Տինուտուան
 | |
|---|---|
 Տինուտուանի բաղադրիչները | |
| Ինդոնեզական խոհանոց | |
| Տեսակ | սննդամթերք, սննդատեսակ, մարդու ուտելիք և կերակուր |
| Ենթատեսակ | Կոնջի և vegan food? |
| Առաջացման երկիր |  Ինդոնեզիա |
| Հիմնական | Oryza?, դդում, tapioca? և I. batatas |
 Tinutuan Վիքիպահեստում | |
Տինուտուան (ինդոն.՝ tinutuan), ինդոնեզական խոհանոցի ուտեստ, Սուլավեսի կղզու հյուսիսային մասում գտնվող Մինահասա թերակղզու բնակիչների խոհարարական առանձնահատկությունը, հատկապես Մանադո քաղաքում, որի հետ կապված է ուտեստի երկրորդ անունը՝ բուբուր-մանադո (ինդոն.՝ bubur Manado - «շիլա մանադյան ոճով»): Այն որոշակի հռչակ է վայելում երկրի այլ մասերում։
Իրենից ներկայացնում է բավականին խիտ բրնձի հիմքով շիլա` դդմի, տապիոկայի կամ բաթաթի պարտադիր հավելմամբ, ինչպես նաև ըստ ցանկության լրացուցիչ բաղադրիչների` եգիպտացորենի, տարբեր բանջարեղենների, խոտաբույսերի, համեմունքների։ Այն հաճախ մատուցվում է փոքր չափսի խավարտների հետ, որոնք, որպես կանոն, լցվում են ուտեստի մակերեսին՝ ուտելուց անմիջապես առաջ։
Ծագում և տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ուտեստի հայրենիքը Մանադոն է՝ Հյուսիսային Սուլավեսի նահանգի վարչական կենտրոնը, որը գտնվում է Մինահասա թերակղզու հյուսիսային ծայրում։ Տեղական լեզուներից մեկում[en], որը մալայերենի քերականացված ձևն է, «tinutuan» բառը նշանակում է «շիլափլավ», որն ամբողջությամբ արտացոլում է այս սննդի բնույթը՝ շատ ապրանքներով եփված խառնուրդ։ Ենթադրվում է, որ տինուտուանը պատրաստելու պրակտիկան զարգացել է Սուլավեսիի այս հատվածի բնակչության ամենաաղքատ մասի շրջանում, ովքեր ստիպված են եղել խառնել տարբեր տեսակի սննդամթերքներ, հիմնականում առավել մատչելի և էժան, սննդի բավարար քանակ ստանալու համար[1][2]։
Տինուտուանը հնագույն ուտեստ չէ. այս անունով սնունդ մատուցելու առաջին դեպքերը վերագրվում են միայն 1970-ականների սկզբին[1]։ Այնուամենայնիվ, բրինձի և բանջարեղենի առատ խառնուրդը արագորեն դարձավ ամենատարածվածը Մինահասա թերակղզու հյուսիսային մասում։ Բուն Մանադոյում, XXI դարի սկզբին, այս ուտեստի իսկական պաշտամունք էր զարգացել. այն սկսեց ներկայացվել որպես տեղական խոհանոցի հիմնական առանձնահատկություն և ակտիվորեն տարածվեց։ Միևնույն ժամանակ, շեշտը դրվում է ոչ միայն տինուտուանի սննդային արժեքի և դրա էժանության վրա, այլև տարբեր կրոնական դավանանքների ներկայացուցիչների համար սննդի մեջ դրա օգտագործման ընդունելիության վրա։ Քաղաքապետի և Մանադոյի քաղաքապետարանի այլ պաշտոնատար անձանց ելույթներում տինուտուանը հաճախ հանդես է գալիս որպես այս քաղաքի էթնոմշակութային խորհրդանիշ[1][2]։
Տինուտուանը Մանադոյին «կապելու» վրա նման ընդգծված շեշտը բերեց այն փաստի, որ Սուլավեսիի այլ շրջաններում և կղզուց դուրս այս ուտեստը համբավ ձեռք բերեց ոչ այնքան իր նախնական անվան տակ, որքան «բուբուր-մանադո» (ինդոն.՝ bubur manado), ինչը նշանակում է «մանադյան շիլա», «շիլա մանադյան ոճով»[2][3]։
Պատրաստման ընթացք և տարատեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տինուտուանը հիմնված է խաշած բրնձի վրա. փաստացի՝ ջրի մեջ եփված բրնձի շիլայի։ Երբեմն մանադյան շիլա պատրաստելիս ջրի մեջ ավելացվում է կոկոսի կաթ։ Երբ բրնձը բավականաչափ եռում է, դրան ավելանում են այլ բաղադրիչներ, որոնք, անհրաժեշտության դեպքում, կարելի է նախապես եփել առանձին։ Ճաշատեսակի ամենակարևոր և գործնականում անփոփոխ բաղադրիչը դդմի միջուկն է, որը դրան տալիս է իր բնորոշ դեղնավուն կամ բաց նարնջագույն երանգը։ Գրեթե բոլոր բաղադրատոմսերը ներառում են տապիոկա կամ բաթաթ, ոմանք պարունակում են երկուսն էլ, և շատերը ներառում են եգիպտացորեն, գազար, աղացած լոբի և մաշ։ Միշտ օգտագործվում են այս կամ այն տեսակի կանաչիները, որոնք սովորաբար ավելացվում են տինուտուանի պատրաստման ավարտից անմիջապես առաջ՝ սպանախ, ջրային սպանախ, պրասներ, կանաչ սոխ, մաղադանոս։ Լրացուցիչ բաղադրիչները ավելացվում են ուտեստի մեջ բավականին մեծ քանակությամբ, որպեսզի դրանց ընդհանուր ծավալը սովորաբար համեմատվի բրնձի հետ և հաճախ գերազանցի դրան։ Առավել հաճախ օգտագործվող համեմունքներն են սխտորը, ռեհանը, շաղափը, աբելմոսի տերևները, մելինջոն, պապայան և սիզիգիուման[3][4][5]։
