Մասնակից:Shushan22/Սևագրություն 4

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Poul an sòs (курица в соусе)

Հայիթիի խոհանոց (ֆր.՝ Cuisine haïtienne), Հայիթիի խոհարարական ավանդույթների և սովորույթների ամբողջություն: Դա կրեոլական խոհանոց է, որն իր ծագումն ունի Հայիթի կղզու արևմտյան մասում բնակվող մի քանի խոհարարական ոճերի համադրությունից, մասնավորապես՝ աֆրիկյան, ֆրանսիական, բնիկ տաինո, իսպանական և արաբական ազդեցություններից[1][2]: Հայիթիի խոհանոցը համեմատելի է «criollo» (իսպաներեն՝ «կրեոլական») խոհարարության հետ և նման է Լատինական Կարիբյան ավազանի մնացած մասի խոհանոցին, բայց որոշ չափով տարբերվում է իր տարածաշրջանային գործընկերներից[3]:

Բույրերն ունեն համարձակ և կծու բնույթ՝ ցուցադրելով Աֆրիկյան և ֆրանսիական ազդեցությունը[4],բնիկ տայնոյի և իսպանական մեթոդների ուշագրավ ածանցյալներով:

Լևանտյան ազդեցությունները ներթափանցել են հիմնական մշակույթ՝ տարիների ընթացքում Արաբական միգրացիայի պատճառով, որը հիմնել է բազմաթիվ ձեռնարկություններ[5]:Տարիների հարմարեցումը հանգեցրեց նրան, որ այս խոհանոցները միաձուլվեցին Հայիթիի խոհանոցին[3]:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գաղութային խոհանոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայիթին Կարիբյան բազմաթիվ կղզիներից մեկն էր, որը բնակեցված էր տաինոյի բնիկներով, որոնք խոսում էին արավաքերեն լեզվով, որը կոչվում էր տաինո: Խորովածը (կամ  BBQ) ծագել Է Հայիթիում։ "Խորոված" բառը գալիս է barabicu բառից, որը հանդիպում է Կարիբյան ավազանի տայնո ժողովրդի և Ֆլորիդայի Տիմուկուայի լեզվով[6], և մտավ եվրոպական լեզուներ barbacoa-ի տեսքով:Մասնավորապես, Օքսֆորդի անգլերեն բառարանը բառը թարգմանում է որպես "ձողերի վրա տեղադրված ձողերի շրջանակ"[7][8]:Իսպանացի հետազոտող Գոնսալո Ֆերնանդես դե Օվիեդոն առաջինն էր, ով 1526 թվականին Իսպանիայում տպագրեց "barbecoa" բառը Իսպանիայի թագավորական ակադեմիայի Diccionario de la Lengua Española-ում (2-րդ հրատարակություն)[9].Այն բանից հետո, երբ Կոլումբոսը վայրէջք կատարեց Ամերիկայում 1492 թվականին, իսպանացիները, ըստ երևույթին, հայտնաբերեցին, որ բնիկ Հայիթիացիները կենդանիների միսը խորովում են փայտերի վրա հենված փայտե շրջանակից և դրա տակ նոսրացված կրակից, որպեսզի բոցերն ու ծուխը բարձրանան և փաթաթեն կենդանիների միսը՝ դրան տալով որոշակի համ: Տարօրինակ է, որ նույն կառույցը օգտագործվել է որպես միջոց վայրի կենդանիների դեմ, որոնք կարող են հարձակվել գիշերվա կեսին քնած ժամանակ[10][11]: Խորովածը ոչ միայն պահպանվել է Հայիթիի խոհանոցում, այլև տարածվել է աշխարհի շատ մասերում և ունի բազմաթիվ տարածաշրջանային տեսակներ:

