Վիսարիոն Բելինսկի

Վիսարիոն Բելինսկի; ռուս.՝ Виссарион Белинский
Ծնվել է	մայիսի 30 (հունիսի 11), 1811[…]
Ծննդավայր	Սվեաբորգ, Ֆինլանդիայի մեծ իշխանություն, Ռուսական կայսրություն[…]
Վախճանվել է	մայիսի 26 (հունիսի 7), 1848 (36 տարեկան)
Վախճանի վայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Գերեզման	Լիտերատորսկիե մոստկի
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, գրող, գրական քննադատ, լրագրող, գրական տեսաբան և հրապարակախոս
Լեզու	ռուսերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրթություն	Մոսկվայի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետ
Գրական ուղղություններ	գրաքննադատություն և հրապարակախոսություն
Ամուսին	Maria Orlov?
	Վիսարիոն Բելինսկի Վիքիքաղվածքում
	Vissarion Belinsky Վիքիպահեստում

Վիսարիոն Գրիգորևիչ Բելինսկի (մայիսի 30 (հունիսի 11), 1811^[1]^[2]^[3]^[…], Սվեաբորգ, Ֆինլանդիայի մեծ իշխանություն, Ռուսական կայսրություն^[4]^[1]^[2]^[…] - մայիսի 26 (հունիսի 7), 1848^[1]^[3]^[5], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն^[4]^[3]), ռուս գրական քննադատ, հրապարակախոս։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիսարիոն Գրիգորևիչ Բելինսկին ծնվել է 1811 թվականին Սվեաբորգում։ Հայրը եղել է Կրոնշտադի նավատորմի բուժակ։ 1816 թվականին Բելինսկու ընտանիքը տեղափոխվել է Պենզայի նահանգի Չեմբար (այժմ՝ Բելինսկի) քաղաքը։ Սովորել է նախ տեղի ուսումնարանում, ապա՝ Պենզայի գիմնազիայում, 1829-1932 թվականներին՝ Մոսկվայի համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետում, որտեղից հեռացվել է ճորտատիրության դեմ ուղղված «Դմիտրի Կալինին» դրաման գրելու համար (դասախոսություններին չհաճախելու և քննությունը չհանձնելու պատրվակով)։

Աշխարհայացքի ձևավորման գործում կարևոր դեր է խաղացել այդ տարիներին համալսարանում գործող «Ստանկևիչի խմբակը», որտեղ քննարկվում էին փիլիսոփայական և հասարակական հարցեր։ 1833 թվականից աշխատակցել է Մոսկվայում հրատարակվող «Տելեսկոպ» («Телескоп») հանդեսին և նրա հավելված «Մոլվա» («Молва») շաբաթաթերթին, որի էջերում 1834 թվականին տպագրել է «Դրական երազանքներ» առաջին մեծ հոդվածը։ 1838-1939 թվականներին աշխատակցել է «Մոսկովսկի նաբլյուդատել» («Московский наблюдатель») հանդեսին, 1839 թվականին տեղափոխվել Պետերբուրգ և թղթակցել է «Օտեչեստվեննիե զապիսկի» («Отечественные Записки»), իսկ 1846 թվականից՝ «Սովրեմեննիկ» («Современник») ամսագրերին։ 1847 թվականին բուժվելու նպատակով մեկնել է արտասահման, գրել իր հայտնի նամակը Գոգոլին, որը դարձավ Բելիսկու ամբողջ գրական գործունեության և հասարակական հայացքների հանրագումարը։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1840-ական թվականներին Բելինսկին հանգել է հեղափոխական-դեմոկրատիզմի գաղափարներին՝ ընդունել է հասարակությունը գյուղացիական ապստամբությամբ վերափոխելու անհրաժեշտությունը։ Նա, Վ․ Ի․ Լենինի բնորոշմամբ, արտահայտել է ճորտ գյուղացիության տրամադրությունները և դարձել ռուս «ազատագրական շարժման մեջ ազնվականներին ռազնո-չինեցների կողմից լիովին դուրս մղելու նախորդը» (Երկ․, հ․ 20, էջ 298)։ Բելինսկին ամենից ավելի զբաղվել է գրականության և գեղագիտության հարցերով՝ միաժամանակ հանդես գալով որպես գրականության պատմաբան, քննադատ և տեսաբան։

Տվել է իր ժամանակի ռուս գրականության, մասնավորապես Պուշկինի, Նիկոլայ Գոգոլի, Լերմոնտովի, Իվան Կռիլովի, Կոլցովի և շատ ուրիշների ստեղծագործության բազմակողմանի, խոր վերլուծությունը։ Նրա գնահատականները դարձել են այդ գրողների հասարակական ըմբռնման հիմքը և իրենց նշանակությունը պահպանել մինչև այսօր։

