Jump to content

Նիկոլաս Կուզացի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Նիկոլաս Կուզացի
գերմ.՝ Nikolaus Krebs, Nikolaus von Kues, Nicholas Kryffts[1][2]
Դիմանկար
Ծնվել է1401[3][4][1][…]
ԾննդավայրԲեռնկաստել-Կուս, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[1]
Մահացել էօգոստոսի 11, 1464[1][5]
Մահվան վայրՏոդի, Պապական մարզ[6][1]
ԳերեզմանՍան Պիետրո ին Վինկոլի, Q76636853? և Tomb of the cardinale Nicolò Cusano
Քաղաքացիություն Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
ԿրոնՀռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի[7]
ԿրթությունՊադովայի համալսարան (1423), Հայդելբերգի համալսարան (1417) և Կյոլնի համալսարան[2]
Գիտական աստիճանդոկտորի աստիճան (1423)
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, աստղագետ, դիվանագետ, փիլիսոփա, գրող, կաթոլիկ քահանա, աստվածաբան, իրավաբան, քաղաքական գործիչ, կաթոլիկ եպիսկոպոս և գրիչ
Զբաղեցրած պաշտոններԿարդինալների քոլեջ կամերլենգո, կարդինալ, Roman Catholic Bishop of Brixen? և cardinal priest?
 Nicholas of Cusa Վիքիպահեստում

Նիկոլաս Կուզացի (1401 - օգոստոսի 11 1464), որը հայտնի է նաև Նիկոլաս Կուեզացի կամ Նիկոլայ Կուզանուս (/kjuːˈseɪnəs/) անուններով, գերմանացի կաթոլիկ կարդինալ, փիլիսոփա, աստվածաբան, իրավաբան, մաթեմատիկոս և աստղագետ։ Լինելով Վերածննդի հումանիզմի գերմանացի առաջին ջատագովներից մեկը՝ նա հոգևոր և քաղաքական մեծ ներդրում է ունեցել եվրոպական պատմության մեջ։ Դրա վառ օրինակն է նրա առեղծվածային կամ հոգևոր գրությունները, օրինակ «Սովորած տգիտությունից», ինչպես նաև նրա մասնակցությունը Հռոմի և Սրբազան Հռոմեական կայսրության գերմանական նահանգների միջև իշխանության պայքարին։

1446 թվականից Գերմանիայում եղել է պապական լեգատ, այնուհետև 1448 թվականին իր արժանիքների համար Հռոմի Պապ Նիկողայոս V-ի կողմից նշանակվել է կարդինալ, իսկ երկու տարի անց՝ Բրիքսենի արքայազն-եպիսկոպոս։ 1459 թվականին նա դարձավ գեներալ փոխանորդ Պապական մարզերում։

Նիկոլասը մնաց ազդեցիկ կերպար։ 2001 թվականին նրա ծննդյան վեցերորդ տարեդարձը նշվել է չորս մայրցամաքներում և հիշատակվել նրա կյանքի և գործունեության մասին հրապարակումներով[8]։

Կյանքը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծննդավայր Կուեսում

Նիկոլասը ծնվել է Գերմանիայի հարավ-արևմուտքում գտնվող Կուեզում (լատիներեն՝ «Cusa»)։ Նա Յոհան Կրեբսի (կամ Կրիֆտցի) և Կատերինա Ռոմերի չորս երեխաներից երկրորդն էր։ Նրա հայրը «բարեկեցիկ նավատեր և նավավար էր»[9]։ Նիկոլասը ընդունվեց Հայդելբերգի համալսարանի արվեստի ֆակուլտետ 1416 թվականին որպես «Տրիերի թեմի հոգեւորական»՝ ուսումնասիրելով ազատական արվեստները։ Նա, թվում է, թե շուտով լքել է Հայդելբերգը, քանի որ 1423 թվականին ստացել է կանոնական իրավունքի իր դոկտորի աստիճանը Պադովայի համալսարանում։ Պադովայում նա ավելի ուշ հանդիպել է կարդինալներ Ջուլիան Սեզարինիի և Դոմենիկո Կապրանիկայի հետ և ընկերացել մաթեմատիկոս Պաոլո դալ Պոցցո Տոսկանելիի հետ։ Այնուհետև նա ընդունվել է Քյոլնի համալսարան 1425 թվականին որպես «կանոնական իրավունքի դոկտոր», որը, ըստ երևույթին, և՛ դասավանդել է, և՛ կիրառել այնտեղ։ Քյոլնում նա ընկերացել է գիտնական աստվածաբան Հեյմերիկ դե Կամպոյի հետ։

