Բանակցություններ Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև (2022 թվականից)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

2022 թվականի փետրվարին Ուկրաինա ռուսական ներխուժման սկսվելուց հետո հակամարտության կողմերը դիվանագիտական կարգավորման մի քանի փորձ են ձեռնարկել։ Սակայն արդեն գարնան երկրորդ կեսին բանակցային գործընթացը փակուղի է մտել փոխադարձ անվստահության և անլուծելի հակասությունների պատճառով։ Խաղաղ բանակցությունների հեռանկարներն էլ ավելի մշուշոտ են դարձել այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանը բռնակցեցլ է ուկրաինական տարածքները և սկսել համակարգված հարվածներ հասցնել քաղաքացիական էներգետիկ ենթակառուցվածքներին, որոնցով Ռուսաստանի իշխանությունները մտադիր էին Ուկրաինային համոզել համաձայնության գալ իրենց պայմաններով։ Միևնույն ժամանակ Ուկրաինայի արևմտյան դաշնակիցներն ընդգծել են նրան աջակցելու պատրաստակամությունն այնքան ժամանակ, որքան դա կպահանջվի, և պնդել են, որ հենց ուկրաինական իշխանությունները պետք է որոշում կայացնեն բանակցային գործընթաց սկսելու մասին[1]։

Արտաքին պատկերներ
Բանակցությունների առաջին փուլը Գոմելի մարզում, Բելառուս


Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուս-ուկրաինական հակամարտության դիվանագիտական կարգավորման առաջին փորձն արվել է 2014 թվականին «նորմանդական ձևաչափի» շրջանակներում՝ Ռուսաստանի, Ուկրաինայի, Գերմանիայի և Ֆրանսիայի առաջին դեմքերի բանակցությունների շրջանակներում։ Բարձր մակարդակի հանդիպումների և եռակողմ կոնտակտային խմբի աշխատանքի արդյունքում մշակվել են Մինսկի արձանագրությունը և Մինսկի համաձայնությունների կատարման միջոցառումների համալիրը։ Դրանք չեն անդրադարձել բռնակցված Ղրիմի կարգավիճակին և ուղղված են եղել Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջանների օկուպացված հատվածներում հրադադար հաստատելուն։ Սակայն դրանց իրականացման հարցում առաջընթաց չի գրանցվել. դրանում մեծ դեր է խաղացել Ռուսաստանի դիրքորոշումը, որը փաստացի օկուպացրել է ուկրաինական տարածքները, բայց դե յուրե դրանք ճանաչել է Ուկրաինայի մաս[2][3][4]։

2021 թվականի դեկտեմբերին ուկրաինական սահմանի մոտ ռազմական խմբավորման ավելացման, ներխուժման նախապատրաստման և ագրեսիայի աճի մասին հաղորդագրությունների ֆոնին պաշտոնական հռետորաբանության մեջ Ռուսաստանի իշխանությունները վերջնագիր են ներկայացրել ՆԱՏՕ-ի երկրներին։ Թեև առանցքային հարցը ՆԱՏՕ-ի և Ուկրաինայի հարաբերություններն էին, վերջինս հաղորդագրության հասցեատերը չէր։ «Անվտանգության երաշխիքների» ռուսական տեսլականը ներառում էր 1997 թվականից հետո դաշինքի անդամ դարձած երկրներից ՆԱՏՕ-ի զորակազմի դուրսբերման պահանջը, նոր անդամներ ընդունելուց և Արևելյան Եվրոպայում, Հարավային Կովկասում և Կենտրոնական Ասիայում որևէ ակտիվությունից հրաժարումը, ինչպես նաև սպառազինությունների վերահսկման պահանջները։ ՆԱՏՕ-ի երկրները պատրաստ էին քննարկել առանձին կետեր, բայց Ռուսաստանը պնդում էր միանգամից բոլոր պարտավորությունների ստանձնումը, ինչը նրա պահանջներն ակնհայտորեն անիրագործելի էր դարձնում[4][5]։

Ուղիղ բանակցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2022 թվականի փետրվարի 24-ին՝ լայնամասշտաբ ներխուժման առաջին օրը, Ռուսաստանը երկու անգամ կապիտուլյացիայի առաջարկ է ուղարկել Ուկրաինային՝ ուղղակիորեն ՌԴ կառավարության փոխնախագահ Դմիտրի Կոզակի և Բելառուսի պաշտպանության նախարար Վիկտոր Խրենինի միջոցով[2]։

Բելառուսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուս-ուկրաինական բանակցությունների առաջին երեք փուլերը տեղի են ունեցել Բելառուսում. փետրվարի 28-ին պատվիրակությունները հանդիպել են Գոմելում, իսկ 2022 թվականի մարտի 3-ին և 7-ին՝ Բրեստում[4]։ Ուկրաինական կողմը ներկայացնում էին նախագահի գրասենյակի խորհրդական Միխայիլ Պոդոլյակը, Գերագույն Ռադայի անդամներ Դավիթ Արախամիան, Ռուստեմ Ումերովը, Ալեքսեյ Ռեզնիկովը, Անդրեյ Կոստինը, արտաքին գործերի փոխնախարար Նիկոլայ Տոչինսկին և բանկիր Դենիս Կիրեևը։ Ռուսական պատվիրակության կազմում են Վլադիմիր Մեդինսկին, Բորիս Գրիզլովը, Լեոնիդ Սլուցկին, Անդրեյ Ռուդենկոն և Ալեքսանդր Ֆոմինը[6][7][8]։

Ինչպես նշել են Թուրքիայի նախագահի մամուլի քարտուղար Իբրահիմ Քալընն ու ուկրաինացի բանակցողները, Ռուսաստանի պատվիրակությունն առաջին հանդիպումը սկսել է վերջնագրերով, սակայն հետագայում երկու կողմերն էլ ընդհանուր եզրեր են փնտրել։ Ուկրաինացի պատվիրակների խոսքով՝ խնդիրներից մեկը դարձել է Ռուսաստանի ներկայացուցիչների ինքնուրույնությունը (որոնք պահանջում էին պարբերաբար համաձայնեցնել իրենց դիրքորոշումը և ցուցումներ ստանալ երկրի ղեկավարությունից) և դրանց կատարման մեխանիզմների վերաբերյալ կոնկրետ պահանջների և առաջարկությունների բացակայությունը (բացի ընդհանուր թեզերից)[9]։

Կողմերի հրապարակային մեկնաբանություններից հետևում էր, որ Ռուսաստանի պահանջները վերաբերում էին, մասնավորապես, ԴԺՀ-ի, ԼԺՀ-ի և Ղրիմի պատկանելությանը, Ուկրաինայի Սահմանադրությունում ամրագրված «արտադաշինքային» կարգավիճակին և Յուրի Բոյկոյի՝ երկրի վարչապետ նշանակմանը։ Ուկրաինական կողմի համար հիմնական առանցքային էին անվտանգության երաշխիքների և տարածքային ամբողջականության հետ կապված հարցերը, սակայն պատվիրակները պատրաստ էին փոխզիջման հանուն խաղաղության։ Չնայած Բելառուսում կայացած երեք հանդիպումների և տեսակապի միջոցով շփման ընթացքում կողմերը հրադադարի հարցերում առաջընթաց չեն գրանցել, համաձայնեցվել են փոխգործակցության ձևաչափը և մարդասիրական միջանցքների կազմակերպման կարգը[10]։ Վոլոդիմիր Զելենսկու առաջարկած ուղղակի բանակցություններից Վլադիմիր Պուտինը խուսափել է պետությունների ղեկավարների մակարդակով[6]։

Թուրքիայում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարտի 10-ին Անթալիայում դիվանագիտական ֆորումի շրջանակներում կայացել է Ուկրաինայի և Ռուսաստանի արտգործնախարարներ Դմիտրի Կուլեբայի և Սերգեյ Լավրովի հանդիպումը, իսկ պատվիրակությունների մակարդակով բանակցությունները մեկնարկել են մարտի 29-ին Ստամբուլում։ Հանդիպման ընթացքում ուկրաինական կողմը ռուս պատվիրակներին է փոխանցել համաձայնագրի նախագիծը (այսպես կոչված «ստամբուլյան կոմյունիկե»), որում, ի թիվս այլ բաների, պատրաստ էր ոչ միջուկային երկրի արտադաշինքային կարգավիճակին՝ անվտանգության կոնկրետ երաշխիքներով, իսկ Ղրիմի պատկանելության հարցը առաջարկել է լուծել դիվանագիտական միջոցներով 15 տարվա ընթացքում։ Հատկանշական է, որ համաձայնագրի նախագիծը չի ներառել զորքերի հետ քաշման պահանջը մինչև 2022 թվականի փետրվարի 24-ի դիրքեր, որն ավելի վաղ հնչեցրել էին ուկրաինացի պատվիրակները[4][6][11]։