Հատկապես նշանակալից են Բելինսկու «Ռուսական պատմվածքի և Գոգոլի պատմվածքների մասին», «Լերմոնտովի բանաստեղծությունները», «Պոեզիայի բաժանումը սեռերի և տեսակների», «ճառ քննադատության մասին», «Ալեքսանդր Պուշկինի ստեղծագործությունները», «Հայացք 1847 թ․ ռուս գրականության վրա» հոդվածները։

Բելինսկու գրականագիտական տեսությունը հենվում է երկու հիմնական դրույթների՝ ժողովրդայնության և ռեալիզմի սկզբունքների վրա։ Հակադրվելով «պաշտոնական ժողովրդայնության» տեսությանը՝ նա ժողովրդայնությունը կապում էր կյանքի ճշմարտացի արտացոլման, ցարական-ճորտատիրական իրականության այլանդակ կողմերի մերկացման հետ։ Բելինսկին առաջինն էր, որ խորապես իմաստավորեց ռուս և արևմտաեվրոպական գրականության մեջ կլասիցիզմից և ռոմանտիզմից դեպի ռեալիզմ կատարված անցյալ դարի 30-40֊-ական թվականների մեծ շրջադարձը։ Վերջինիս մեջ տեսնում էր իր ժամանակի գրականության մայրուղին, ժողովրդի առաջադիմությանը նպաստող արվեստը։ Ռեալիզմի տեսությունը Բելինսկին հանրագումարի բերեց 40-ական թվականներին Գոգոլի և նրա հետևորդների (Դոստոևսկի, Նեկրասով, Տուրգենև, Գրիգորովիչ, Գոնչարով և ուրիշներ) սկզբնավորած «Նատուրալ դպրոցի» պաշտպանության և տեսական հիմնավորման ընթացքում։ Ռեալիզմի և ժողովրդայնության դիրքերից է արտահայտել գրականության այնպիսի հիմնական պրոբլեմներ, ինչպիսիք են տիպականությունը, ձևի և բովանդակության, գեղարվեստականության, ողբերգականի և կատակերգականի, գրական ժանրերի զարգացման հարցերը։ Հատկապես ընդգծել է ժամանակակից գրականության մեջ արձակ ժանրերի՝ վեպի և պատմվածքի, իբրև կյանքի ռեալիստական արտացոլման առավել համարժեք ձևերի, նշանակությունը։ Բելիսկին պայքար է սկսել «արվեստը արվեստի համար» հակաժողովրդական տեսության դեմ։

Իր փիլիսոփայական, սոցիոլոգիական և գեղագիտական հայացքներով նշանակալից ազդեցություն է գործել ռուս գրականության և ամբողջ հասարակական մտքի հետագա զարգացման վրա։ Գերցեին, Չերնիշևսկու և Դոբրոլյուբովի հետ դարձավ ռուսական սոցիալ-դեմոկրատիայի անմիջական նախորդը։

Բելիսկու ազդեցությունը հայ հասարակական մտքի վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սկսած անցյալ դարի 50-60-ական թվականներին մեծ է եղել Բելիսկու ազդեցությունը հայ հասարակական մտքի, գրականության և թատրոնի զարգացման վրա։ Այն դրսևորվել է դեռևս Միքայել Նալբանդյանի գեղագիտական հայացքներում։ Բելինսկու հայացքներն օգտագործել են Րաֆֆին ու Մուրացանը՝ պատմա-գեղարվեստական ստեղծագործության առանձնահատկությունները հիմնավորելու համար։

Նրա հեղինակության և ասույթների վրա էր հենվում Հովհաննես Թումանյանը՝ գրականության ժողովրդայնության մասին դատելիս։ Հայ մարքսիստական գրաքննադատության հիմնադիրներ Մ․ Շահումյանը, Մ․ Սպանդարյանը, Ալեքսանդր Մյասնիկյանը օգտագործել են Բելիսնկու ավանդույթները՝ հասարակական կյանքում ակտիվ դեր խաղացող արվեստի համար մղված պայքարում։ Հայ գրականագետները Բելիսկու մասին գրել են գրքեր, ուսումնասիրություններ, հոդվածներ։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թանգարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1938 թվականին Պենզայի մարզում բացվել է Ռուսաստանում միակ Բելինսկու անվան գրականության թանգարանը և տեղադրվել է նրա հուշարձանը։

