Ֆլորիանի սաղմոսարան

Ֆլորիանի սաղմոսարան
	Ֆլորիանի սաղմոսարանի Սաղմոս 1-ի սկզբնագիր «B»-ի վրա պատկերված է Դավիթ թագավորը
Անվանվել է	St. Florian's Priory?
Տեսակ	ձեռագիր և սաղմոսարան
Բնօրինակ լեզու	լեհերեն և լատիներեն
Երկիր	Լեհաստան
Թվային տարբերակ	polona.pl/item/285246/6/
	Florian Psalter Վիքիպահեստում

Ֆլորիանի սաղմոսարան (լատին․՝ Psalterium florianense or Psalterium trilingue, գերմ.՝ Florianer Psalter or Florianspsalter, լեհ.՝ Psałterz floriański or Psałterz św. Jadwigi), վառ մանրանկարված ձեռագիր սաղմոսարան, որը թվագրվում է 14-րդ դարի վերջին և 15-րդ դարի սկզբին^[1]։ Երբեմն այն նաև կոչվում է Յադվիգի սաղմոսարան: Հիմնական հայտնի անունը գալիս է Վերին Ավստրիայի Սուրբ Ֆլորիանի վանքից, որտեղ այն հայտնաբերվել է։ Ներկայումս գտնվում է Վարշավայում, Ազգային գրադարանում^[2]։

Ֆլորիանի սաղմոսարանի հեղինակն անհայտ է։ Գիրքը եռալեզու է` լատիներեն, լեհերեն և գերմաներեն։ Լեհերեն տեքստը Սաղմոսների գրքի ամենահին թարգմանությունն է այդ լեզվով և 14-րդ դարի լեհերենի երկու ձեռագիր հուշարձաններից մեկն է (մյուսը Սվիետոկրժիսկի քարոզներն են)^[3]։

Հուշարձանի պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆլորիանի սաղմոսարանը եռալեզու ( լատիներեն, լեհերեն, գերմաներեն ) աշխատություն է՝ գրված 296 մագաղաթի թերթիկների վրա։ Յուրաքանչյուր լատիներեն տեքստից հետո տեղադրված են նրա լեհական և գերմանական օրինակները։ Լեհերեն տեքստը կրում է փոքր լեհերեն բարբառի առանձնահատկությունները, գերմաներենը կրում է գերմանական ծագում ունեցող Կրակովի բուրգերների բարբառի առանձնահատկությունները^[4]։ Հուշարձանը հայնաբերվել է 1827 թվականին, սակայն Լեհաստան է եկել միայն 1931 թվականին (այն գնվել է Լեհաստանի կառավարության կողմից)^[5]։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ այն տարհանվել է Ռումինիա, իսկ ավելի ուշ՝ Ֆրանսիա և Կանադա, իսկ 1959 թվականին վերադարձվել է Լեհաստան^[1]։

Առաջին հրատարակությունը տպագրվել է 1834 թվականին Վիեննայում լեհ հրատարակիչ Ստանիսլավ Յան Բորկովսկու ( լեհ.՝ Stanisław Jan Borkowski ) ջանքերով։ Ամբողջական տեքստը լեհերեն լույս է տեսել 1939 թվականին, Լվովում^[1]։

Այս հուշարձանի ծագման հետ կապված բազմաթիվ առեղծվածներ կան։ Բազմաթիվ մանրանկարներ և սկզբնագրեր հուշում են, որ այն նախատեսված է եղել թագավորական ընտանիքից որևէ մեկի համար, ամենայն հավանականությամբ Անժուիների ընտանիքից մի կնոջ՝ Մարգարետի, Մերիի կամ Յադվիգայի համար։ Ենթադրվում է, որ սաղմոսը գրվել է լեհաստանի թագուհի Յադվիգայի համար։

2009 թվականի մայիսի 18-ին Վատիկան կատարած այցի ժամանակ Լեխ Կաչինսկին Հռոմի Պապ Բենեդիկտոս XVI- ին նվիրել է Ֆլորիան սաղմոսարանի ֆաքսիմիլեն^[6]։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

53-րդ էջի ներքևի մասում կան հրեշտակների պատկերներ, որոնցից մեկը բռնել է «m» տառի նման հանգույցային հյուսքով պատկեր, մյուսը` Կապետինգների Անժուիների հունգարական ճյուղի զինանշանը, երկուսն էլ խորհրդանիշներ են՝ կապված Լեհաստանի Յադվիգիա թագուհու հետ: Էջի վրա այլ ծաղկումներից են սիրամարգի, չղջիկի և վայվերնի պատկերները:

Ձեռագիրը պարունակում է Սաղմոսների եռալեզու թարգմանությունը լատիներեն, լեհերեն և գերմաներեն, ինչպես նաև Լյուդոլֆ Սաքսոնացու երկու նախաբաններ, Աթանեսյան դավանանքը և մի քանի երգերի երաժշտական պարտիտուր։ Այն առատորեն մանրանկար նկարազարդված է աստղագիտական և քրիստոնեական սիմվոլիկաներով։ Տեքստը բաղկացած է երեք մասից^[1]^[7]։

առաջինը՝ Սաղմոս 1-101 (ենթադրաբար 13-րդ դարի ձեռագրի պատճեն)^[8]
երկրորդ՝ Սաղմոս 102-106
երրորդ՝ Սաղմոս 107–150