Քյոլնում անցկացրած կարճ ժամանակահատվածից հետո Նիկոլասը վերադարձավ իր հայրենի քաղաք և դարձավ Տրիերի արքայազն-արքեպիսկոպոս Օտտո Զիգենհայնի քարտուղարը։ Օտտոն նրան նշանակեց կանոնիկոս և դեկան Կոբլենցում գտնվող Սուրբ Ֆլորինուսի շտեմարանում, որը կապված էր բազմաթիվ պրեբենդարների հետ։ 1427 թվականին որպես եպիսկոպոսական պատվիրակ ուղարկվել է Հռոմ։ Հաջորդ տարի նա մեկնել է Փարիզ՝ ուսումնասիրելու Ռայմունդ Լուլի ստեղծագործությունները։ Միևնույն ժամանակ նա մերժել է Լյովենի նորաստեղծ համալսարանի հրավերը։ Մեծ գիտելիքներ է ձեռք բերել հին և միջնադարյան ձեռագրերի ուսումնասիրության, ինչպես նաև տեքստային քննադատության և առաջնային աղբյուրների ուսումնասիրության բնագավառում։ 1433 թվականին նա որոշեց, որ Կոնստանտինի զեկույցը կեղծիք է, որը Լորենցո Վալլան հաստատեց մի քանի տարի անց, և բացահայտեց կեղծ Իսիդորյան Հրամանագրերի կեղծիքը։ Նա ընկերացավ ավստրիացի աստղագետ Գեորգ ֆոն Պեյերբախի հետ և հանդես եկավ Հուլյան օրացույցի և Զատկի պաշտամունքի բարեփոխման օգտին, որը, սակայն, իրականացվեց մինչև 1582 թվականին Գրիգորյան օրացույցի ներդրումը։

1430 թվականին Տրիերի արքեպիսկոպոս Օտտոյի մահից հետո Հռոմի Պապ Մարտին V-ն իր իրավահաջորդ նշանակեց Հելմստատի Շպեյեր Ռաբան եպիսկոպոսին։ Այնուամենայնիվ, հակառակորդ կողմերը վիճարկեցին ընտրության արդյունքները, և 1432 թվականին Նիկոլասը մասնակցեց Բազելի խորհրդին ՝ ներկայացնելով հավակնորդներից մեկի՝ Քյոլնի դեկան Ուլրիխ ֆոն Մանդերշեյդի շահերը[10], ով հույս ուներ հաղթել նոր պապ Եվգենի IV-ին։ Նիկոլասը ընդգծեց խորհրդի որոշիչ ազդեցությունը և իրեն տրված իրավունքը՝ մասնակցելու գահի իրավահաջորդության քաղաքականությանը, որը նույնիսկ պապի վրա պարտադրում է համաձայնություն փնտրելու պարտավորությունը։

Ուլրիխի հավակնությունների դեմ նրա ջանքերն անարդյունք էին, սակայն Նիկոլասի գործունեությունը նրան միջնորդի և դիվանագետի համբավ բերեց։ Խորհրդին ներկա լինելով՝ նա գրել է իր առաջին աշխատությունը՝ «De concordantia catholica» («Կաթոլիկական համաձայնություն»), որը եկեղեցու և կայսրության մասին գաղափարների սինթեզ է, որը հավասարակշռում է հիերարխիան և ներդաշնակությունը։ Այս աշխատանքը օգտակար մնաց պապականության քննադատների համար Նիկոլասի՝ Բազելից հեռանալուց շատ հետո[11]։

Ի սկզբանե որպես հաշտարար՝ Նիկոլասը դիմեց իր համալսարանական ընկերոջը՝ կարդինալ Ջուլիան Չեզարինիին, ով փորձում էր հաշտեցնել պապին և խորհուրդը՝ համատեղելով բարեփոխումներն ու հիերարխիկ կարգը։ Նիկոլասը աջակցում էր խորհրդի տեղափոխմանը Իտալիա՝ հանդիպելու հույներին, ովքեր օգնության կարիք ունեին օսմանյան թուրքերի դեմ։ Հուսիտների հետ հակամարտությունում հանդես է եկել որպես արբիտր։ 1437 թվականի ամռանը - 1438 թվականի սկզբին նա Հռոմի պապի հավանությամբ ուղարկված պատվիրակության կազմում մեկնել էր Կոստանդնուպոլիս՝ վերադարձնելու բյուզանդական կայսրին և նրա ներկայացուցիչներին Հռոմի պապի կողմից 1439 թվականին հրավիրված Ֆլորենցիայի խորհրդին, որը փորձում էր Արևելյան ուղղափառ եկեղեցին միության բերել Արևմտյան կաթոլիկ եկեղեցու հետ։ Այս խորհրդում ձեռք բերված վերամիավորումը շատ կարճատև ստացվեց։ Նիկոլասը հետագայում կհայտարարի («Սովարած տգիտությունից» գրքի վերջաբանում, որը գրելը Նիկոլասն ավարտել է 1440թ. փետրվարի 12-ին), որ որոշել է գրել այս մետաֆիզիկական թեմայի շուրջ, երբ վերադառնում էր Կոստանդնուպոլսի իր առաքելությունից և ականատես եղավ նավի վրա տեղի ունեցող աստվածային լուսավորությանը։