Գրադարան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1895 թվականին հիմնադրված Պենզայի գրադարանը 1898 թվականից կոչվում է Բելինսկու անունով։ Նրա անունով գրադարաններ կան նաև Եկատերինբուրգում (1899), Կալուգայում, Կրասնոդարում, Նովոսիբիրսկում, Կրասնոյարսկում, Յակուտսկում, Նիժնի Նովգորոդում։

Հուշարձաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պենզայում են գտնվում Բելինսկու 4 հուշարձանները։

Դպրոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1948 թվականից ռուս մեծ քննադատի անունն է կրում Երևանի թիվ 38 դպրոցը, որի դիմաց տեղադրված է նրա կիսանդրին (քանդակագործ՝ Արա Հարությունյան, ճարտարապետ՝ Ֆենիքս Դարբինյան)։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտիր երկ․, Ե․, 1948։
Փիլիսոփայական ընտիր երկ․, հ․ 1-2, Ե․, 1954-1956։
Полное собр․ соч․, т․ 1 - 13, М․, 1953-1959․

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լենին Վ․ Ի․, Կուլտուրայի և արվեստի մասին [ժողովածու], Ե․, 1958։
Պլեխանով Գ․ Վ․, Գեղարվեստ և գրականություն, Ե․, 1949։
Չերնիշևսկի Ն․ Դ․, Ռուս գրականության գոգոլյան շրջանի ուրվագծեր, Ե․, 1953։
Տերտերյան Ա․, Վ․ Դ․ Բելինսկի․ ռուս մեծ քննադատ֊հրապարակախոսը, Ե․, 1948։
Հովհաննիսյան Ռ․, Վ․ Դ․ Բելինսկու կյանքն ու քննադատական գործունեությունը, Ե․,1948։
Ջրբաշյան Է․, Գեղարվեստականության հարցը Բելինսկու Էսթետիկայում, «Էսթետիկայի հարցեր», հոդվածների ժողովածու, Ե․, 1967, Էշ 137-74։
Белинский в воспоминаниях современников, М․, 1948;
Белинский историк и теоретик литературы, сборник статей, М․-Л․, 1949;
Нечаева В․ С․, В․ Г․ Белинский․ Жизнь и творчество,[ч․ 1-4], М․, 1949-68;
Лаврецкий А․, Эстетика Белинского, М․, 1959;
Поляков М․ Я․, Виссарион Белинский․ Личность-идеи-эпоха, М․, 1960;
Белинский и современность (сборник ста¬ тей), М․, 1964;
Мезенцев П․ А․, Белинский и русская литература, М․, 1965

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Белинский, Виссарион Григорьевич (ռուս.) // Русский биографический словарь — СПб.: 1908. — Т. 3. — С. 591—648.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Морозов П. О. Белинский, Виссарион Григорьевич (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский, К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1891. — Т. V. — С. 191—194.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Лаврецкий А., Гусев В. Белинский В. Г. // Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 1.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Белинский Виссарион Григорьевич // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ПроДетЛит (ռուս.) — 2019.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Longer biography Արխիվացված 2010-01-11 Wayback Machine
[1] Letter to Gogol
The Coast of Utopia at Lincoln Center Արխիվացված 2006-12-05 Wayback Machine
Lincoln Center Theater Review, Fall 2006 Արխիվացված 2007-02-09 Wayback Machine
Isaiah Berlin, Russian Thinkers, London, 1978
Alexander Herzen. My Past and Thoughts
A. Pypin, Belinsky: His Life and Correspondence, Saint Petersburg, 1876
Ivan Turgenev, Literary Reminiscences and Autobiographical Fragments, New York, 1958
Wahba, Magdi (1978), Vissarion Belinsky and the Dilemma of Nationality, Cairo, Egypt: Cairo Studies in English, vol. XXXII.

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիսարիոն Բելինսկի» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վիսարիոն Բելինսկի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 364)։

[_4438564f5a6106c5-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Белинский, Виссарион Григорьевич (ռուս.) // Русский биографический словарь — СПб.: 1908. — Т. 3. — С. 591—648.

[_e6c00034d4322eee-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Морозов П. О. Белинский, Виссарион Григорьевич (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский, К. К. Арсеньев, Ф. Ф. Петрушевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1891. — Т. V. — С. 191—194.

[_53126d6879af24b3-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Лаврецкий А., Гусев В. Белинский В. Г. // Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 1.

[_b44e2fca3b3118a0-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Белинский Виссарион Григорьевич // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_83c327b8aac5a1f9-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ПроДетЛит (ռուս.) — 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]