Վայվերն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վայվերն
Տեսակimaginary creature?
ԵնթատեսակԵվրոպական վիշապ
ԴիցաբանությունEuropean folklore?
Սեռիգական
Կողակիցվիշապ
 Wyverns Վիքիպահեստում

Վայվերն[1][2][3] (անգլ.՝ Wyvern), առասպելական արարած, մեկ զույգ ոտքերով վիշապի տեսակ։ Հաճախ պատկերված է օձի պոչով, երբեմն՝ թունավոր խայթոցով[4]։

Եվրոպական վիշապն ամենամեծ նմանությունն ունի վայվերնի հետ։ Ժամանակակից ֆանտաստիկ արվեստում վայվերնները շատ սիրված կերպարներ են և կոչվում են «վիշապներ», քանի որ թռչունների, գրիֆինների և չղջիկների նմանության պատճառով դրանք, հավանաբար, ավելի իրատեսական են համարվում։ Հատկապես սա է պատճառը, որ Ջորջ Ռեյմոնդ Ռիչարդ Մարտինն իր «Սառույցի և կրակի երգը» սերիալի[5] համար որպես կերպարներ ընտրել է վայվերն «վիշապներին»։ Միևնույն ժամանակ, վայվերների կերպարը, հավանաբար, չունի հնագույն դիցաբանական նախատիպ, և նրանց առաջին հիշատակումները հանդիպում են միայն միջնադարյան եվրոպական բեստիաներում[6]։ Վայվերնի կերպարը և նրա տարբեր ձևերը շատ տարածված են հերալդիկայում, այդ թվում՝ ժամանակակից։ Նա հաճախ ցուցադրվում է որպես թալիսման դպրոցների և սպորտային թիմերի համար (հիմնականում ԱՄՆ-ում, Մեծ Բրիտանիայում և Կանադայում )։ Վայվեյրները, որպես տարբեր խաղադաշտերի կերպար, պարբերաբար օգտագործվում է ժամանակակից ֆանտաստիկ գրականության և տեսախաղերի մեջ[7]։

Պատկերի ստուգաբանություն և ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Wyvern բառն առաջացել է միջին անգլերենի wyvere («վայվեր») ձևափոխումից, որտեղ այն վերադառնում է անգլո-ֆրանսիական wivre, guivre և, ավելի ուշ, լատիներեն vipera բառերին։ Առաջին անգամ գրանցվել է 1610 թվականին[6]։ Նորվեգական ժողովրդական բանահյուսության մեջ վայվերնը հայտնվում է «լինորմ» անվան տակ, սակայն միշտ չէ, որ լինորմները պատկերված են թևերով[8]։

Թևերով օձերի մասին առասպելները տարածված են միջերկրածովյան մշակույթներում, որոնցից ուշագրավ օրինակ է եգիպտական աստվածուհի Ուաջիթը[9]։ Ամենահին արարածները, որոնք ուղղակիորեն կոչվում են «թևավոր վիշապներ», Հելիոսի կառքին ամրացված ձիերն են, որոնք օգնում են Մեդեային։

Տարբերություններ այլ վիշապներից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարբեր ժողովուրդների և մշակույթների լեգենդներում ոչ մի տարբերակում չի դրվում վիշապների և այլ վիշապների միջև։ Այնուամենայնիվ, 16-րդ դարից ի վեր անգլիական, շոտլանդական և իռլանդական հերալդիկայի հիմնական տարբերությունն այն է, որ վայվերնն ունի մեկ զույգ ոտք, իսկ վիշապը՝ երկու։ Այնուամենայնիվ, այս տարբերության հիշատակումը որպես վայվերնների բնորոշ հատկանիշ չի նկատվում եվրոպական այլ երկրների խորհրդանիշների համար, որտեղ երկոտանի վիշապանման արարածները կոչվում են նաև «վիշապներ»[10][11]։

Գեղարվեստական և ժողովրդական մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Dungeons & Dragons դերային խաղում վայվերնը «վիշապ» տեսակ է, բայց իսկական վիշապ չէ, հեռավոր ազգական է, ավելի քիչ հզոր է և չունի կախարդանք[12][13]։

Անդրե Նորտոնի աշխատությունները մանրամասն նկարագրում են վայվերնի ժողովրդի բնութագրերը՝ համատեղելով զոոմորֆ և մարդակերպ բնութագրերը։ Սրանք փոքրիկ մողեսներ են՝ մարդու մարմնով և վիշապի գլխով։ Նրանք ունեն մեծ դեղին աչքեր՝ կանաչ ուղղահայաց բիբերով և փայլուն, ոսկերչական մաշկով։ Նրանք խորթ են մարդկանց համար, բայց գեղեցիկ։ Norton Wyverns-ն ակտիվ մտավոր ունակություններ ունի, և նրանց հասարակության մեջ կանայք գերիշխող դիրք են զբաղեցնում՝ ղեկավարելով և կառավարելով ինչպես տղամարդկանց (որոնց ոլորտը մտավոր, այլ ֆիզիկական գործունեությունը չէ), այնպես էլ այլ արարածներին[14]։

Օրինակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 43-րդ Wessex Foot-ի դրոշը (Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ)
    43-րդ Wessex Foot-ի դրոշը (Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ)
  • Վայվերնը կռվում է գայլի հետ, Ռելիեֆ, Տրենտոյի եկեղեցի, Իտալիա
    Վայվերնը կռվում է գայլի հետ, Ռելիեֆ, Տրենտոյի եկեղեցի, Իտալիա
  • Midland Railway-ի զինանշանը Դերբի կայարանում, որը կրում է Wyvern sans legs խաչը
    Midland Railway-ի զինանշանը Դերբի կայարանում, որը կրում է Wyvern sans legs խաչը
  • Վայվերնները՝ որպես Բրագանցա դինաստիայի զինանշանի վահաններ
    Վայվերնները՝ որպես Բրագանցա դինաստիայի զինանշանի վահաններ
  • Ուեսեքսի հետևակի 43-րդ ստորաբաժանման դրոշը (Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ)
    Ուեսեքսի հետևակի 43-րդ ստորաբաժանման դրոշը (Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ)
  • ԱՄՆ բանակի 3-րդ հետևակային դիվիզիան, որի զինանշանը կրում է վայվերնը: Նշանները գտնվում են որպես դիվիզիայի հրամանատարության անդամների ստորաբաժանման կրծքանշան
    ԱՄՆ բանակի 3-րդ հետևակային դիվիզիան, որի զինանշանը կրում է վայվերնը: Նշանները գտնվում են որպես դիվիզիայի հրամանատարության անդամների ստորաբաժանման կրծքանշան
  • Նախկին Մազովեցկի իշխանության դրոշը
    Նախկին Մազովեցկի իշխանության դրոշը
  • Վայվերնը Իռլանդիայի թագավորի և թագուհու բժիշկների քոլեջի անդամ դոկտոր Թոմաս Քինգսբերիի զինանշանի վրա (1742):
    Վայվերնը Իռլանդիայի թագավորի և թագուհու բժիշկների քոլեջի անդամ դոկտոր Թոմաս Քինգսբերիի զինանշանի վրա (1742):
  • Տրեգորի դրոշ, Բրետանի[15][16].
    Տրեգորի դրոշ, Բրետանի[15][16].

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Елохин К. А. Португальские ремесленники XV—XVI вв.: визуализация социального статуса: специальность 07.00.03 «Всеобщая история (Новое время)»: автореферат диссертации на соискание учёной степени кандидата исторических наук / Елохин Кирилл Александрович; Институт всеобщей истории РАН. — Москва, 2016. — С. 22–23.
  2. ↑ Вахитов В. С. Развитие игровой компьютерной лексики русского языка (на примере языка пользователей Lineage 2): специальность 10.02.19 «Теория языка»: автореферат диссертации на соискание учёной степени кандидата филологических наук / Владислав Салаватович Вахитов; Башкирский государственный университет. — Уфа, 2011. — С. 19.
  3. ↑ Фокина М. С. Явление мифонимии в «Бестиарии» А. Сапковского // Актуальные вопросы филологии и переводоведения в свете современных исследований: сборник научных статей по материалам XIV Международной научно-практической конференции, 20 октября 2017 г., Чебоксары. — Чебоксары, 2017. — С. 360.
  4. ↑ «Wyvern | Definition of Wyvern by Oxford Dictionary on Lexico.com also meaning of Wyvern». Lexico Dictionaries &#124 (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  5. ↑ Николай Караваев. «За такой вопрос я бы отрубил вам голову!» Արխիվացված 2019-06-30 Wayback Machine Наше интервью с Джорджем Мартином. — Мир фантастики, № 170 (октябрь 2017)
  6. ↑ 6,0 6,1 Wyvern «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 26-ին. в словаре Merriam-Webster, версия 16 мая 2020 года
  7. ↑ A wyvern and an elephant may be found at Harley MS 3244 (dated 13th century, after c. 1236), f.39v Արխիվացված 2014-09-01 Wayback Machine
  8. ↑ В стране троллей. Кто есть кто в норвежском фольклоре / Под ред. Рачинской Е. С. — М.: ОГИ, 2008. — С. 221.
  9. ↑ Rees, Valery (2013). From Gabriel to Lucifer: A Cultural History of Angels. London: I. B. Tauris. ISBN 9780857721624.
  10. ↑ Dennys, Rodney (1975). The Heraldic Imagination. New York: Clarkson N. Potter же. էջեր 186–188. ISBN 0517526298.
  11. ↑ Fox-Davies, Charles (1909). A Complete Guide to Heraldry. London: T.C. & E.C. Jack. էջ 226-227. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 31-ին.
  12. ↑ Monster Manual D&D, 5-я редакция, 2014. Перевод студии фэнтези «PHantom» и др. Стр. 6.
  13. ↑ «Here Be Dragons: Using Dragons as Models for Phylogenetic Analysis» (անգլերեն). University of California Press. 2017 թ․ սեպտեմբերի 1. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 5-ին.
  14. ↑ Медведева Е. В. Фантастический дискурс: сочетание антропоморфных и зооморфных характеристик в образе персонажей // Вестник Кемеровского государственного университета. — 2002. — № 4 (52). — Т. 4. — С. 57.
  15. ↑ Bomford, Janette (2010). Epworth A tradition of Care 1920-2010. Epworth Foundation. էջ 28.
  16. ↑ «Methodists' Memorial Hospital in North Adelaide opens in 1920 as salute to World War I men and 300 nurses». Adelaide AZ. 2023. Վերցված է February 17, 2023-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վայվերն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վայվերն&oldid=9397262» էջից