Պատրաստման ընթացքում ուտեստը պարբերաբար խառնվում է՝ առավելագույն միատարրություն հաղորդելու համար։ Պատրաստի վիճակում այն ավելի շատ կամ պակաս խտության շիլա է։ Դդումը, տապիոկան և բաթաթը սովորաբար ամբողջովին խառնվում են ընդհանուր զանգվածի հետ, եգիպտացորենի հատիկները, լոբու պատիճները, գազարն ու կանաչին խաշում են մինչև շատ փափուկ վիճակի հասնելը[3][5]։
Մատուցում և օգտագործում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տինուտուանը ուտում են տաք վիճակում, հնարավորինս շուտ՝ պատրաստելուց հետո։ Մանադոյում և ընդհանրապես Հյուսիսային Սուլավեսիում այս ուտեստը տարածված է հիմնականում որպես նախաճաշ, բայց այն կարող է նաև մատուցվել օրվա ավելի ուշ ժամին[2][3]։
Մանադյան շիլան հիմնական ուտեստ է համարվում։ Այն մատուցվում է սեղանի շուրջ, որպես կանոն, խավարտների հավաքածուով, որոնք սովորաբար մատուցվում են փոքր ամանների կամ ափսեների մեջ, տեղադրված տինուտուանի մի մասի կողքին։ Նման խավարտների քանակը կարող է լինել մեկ-երկուսից մինչև տասը։ Տինուտուանի ամենատարածված լրացումներն են տապակած շալոտ տեսակի սոխը կամ գլուխ սոխը, ապխտած կամ չորացրած ձկան կտորները, տապակած տոֆուն, մանրացված խաշած ձուն և փոքր ձկան կոլոլակները։ Խավարտները հաճախ պարունակում են ռիչա-ռիչայի փոքր չափաբաժին՝ հյուսիսային սումատրական ավանդական ուտեստ, որը պատրաստվում է գրեթե ցանկացած կենդանական արտադրանքից, ներառյալ էկզոտիկ ուտեստները, ինչպիսիք են չղջիկները, օձերն ու շները, որոնք շոգեխաշվում են շատ կծու սոուսով[3][5]։ Բացի այդպիսի խավարտներից, տարբեր համեմունքներ ավանդաբար մատուցվում են տինուտուանի հետ՝ սոյայի սոուսը, սամբալը՝ կարմիր պղպեղից խիտ մածուկանման սոուս, ծովախեցգետնի մածուկը։ Ուտելուց անմիջապես առաջ խավարտները և համեմունքները ըստ ճաշակի ավելացվում են մանադյան շիլայի մեկ չափաբաժնին[2][4][5]։
Հյուսիսային Սուլավեսիի բնակիչները տանը հաճախ են տինուտուան պատրաստում, բայց այն այդ տարածքներում հատկապես տարածված է ռեստորանային և փողոցային խոհանոցում։ Այս ուտեստը առկա է բոլոր մակարդակների հասարակական սննդի հաստատությունների ընտրացանկում, ինչպես նաև համընդհանուր պատրաստվում է փողոցներում, շուկաներում և այլ մարդաշատ վայրերում՝ խոհանոցային շարժական սայլակներում։ Բացի այդ, Մանադոյում և նրա շրջակայքում ընդունված է պատրաստել տինուտուան տարբեր տոնական հանդիսությունների և այլ սոցիալական միջոցառումների ժամանակ. ժողովրդական փառատոներ, կորպորատիվ հավաքույթներ, մշակութային փառատոներ[2][5]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Lusiana Mustinda — Электронное приложение к журналу «Детик» (2016-10-13). «Hangat dan Bergizi, Seporsi Bubur Tinutuan dari Manado». Detik (ինդոնեզերեն). Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Ronny Adolof Buol — Электронная версия газеты «Компас» (2016-09-28). «Tinutuan, Kala Beraneka Rasa Gurih Sayur Beradu di Lidah». Kompas (ինդոնեզերեն). Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Rizal Khadafi, 2008, էջ 76
- ↑ 4,0 4,1 Wahyudi et al., 2017, էջ 70
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 «Cara Membuat Tinutuan — Bubur Manado Makanan Khas Kota Manado yang Rasanya Bikin Ngangenin!». Tribun Manado (ինդոնեզերեն) — Электронная версия газеты «Трибун Манадо». 2018-03-21. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 25-ին.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Rizal Khadafi Atlas Kuliner Nusantara — Makanan Spektakuler 33 Provinsi. — Ciganjur: Bukune, 2008. — 97 p. — ISBN 602-8066-14-1
- David Wahyudi, Daniel Kofahl Food Culture of Southeast Asia: Perspective of Social Science and Food Science. — Kassel: Kassel University Press GmbH, 2017. — 122 p. — ISBN 978-373-760-286-0
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Տինուտուան կատեգորիայում։ |