Ապրիլի ընթացքում կողմերը շարունակել են տեսակապի միջոցով համաձայնագրի նախագծի քննարկումը պատվիրակների և աշխատանքային խմբերի մակարդակով, սակայն մայիսին ստիպված են եղել ընդունել, որ բանակցությունները կայացել են[12]։ Կարևոր դեր են խաղացել նաև բանակցություններին երրորդ երկրների ներգրավման անհրաժեշտությունը, ռազմաճակատում իրավիճակի փոփոխությունը (այդ թվում՝ Ռուսաստանի նահանջը Կիևի տակից և Վլադիմիր Պուտինի համար զգալի Սևծովյան նավատորմի ֆլագմանի խորտակումը), Բուչայում և Կիևի մարզի այլ քաղաքներում ռուս զինվորականների կողմից քաղաքացիական անձանց զանգվածային սպանության բացահայտվող փաստերը[9][11]։ Պահպանվել են տարաձայնություններ Ղրիմի, Դոնեցկի և Լուգանսկի շրջանների կարգավիճակի վերաբերյալ հարցերում։ Բացի այդ, Ուկրաինան վերադարձել է զինադադարի մասին համաձայնագրի ստորագրումից առաջ զորքերը հետ քաշելու նախնական պահանջին, որը ռուսական կողմն ապակառուցողական էր համարում[13]։

Ռուսական պատվիրակության ղեկավար Վլադիմիր Մեդինսկին պնդել է, որ բանակցությունները սառեցվել են ուկրաինական կողմի նախաձեռնությամբ։ Դավիթ Արախամիան ընդգծել է, որ չնայած կանոնավոր շփումներին, բանակցությունների հեռանկարների բացակայությունը հասկանում էին երկու կողմերը։ Նա նաև խոստովանել է, որ Ուկրաինան շահագրգռված է բանակցություններ սկսել ավելի ուժեղ դիրքերից, որը կարող է ապահովել ապագա հակահարձակումը[14][15]։

2023 թվականի նոյեմբերի 24-ին Դավիթ Արախամիան հայտարարել է, որ 2022 թվականի փետրվար-մարտ ամիսներին Բելառուսում և Թուրքիայում տեղի ունեցած բանակցություններում Մոսկվայի պատվիրակությունը Կիևին խոստացել է խաղաղություն հաստատել ՆԱՏՕ-ին անդամակցելուց հրաժարվելու համար։ Նրա խոսքով՝ Ուկրաինան հրաժարվել է ռուսների նկատմամբ վստահության բացակայության պատճառով, նաև ստիպված կլինի փոխել Սահմանադրությունը, իսկ Բորիս Ջոնսոնն առաջարկել է «պարզապես կռվել»[16]։

2023 թվականի նոյեմբերին Վլադիմիր Մեդինսկին, մեկնաբանելով Դավիթ Արախամիայի հայտարարությունները, հայտարարել է, որ բացի ՆԱՏՕ-ին չանդամակցելուց, Ռուսաստանը 2022 թվականի գարնանը կայացած բանակցություններում պահանջել է Ուկրաինայից Ղրիմը ճանաչել ռուսական, ճանաչել Դոնբասի հանրապետությունների անկախությունը և նաև առաջ քաշել «հումանիտար պահանջների մեծ շարք»[17][18]։