Պապական բանագնացի հաջող կարիերայից հետո 1448 կամ 1449 թվականներին նա Հռոմի պապ Նիկողայոս V-ի կողմից նշանակվել է կարդինալ։ 1450 թվականին նա նշանակվել է Բրիքսենի եպիսկոպոս Տիրոլում և դարձել է պապական պատվիրակ գերմանական հողերում՝ տարածելու բարեփոխումների ուղերձը։ 1444 թվականին Բրիքսենի Սպիտակ աշտարակը հրդեհվեց և 1459 թվականին նա հանձնարարեց վերակառուցել այն գոթական ոճով։ Այս վերջին դերը՝ նրա «Մեծ պատվիրակությունը» 1450–1452 թվականներին, ներառում էր գրեթե 3000 մղոն ճանապարհորդություն, քարոզչություն, ուսուցում և բարեփոխում։ Նա հայտնի դարձավ որպես «Եվգենյան գործի Հերկուլես»[12]։ Նրա տեղական խորհուրդներն ընդունել են բարեփոխումներ, որոնցից շատերը չեն իրականացել։ Հռոմի պապ Նիկողայոսը չեղյալ հայտարարեց Նիկոլասի որոշ հրամանագրեր, և փորձերը կանխելու ուխտագնացությունները Վիլսնակի արյունահոսող բանակները հարգելու համար (այսպես կոչված, Վիլսնակի սուրբ արյունը) անհաջող էին։ Նրա աշխատանքը որպես եպիսկոպոս 1452-ից 1458 թվականներին՝ փորձելով բարեփոխումներ իրականացնել և վերադարձնել թեմական կորցրած եկամուտները, հանդիպեց Ավստրիայի դուքս Սիգիզմունդի դիմադրությանը։ Դուքսը 1460 թվականին բանտարկեց Նիկոլասին, ինչի համար Պիոս II պապը վտարեց Սիգիզմունդին և արգելք դրեց նրա հողերի վրա։ Նիկոլասը վերադարձավ Հռոմ, բայց այդպես էլ չկարողացավ վերադառնալ իր եպիսկոպոսություն։

Նա մահացավ 1464 թվականի օգոստոսի 11-ին Ումբրիայում գտնվող Թոդիում։ Սիգիզմունդի կապիտուլյացիան տեղի ունեցավ Նիկոլասի մահից մի քանի օր անց[13]։

Դամբարան Սան Պիետրոյում ին Վինկոլիում, Հռոմ, Անդրեա Բրենյոյի «Կարդինալ Նիկոլասը Սուրբ Պետրոսից առաջ» ցայտաքանդակով

Նրա մահից հետո Նիկոլասի մարմինը թաղվեց Հռոմի Սան Պիետրո ին Վինկոլի եկեղեցում, հավանաբար Պետրոսի շղթաների մասունքի մոտ. բայց այն ահնետացել է։ Պահպանվել է նրա հուշարձանը՝ կարդինալի քանդակազարդ պատկերով։ Եկեղեցում հայտնաբերվել են ևս երկու տապանաքարեր՝ մեկը միջնադարյան և մյուսը ժամանակակից։ Նրա ցանկության համաձայն՝ իր սիրտը հանգչում է Կուեսի Կուսանուսստիֆտում գտնվող մատուռի զոհասեղանին։ Իր հիմնած այս բարեգործական հաստատությանը նա կտակեց իր ողջ ժառանգությունը. այն դեռ կանգուն է և ծառայում է այն նպատակին, որը Նիկոլասը նախատեսել էր նրա համար՝ որպես տուն ծերերի համար։ Կուսանուսստիֆտում պահվում են նաև նրա բազմաթիվ ձեռագրեր։

Փիլիսոփայություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նիկոլասի De Docta Ignorantia («Սովորված տգիտությունից») իմացաբանական և մետաֆիզիկական տրակտատ է։ Այն պնդում է, որ սահմանափակ մարդկային միտքը չի կարող լիովին ճանաչել աստվածային, անսահման միտքը («Առավելագույնը»)։ Այնուամենայնիվ, հեղինակը գտնում է, որ մարդկային ինտելեկտը կարող է գիտակցել Աստծուն ճանաչելու իր սահմանափակումները և այդպիսով հասնել «սովորած տգիտության»։ Նրա տեսությունը ցույց է տալիս նեոպլատոնականության և բացասական աստվածաբանության ազդեցությունը, և նա հաճախ է մեջբերում Կսևդո-Դիոնիսիոս Արեոպագիտին։

Նիկոլասը հայտնի էր քրիստոնեության մասին իր խորապես առեղծվածային գրություններով։ Նա գրել է, որ արարումը Աստծո մեջ է, իսկ Աստված՝ արարչագործության մեջ։ Ոմանք նրան կասկածել են պանթեիստական հայացքների մեջ, սակայն նրա գրվածքները երբեք չեն մեղադրվել հերետիկոսության մեջ[14]։ Նիկոլասը նաև գրել է De coniecturis-ում ենթադրություններ կամ ենթադրությունները օգտագործելու մասին՝ ճշմարտությունն ավելի լավ հասկանալու համար։ Մարդը կարող է մտքից վեր բարձրանալ մինչև ինտելեկտի տեսլականը, բայց նույն մարդը կարող է նաև հեռանալ այդ տեսլականից։

Աստվածաբանորեն Նիկոլասը կանխատեսեց դժոխքի տանջանքների մասին բարեփոխված վարդապետության հետևանքները (Քարոզ Սաղմոս 30.11), որին հաջորդեց Պիկ դե լա Միրանդոլան, ով նույնպես բացատրեց ծագումը Քրիստոսի տանջանքների տեսանկյունից։

Գիտություն և մաթեմատիկա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նիկոլասի մաթեմատիկական գաղափարների մեծ մասը կարելի է գտնել նրա էսսեներում՝ De Docta Ignorantia («Սովորված տգիտությունից»), De Visione Dei («Աստծո տեսիլքի մասին») և On Conjectures: Նա նաև գրել է իր մաթեմատիկական տրակտատներում շրջանագիծը քառակուսացնելու մասին։

