Մարիա Սամբրանո

Մարիա Սամբրանո; իսպ.՝ María Zambrano y Alarcón
Ծննդյան անուն	իսպ.՝ María Zambrano Alarcón
Ծնվել է	ապրիլի 22, 1904
Ծննդավայր	Վելես Մալագա, Մալագա, Իսպանիայի թագավորություն
Վախճանվել է	փետրվարի 6, 1991 (86 տարեկան)
Վախճանի վայր	Մադրիդ, Մադրիդ, Իսպանիա
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, գրող և բանաստեղծուհի
Քաղաքացիություն	Իսպանիա
Կրթություն	Մադրիդի կենտրոնական համալսարան և I.E.S. Mariano Quintanilla?
Ժանրեր	էսսե և պոեզիա
Գրական ուղղություններ	27 թվականի սերունդ
Աշխատավայր	Instituto-Escuela?, Մադրիդի կենտրոնական համալսարան, Residencia de Señoritas?, Instituto de Bachillerato Cervantes? և Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo?
Պարգևներ
Ամուսին	Alfonso Rodríguez Aldave?
	Ներշնչվել է
	María Zambrano Վիքիպահեստում

Մարիա Սամբրանո Ալարկոն (իսպ.՝ María Zambrano Alarcón,ապրիլի 22, 1904(1904-04-22)^[1]^[2], Վելես Մալագա, Մալագա, Իսպանիայի թագավորություն - փետրվարի 6, 1991(1991-02-06)^[3]^[1]^[2], Մադրիդ, Մադրիդ, Իսպանիա^[4]), իսպանացի էսսեիստ և փիլիսոփա:

Եղել է իսպանական «36-րդ Սերունդ» շարժման անդամ։

Նրա լայնածավալ աշխատանքներն Իսպանիայում սկսել են ճանաչում ձեռք բերել 20-րդ դարի վերջին քառորդից՝ երկար տարիների աքսորից հետո: Նա ստացել է Աստուրիայի արքայադստեր մրցանակ 1981 թվականին և Միգել դե Սերվանտեսի մրցանակ՝ 1988 թվականին^[5]։

Կենսագրություն

Մարիա Սամբրանոն ծնվել է 1904 թվականի ապրիլի 22-ին՝ Իսպանիայի Վելես Մալագա քաղաքում։

1905 թվականին ընտանիքը տեղափոխվել է Մադրիդ, իսկ մեկ տարի անց՝ Սեգովիա, որտեղ հայրը ստացել էր իսպաներենի ուսուցչի աշխատանք^[6]։

Սամբրանոն աշակերտել է Խոսե Օրտեգա ի Գասետին, իսկ 1931-1936 թվականներին մետաֆիզիկա է դասավանդել Մադրիդի և Սերվանտեսի համալսարաններում^[7]:

1920-30-ական թվականներին նա ակտիվորեն պայքարել է Իսպանիայի երկրորդ հանրապետության հաստատման համար: Այնուամենայնիվ, հանրապետության ստեղծումից հետո, կուսակցական առկա իրավիճակից ելնելով, նա հրաժարվել է պատգամավոր դառնալու հնարավորությունից և հետագայում քաղաքական գործունեություն ծավալելուց: 1936 թվականին Իսպանիայում քաղաքացիական պատերազմի շրջանում նա աջակցել է Հանրապետականներին՝ աքսորվելով 1939 թվականին նրանց պարտությունից հետո:

Ապրելով Ֆրանսիայում, Մեքսիկայում, Կուբայում, Պուերտո Ռիկոյում, Իտալիայում, Շվեյցարիայում՝ 1984 թվականին Սամբրանոն վերջապես վերադարձել է Մադրիդ։

Մահացել է 1991 թվականի փետրվարի 6-ին Մադրիդում և թաղվել Վելես Մալագայի գերեզմանատանը^[8]:

Ճանաչում

Նա մեծ կապեր է ունեցել իտալացի մտավորականների, մասնավորապես Ռաֆայել Ալբերտիի և Խորխե Գիլյենի հետ:

Նրա ստեղծագործության ճանաչման դանդաղ գործընթացը սկսվել է 1966 թվականին՝ «Արևմուտքի Ամսագիր» (իսպ.՝ Revista de Occidente) մշակութային և գիտական հայտնի ամսագրում Ջ․Լ․ Արանգուրենի «Մարիա Սամբրանոյի երազանքները» (իսպ.՝ Los sueños de María Zambrano) հոդվածի հրապարակմամբ, որի հրապարակմանը մասնակցել են ժամանակակից առաջատար փիլիսոփաներ Բերտրան Ռասելը և Էդմունդ Հուսերլը:

1981 թվականին առաջին հրատարակության համար արժանացել է Աստուրիայի արքայադստեր մրցանակին, իսկ 1983 թվականին Մալագայի համալսարանը նրան շնորհել է պատվավոր դոկտորի կոչում։