Գաղութային խոհանոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քրիստոֆեր Կոլումբոսը վայրէջք կատարեց Môle Saint-Nicolas-ում 1492 թվականի դեկտեմբերի 5-ին և հայտարարեց կղզու իրավունքները, որը նա անվանեց La Isla Espanola (հետագայում անվանվեց Իսպանիոլա) Իսպանիայի համար: Իսպանացիները հիմնեցին շաքարի տնկարկները և ստիպեցին բնիկներին աշխատել որպես ստրուկ, սակայն իսպանացի նավաստիների բերած ծանր պայմաններն ու վարակիչ հիվանդությունները գրեթե ոչնչացրին բնիկ բնակչությանը մինչև 1520 թվականը, քանի որ բնիկները անձեռնմխելիություն չունեին այս նոր հիվանդությունների նկատմամբ: Իսպանացիները ստիպված էին ստրուկներ ներմուծել Աֆրիկայից՝ փոխարենը այդ տնկարկներում աշխատելու համար[12][13][14]: Աֆրիկացիները սննդակարգում ներմուծել են Բամիա (կոչվում է նաև գումբո; ուտելի պատիճներ), ակի (կարմիր և դեղին մրգեր), Տարո (ուտելի արմատ), աղավնի ոլոռ (Աֆրիկյան թփի սերմեր) և տարբեր համեմունքներ: 1659 թվականին ֆրանսիացիները ծովահենների օգնությամբ հաստատվեցին Իսպանիոլա և Տորտուգա կղզիների արևմտյան մասում։ 1697 թվականի ռեյսվեյկի պայմանագիրը ֆրանսիացիներին թույլ տվեց ձեռք բերել կղզու արևմտյան մասը իսպանացիներից, որոնց նրանք անտեսում էին։ 1700-ական թվականներին ֆրանսիացիները հարմարավետ դիրքավորվեցին տարածաշրջանում՝ հաջողությամբ աճեցնելով շաքարեղեգ, սուրճ, բամբակ և կակաո՝ աֆրիկացիների ստրկական աշխատանքի շնորհիվ: Երբ Հայիթիի հեղափոխությունն ավարտվեց, և Հայիթիի առաջին կայսրությունը ստեղծվեց 1804 թվականին, հեղափոխությունից հազարավոր փախստականներ՝ ինչպես սպիտակ, այնպես էլ ազատ գունավոր մարդիկ (affranchis կամ gens de couleur libres), փախան Նոր Օռլեան՝ հաճախ իրենց հետ բերելով աֆրիկացի ստրուկներ՝ կրկնապատկելով քաղաքի բնակչությունը[15]: Նրանք նաև Լուիզիանայի կրեոլական խոհանոց ներմուծեցին Հայիթիի մասնագիտություններ, ինչպիսիք են կարմիր լոբին բրնձով և միրլիտոնով (կամ այսպես կոչված չայոտ; տանձի տեսքով բանջարեղեն)[14].

Ֆրանսիայից անկախանալուց ի վեր ֆրանսիական ազդեցությունը Հայիթիի հասարակության մեջ ակնհայտ է մնում ոչ միայն լեզվի օգտագործման, այլև խոհանոցում ներդրման մեջ: Ֆրանսիական պանիրները, հացերը և աղանդերը դեռ տարածված են տեղական խանութներում և շուկաներում[14]:

Հանրաճանաչ բաղադրիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Поперечный разрез маниока
Плоды авокадо (сорт 'Fuerte'); слева: целиком, справа: в разрезе

Популярные ингредиенты для приготовления блюд включают:

Հանրաճանաչ ապրանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայիթիի խոհանոցը հաճախ զուգորդվում է տարածաշրջանային այլ կղզիների հետ որպես «Կարիբյան խոհանոց», չնայած այն պահպանում է իր յուրահատուկ համը[14]: Այն ներառում է խոտաբույսերի լայն օգտագործումը և պղպեղի առատ օգտագործումը: Տիպիկ ուտեստը, ամենայն հավանականությամբ, կլինի riz collé aux pois (diri kole ak pwa) ափսեն, որը կարմիր լոբով բրինձ է (հաճախ օգտագործվում են նաև Պինտո լոբի), որը մարինադով պատված է որպես սոուս և վերևում կարմիր բասով, լոլիկով և սոխով: Այն հաճախ կոչվում է Riz National, այն համարվում Է Հայիթիի ազգային բրինձ:

Երբեմն բրինձը ուտում են միայն լոբով, բայց ամենից հաճախ ուտեստին ավելացնում են ինչ-որ միս։ Լոբու խյուսը կամ pois սոուսը (sos pwa) հաճախ լցնում են սպիտակ բրնձի վրա: Ավանդական հաիթիական pois սոուսը պակաս խիտ է, քան կուբայական սև լոբով ապուրը:Սովորաբար ընտրվում է սև լոբի, որին հաջորդում են կարմիր լոբին, սպիտակ լոբին և նույնիսկ ոլոռը: Հաճախ ուտում հավ, նույնը վերաբերում է այծի (cabrit) և տավարի (boeuf)։ Հավի միսը հաճախ եփում են մարինադի մեջ, որը բաղկացած է կիտրոնի հյութից, նարինջից, շոտլանդական պղպեղից, սխտորից և այլ համեմունքներից, Այնուհետև տապակում մինչև փխրելը:

Légume Haïtien-ը (կամ պարզապես «légume» Հաիթիում), այն խիտ բանջարեղենային ռագու է, որը բաղկացած է սմբուկի, կաղամբի, չայոտի, սպանախի, կոտեմի և այլ բանջարեղենի պյուրեի խառնուրդից՝ կախված խոհարարի առկայությունից և նախասիրություններից:Այն համեմված է պղպեղով, սոխով, սխտորով և տոմատի մածուկով և սովորաբար պատրաստվում է տավարի կամ ծովախեցգետնի հետ: Légume-ն առավել հաճախ մատուցվում է բրնձի հետ, բայց կարող է մատուցվել նաև այլ օսլաների հետ, ներառյալ mais moulin (mayi Moulin), եգիպտացորենի ալյուրի համեղ շիլա, որը նման է պոլենտայի կամ հացահատիկի, petit mil (եփած կորեկ) կամ blé (ցորեն):

Մյուս օսլաները, որոնք սովորաբար ուտում են, ներառում են կնքաբույսերը, patate-ը (դրանցից ոչ մեկը չպետք է շփոթել հյուսիսամերիկյան բաթաթի հետ), կարտոֆիլը և հացաթխման պտուղները: Դրանք հաճախ ուտում են ջրիկ սոուսով, որը բաղկացած է տոմատի մածուկից, սոխից, համեմունքներից և չոր ձկներից:

Tchaka-ն կշտացնող շոգեխաշած միս է, որը բաղկացած է կեղևավորված եգիպտացորենից, լոբիից, joumou-ից (դդում) և մսից (հաճախ խոզի միս):

Boulette-ը կոլոլակ է, որը փաթաթված է հացի մեջ և համեմված է Հաիթիի ոճով[16]

Սպագետին առավել հաճախ մատուցվում է Հաիթիում որպես նախաճաշի ուտեստ և պատրաստվում է հոթ-դոգով, չորացրած ծովատառեխով և համեմունքներով, մատուցվում է տոմատի սոուսով և երբեմն հում կոտեմով։

Гаитянские Patties

Երկրի ամենահայտնի նախուտեստներից մեկը Հաիթիի patty-ն է (pâté), որը պատրաստվում է աղացած տավարի մսով, հավով, աղի ձողաձուկով, ապխտած ծովատառեխով և աղացած հնդկահավով՝ պատված խռթխռթան կամ շերտավոր շերտով: Այլ նախուտեստները ներառում են խռթխռթան, կծու տապակած մալանգա նրբաբլիթներ, որոնք կոչվում են accra (akra), բանանի pesées  և մարինադ՝ տապակած աղի խմորի գնդիկ: Որպես լիարժեք ճաշ, դրանք կարող են մատուցվել griot-ով (տապակած խոզի միս), tissot cabrit-ով (տապակած այծի միս) կամ այլ տապակած մսերի հետ: Այս ուտեստները մատուցվում են կծու pikliz սոուսով, որը բաղկացած է կաղամբից, գազարից, քացախից, շոտլանդական պղպեղից և համեմունքներից: Տապակած սնունդ, որը ընդհանուր առմամբ հայտնի է որպես fritaille (fritay), լայնորեն վաճառվում է փողոցներում։

Տարածաշրջանային ուտեստներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Тарелка супа Joumou и хлеб

Региональные блюда также существуют на всей территории Гаити. В окрестностях Жереми, в департаменте Гранд-Анс, на юго-западной оконечности страны в заливе Гонав, едят блюдо под названием tonmtonm, которое представляет собой приготовленное на пару плод хлебного дерева под названием lam veritab, размельченное в ступе. Tonmtonm проглатывают, не жуя, с использованием соуса из бамии, приготовленного с мясом, рыбой, крабами и пикантными специями. Tonmtonm очень похож на западноафриканское фуфу. Еще одно региональное блюдо, называемое poul ak nwa (poulet aux noix de cajou), представляющее собой курицу с орехами кешью, родом с севера страны, с окрестностей Кап-Аитьена.