Մաթեմատիկան առանցքային դեր է խաղում Կուզացու համար՝ մարդու միտքը դեպի Աստված կողմնորոշելու հարցում։ Մաթեմատիկական թվերը մտքի համար հնարավորություն են տալիս մտածելու, թե ինչպես կարող են կերպարները դեֆորմացվել և փոխակերպվել, և այդպիսով պատրաստել միտքը գիտակցելու «հակադրությունների համընկնումը» «Բացարձակ առավելագույն էություն»-ում։

Կաթոլիկ հանրագիտարանից (1913 թ.)․

Կարդինալի աստղագիտական հայացքները տեղ են գտել նրա բոլոր փիլիսոփայական տրակտատներում։ Նրանք ցույց են տալիս լիակատար անկախություն ավանդական վարդապետություններից, թեև դրանք հիմնված են թվերի սիմվոլիզմի, տառերի համակցության, վերացական դատողության և ոչ թե դիտարկման վրա։ Երկիրը նույն աստղն է, ինչ մյուս աստղերը, այն Տիեզերքի կենտրոնը չէ, հանգստի մեջ չէ, նրա բևեռները ֆիքսված չեն։ Երկնային մարմինները խիստ գնդաձև չեն, և նրանց ուղեծրերը շրջանաձև չեն։ Տեսության և երևույթի տարբերությունը բացատրվում է հարաբերական շարժումով։ Եթե Կոպեռնիկոսը իմանար այս պնդումների մասին, հավանաբար դա կդրդեր նրան հրատարակելու իր սեփական մոնումենտալ աշխատանքը[15]։

Ինչպես Նիկոլ Օրեսմեն, Նիկոլասը նույնպես գրել է բազմաթիվ աշխարհների հնարավորության մասին[16][17]։

Նորման Մուրը ասում է 1905 թվականի Ֆից-Պատրիկի դասախոսություններում նշում է․

Բժշկության մեջ նա մտցրեց մի բարելավում, որը փոփոխված ձևով շարունակվել է օգտագործել մինչ օրս։ Այս բարելավումը զարկերակի հաշվումն էր, որը մինչև իր ժամանակաշրջանը զգացվում և քննարկվում էր շատ առումներով, բայց երբեք չէր հաշվվում։ Նիկոլաս Կուզացին առաջարկեց համեմատել իմպուլսների արագությունը՝ կշռելով ջրի քանակությունը, որը սպառվում է ջրի ժամացույցից, մինչդեռ զարկերակը բաբախում է հարյուր անգամ։ Բուկինիստական ժամացույցների արտադրությունն այն ժամանակից ի վեր մեզ տվել է հաշվելու ավելի պարզ մեթոդ, սակայն այս օգտակար դիտարկումը կլինիկական բժշկության մեջ ներդնելու արժանիքը պատկանում է Նիկոլաս Կուզացուն[18]։

Քաղաքականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1433 թվականին Նիկոլասը առաջարկեց Սրբազան Հռոմեական կայսրության բարեփոխում և սուրբ հռոմեական կայսրեր ընտրելու նոր մեթոդ։ Չնայած այն չէր ընդունվել Եկեղեցու կողմից, նրա մեթոդը, ըստ էության, նույնն էր, որն այսօր հայտնի է որպես Բորդայի հաշվարկ, որն օգտագործվում է բազմաթիվ ակադեմիական հաստատություններում, մրցույթներում և նույնիսկ որոշ քաղաքական իրավասություններում, բնօրինակ ձևով և մի շարք տարբերակներով։ Նրա առաջարկը նախորդել է Բորդայի աշխատանքին ավելի քան երեք դարով[19][20]։

Կայսրության վերաբերյալ Նիկոլասի տեսակետները, որոնք նա հույս ուներ բարեփոխել և ամրապնդել, վկայակոչվել են 16-րդ և 17-րդ դարերում ժամանակավոր իշխանության վերաբերյալ պապական հավակնությունների դեմ։ Բողոքական գրողները հաճույքով էին մեջբերում Հռոմի հավակնությունների դեմ կարդինալի խոսքերից։ Բողոքականները, սակայն, սխալ համարեցին նրա գրությունները հուսիտների դեմ։ Բողոքականներին թվում էր, թե Նիկոլասը Եկեղեցուն չափազանց մեծ իշխանություն է տալիս Սուրբ Գիրքը մեկնաբանելու համար՝ այն որպես ինքնամեկնաբանող և փրկության համար ինքնաբավ համարելու փոխարեն՝ sola scriptura սկզբունքը[21]։

Եկեղեցու մասին Նիկոլասի տեսակետը փոխվեց Բազելից նրա հեռանալու հետ։ Նա փորձեց պնդել, որ Բազելի ժողովը չունի ամբողջ աշխարհի Եկեղեցու համաձայնությունը, հատկապես՝ իշխանները։ Հետո նա փորձեց պնդել, որ Եկեղեցին զարգացել է Պետրոսից (explicatio Petri)[22]: Դա թույլ տվեց նրան աջակցել պապին՝ չհրաժարվելով բարեփոխումների գաղափարներից։ Այսպիսով, նա կարողացավ Պիոս II-ին առաջարկել եկեղեցու բարեփոխումը՝ սկսած հենց պապից։ Այնուհետև այն տարածվեց հռոմեական կուրիայի միջով և ողջ քրիստոնեական աշխարհում[23]։