1988 թվականին դարձել է առաջին կինը, որը ստացել է Միգել դե Սերվանտեսի մրցանակ։

2004 թվականին ռեժիսոր Խոսե Լուիս Գարսիա Սանչեսի նկարահանած «Հարգելի Մարիա» (անգլ.՝ María querida, անգլ.՝ Dearest Maria) ֆիլմը ներկայացնում էր նրա կյանքը։

Փիլիսոփայություն

Սամբրանոյի համար կյանքի երկու հիմնական մոտեցում կա՝ փիլիսոփայական և բանաստեղծական: Նրա մտքերն ունեն երկու փոխկապակցված ուղղություններ. մեկը Իսպանիայի ճակատագիրն է (հետևաբար՝ եվրոպական լիբերալիզմի և ժողովրդավարական հանրապետության ճակատագիրը, ինչպես նաև աքսորյալների վիճակն ու առաքելությունը), մյուսը՝ ամբողջական, զոհաբերող անհատականության փիլիսոփայական մարդաբանությունը՝ հիմնված պոեզիայի դերի և հնարավորությունների վրա, մասնավորապես՝ իսպանական միստիկների պոեզիան (Սան Խուան դե լա Կրուս)։ Նրա հրապարակային ելույթները, հոդվածներն ու այս երկու թեմաների վերաբերյալ գրքերն արտագաղթի ընթացքում դարձել են իսպանացի մտավորականների համախմբման և ստեղծագործական վերելքի համար նշանակալի գործոն:

Քաղաքականություն

Սամբրանոյի բոլոր աշխատանքներում առկա է քաղաքական ոգին: Նրա քաղաքական գործունեությունն առավել նպատակային էր Երկրորդ Հանրապետության հաստատմանը նախորդող և քաղաքացիական պատերազմի տարիներին։ Այնուամենայնիվ, նա հրաժարվել է լինել որևէ քաղաքական կուսակցության անդամ՝ հրաժարվելով Իսպանիայի խորհրդարանում անդամ լինելուց: Չնայած, որ նա որոշել է շարունակել իր փիլիսոփայական կարիերան, նա չի հրաժարվել քաղաքականությունից:

Իր առաջին՝ «Լիբերալիզմի հորիզոնները» (իսպ.՝ Horizonte del liberalismo) գրքում նա բացատրել է, որ «քաղաքականությամբ զբաղվում են միշտ, երբ այն ուղղորդում է կյանքը», և դա հենց այն է, ինչին նա ձգտում էր հասնել իր բանաստեղծական գործունեության, ֆաշիստական շարժումների քննադատության և ռացիոնալիզմի միջոցով:

Հիշատակ

2017 թվականի ապրիլի 24-ին Google-ն իր doodle-ով շնորհավորել է Մարիա Սամբրանոյի ծննդյան օրը։
Գյուղի երկաթուղային գլխավոր կայարանը կրում է Մարիա Սամբրանոյի անունը։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Diccionario biográfico español (իսպ.) — Real Academia de la Historia, 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Babelio (ֆր.) — 2007.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #11922299X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ «About: María Zambrano». dbpedia.org. Վերցված է 2024-08-14-ին.
↑ «Maria Zambrano _ AcademiaLab». academia-lab.com. Վերցված է 2024-08-14-ին.
↑ Rhodes, Pilar R. Quirós / Jennie (2023-03-21). «City of Malaga medal awarded to Axarquía philosopher». Sur in English (իսպաներեն). Վերցված է 2024-08-14-ին.
↑ Rhodes, Pilar R. Quirós / Jennie (2023-03-21). «City of Malaga medal awarded to Axarquía philosopher». Sur in English (իսպաներեն). Վերցված է 2024-08-14-ին.

Գրականություն

Claire Buck (ed.), Bloomsbury Guide to Women's Literature (1992)
Caballero Rodríguez, Beatriz, María Zambrano: A Life of Poetic Reason and Political Commitment (Wales University Press, 2017).

Աղբյուրներ

Claire Buck (ed.), Bloomsbury Guide to Women's Literature (1992)
Caballero Rodríguez, Beatriz, María Zambrano: A Life of Poetic Reason and Political Commitment (Wales University Press, 2017).

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարիա Սամբրանո» հոդվածին։

[_7327c4f5a9f6b408-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Diccionario biográfico español (իսպ.) — Real Academia de la Historia, 2011.

[_d3fa4ae746275d7c-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Babelio (ֆր.) — 2007.

[_bc239770cf8403e9-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_d760506eb4901793-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #11922299X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[5] «About: María Zambrano». dbpedia.org. Վերցված է 2024-08-14-ին.

[6] «Maria Zambrano _ AcademiaLab». academia-lab.com. Վերցված է 2024-08-14-ին.

[7] Rhodes, Pilar R. Quirós / Jennie (2023-03-21). «City of Malaga medal awarded to Axarquía philosopher». Sur in English (իսպաներեն). Վերցված է 2024-08-14-ին.

[8] Rhodes, Pilar R. Quirós / Jennie (2023-03-21). «City of Malaga medal awarded to Axarquía philosopher». Sur in English (իսպաներեն). Վերցված է 2024-08-14-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]