Волны миграции также повлияли на гаитянскую кухню. Например, иммигранты из Ливана и Сирии принесли киббех, который вошел в гаитянскую кухню.

Основой вкуса многих гаитянских кулинарий является эпис, комбинированный соус, приготовленный из вареного перца, чеснока и зелени, особенно зелёного лука, тимьяна и петрушки. Он также используется в качестве основной приправы к рису и бобам, а также используется в тушеных блюдах и супах.

Бульонные кубики часто используются гаитянскими поварами, особенно в отношении все более импортируемой марки Maggi[17].

Խմիչքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գարեջուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գարեջուրը Հայիթիում օգտագործվող մի քանի սովորական ալկոհոլային խմիչքներից մեկն է, որը հաճախ խմում են փառատոներում, երեկույթներում և երբեմն խմում ուտելիս: Հաիթիում գարեջրի ամենահայտնի ապրանքանիշը Prestige-ն է՝ փափուկ լագեր՝ թեթև և թարմ, բայց մի փոքր քաղցր համով, անորոշ, բայց ուժեղ բույրով, որը հիշեցնում է ամերիկյան ոճի մի քանի գարեջրեր: Prestige-ը եփում էBrasserie Nationale d’Haiti (պատկանում է Heineken-ին)[3]։

Ռոմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաիթին ամբողջ աշխարհում հայտնի է իր ռոմով։ Երկրի ամենահայտնի ընկերությունը աշխարհահռչակ Rhum Barbancourt-ն է. միջազգային չափանիշներով երկրի լավագույն և ամենահայտնի արտահանող ընկերություններից մեկը: Սա, թերևս, երկրում ամենասիրված ալկոհոլային խմիչքն է։ Այն եզակի է նրանով, որ թորման գործարաններն օգտագործում են շաքարեղեգի հյութ անմիջապես մելասի փոխարեն, ինչպես ռոմի այլ տեսակներ, ուստի rhum բառին ավելացվում է "h"՝ այն տարբերելու համար: Ռոմը վաճառվում է մոտ 20 երկրներում և օգտագործում է թորման գործընթացում, որը նման է կոնյակի արտադրության գործընթացին[3].

Կլերեն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլերեն (հայիթյան՝ կրեոլ՝ kleren) թորած սպիրտ է, որը պատրաստված է եղեգնաշաքարից, որն անցնում է թորման նույն գործընթացը, ինչ rhum-ը, բայց ավելի քիչ զտված և հում[18]։ Այն երբեմն կոչվում է սպիտակ ռոմ՝ նմանատիպ հատկությունների պատճառով[19][20][21]։ Հաիթիում այն համարվում է ավելի էժան տարբերակ, քան ստանդարտ ռոմը, ուստի այն ավելի շատ է սպառվում: Այն օգտագործվում է նաև Վուդու ծեսերում[18][22]։

Кремас[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Кремас, также пишется Crémasse (հայիթ․ կրեոլ․՝ kremas), сладкий и сливочный алкогольный напиток, родом из Гаити. Напиток изготавливается в основном из кокосовых сливок, конденсированного или сгущённого молока с сахаром и рома. Используемый ром обычно темный; однако часто используется и белый ром. Для придания вкуса добавляются различные специи, такие как корица, мускатный орех, анис, а также различные ингредиенты, такие как широко используемый экстракт ванили или изюм. Рецепты варьируются от человека к человеку с некоторыми различиями в ингредиентах. Однако общий вид и вкус остались прежними. Напиток имеет кремообразную консистенцию, похожую на густой молочный коктейль, и варьируется от кремово-белого до бежевого цвета. Это очень популярный напиток, который регулярно подают на светских мероприятиях и во время праздников. Обычно его употребляют вместе с какой-нибудь сладкой выпечкой. Напиток часто подают холодным, однако его можно подавать и при комнатной температуре. В последнее время этот напиток стал продаваться на Гаити, а также в Соединенных Штатах[3].