Նիկոլասը նշեց, որ կառավարությունը ստեղծվել է կառավարվողների համաձայնությամբ։

Հետևաբար, քանի որ բնությամբ բոլոր մարդիկ ազատ են, ցանկացած ուժ, որով հպատակներին արգելվում է չարիք գործել, և նրանց ազատությունը սահմանափակվում է բարիք գործելու՝ պատժից վախենալու միջոցով, բխում է բացառապես ներդաշնակությունից և հպատակների համաձայնությունից, անկախ նրանից՝ իշխանությունը գրված է,թե ոչ։ Որովհետև եթե մարդիկ իրենց բնույթով հավասարապես ուժեղ են և հավասարապես ազատ, մեկի իսկական և հաստատուն իշխանությունը մյուսների վրա, տիրակալը, որն ունի հավասար բնական իշխանություն, կարող է հաստատվել միայն մյուսների ընտրությամբ և համաձայնությամբ, ինչպես որ օրենքը նույնպես ստեղծվել է համաձայնությամբ[24][25]։

Այլ կրոններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1453 թվականին Կոստանդնուպոլսի անկումից անմիջապես հետո Նիկոլասը գրել է De pace fidei «Հավատքի խաղաղության մասին» աշխատությունը։ Այս տեսլական աշխատանքը պատկերում էր բոլոր ազգերի և կրոնների ներկայացուցիչների գագաթնաժողովը Երկնքում։ Ներկայացված են իսլամը և հուսիտական շարժումը Բոհեմիայում։ Համաժողովը համաձայնում է, որ տարատեսակ ծիսակարգում կարող է լինել una religio՝ մեկ հավատք, որը դրսևորվում է տարբեր ծեսերում, ինչպես դրսևորվում է կաթոլիկ եկեղեցու արևելյան և արևմտյան ծեսերում։ Երկխոսությունը ենթադրում է քրիստոնեության ավելի մեծ ճշգրտություն, բայց հարգանք է տալիս այլ կրոնների նկատմամբ[26]։ Նիկոլասի դիրքորոշումն այն էր, որ եվրոպացիները չվերագրավեն Կոստանդնուպոլիսը, այլ պարզապես առևտուր անեն օսմանցիների հետ և թույլ տան,որ նրանք կատարեն իրենց նվաճումները։ Ավելի քիչ հեգնական, բայց ոչ կատաղի է նրա Cribratio Alchorani՝ «Մաղելով Ղուրանը», Ղուրանի մանրամասն ակնարկը լատիներեն թարգմանությամբ։ Թեև այս գիրքը դեռևս փաստարկներ է բերում քրիստոնեության գերազանցության մասին, այն նաև հարգանքի տուրք է մատուցում հուդայականությանը և իսլամին, որոնք կիսում են ճշմարտության առնվազն մի մասը[27]։

Ազդեցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նիկոլասը լայնորեն ընթերցվում էր, և նրա ստեղծագործությունները տպագրվել են տասնվեցերորդ դարում և՛ Փարիզում, և՛ Բազելում։ Նա մեջբերվել է տասնվեցերորդ դարի ֆրանսիացի գիտնականների կողմից, ներառյալ Ժակ Լեֆեվր դ'Էտապլը և Շառլ դը Բովելը։ Լեֆվրը նույնիսկ խմբագրել է Փարիզի օպերան 1514 թվականին[28]։ Այնուամենայնիվ, Կուզացիական դպրոց չկար, և նրա ստեղծագործությունները հիմնականում անհայտ էին մինչև XIX դարը, թեև Ջորդանո Բրունոն մեջբերում էր նրան, մինչդեռ որոշ մտածողներ, ինչպես Գոթֆրիդ Լայբնիցը, կարծում էին, որ կրել են նրա ազդեցությունը[29]։ Նեոկանտական գիտնականները սկսեցին ուսումնասիրել Նիկոլասին տասնիններորդ դարում, և նոր հրատարակությունները սկսեցին Heidelberger Akademie der Wissenschaften-ը 1930-ականներին և հրատարակվեցին Ֆելիքս Մայներ Վերլագի կողմից[30] : Քսաներորդ դարասկզբին Էռնստ Կասիրերը նրան համարում էր որպես «առաջին ժամանակակից մտածող»[31], և այդ ժամանակից ի վեր շատ բանավեճեր ծավալվեցին այն հարցի շուրջ, թե արդյոք նա պետք է դիտարկվի որպես միջնադարյան կամ Վերածննդի գործիչ։ Ավելին, Կասիրերը ներկայացրել է Կուզացուն որպես իտալական վերածննդի փիլիսոփայության հիմնական կիզակետը (einfachen Brennpunkt): Հայտնի գիտնականներ, ինչպիսիք են Եվգենիո Գարինը և Փոլ Օսկար Քրիստելլերը, վիճարկեցին Կասիրերի թեզը և գնացին այնքան հեռու, որ գործնականում հերքեցին Նիկոլաս Կուզացու և Մարսիլիո Ֆիչինոյի կամ Ջովանի Պիկոյի միջև որևէ նշանակալի կապը[32]։ Հետագա տասնամյակներում ի հայտ եկան նոր վարկածներ Կուզացու և իտալացի հումանիստների հարաբերությունների վերաբերյալ՝ ավելի հավասարակշռված և կենտրոնացած աղբյուրների վրա[33]։

