Հյուսիսային Ամերիկայի ներքին ջրեր
 |
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Հյուսիսային Ամերիկան ունի ջրագրական խիտ ցանց։ Մայրցամաքի գետերը բացի անձրևայինից, ունեն նաև ձնա-սառցադաշտային սնում։ Գետերը պատկանում են Ատլանտյան, Հյուսիսային Սառուցյալ և Խաղաղ օվկիանոսների ավազաններին։ Խոշոր գետերը հիմնականում հոսում են դեպի արևելք (Ատլանտյան օվկիանոս), որովհետև հիմնական ջրբաժանը՝ Կորդիլերները ձգվում են արևմուտքով։
Գետեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ատլանտյան օվկիանոսին պատկանող[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ատլանտյան օվկիանոսին պատկանող ամենախոշոր գետը Միսիսիպին է։ Միսուրիի ակունքներից հաշված՝ Միսիսիպիի երկարությունը կազմում է մոտ 6000 կմ։ Այն սկիզբ է առնում Մեծ Լճերի հարթությունից և թափվում է Մեքսիկական ծոցը` առաջացնելով ընդարձակ դելտա, որը տարեկան 100 մ խորանում է ծոցի մեջ։ Միսիսիպիի աջափնյա վտակները (Միսսուրի, Արկանզաս) սնվում են ձնհալքներից ու վարարում են գարնանը` իրենց հետ տանելով մեծ քանակությամբ տիղմ։ Ձախափնյա վտակները (Օհայո, Թենեսի) ունեն անձրևային սնում ու հորդանում են ամառային հորդառատ անձրևներից։
Միսիսիպին տրանսպորտային մեծ նշանակություն ունի և ջրանցքներով կապված է Մեծ Լճերի հետ։ Գետի ու նրա վտակների վրա կառուցված են մի շարք հիդրոէլեկտրոկայաններ, իսկ գետի ջուրը օգտագործվում է հազարավոր հեկտար հողատարածությունները ոռոգելու համար։
Մյուս խոշոր գետերից է Սուրբ Լավրենտիոսը, որը Մեծ Լճերը կապում է Ատլանտյան օվկիանոսին։
Մեծ Լճերի համակարգում՝ Էրի լճի ջրերը Նիագարա գետով հոսում են դեպի Օնտարիո լիճը։ Նիագարա գետի վրա է գտնվում Նիագարայի նշանավոր ջրվեժը։
Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսին պատկանող[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսիսային Սառուցյալ օվկիանոսին պատկանող գետերը հիմնականում ունեն ձնա-սառցադաշտային սնում։ Ձմռանը՝ 8 - 9 ամիս սառչում են, վարարում՝ գարնան վերջին ու ամռան սկզբին։
Այս շրջանների գետերը երիտասարդ են (ետսառցադաշտային) և հովիտները դեռ լրիվ մշակված չեն։ Ամենամեծ գետը Մակենզին է։ Այն սնվում է Կորդիլերների ձնհալքներից։ Նրա վերին հոսանքը՝ Աթաբասկա գետն է։ Նշանավոր են նաև Նելսոն գետը, որը թափվում է Հուդզոնի ծոց։
Խաղաղ օվկիանոսին պատկանող[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խաղաղ օվկիանոսի ավազանին պատկանող գետերն ունեն լեռնային բնույթ՝ կարճ են, արագահոս։ Նրանց սնումը խառն է՝ ձնա-անձրևային։ Խոշոր գետերից են Յուկոնը, Ֆրեյզերը, Կոլումբիան և Կոլորադոն։
Յուկոնը Ալյասկայի ամենախոշոր գետն է։ Սկիզբ է առնում Կորդիլերներից, ունի ձնա-սառցադաշտային սնում և տրանսպորտային մեծ նշանակություն։
Կոլումբիա և Ֆրեյզեր գետերը հիդրոէներգետիկ մեծ պոտենցիալ ունեն։ Նրանց վրա կառուցված են հիդրոէլեկտրոկայանների հզոր կասկադներ։
Կոլորադոն աշխարհում հայտնի է ամենախորը կանիոնով (մոտ 2000 մ խորությամբ)։
Ներքին հոսք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ներքին հոսքի ավազանները Հյուսիսային Ամերիկայում համեմատաբար փոքր տարածք են զբաղեցնում (Մեծ Ավազանը և Մեքսիկական բարձրավանդակի մի մասը)։
Լճեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսիսային Ամերիկան հարուստ է լճերով, հատկապես՝ քաղցրահամ։ Քաղցրահամ ջրերի խոշոր ավազանը Մեծ Լճերի համակարգն է, որը բաղկացած է Վերին, Միչիգան, Հուրոն, Էրի, Օնտարիո լճերից։ Բոլորը իրար հետ կապված են գետերով, ջրանցքներով, շլյուզներով։
Մայրցամաքում կան նաև սառցադաշտային, տեկտոնա-սառցադաշտային ու մնացորդային լճեր։ Դրանցից նշանավոր են Մեծ Արջի, Մեծ Ստրկական, Աթաբասկա, Վինիպեգ, Մեծ աղի, Նիկարագուա լճերը։