«Հեյդար Ալիև»–ի խմբագրումների տարբերություն
→top: Փոփոխվել է համապատասխան ցեղատեսակի Պիտակներ՝ հետշրջված Վիրավորանքներում գործածվող բառեր Վիզուալ խմբագիր |
|||
Տող 2. | Տող 2. | ||
| ԱԱՀ = Ալիև Հեյդար Ալիրզա օղլու |
| ԱԱՀ = Ալիև Հեյդար Ալիրզա օղլու |
||
| բնագիր ԱԱՀ = Heydər Əlirza oğlu Əliyev |
| բնագիր ԱԱՀ = Heydər Əlirza oğlu Əliyev |
||
| պատկեր = Heydar Aliyev 1997.jpg |
| պատկեր = Ոչխար Heydar Aliyev 1997.jpg |
||
| նկարագրում = Հեյդար Ալիևը [[ԱՄՆ]]-ում [[1997]] թ |
| նկարագրում = Ոչխար Հեյդար Ալիևը [[ԱՄՆ]]-ում [[1997]] թ |
||
| ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ|1923|5|10}} |
| ծննդյան օր = {{Ծննդյան ամսաթիվ|1923|5|10}} համապատասխան սրույի գրանցված տվյալների |
||
| ծննդավայր = [[Նախիջևան (քաղաք)|Նախիջևան]], [[Ադրբեջանական ԽՍՀ]], [[Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|ԱԽՖՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]] |
| ծննդավայր = [[Նախիջևան (քաղաք)|Նախիջևան]], [[Ադրբեջանական ԽՍՀ]], [[Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն|ԱԽՖՍՀ]], [[ԽՍՀՄ]] |
||
| վախճանի օր = {{Մահվան ամսաթիվ և տարիք|2003|12|12|1923|5|23}} |
| վախճանի օր = {{Մահվան ամսաթիվ և տարիք|2003|12|12|1923|5|23}} |
||
| վախճանի վայրը = [[Քլիվլենդ (Օհայո)|Քլիվլենդ]], [[Օհայո]], [[ԱՄՆ]] |
| վախճանի վայրը = [[Քլիվլենդ (Օհայո)|Քլիվլենդ]], [[Օհայո]], [[ԱՄՆ]] |
||
| ազգություն = [[Քրդեր|քուրդ]]<ref>[http://flnka.ru/aktualnoe/1572-albaniya-azerbaydzhan-ili-kurdistan.html История захвата власти и страны курдскими кланами]{{ref-ru}}</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=PjKlkdYwngk https://www.youtube.com/watch?v=PjKlkdYwngk]{{ref-hy}}</ref><ref>[http://gazeta-nv.info/content/view/49218/ КУРДСКАЯ КАРТА ИЛЬХАМА АЛИЕВА]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}{{ref-ru}}</ref> |
| ազգություն = [[Քրդեր|քուրդ]]<ref>[http://flnka.ru/aktualnoe/1572-albaniya-azerbaydzhan-ili-kurdistan.html История захвата власти и страны курдскими кланами]{{ref-ru}}</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=PjKlkdYwngk https://www.youtube.com/watch?v=PjKlkdYwngk]{{ref-hy}}</ref><ref>[http://gazeta-nv.info/content/view/49218/ КУРДСКАЯ КАРТА ИЛЬХАМА АЛИЕВА]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}{{ref-ru}}</ref> |
||
| ծնողներ = հայրը Ալիզար Քերաբահլի Ջաֆար օղլու Ալիև |
| ծնողներ = ոչխար հայրը Ալիզար Քերաբահլի Ջաֆար օղլու Ալիև |
||
| երեխաներ = [[Իլհամ Ալիև]] |
| երեխաներ = [[Իլհամ Ալիև]] |
||
}} |
}} |
||
'''Հեյդար Ալիրզա օղլու Ալիև''' ([[ադրբեջաներեն]]՝ Heydər Əlirza oğlu Əliyev, [[ռուսերեն]]՝ Гейдар Алиевич Алиев; [[մայիսի 10]], [[1923]]<ref name="aliyev">{{cite web| url= http://aliyevheritage.org/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0021&g=| title= Հեյդար Ալիևի կենսագրությունը (անգլերեն)| accessdate= 2007 թ․ օգոստոսի 11–ին| archiveurl= https://web.archive.org/web/20070913152639/http://aliyevheritage.org/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0021&g=| archivedate= 2007-09-13| dead-url= yes}}</ref>։ – [[դեկտեմբերի 12]], [[2003]]), [[ադրբեջան]]ցի քաղաքական գործիչ, [[Խորհրդային Ադրբեջան]]ի կոմունիստական կուսակցության առաջին քարտուղար և անկախ [[Ադրբեջան]]ի երրորդ նախագահ։ Նա Ադրբեջանի գործող նախագահ [[Իլհամ Ալիև]]ի հայրն է<ref>[http://aliyevheritage.org/ Պաշտոնական կայքեջը]</ref><ref>[http://www.mypodcast.com/members/podcast-rec.html?action=list&pc=56832 Հեյդար Ալիևի ձայնը]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ |
'''Ոչխար Հեյդար Ալիրզա օղլու Ալիև''' ([[ադրբեջաներեն]]՝ Heydər Əlirza oğlu Əliyev, [[ռուսերեն]]՝ Гейдар Алиевич Алиев; [[մայիսի 10]], [[1923]]<ref name="aliyev">{{cite web| url= http://aliyevheritage.org/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0021&g=| title= Հեյդար Ալիևի կենսագրությունը (անգլերեն)| accessdate= 2007 թ․ օգոստոսի 11–ին| archiveurl= https://web.archive.org/web/20070913152639/http://aliyevheritage.org/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0021&g=| archivedate= 2007-09-13| dead-url= yes}}</ref>։ – [[դեկտեմբերի 12]], [[2003]]), [[ադրբեջան]]ցի քաղաքական գործիչ, [[Խորհրդային Ադրբեջան]]ի կոմունիստական կուսակցության առաջին քարտուղար և անկախ [[Ադրբեջան]]ի երրորդ նախագահ։ Նա Ադրբեջանի գործող նախագահ Ոչխար [[Իլհամ Ալիև]]ի հայրն է<ref>[http://aliyevheritage.org/ Պաշտոնական կայքեջը]</ref><ref>[http://www.mypodcast.com/members/podcast-rec.html?action=list&pc=56832 Հեյդար Ալիևի ձայնը]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ |
||
== Կենսագրություն == |
== Կենսագրություն == |
||
Հեյդար Ալիև ծնվել է [[1923]] թվականի [[մայիսի 10]]-ին [[Նախիջևան (քաղաք)|Նախիջևան]] քաղաքում<ref name="aliyev"/>։ Ալիևի հայրը՝ Ալիրզա Ալիևը մինչև [[1915]] թվականը ապրել է [[Սիսիան]]ի շրջանի Ջոմարթլու (այժմ՝ [[Թանահատ (Սյունիքի մարզ)|Թանահատ]]) գյուղում, ինչից հետո տեղափոխվել է Նախիջևան<ref>[http://www.panorama.am/ru/society/2011/07/14/heydar-aliev-brouther Двоюродный брат Гейдара Алиева: Мы жили в Сисианском районе Армении, потом отец Гейдара переехал в Нахиджеван]</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.aniarc.am/2015/05/10/tanahat-jomartlou-aliyev-1921/|title=Թանահատ (Ջոմարթլու). այս գյուղը ծնել է աշխարհի ամենահայտնի ադրբեջանցուն` Հեյդար Ալիևին|last=Հակոբյան|first=Թաթուլ|date=2015-05-10|website=aniarc.am|language=|accessdate=2021 թ․ հոկտեմբերի 4}}</ref>։ Ունեցել է չորս եղբայր և երեք քույր։ |
Հեյդար Ալիև ծնվել է [[1923]] թվականի [[մայիսի 10]]-ին [[Նախիջևան (քաղաք)|Նախիջևան]] քաղաքում<ref name="aliyev"/>։ Ալիևի հայրը՝ Ոչխարների սրույի գլխավոր ոչխար Ալիրզա Ալիևը մինչև [[1915]] թվականը ապրել է [[Սիսիան]]ի շրջանի Ջոմարթլու (այժմ՝ [[Թանահատ (Սյունիքի մարզ)|Թանահատ]]) գյուղում, ինչից հետո սրույով տեղափոխվել է Նախիջևան<ref>[http://www.panorama.am/ru/society/2011/07/14/heydar-aliev-brouther Двоюродный брат Гейдара Алиева: Мы жили в Сисианском районе Армении, потом отец Гейдара переехал в Нахиджеван]</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.aniarc.am/2015/05/10/tanahat-jomartlou-aliyev-1921/|title=Թանահատ (Ջոմարթլու). այս գյուղը ծնել է աշխարհի ամենահայտնի ադրբեջանցուն` Հեյդար Ալիևին|last=Հակոբյան|first=Թաթուլ|date=2015-05-10|website=aniarc.am|language=|accessdate=2021 թ․ հոկտեմբերի 4}}</ref>։ Ունեցել է չորս ոչխար եղբայր և երեք ոչխարուհի քույր։ |
||