Նիկոլասին նվիրված հասարակություններ և կենտրոններ կարելի է գտնել Արգենտինայում, Ճապոնիայում, Գերմանիայում, Իտալիայում և Միացյալ Նահանգներում։ Տիեզերքի անսահմանության մասին նրա հայտնի մեջբերումը վերափոխված է Թելեմիտների հիմնական սուրբ գրքում՝ Օրենքի գրքում, որը «ստացել է» Հրեշտակ Այվասից Ալիսթեր Քրոուլին Կահիրեում 1904 թվականի ապրիլին.«Ոլորտում ես ամենուր կենտրոնն եմ, ինչպես որ նա՝ շրջագիծը, ոչ մի տեղ չկա»։

Աշխատանքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նիկոլասը գրել է մեծ թվով ստեղծագործություններ, որոնք են․

  • De auctoritate praesidendi in concilio generali (1434), a proposal for resolving the question of presidency over the deliberations of the Council of Basil.
  • De concordantia catholica (The Catholic Concordance) (1434), a synthesis of ideas on church and empire balancing hierarchy with consent.[34]
  • Reparatio kalendarii (1434/5), a plan for reforming the church's calendar.
  • De Docta ignorantia (On Learned Ignorance) (1440).[35]
  • De coniecturis (On Conjectures) (1441-2)
  • Dialogus concludens Amedistarum errorem (1441), an ecclesiological explanation of his papal advocacy.
  • De Deo abscondito (On the Hidden God) (1444/5)[35]
  • De quaerendo Deum (On Seeking God) (1445)[35]
  • De date patris luminum (On the Gift of the Father of Lights (1445/6)
  • De transmutationibus geometricis
  • De arithmetricis complementis (1445)
  • De filiatione Dei (On Divine Sonship)
  • De genesi (On Genesis)
  • Apologia doctae ignorantiae (The Defense of Learned Ignorance) (1449), a response to charges of heresy and pantheism by the Heidelberg scholastic theologian John Wenck in a work entitled De ignota litteratura (On Unknown Learning).[36]
  • Idiota de mente (The Layman on Mind) (1450). This is formed of four dialogues: De Sapientia I-II, De Mente III, and De staticis experimentis IV.
  • De visione Dei (On the Vision of God) (1453), completed at the request of the monks of the Benedictine abbey at Tegernsee.
  • De pace fidei(չաշխատող հղում) (1453), written in response to the news of the fall of Constantinople to the Turks.
  • De theologicis complementis, in which he pursued his continuing fascination with theological applications of mathematical models.
  • De mathematicis complementis (1453)
  • Caesarea circuli quadratura (1457)
  • Excitationum ex sermonibus (1457)
  • De beryllo (On the Beryl) (1458), a brief epistemological treatise using a beryl or transparent stone as the crucial analogy.
  • De aequalitate (1459)
  • De principio (1459)
  • Reformatio generalis, (1459) a treatise on the general reform of the church, written at the request of Pope Pius II, but generally ignored by the Pope and cardinals.[36]
  • De possest (1460)
  • Cribratio Alkorani(չաշխատող հղում), a Christocentric evaluation of the Koran written at the request of Pope Pius II, based on the twelfth-century translation of Robert of Ketton.
  • De non aliud (On the Not-Other) (1462)
  • De venatione sapientiae (1462)
  • De ludo globi (1463)
  • Compendium (1463)
  • De apice theoriae (On the Summit of Contemplation) (1464), his last work.[35]

ժամանակակից հրատարակություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Opera omnia, ed. E Hoffmann et al., (Hamburg: Felix Meiner, 1932–2006) [The modern critical edition, begun under the editorship of Ernst Hoffmann and Raymond Klibansky]
  • Acta Cusana, ed Erich Muethen and Hermann Hallauer, (1976–) [A series designed to publish all extant documents, letters, deeds and other materials in which Cusanus and his activities are mentioned]
  • On Learned Ignorance, tr. J Hopkins, (Minneapolis, MN: Banning, 1985)
  • Jasper Hopkins, Nicholas of Cusa's Dialectical Mysticism: Text, Translation, and Interpretive Study of De Visione Dei , (Minneapolis, MN: Banning, 1985)
  • Dialectical Mysticism, tr. J Hopkins, (Minneapolis, MN: Banning, 1988)
  • De auctoritate praesidendi in concilio generali, tr. HL Bond et al., Church History 59, (1990), 19-34
  • De concordantia catholica (The Catholic Concordance), tr. P Sigmund, Cambridge Texts in the History of Political Thought, (Cambridge: CUP, 1991)
  • A Miscellany on Nicholas of Cusa, tr. J Hopkins, (Minneapolis, MN: Banning, 1994)
  • On Wisdom and Knowledge, tr. J Hopkins, (Minneapolis, MN: Banning, 1996)
  • Metaphysical Speculations, tr. J Hopkins, 2 vols, (Minneapolis, MN: Banning, 1997–2000) [Contains translations of: Vol 1: De apice theoriae; Vol 2: De Coniecturis and De Ludo Globi]
  • Bond, H. Lawrence (ed.), Nicholas of Cusa: Selected Spiritual Writings, Classics of Western Spirituality, (New York: Paulist Press, 1997). 0-8091-3698-8 [Contains translations of On Learned Ignorance, Dialogue on the Hidden God, On Seeking God, On the Vision of God, and On the Summit of Contemplation.]
  • Hopkins, Jasper (ed.), Complete philosophical and theological treatises of Nicholas of Cusa, 2 vols., (Minneapolis: AJ Banning Press, 2001)
  • Izbicki, Thomas M., ed., Nicholas of Cusa, Writings on Church and Reform, (Cambridge, MA: Harvard University Press, 2008).

