Corse)

Այլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1827 — Գուզլա (Guzla)
  • 1829 — Տոլեդոյի մարգարիտը (La Perle de Tolède)
  • 1832 — Խորվաթիայիարգելքը (Le Ban de Croatie)
  • 1832 — Մահացող հայդուկ (Le Heydouque mourant)
  • 1837 — Կրոնական ճարտարապետության ուսումնասիրության (Essai sur l’architecture religieuse)
  • 1856 — Նամակներ Պանցիին
  • 1863 — Բոգդան Խմելնիցկիյ (Bogdan Chmielnicki)
  • Նամակներ անծանոթուհուն (Lettres à une inconnue)

Պրոսպեր Մերիմեն հայերեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 G. Sa. Mérimée, Prosper // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 18. — P. 166—167.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 http://www.senat.fr/senateur-2nd-empire/merimee_prosper0291e2.html
  3. ↑ 3,0 3,1 Prosper Mérimée (նիդերլ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  6. ↑ RKDartists (նիդերլ.)
  7. ↑ http://art.thewalters.org/detail/79168/homme-en-grande-bottes/
  8. ↑ Ֆրանսիական ակադեմիա (ֆր.) — 1635.
  9. ↑ http://www.aibl.fr/membres/academiciens-depuis-1663/article/prosper-merimee
  10. ↑ https://aibl.fr/academiciens-depuis-1663/
  11. ↑ http://www.larousse.fr/encyclopedie/personnage/Aurore_Dupin_baronne_Dudevant_dite_George_Sand/143001
  12. ↑ Կարլոս IX-ի թագավորության ժամանակագրությունը = Chronique Du Regne De Charles IX / Պրոսպեր Մերիմե; Ֆրանս. թարգմ., առաջաբանը և ծանոթագր. գրեց Ս. Ավագյանը. - Եր. : Սարգիս Խաչենց, 2002. - 324 էջ ; 17 սմ. - (Մտնշ. «Գրական կոթողներ») Առաջաբան՚ էջ 17-29 Ծանոթագր.՚ էջ 311-321 ISBN 99930-59-22-6 Ավագյան, Սոֆի Հովակիմի, 1930- թարգմ. Արձակ - պատմավեպ Պատմավեպ
  13. ↑ Ընտիր նովելներ / Պ. Մերիմե; Թարգմ.՝ Ա. Տալյան, Զ. Հրդիկյան, Վ. Միքայելյան; Խմբ.՝ Գ. Վիրապյան. - Երևան։ Հայպետհրատ, 1963. - 543 էջ ; 20 սմ. Տողատակի ծանոթագր. Տալյան, Ա. թարգմ. Հրդիկյան, Զ. թարգմ. Միքայելյան, Վ. թարգմ. Հախվերդյան, Լ. թարգմ. Վիրապյան, Գ. խմբ. Ֆրանսիական գրականություն - Նովել
  14. ↑ "Il s'agissait de ce jaque de Malaga qui avait tué sa maîtresse, laquelle se consacrait exclusivement au public. [...] Comme j'étudie les bohémiens depuis quelque temps, j'ai fait mon heroïne bohémienne."
  15. ↑ Հայկական Սովետական Հանրագիտարան. Vol. 7. Երևան. 1981. էջ 492.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պրոսպեր Մերիմե» հոդվածին։
Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պրոսպեր Մերիմե» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պրոսպեր Մերիմե» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պրոսպեր_Մերիմե&oldid=9898839» էջից