Նա 1939 թ. Նախիջևանի մանկավարժական տեխնիկումն ավարտելուց հետո, կրթությունը շարունակել է Ադրբեջանի Արդյունաբերական Ինստիտուտի (ներկայիս Ադրբեջանի Պետական Նավթային ակադեմիա) ճարտարապետական ֆակուլտետում։ Պատերազմի սկսվելու հետևանքով նա չի կարողացել ուսումն ավարտել։ 1941 թվականից Հեյդար Ալիևը աշխատել է [[Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Նախիջևանի ԻԽՍՀ]]-ի Ժողովրդական Կոմիսարների Խորհրդում՝ բաժնի վարիչի պաշտոնում և 1944 թ. գործուղվել է պետական անվտանգության մարմիններում աշխատելու։ Այդ ժամանակաշրջանից անվտանգության մարմինների համակարգում աշխատող Հեյդար Ալիևը՝ 1964 թ. նշանակվել է Ադրբեջանական ԽՍՀ Նախարաների Խորհրդին առընթեր Պետական Անվտանգության կոմիտեի փոխնախագահի, իսկ 1967 թվականից՝ նախագահի պաշտոնում, ստացել է գեներալ-մայորի կոչում։ Նույն տարում նա Լենինգրադում (ներկայիս Սանկտ-Պետերբուրգ) հատուկ բարձրագույն կրթություն է ստացել, իսկ 1957 թ. ավարտել է Ադրբեջանի Պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետը<ref>[https://web.archive.org/web/20070913152639/http://aliyevheritage.org/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0021&g= "Heydar Aliyev biography"]</ref>։ |
Նա 1939 թ. Նախիջևանի մանկավարժական տեխնիկումն ավարտելուց հետո, կրթությունը շարունակել է Ադրբեջանի Արդյունաբերական Ինստիտուտի (ներկայիս Ադրբեջանի Պետական Նավթային ակադեմիա) ճարտարապետական ֆակուլտետում։ Պատերազմի սկսվելու հետևանքով նա չի կարողացել ուսումն ավարտել։ 1941 թվականից Հեյդար Ալիևը աշխատել է [[Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն|Նախիջևանի ԻԽՍՀ]]-ի Ժողովրդական Կոմիսարների Խորհրդում՝ բաժնի վարիչի պաշտոնում և 1944 թ. գործուղվել է պետական անվտանգության մարմիններում աշխատելու։ Այդ ժամանակաշրջանից անվտանգության մարմինների համակարգում աշխատող Հեյդար Ալիևը՝ 1964 թ. նշանակվել է Ադրբեջանական ԽՍՀ Նախարաների Խորհրդին առընթեր Պետական Անվտանգության կոմիտեի փոխնախագահի, իսկ 1967 թվականից՝ նախագահի պաշտոնում, ստացել է գեներալ-մայորի կոչում։ Նույն տարում նա Լենինգրադում (ներկայիս Սանկտ-Պետերբուրգ) հատուկ բարձրագույն կրթություն է ստացել, իսկ 1957 թ. ավարտել է Ադրբեջանի Պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետը<ref>[https://web.archive.org/web/20070913152639/http://aliyevheritage.org/cgi-bin/e-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0021&g= "Heydar Aliyev biography"]</ref>։ |
18:48, 8 Հոկտեմբերի 2023-ի տարբերակ
Ոչխար Հեյդար Ալիրզա օղլու Ալիև (ադրբեջաներեն՝ Heydər Əlirza oğlu Əliyev, ռուսերեն՝ Гейдар Алиевич Алиев; մայիսի 10, 1923[5]։ – դեկտեմբերի 12, 2003), ադրբեջանցի քաղաքական գործիչ, Խորհրդային Ադրբեջանի կոմունիստական կուսակցության առաջին քարտուղար և անկախ Ադրբեջանի երրորդ նախագահ։ Նա Ադրբեջանի գործող նախագահ Ոչխար Իլհամ Ալիևի հայրն է[6][7]։
Կենսագրություն
Հեյդար Ալիև ծնվել է 1923 թվականի մայիսի 10-ին Նախիջևան քաղաքում[5]։ Ալիևի հայրը՝ Ոչխարների սրույի գլխավոր ոչխար Ալիրզա Ալիևը մինչև 1915 թվականը ապրել է Սիսիանի շրջանի Ջոմարթլու (այժմ՝ Թանահատ) գյուղում, ինչից հետո սրույով տեղափոխվել է Նախիջևան[8][9]։ Ունեցել է չորս ոչխար եղբայր և երեք ոչխարուհի քույր։