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  2. ↑ 2,0 2,1 Stanford Encyclopedia of Philosophy — Stanford University, Center for the Study of Language & Information, 1995. — ISSN 1095-5054
  3. ↑ Berry A. A Short History of Astronomy (բրիտ․ անգլ.) — London: John Murray, 1898.
  4. ↑ Միջազգային տիպօրինակ անունների նույնացուցիչ — 2012.
  5. ↑ Գիտական ​​կենսագրության ամբողջական բառարան — Detroit: Charles Scribner's Sons, 2008. — ISBN 978-0-684-31559-1
  6. ↑ Николай Кузанский // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  7. ↑ Catholic-Hierarchy.org — USA: 1990.
  8. ↑ Izbicki, Thomas M. (Spring 2007). «Cusanus: The Legacy of Learned Ignorance». Renaissance Quarterly.
  9. ↑ Donald F. Duclow, "Life and Works", in Christopher M. Bellitto, Thomas M. Izbicki, Gerald Christianson (Eds.), Introducing Nicholas of Cusa, A Guide to a Renaissance Man, Paulist Press, 2004, p25
  10. ↑ Donald F. Duclow, "Life and Works", in Christopher M. Bellitto, Thomas M. Izbicki, Gerald Christianson (Eds.), Introducing Nicholas of Cusa, A Guide to a Renaissance Man, Paulist Press, 2004, pp. 25-56 at pp. 26-29.
  11. ↑ Paul E. Sigmund, Nicholas of Cusa and Medieval Political Thought, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1963.
  12. ↑ Duclow, "Life and Works," pp. 29-38.
  13. ↑ Duclow, "Life and Works," pp. 38-48.
  14. ↑ Jasper Hopkins, Nicholas of Cusa's Debate with John Wenck: A Translation and an Appraisal of De Ignota Litteratura and Apologia Doctae Ignorantiae , 3rd ed., (Minneapolis, MN: Banning, 1988).
  15. ↑ Hagen, J. (1911). «Nicholas of Cusa». The Catholic Encyclopedia. Vol. 11. Robert Appleton Company. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  16. ↑ Dick, Steven J. Plurality of Worlds: The Extraterrestrial Life Debate from Democritus to Kant. Cambridge University Press (June 29, 1984). pgs 35-42.
  17. ↑ "Medieval & Renaissance Astronomy", Australia Telescope National Facility. Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation. Retrieved from http://www.atnf.csiro.au/outreach/education/senior/cosmicengine/renaissanceastro.html on March 14, 2014.
  18. ↑ Moore, Norman, M.D. (1905). «The Fitz-Patrick Lectures for 1905». The Lancet, Vol.2, Part 2, p.1525 (Oct-Dec, 1905). J. Onwhyn. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 3-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  19. ↑ Gunter Hagele and Friedrich Pukelsheim, "The electoral systems of Nicholas of Cusa in the Catholic Concordance and beyond," in The Church, the Councils, & Reform: The Legacy of the Fifteenth Century, ed. Gerald Christianson, Thomas M. Izbicki and Christopher M. Bellitto, Washington, DC: Catholic University of America Press, 2008, pp. 229-249.
  20. ↑ Tangian, Andranik (2020). «3.5.2. Nicolaus Cusanus's method reinvented 350 years later by Borda». Analytical theory of democracy. Vols. 1 and 2. Studies in Choice and Welfare. Cham, Switzerland: Springer. էջեր 99–101. doi:10.1007/978-3-030-39691-6. ISBN 978-3-030-39690-9. S2CID 216190330.
  21. ↑ Thomas M. Izbicki, "'Their Cardinal Cusanus': Nicholas of Cusa in Tudor and Stuart polemics," in Izbicki, Reform, Ecclesiology, and the Christian Life in the Late Middle Ages, Aldershott: Variorum, 2008, IX, pp. 1-30.
  22. ↑ Izbicki, "The Church," in Introducing Nicholas of Cusa, pp. 113-140.
  23. ↑ Morimichi Watanabe and Thomas M. Izbicki, “Nicholas of Cusa: A General Reform of the Church,” in Nicholas of Cusa on Christ and the Church: Essays in Memory of Chandler McCuskey Brooks for the American Cusanus Society, ed. Gerald Christianson and Thomas M. Izbicki (Leiden: E. J. Brill, 1996), pp. 175-202.
  24. ↑ De concordantia catholica II xiv
  25. ↑ George Holland Sabine (1937) A History of Political Theory, p 319, Holt, Rinehart and Winston
  26. ↑ Thomas P. McTighe, "Nicholas of Cusa's Unity-Metaphysics and the Formula Religio una in rituum varietate", in Gerald Christianson and Thomas M. Izbicki (edd.), Nicholas of Cusa in Search of God and Wisdom: Essays in Honor of Morimichi Watanabe by the American Cusanus Society, ed. Gerald Christianson and Thomas M. Izbicki (Leiden: Brill, 1991), pp. 161-172.
  27. ↑ Jasper Hopkins, “The Role of Pia Interpretatio in Nicholas of Cusa’s Hermeneutical Approach to the Koran,” in Gregorio Piaia ed., Concordia discors: Studi su Niccolò Cusano e l’umanesimo europeo offerti a Giovanni Santinello Padua: Antenore, 1993, pp. 251-273.
  28. ↑ The Prefatory Epistles of Jacques Lefévre D'Etaples and Related Texts, ed. Eugene F. Rice, New York: Columbia University Press, 1972; P. M. Sanders, "Charles de Bovelle's Treatise on Regular Polyhedra," Annals of Science 41 (1984): 513-566.
  29. ↑ Leo Catana, "The Meaning of contractio in Giordano Bruno's Sigillus sigillorum." In Giordano Bruno: Philosopher of the Renaissance, ed. Hilary Gatti, Aldershot, Ashgate, 2002, pp. 327-341; Thomas P. McTighe, "Nicholas of Cusa and Leibniz's Principle of Indiscernibility," The Modern Schoolman 42 (1964): 33-46.
  30. ↑ Morimichi Watanabe, "The origins of modern Cusanus research in Germany and the establishment of the Heidelberg Opera Omnia," in Nicholas of Cusa: In Search of God and Wisdom: Essays in Honor of Morimichi Watanabe by the American Cusanus Society, ed. Gerald Christianson and Thomas M. Izbicki (Leiden: Brill, 1991), pp. 17-42.
  31. ↑ Ernst Cassirer, Individuum und Kosmos in der Philosophie der Renaissance, (1927).
  32. ↑ Eugenio Garin, "Cusano e i platonici italiani del Quattrocento." In Niccolò da Cusa: Atti del Convegno Interuniversitario di Bressanone nel 1960, ed. G. Flores D’Arcais, Florence: Sansoni, 1962, pp. 75-96; Paul Oskar Kristller, "Giovanni Pico della Mirandola and his sources." In L’opera e il pensiero di Giovanni Pico della Mirandola nella storia dell’ umanesimo. Convegno internazionale Mirandola 15-18 settembre 1963. Vol. I, Florence, Sansoni, 1965, p. 66.
  33. ↑ Kurt Flasch, "Nikolaus von Kues und Pico della Mirandola," Mitteilungen und Forschungsbeiträge der Cusanus-Gesellschaft 14 (1980): 113-120; Bastitta Harriet, Francisco (2021). «Coincidentia philosophorum. La unidad de la verdad y la pluralidad de las filosofías en Nicolás de Cusa y Giovanni Pico». In Nicolás de Cusa: Unidad en la Pluralidad. Homenaje a Jorge Mario Machetta, vol. I, ed. Claudia D’Amico, Gianluca Cuozzo and Nadia Russano. Facultad de Filosofía y Letras, UBA. էջեր 147–187. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  34. ↑ English translation in De concordantia catholica (The Catholic Concordance), tr. P Sigmund, Cambridge Texts in the History of Political Thought, (Cambridge: CUP, 1991).
  35. ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 English translation in Bond, H. Lawrence (ed.), Nicholas of Cusa: Selected Spiritual Writings, Classics of Western Spirituality, (New York: Paulist Press, 1997).
  36. ↑ 36,0 36,1 Bernard McGinn, The Harvest of Mysticism, (2005), p435.