Առաջին մասը գրվել է 14-րդ դարի վերջին, իսկ մյուս երկուսը 15-րդ դարում^[1]։ Սաղմոսարանը թվագրվում է 1398 թվականին^[7], մյուսը՝ 1370-ական թվականներին^[9]։ Այս հատվածներում տեսանելի են չեխերենի ազդեցությունները, քանի որ, հավանաբար, սաղմոսը նախշավորվել է չեխական նմանատիպ հրատարակությունից^[1]։

Գիրքն ունի 34,5 × 24,5 սմ ձևաչափ և մոտ 4 կիլոգրամ քաշ^[1]։ Գրվել է մագաղաթի վրա^[9]։

Լեզվական առանձնահատկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆլորիանի սաղմոսարանի գրաֆը բարդ է (իրական լեհական հնչյունները նշելու համար օգտագործվում են դիգրաֆներ), իսկ բաղաձայնները փափկացնելու նրբերանգներ` դիակրիտիկ նշանները դեռ չեն օգտագործվում։

Հրատարակություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարգարետ թագուհու սաղմոսարան. Չեխիայի թագավորի և կայսր Չարլզ IV-ի դուստրը, Լեհաստանի և Հունգարիայի թագավոր Լյուդովիկոս I-ի առաջին կնոջ սաղմոսարանն է։ Մինչ այժմ լեհական գրչության ամենահին հուշարձանը։ Հրատարակվել է կոմս Ստանիսլավի ջանքերով 1834 թվականին Վիեննայում։

Վլադիսլաուս Նեհրինգը քննադատաբար վերահրատարակել է Ֆլորիանի սաղմոսի լեհական հատվածը (1883, Պոզնան)։

Ֆլորիանի սաղմոսարան, լատիներեն-լեհերեն-գերմաներեն։ Վարշավայի Ազգային գրադարանի ձեռագիր, որը հրատարակվել է Լյուդվիկ Բեռնացկու ջանքերի շնորհիվ (1939, Լվով) և վերատպվել է փոփոխված ներածությամբ (2000, Լոձ)։

Նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆլորիանի սաղմոսարանը Սաղմոսների գրքերի ամենահին թարգմանությունն է լեհերեն։ Լատիներենից լեհերեն թարգմանությունը, սակայն, համարվում է շատ աղքատիկ^[1]։ Սաղմոսարանը նաև լեհերեն լեզվով մշակութային ամենահին արտեֆակտն է (zabytek), որը պահպանվել է մինչև մեր օրերը անձեռնմխելի տեսքով։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆլորիանի սաղմոսարանի էջեր
(Լեհաստանի ազգային գրադարան)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Media, Instytut Gość (2005 թ․ օգոստոսի 27). «Przekłady polskie: Psałterz floriański». Instytut Gość Media. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 3-ին.
↑ Tchórzewska-Kabata, Halina, ed. (2003). Nad złoto droższe: Skarby Biblioteki Narodowej [Ոսկուց ավելի թանկ. Ազգային գրադարանի գանձերը] (PDF) (Polish). Warszawa: Biblioteka Narodowa. ISBN 83-7009-433-3. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 3-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ Halina Tchórzewska-Kabata (2010)Tajemnice Kazań świętokrzyskich էջ 26–29
↑ Długosz-Kurczabowa K., Dubisz S. {{{заглавие}}}. — Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. — Warszawa, 2006. — С. 62.
↑ Лер-Сплавинский Т. {{{заглавие}}}. — Издательство иностранной литературы. — М., 1954. — С. 96.
↑ "http://wyborcza.pl/1,91446,6622114,Benedykt_XVI_przyjal_prezydenta_Lecha_Kaczynskiego.html»
↑ ^7,0 ^7,1 «PSAŁTERZ FLORIAŃSKI - Psalm 1». staropolska.pl. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 3-ին.
↑ Ананьева Н.Е. {{{заглавие}}}. — УРСС. — М., 2004. — С. 39.
↑ ^9,0 ^9,1 "Reading Europe – The St. Florian Psalter". Theeuropeanlibrary.org. Retrieved 2014-07-07.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆլորիանի սաղմոսարան» հոդվածին։

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Media, Instytut Gość (2005 թ․ օգոստոսի 27). «Przekłady polskie: Psałterz floriański». Instytut Gość Media. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 3-ին.

[2] Tchórzewska-Kabata, Halina, ed. (2003). Nad złoto droższe: Skarby Biblioteki Narodowej [Ոսկուց ավելի թանկ. Ազգային գրադարանի գանձերը] (PDF) (Polish). Warszawa: Biblioteka Narodowa. ISBN 83-7009-433-3. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 3-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[3] Halina Tchórzewska-Kabata (2010)Tajemnice Kazań świętokrzyskich էջ 26–29

[4] Długosz-Kurczabowa K., Dubisz S. {{{заглавие}}}. — Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. — Warszawa, 2006. — С. 62.

[5] Лер-Сплавинский Т. {{{заглавие}}}. — Издательство иностранной литературы. — М., 1954. — С. 96.

[6] "http://wyborcza.pl/1,91446,6622114,Benedykt_XVI_przyjal_prezydenta_Lecha_Kaczynskiego.html»

[:1-7] 7,0 ^7,1 «PSAŁTERZ FLORIAŃSKI - Psalm 1». staropolska.pl. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 3-ին.

[8] Ананьева Н.Е. {{{заглавие}}}. — УРСС. — М., 2004. — С. 39.

[:2-9] 9,0 ^9,1 "Reading Europe – The St. Florian Psalter". Theeuropeanlibrary.org. Retrieved 2014-07-07.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]