Զովացուցիչ ըմպելիքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Благодаря своему тропическому климату, сок является основным продуктом на Гаити. Соки из многих фруктов обычно производятся и их можно найти повсюду. Пьют сок гуавы, грейпфрута, манго, а также соки многих цитрусовых (апельсин, гранадилла, маракуйя, т.д.). Сок является де-факто напитком из-за его разнообразия вкусов, простоты производства и широкой доступности[3]. Обычно пьют солодовые напитки, которые представляют собой безалкогольные напитки, состоящие из неферментированного ячменя с добавлением патоки для ароматизации. Cola Couronne со вкусом фруктового шампанского, пожалуй, самая популярная газировка на Гаити и в её диаспорах, так как она является основным напитком с 1924 года[23]. Cola Lacaye — это еще одна марка газированных напитков, которая бывает разных вкусов, включая фруктовую колу. В более городских районах страны также употребляют американские напитки, такие как Кока-кола и PepsiCo. Молочные коктейли (или milkchèyk) также пьют регулярно. Сладкий крепкий кофе пьют по всей стране. С 1898 года один из старейших кофейных брендов Café Selecto и более поздний Rebo, предлагают отличные смеси[3][24]. Гаитянский кофе обладает классическим и насыщенным вкусом шоколадной сладости с мягкими цитрусовыми нотками[25].

Աղանդեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

На Гаити едят много видов десертов — от мягких до сладких. Сахарный тростник часто используется при приготовлении этих десертов, однако также часто используется сахарный песок. Одним из очень популярных десертов является колотый лед под названием fresco, который можно быстро взбить. Fresco похожа на итальянский лёд, но состоит в основном из фруктового сиропа. Сироп умеренно густой и очень сладкий. Его часто продают уличные торговцы. Сладкий запах этой конфетоподобной закуски часто привлекает медоносных пчёл; обычное зрелище на улицах. Pain patate (pen patat) — это мягкий сладкий хлеб, приготовленный с использованием корицы, концентрированного молока и сладкого картофеля. Обычно его подают холодным из холодильника, но его можно есть и при комнатной температуре. Akasan — это густой кукурузный молочный коктейль с консистенцией, похожей на labouille (labouyi), разновидность каши из кукурузной муки. Он готовится с использованием многих ингредиентов, что и pain patate, состоящий из концентрированного молока и сахара[3].