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականության ցանկ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անգլերեն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այլ լեզու

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Catà, Cesare, 'La Croce e l'Inconcepibile. Il pensiero di Nicola Cusano tra filosofia e predicazione', EUM, Macerata (2009).
  • D'Amico, Claudia, and Machetta, J., eds, 'El problema del conocimiento en Nicolás de Cusa: genealogía y proyección', Editorial Biblos, (2004).
  • Flasch, Kurt, Nikolaus von Kues: Geschichte einer Entwicklung, (Georg Olms Verlag: 1998).
  • Hoff, Johannes, Kontingenz, Berührung, Überschreitung. Zur philosophischen Propädeutik christlicher Mystik nach Nikolaus von Kues, (Alber: Freiburg/Br. 2007) [Contingency, Tangency, Transgression. A Philosophical Propaedeutics of Christian Mysticism subsequent to Nicholas of Cusa]
  • Jaspers, Karl, Nikolaus Cusanus, (München, 1964).
  • Kern, Ralf, Wissenschaftliche Instrumente in ihrer Zeit, 4 Bde. (Köln: Walther Koenig, 2010).
  • Kijewska, Agnieszka, Roman Majeran, Harald Schwaetzer (eds), Eriugena Cusanus. (Lublin, 2011).
  • Cecilia Rusconi, "El uso simbólico de las figura matemáticas en la metafísica de Nicolás de Cusa", Buenos Aires, 2012.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 Նիկոլաս Կուզացի
էջը Վիքիպահեստում
Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նիկոլաս_Կուզացի&oldid=10050705» էջից