Նա 1939 թ. Նախիջևանի մանկավարժական տեխնիկումն ավարտելուց հետո, կրթությունը շարունակել է Ադրբեջանի Արդյունաբերական Ինստիտուտի (ներկայիս Ադրբեջանի Պետական Նավթային ակադեմիա) ճարտարապետական ֆակուլտետում։ Պատերազմի սկսվելու հետևանքով նա չի կարողացել ուսումն ավարտել։ 1941 թվականից Հեյդար Ալիևը աշխատել է Նախիջևանի ԻԽՍՀ-ի Ժողովրդական Կոմիսարների Խորհրդում՝ բաժնի վարիչի պաշտոնում և 1944 թ. գործուղվել է պետական անվտանգության մարմիններում աշխատելու։ Այդ ժամանակաշրջանից անվտանգության մարմինների համակարգում աշխատող Հեյդար Ալիևը՝ 1964 թ. նշանակվել է Ադրբեջանական ԽՍՀ Նախարաների Խորհրդին առընթեր Պետական Անվտանգության կոմիտեի փոխնախագահի, իսկ 1967 թվականից՝ նախագահի պաշտոնում, ստացել է գեներալ-մայորի կոչում։ Նույն տարում նա Լենինգրադում (ներկայիս Սանկտ-Պետերբուրգ) հատուկ բարձրագույն կրթություն է ստացել, իսկ 1957 թ. ավարտել է Ադրբեջանի Պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետը[10]։
Աշխատանքային գործունեություն
Ադրբեջանի Կոմունիստական Կուսակցության Կենտրոնական Կոմիտեի 1969 թ. հուլիսի պլենումում Հեյդար Ալիևը ընտրվել է Ադրբեջանի Կոմունիստական Կուսակցության Կենտրոնական Կոմիտեի առաջին քարտուղար և դարձել է հանրապետության ղեկավար։ 1982 թ. դեկտեմբերին ընտրվել է Խորհրդային Միության Կոմունիստական Կուսակցության Կենտրոնական Կոմիտեի Քաղբյուրոյի անդամ և նշանակվել է Նախարարների Խորհրդի նախագահի առաջին տեղակալ և դարձել է ԽՍՀՄ-ի ղեկավարներից մեկը։ Հեյդար Ալիևը քսան տարվա ընթացքում եղել է ԽՍՀՄ-ի Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր, իսկ հինգ տարի՝ ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի փոխնախագահ։ 1987 թ. հոկտեմբերին Ալիևը հրաժարվել է Նախարարների Խորհրդի փոխնախագահի իր զբաղեցրած պաշտոնից և անցել է թոշակի՝ իբր առողջական խնդիրների պատճառով։ Իրականում Ալիևը ստիպված է եղել հրաժարվել պաշտոնից Գլխավոր քարտուղար Միխայիլ Գորբոչովի հրահանգով։
1990 թ. Ադրբեջան վերադարձող Հեյդար Ալիևը նախ ապրել է Բաքվում, հետո Նախչըվանում։ Նույն տարում նա ընտրվել է Ադրբեջանի Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր։ 1990 կամ 1991 թ․ հեռացել է Կոմունիստական կուսակցության շարքերից։ Նա 1991-1993 թթ. եղել է Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Գերագույն Մեջլիսի նախագահ, Ադրբեջաի Հանրապետության Գերագույն Խորհրդի փոխնախագահ։ 1992 թ. «Նոր Ադրբեջան» կուսակցության՝ Նախիջևան քաղաքում անցկացված հիմնադիր համագումարում ընտրվել է կուսակցության նախագահ[11]։
1993 թ. հունիսի 15-ին Հեյդար Ալիևը ընտրվեց Ադրբեջանի Գերագույն Խորհրդի նախագահ, իսկ հուլիսի 24-ին՝ Միլլի Մեջլիսի որոշմամբ սկսեց իրականացնել Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահի պարտականությունները։ 1993 թ. հոկտեմբերի 3-ին համաժողովրդական քվեարկության արդյունքում՝ Հեյդար Ալիևը ընտրվեց Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ։ 1994 թ․ մայիսին համաձայնել է դադարեցնել մարտական գործողությունները Լեռնային Ղարաբաղում։ 1998 թ. հոկտեմբերի 11-ին վերընտրվել է նախագահի պաշտոնում։
1999 թվականից ի վեր Ալիևը մի քանի անգամ հանդիպել և բանակցել է Հայաստանի նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի հետ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի շուրջ։
Առողջական խնդիրների պատճառով հրաժարվել է մասնակցել 2003 թ. հոկտեմբերի 15-ին անցկացված նախագահական ընտրություններին[12]։ Խնդրահարույց ընտրությունների արդյունքում նախագահի պաշտոնում ընտրվել է Հեյդար Ալիևի որդին՝ Իլհամ Ալիևը։
