Ֆրանչեսկո Լանդինի

Ֆրանչեսկո Լանդինի
Բնօրինակ անուն	իտալ.՝ Francesco Landini
Ծնվել է	1325[…]; Ֆիեզոլե, Ֆլորենցիա, Տոսկանա, Իտալիա
Երկիր	Ֆլորենցիայի Հանրապետություն
Մահացել է	սեպտեմբերի 2, 1397[…]; Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն
Ժանրեր	դասական երաժշտություն
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, աստղագուշակ, նվագարանների վարպետ, երգիչ, երգեհոնահար և lutenist
Գործիքներ	երգեհոն
	Francesco Landini Վիքիպահեստում

Ֆրանչեսկո Լանդինի կամ Լանդինո (իտալ.՝ Francesco Landini, 1325^[1]^[2]^[3]^[…], Ֆիեզոլե, Ֆլորենցիա, Տոսկանա, Իտալիա - սեպտեմբերի 2, 1397(1397-09-02)^[1]^[4]^[5]^[…], Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն), իտալացի կոմպոզիտոր, բանաստեղծ, երգիչ, երգեհոնահար, իտալական Արս նովա (լատ.՝ Ars nova) կոմպոզիցիոն նոր տեխնիկայի խոշոր կոմպոզիտոր:

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վազարիի սխալ վկայության համաձայն երկար ժամանակ Լանդինիի հայրը համարվել է նկարիչ Յակոպո դել Կազենտինոն՝ Ջոտտոյի աշակերտը: Լադինին 6 տարեկանում կորցրել է տեսողությունը ջրծաղիկ հիվանդության պատճառով: Հետագայում ստացել է Չիեկո (Chieko - կույր մարդ) մականունը: Բացի այդ, նրա ժամանակակիցները նրան անվանել են Ֆրանչեսկո դելի Օրգանի (իտալ.՝ Francesco degli Organi), քանի որ նա կարողացել է վարպետորեն երգեհոն նվագել, նորոգել և կարգավորել այն^[6]:

Լանդինիի կենսագրությունը մեզ է հասել Ֆիլիպո Վիլանիի հեղինակած «Ֆլորենցիա քաղաքի սկզբի գիրքը և հայտնի քաղաքացիներ» (լատ.՝ Liber de origine civitatis Florentiae et eiusdem famosis civibus) երկհատոր տարեգրության շնորհիվ: Ըստ այդ վկայության Լանդինին սկսել է վաղ հասակում է երաժշտություն ուսումնասիրել ^{[Ն 1]}, որպեսզի «ինչ-որ չափով մխիթարություն գտնի՝ մեղմի հավերժական գիշերվա սարսափը»: Նրա երաժշտական զարգացումը ընթացել է հիանալի արագությամբ և զարմացրել շրջապատին բազմաթիվ գործիքների կառուցվածքի մասին իր գերազանց գիտելիքներով (այնպես, ասես աչքով տեսած լիներ), որոնց շնորհիվ նա կատարելագործել և նոր տեսակներ է հորինել: Տարիների ընթացքում Ֆրանչեսկո Լանդինին գերազանցել է բոլոր իր ժամանակակից երաժիշտներին, ովքեր ապրում էին Իտալիայում: Լանդինին ստացել է բազմակողմանի հումանիտար կրթություն: Նա գիտեր քերականություն, փիլիսոփայություն, պոեզիա, աստղագուշակություն: Կոմպոզիտորը երաժշտություն է սովորել Ֆլորենցիայի վարպետներից^[7]:

Չնայած այն հանգամանքին, որ Լանդինին դեռ կոմպոզիտոր չէր^{[Ն 2]}, սակայն թագադրվել է որպես Կիպրոս կղզու արքայական բանաստեղծ^{[Ն 3]}: Նրա կյանքն ու ստեղծագործությունն առաջին հերթին կապված են Ֆլորենցիայի հետ, որտեղ նա ծառայում էր որպես քահանա և աշխատում էր որպես Սան Լորենցո եկեղեցու երգեհոնահար։ Նրա ստեղծագործությունները, որոնք մարմնավորում են այդ ժամանակի հումանիզմը, ընդարձակությունն ու էկլեկտիզմը, արտացոլում են կրոնական և աշխարհիկ երաժշտության ստեղծման ավանդույթները^[8]:

Ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լանդինիի համբավն 1380-ական թվականներին արդեն խավարեցրել էր իտալացի իր բոլոր ժամանակակիցների հաջողությունները: 15-րդ դարի սկզբին կազմած ձեռագրերի ժողովածուն (իտալ.՝ Codex Faenza) ներառում է Յակոբո Բոլոնսկիի 23, Ջովանի Ֆլորենցկիի 19 (իտալ.՝ Giovanni da Firenze), Մագիստր Պիերոյի (իտալ.՝ Maestro Piero) 9, Գերալդերո Ֆլորենտիսկոյի (իտալ.՝ Gherardello da Firenze) և Դոնատա Ֆլորենտիսկոյի (իտալ.՝ Donato da Cascia ) 5, Բարտոլինո Պադուանսկի (իտալ.՝ Bartolino da Padova) 2 ստեղծագործություններ, իսկ Լանդինիի 86 կոմպոզիցիաներ:

Հայտնի է, որ Ֆլորենցիայում Լանդինին շատ է շփվել բանաստեղծների հետ, երաժշտություն է գրել Ֆրանկո Սակետտիի տեքստերի հիման վրա: Նա ինքն էր գրում պոեզիա, մասնակցում փիլիսոփայական քննարկումներին^{[Ն 4]}: Այս կապակցությամբ հետաքրքիր հատված է Ջnվանի Գերարդիի «Ալբերտի դրախտային վիլայից» վեպը^{[Ն 5]}, որը պարունակում է ինչպես վերլուծություններ, այնպես էլ քաղվածքներ ականատեսի վկայություններից: Այդ վկայություններում նկարագրված են իրադարձություններ, որոնք թվագրվում են1389 թվականին^[9]:

Իլ Պարադիզո (իտալ.՝ Il Paradiso Դրախտ) հարուստ վիլայում հավաքված հասարակությունում Լանդինին պոպոլանների (ժողովրդի) կուսակցության ներկայացուցիչների շարքում էր, ովքեր գնահատում էին Դանթեն և իտալական ժողովրդական պոեզիան, արտասանեց իր լատինական բանաստեղծությունները՝ ի պաշտպանություն յոթ ազատ արվեստների, իսկ հետո ներկաները երգեցին և պարեցին նրա երգեհոնային նվագի ներքո։

- :

Վեպում հիշատակվում են նաև Բարդոլինո Պադուանացու և Նիկոլո Պերուջիացու անունները (իտալ.՝ Niccolò da Perugia), ինչը պատմածին հաղորդում է կոնկրետություն ու հավաստիություն:

Պատմաբան Ջիովանի Վիլանիի եղբորորդին՝ Ֆիլիպո Վիլանին իր գրքում (Liber de origine atternisciation Florentiae et eiusdem famosis civibus), որը գրված է լատիներենով և Լանդինիի մահից անմիջապես հետո (1396), Լանդինիին բնութագրել է` որպես մեծ երաժիշտ, ով հաճախ երգել և նվագել է շարժական երգեհոնով (organum), ինչպես նաև շատ այլ գործիքների վրա, ներառյալ տավիղը, ռեբաբ (լատ․՝ rebeca), լյուտնյա, գիտերն (quintaria), երկար ֆլեյտա (avena), տիբիա (tibia): Վիլանին անդրադարձել է նաև Լանդինիի հորինած բազմալար գործիքին, որը նա ստեղծել էր լյուտնյայի և քանունի կոմբինացիայով և անվանել է «սեռենա սեռենառում» (իտալ.՝ serena serenarum):

Ֆրանչեսկո Լանդինիի եղբորորդին ազդեցիկ ֆլորենտացի հումանիստ և փիլիսոփա Քրիստոֆորո Լանդինոն է^[10]:

Ստեղծագործության բնութագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լանդինիին որոշ աղբյուրներում անվանել են Բոլոնիայի Յակոպո Բոլոնսկու հետևորդ և աշակերտ: Սակայն Ֆլորենցիայում Բոլոնսկու գտնվելու և Ֆրանչեսկո Լանդինիի ստեղծագործության արվեստ սովորեցնելու մասին տեղեկություններ չեն եղել: Այդ վարկածը քիչ հավանական է: Բացի այդ Ֆլորենցիայի երաժշտարվեստի դպրոցն առանձին դպրոց է եղել:

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրանչեսկո Լանդինիի երաժշտական ժառանգությանն են վերագրվում բազմաթիվ ստեղծագործություններ՝ բացառելով անանուն հեղինակների գործերը և նմանակումները, որոնք վերագրվել են նրան։ Դրանք են՝

9 երկձայնանի մադրիգալ
2 եռաձայն մադրիգալ
1 կանոնավոր եռաձայն մադրիգալ
1 եռաձայն վիրելե^{[Ն 6]}:
1 եռաձայն կաչա^{[Ն 7]}:
91 երկձայն բալլատա^{[Ն 8]}
49 եռաձայն բալլատ, որոնցից ութը մատչելի են նաև երկու մասից բաղկացած տարբերակներում
1 եռաձայն մոտետ
3 ֆրագմենտ մոտետներ

Լանդինիի մնացած ստեղծագործությունների ամբողջական ցուցակը հասանելի է medieval.org կայքում^[11]:

Ընդունելություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լանդինիի ստեղծագործությունները միջնադարյան և հետագա երաժշտության փառատոների անբաժան մասն են կազմում: Հնագույն երաժշտական անսամբլերը հաճախ իրենց ծրագրերում ընդգրկում են կոմպոզիտորի մշակումները: Քանի որ Լանդինիի ստեղծագործությունները կատարման համար բարդ են համարվում, գործիքավորելիս երբեմն դրանք նշանակալիորեն պարզեցվում են: Լանդինիի այցեքարտը մեր ժամանակներում հանդիսանում է «Ահա և գարունը» (իտալ.՝ Ecco la primavera) երկձայնանի բալատան^[12]:

Լանդինիի երաժշտությունը կատարող հայտնի անսամբլների շարքում են Գոթական ձայներ, Մանրաբան, «Անանուն 4» (անգլ.՝ Anonymous 4), Hortus Musicus․ իտալ.՝ La Reverdie, իտալ.՝ Alla Francesca, իտալ.՝ L’Arpeggiata և այլն:

Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Լադինին նախ երգել է, իսկ հետո լարային գործիքների ու երգեհոնի վրա նվագել։
↑ Լանդինին սկսել է գրել մոտավորապես 1360-ական թվականների կեսերին։
↑ Կոմպոզիտորի թագադրումը տեղի է ունեցել1365 թվականին Վենետիկում, Պետրարկի ներկայությամբ։
↑ Լանդինիի հակառակորդների թվում էր Կոլուչիո Սալուտատին
↑ Ռուսաստանում Ջnվանի Գերարդիի փիլիսոփայական վեպը ուսումնասիրել և թարգմանել է Ալեքսանդր Վեսելովսկին։
↑ Վիրելեն հնացած ուղղագրություն է, հին ֆրանսիական բանաստեղծական ձև, երեք տողանոց նույն հանգավորությամբ և երգչախմբով:
↑ Կաչան XIV-XV դարի սկզբի բանաստեղծական և երաժշտական ձև է Իտալիայում, Արս նովայի անգլ.՝ Ars nova շրջանի աշխարհիկ երաժշտության ամենահայտնի ժանրերից մեկը:
↑ Բալլատան XIII-XV դարի սկզբի բանաստեղծական և երաժշտական ձև է Իտալիայում, Արս նովայի անգլ.՝ Ars nova շրջանի աշխարհիկ երաժշտության ամենահայտնի ժանրերից մեկը:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Ավստրալիայի ազգային գրադարան — 1960.
↑ ^3,0 ^3,1 CONOR.Sl
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Encyclopædia Britannica
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.
↑ «Die Musik des Mittelalters»։ Laaber-Verlag։ 1991։ Վերցված է 2020-12-25
↑ Fiori, Alessandra, 1962- (2004)։ «Francesco Landini»։ Epos։ Վերցված է 2020-12-25
↑ Chiappinelli, Anna. (cop. 2007)։ «La dolce musica nova di Francesco Landini : (una favola medievale)»։ Sidereus Nuncius։ Վերցված է 2020-12-25
↑ Hoppin, Richard H.։ «Medieval music»։ Վերցված է 2020-12-25
↑ Chiappinelli, Anna. (cop. 2007)։ «La dolce musica nova di Francesco Landini : (una favola medievale)»։ Sidereus Nuncius։ Վերցված է 2020-12-25
↑ «Francesco Landini: Works List & Discography»։ www.medieval.org։ Վերցված է 2020-12-25
↑ «Francesco Landini: "Ecco la primavera" - YouTube»։ www.youtube.com։ Վերցված է 2020-12-25