Список гаитянских блюд, гарниров и других[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Двойной жареный плантан
Гаитянские Pikliz
Griot подается с жареными бананами и pikliz
  • Бульон
  • Cassave или Kasav (лепешки из сушеной обработанной горькой маниоки, иногда приправленной подслащенным кокосом[26].)
  • Chocolat des Cayes или Chokola La Kaye (домашнее какао)
  • Doukounou (пудинг из кукурузной муки; ни сладкий, ни острый)
  • Du riz blanche a sause pois noir или Diri blan ak sos pwa nwa (белый рис и соус из черной фасоли)
  • Du riz djon djon или Diri ak djon djon (рис в соусе из черных грибов)
  • Du riz a légume или Diri ak legim (рис с бобовыми)
  • Du riz a pois или Diri ak pwa (рис и бобы)
  • Du riz a pois rouges или Diri ak pwa wouj (рис и красная фасоль)
  • Du riz a sauce pois или Diri ak sos pwa (рис с фасолевым соусом)
  • Griot (приправленная жареная свинина с зеленым луком и перцем в горьком апельсиновом соусе)[27]
  • Macaroni au Gratin (макароны с сыром)
  • Marinade
  • Pain Haïtien (гаитянский хлеб)
  • Pâté Haïtien (Гаитянский patty) — очень популярная пикантная закуска, приготовленная из нежного слоеного теста с начинкой из говяжьего фарша, соленой трески (bacalao), копченой сельди, курицы и фарша из индейки, приправленных специями, для яркого и неповторимого пряного вкуса[28].
  • Арахисовое пралине
  • Picklese или Pikliz (похожая на сладкую приправу, сделанную из острой маринованной капусты, лука, моркови и шотландского перца)[27]
  • Salade de Betteraves (свекольный салат)
  • Sauce Ti-Malice или Sos Ti-Malice (острый пикантный соус, который обычно подается с Griot или Cabrit)
  • Суп джуму из тыквы
  • Tassot et bananes pesées или Taso ak bannann peze (жареная козлятина и жареные бананы)
  • Poul an Sòs (курица в креольском соусе)
  • Potato Gratine'
  • Salad Rus (салат из свеклы, картофеля и яиц)
  1. ↑ Mona Cassion Ménager Fine Haitian Cuisine. — Educa Vision Inc., 2005. — 450 с. — ISBN 978-1-58432-256-6
  2. ↑ Roseline NgCheong-Lum, Leslie Jermyn Haiti. — Marshall Cavendish, 2005. — 150 с. — ISBN 978-0-7614-1968-6
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Chery, Rene (24-06-2011). Women and Children's Tribulation In Haiti. ISBN 9781462888146. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  4. ↑ «What is a Haitian Patty?». Արխիվացված է օրիգինալից 23-02-2014-ին.
  5. ↑ Food cultures of the world encyclopedia / Ken Albala. — Santa Barbara, California, 2011. — Vol. 2. — P. 165. — ISBN 978-0-313-37626-9
  6. ↑ The Great American Barbecue and Grilling Manual by Smoky Hale. Abacus Publishing, 2000. 0-936171-03-0.
  7. ↑ «The History of Barbecue in the South: The Etymology of Barbecue». American Studies at the University of Virginia. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-10-13-ին. Վերցված է 2021-12-18-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  8. ↑ O'Connell, Joe. «Oxford English Dictionary and Barbecue». Oxford English Dictionary. Արխիվացված է օրիգինալից 2021-04-21-ին. Վերցված է 2020-04-22-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  9. ↑ Alexandra Y. Aikhenvald Languages of the Amazon. — OUP Oxford, 2012. — P. 63—64. — ISBN 978-0-1995-9356-9 Արխիվացված է Օգոստոս 21, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  10. ↑ «Barbecue, a Haitian Tradition». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-18-ին. Վերցված է 2021-12-18-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  11. ↑ «Cultural Information: Haiti». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-30-ին.
  12. ↑ «What Became of the Taíno?». Smithsonian. October 2011. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-12-07-ին. Վերցված է 2021-12-18-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  13. ↑ David A. Koplow (2004). Smallpox: The Fight to Eradicate a Global Scourge. University of California Press. ISBN 978-0-520-24220-3.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 «Food In Haiti». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-12-18-ին. Վերցված է 2021-12-18-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  15. ↑ «Haitian Immigration: 18th & 19th Centuries» Արխիվացված է Հունիս 12, 2018 Wayback Machine-ի միջոցով:, In Motion: African American Migration Experience, New York Public Library
  16. ↑ MacVeigh, Jeremy, ed. (2008). International Cuisine. էջ 308. ISBN 9781111799700. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  17. ↑ Albala, Ken (2011). Food Cultures of the World Encyclopedia [4 volumes]: [Four Volumes]. էջ 66. ISBN 9780313376276. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  18. ↑ 18,0 18,1 Hall, Michael R. (2012). Historical Dictionary of Haiti. էջ 64. ISBN 9780810878105. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  19. ↑ Ménager, Mona Cassion (2005). Fine Haitian Cuisine. էջ 392. ISBN 158432256X. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  20. ↑ Paris, Barry (2000). Song of Haiti: The Lives of Dr. Larimer and Gwen Mellon at Albert Schweitzer Hospital of Deschapelles. էջ 116. ISBN 1891620134.
  21. ↑ Gold, Herbert (2004). Haiti: Best Nightmare on Earth. էջ 40. ISBN 9780765807335. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  22. ↑ Fick, Carolyn A. (1990). The Making of Haiti: The Saint Domingue Revolution from Below. էջ 285. ISBN 0870496581. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  23. ↑ Steve, Bennett. «Cola Couronne: Try The Sweetest, Most Popular Taste of Haiti». Uncommon Caribbean. Արխիվացված օրիգինալից 2021-10-27-ին. Վերցված է 2021-12-18-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  24. ↑ Clammer, Paul, ed. (2012). Haiti. էջ 76. ISBN 9781841624150. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  25. ↑ Nicaise, Molly. «History of Haitian Coffee». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-11-05-ին. Վերցված է 2021-12-18-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  26. ↑ Ménager, Mona Cassion (2005). Fine Haitian Cuisine. էջ 89. ISBN 9781584322566. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
  27. ↑ 27,0 27,1 Clark, Melissa, ed. (06-03-2015). «Haitian Griot Is a Postcard From the Caribbean». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-22-ին. Վերցված է 2021-12-18-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  28. ↑ Yurnet-Thomas, Mirta (2004). A Taste of Haiti. ISBN 9780781809986. Արխիվացված է Դեկտեմբեր 18, 2021 Wayback Machine-ի միջոցով:
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Shushan22/Սևագրություն_4&oldid=8819504» էջից