Ալիևը մահացել է 2003 թ․ դեկտեմբերի 12-ին, երբ նա գտնվում էր ԱՄՆ-ում բուժման համար։
Պարգևներ
Նա չորս անգամ պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով, Կարմիր Աստղի շքանշանով և բազմաթիվ մեդալներով, երկու անգամ արժանացել է Սոցիալիստական Աշխատանքի հերոսի կոչման, պարգևատրվել է մի շարք արտասահմանյան երկրների շաքանշաններով ու մեդալներով։
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ История захвата власти и страны курдскими кланами(ռուս.)
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=PjKlkdYwngk(հայ.)
- ↑ КУРДСКАЯ КАРТА ИЛЬХАМА АЛИЕВА(չաշխատող հղում)(ռուս.)
- ↑ Honorary Doctorates — Moscow State Institute of International Relations.
- ↑ 5,0 5,1 «Հեյդար Ալիևի կենսագրությունը (անգլերեն)». Արխիվացված է օրիգինալից 2007-09-13-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 11–ին-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|dead-url=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ Պաշտոնական կայքեջը
- ↑ Հեյդար Ալիևի ձայնը(չաշխատող հղում)
- ↑ Двоюродный брат Гейдара Алиева: Мы жили в Сисианском районе Армении, потом отец Гейдара переехал в Нахиджеван
- ↑ Հակոբյան, Թաթուլ (2015-05-10). «Թանահատ (Ջոմարթլու). այս գյուղը ծնել է աշխարհի ամենահայտնի ադրբեջանցուն` Հեյդար Ալիևին». aniarc.am. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
- ↑ "Heydar Aliyev biography"
- ↑ Представление к присвоению воинского звания генерал-майора (SSRİ Nazirlər Soveti yanında Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsinin 30 oktyabr 1967-ci il, 136 №-li məxfi əmri).
- ↑ Ирада Гусейнова. Гейдар Алиев - от политического руководителя к общенациональному лидеру. Баку, "Тахсил", 2005. стр. 67.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հեյդար Ալիև» հոդվածին։ |
|
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 171)։ |
|
- Բաքվում թաղվածներ
- Բաքվի պետական համալսարանի շրջանավարտներ
- ԽՄԿԿ անդամներ
- Նոր Ադրբեջան կուսակցության անդամներ
- Սոցիալիստական աշխատանքի հերոսներ
- Լենինի շքանշանի ասպետներ
- Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշանով պարգևատրվածներ
- Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշանակիրներ
- Կարմիր աստղի շքանշանի ասպետներ
- «Մարտական ծառայությունների համար» մեդալով պարգևատրվածներ
- «Աշխատանքային արիության համար» մեդալակիրներ
- Կովկասի պաշտպանության համար մեդալակիրներ
- «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալակիրներ
- «Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ կատարած անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալակիրներ
- «Աշխատանքի վետերան» մեդալակիրներ
- Վրացական «Ոսկե գեղմ» շքանշանի ասպետներ
- Պատվո լեգեոնի շքանշանի Մեծ խաչի ասպետներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Ադրբեջանի նախագահներ
- Ադրբեջանի քաղաքական գործիչներ
- Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Գերագույն մեջլիսի նախագահներ
- ԽՍՀՄ ԳԽ 8-րդ գումարման պատգամավորներ
- ԽՍՀՄ ԳԽ 9-րդ գումարման պատգամավորներ
- ԽՍՀՄ ԳԽ 10-րդ գումարման պատգամավորներ
- ԽՍՀՄ ԳԽ 11-րդ գումարման պատգամավորներ
- ԽՍՀՄ ՊԱԿ սպաներ
- Անձինք նամականիշերի վրա
- Ադրբեջանցի ազգայնականներ