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ֆրանչեսկո Լանդինի կատեգորիայում։

[7] Լադինին նախ երգել է, իսկ հետո լարային գործիքների ու երգեհոնի վրա նվագել։

[9] Լանդինին սկսել է գրել մոտավորապես 1360-ական թվականների կեսերին։

[10] Կոմպոզիտորի թագադրումը տեղի է ունեցել1365 թվականին Վենետիկում, Պետրարկի ներկայությամբ։

[12] Լանդինիի հակառակորդների թվում էր Կոլուչիո Սալուտատին

[13] Ռուսաստանում Ջnվանի Գերարդիի փիլիսոփայական վեպը ուսումնասիրել և թարգմանել է Ալեքսանդր Վեսելովսկին։

[16] Վիրելեն հնացած ուղղագրություն է, հին ֆրանսիական բանաստեղծական ձև, երեք տողանոց նույն հանգավորությամբ և երգչախմբով:

[17] Կաչան XIV-XV դարի սկզբի բանաստեղծական և երաժշտական ձև է Իտալիայում, Արս նովայի անգլ.՝ Ars nova շրջանի աշխարհիկ երաժշտության ամենահայտնի ժանրերից մեկը:

[18] Բալլատան XIII-XV դարի սկզբի բանաստեղծական և երաժշտական ձև է Իտալիայում, Արս նովայի անգլ.՝ Ars nova շրջանի աշխարհիկ երաժշտության ամենահայտնի ժանրերից մեկը:

[_f19e90d167699b9e-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_1f5fd02c6a49b608-2] 2,0 ^2,1 Ավստրալիայի ազգային գրադարան — 1960.

[_cb77c7315079572e-3] 3,0 ^3,1 CONOR.Sl

[_80c69602d67d790f-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Encyclopædia Britannica

[_1f7d05634e100cac-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia Catalana, 1968.

[6] «Die Musik des Mittelalters»։ Laaber-Verlag։ 1991։ Վերցված է 2020-12-25

[8] Fiori, Alessandra, 1962- (2004)։ «Francesco Landini»։ Epos։ Վերցված է 2020-12-25

[11] Chiappinelli, Anna. (cop. 2007)։ «La dolce musica nova di Francesco Landini : (una favola medievale)»։ Sidereus Nuncius։ Վերցված է 2020-12-25

[14] Hoppin, Richard H.։ «Medieval music»։ Վերցված է 2020-12-25

[15] Chiappinelli, Anna. (cop. 2007)։ «La dolce musica nova di Francesco Landini : (una favola medievale)»։ Sidereus Nuncius։ Վերցված է 2020-12-25

[19] «Francesco Landini: Works List & Discography»։ www.medieval.org։ Վերցված է 2020-12-25

[20] «Francesco Landini: "Ecco la primavera" - YouTube»։ www.youtube.com։ Վերցված է 2020-12-25

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[Ն 1]

[7]

[Ն 2]

[Ն 3]

[8]

[Ն 4]

[Ն 5]

[9]

[10]

[Ն 6]

[Ն 7]

[Ն 8]

[11]

[12]