Բանակցային գործընթացի վիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանի կողմից ուկրաինական շրջանների բռնակցումից հետո նախագահ Զելենսկին գործի է դրել Ազգային անվտանգության և պաշտպանության խորհրդի որոշումը, որը ենթադրում էր Վլադիմիր Պուտինի հետ բանակցություններ վարելու անհնարինությունը[19]։ Նոյեմբերի սկզբին Զելենսկին մեղմացրել է այն դիրքորոշումը, որը Politico-ի լրագրողները կապում էին ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմի պնդումների հետ[20]։ Զելենսկին հայտարարել է իրական բանակցությունների պատրաստակամության մասին և նշել խաղաղության պայմանները՝ երկրի տարածքային ամբողջականության վերականգնում, ՄԱԿ-ի կանոնադրության պահպանում, փոխհատուցումներ, պատիժ յուրաքանչյուր ռազմական հանցագործի համար և երաշխիքներ, որ Ուկրաինայի վրա հարձակումը չի կրկնվի (ինչը Լոս Անջելես Թայմսը անվանել է պայմաններ, որոնց Ռուսաստանը ակնհայտորեն չի համաձայնվի)[21][22]։

Կողմերի դիրքորոշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուկրաինա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

G20-ի գագաթնաժողովի մասնակիցների առջև տեսակապի միջոցով ելույթի ընթացքում Վոլոդիմիր Զելենսկին ներկայացրել է «խաղաղության բանաձևը»՝ ռուս-ուկրաինական պատերազմի ավարտի պայմանների իր տեսլականը։ Դա Ուկրաինայի ճառագայթային, միջուկային, պարենային և էներգետիկ անվտանգության ապահովումն է, բոլոր ռազմագերիների փոխանակումը և արտաքսվածների վերադարձը, Ուկրաինայի տարածքային ամբողջականության վերականգնումը, ուկրաինական տարածքներից ռուսական զորքերի դուրսբերումը, նոր էսկալացիա թույլ չտալը, Ուկրաինայի դեմ Ռուսաստանի հանցագործությունների հետաքննության հատուկ տրիբունալի ստեղծումը, ինչպես նաև պատերազմի ընթացքում երկրին հասցված վնասի փոխհատուցման մեխանիզմի մշակումը[23][24][25]։

Ուկրաինան, ինչպես նաև ԱՄՆ-ն և ԵՄ երկրները, փոխհամաձայնություն ունեն, որ Ռուսաստանը չպետք է ընդլայնվի ուկրաինական տարածքների հաշվին (ի թիվս այլ պատճառների, դա հակասում է ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը)։ Ընդ որում, եթե 2022 թվականի մարտին կայացած բանակցությունների ընթացքում Ուկրաինան պատրաստ էր քննարկել փետրվարի 24-ի սահմաններին վերադառնալու հարցը, ապա ավելի ուշ հռետորաբանությունը փոխվել է, և ուկրաինացի պաշտոնյաները սկսել են խոսել 1991 թվականի սահմաններին վերադառնալու մասին, ներառյալ Ղրիմը[26]։

Ուկրաինան և նրա դաշնակիցները թերահավատորեն էին վերաբերվում Ռուսաստանի իշխանությունների՝ բանակցություններին պատրաստ լինելու մասին հայտարարություններին և նշում, որ Ռուսաստանը պնդել է բանակցային գործընթացի և ռազմական գործողությունների ընդմիջման վրա՝ պահուստները լրացնելու և նոր հարձակում նախապատրաստելու համար ժամանակ շահելու նպատակով[26][27]։

Ռուսաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանը երբեք հրապարակայնորեն չի նշել ներխուժման կոնկրետ նպատակները կամ բանակցային դիրքորոշումը։ Ցանկացած բանակցությունների առանցքային պայմանը, որն ամեն անգամ հնչեցրել են Ռուսաստանի ներկայացուցիչները, նրա համար գրավված տարածքների ճանաչումն էր։ Այսպիսով, 2022 թվականի սեպտեմբերին Ռուսաստանի իշխանությունները փորձել են ստեղծել fait accompli (տեղի ունեցած փաստ)՝ բռնակցելով Ուկրաինայի տարածքների մի մասը (ներառյալ այն տարածքները, որոնք իրականում չեն վերահսկում) և պնդելով, որ դրանք այլևս չեն կարող բանակցությունների առարկա լինել[28]։

Ընդ որում, դիտորդները նշել են, որ տարածքային հարցը խիստ սահմանափակում էր Ռուսաստանի դիվանագիտական մանևրի համար տարածությունը. նույնիսկ 2022 թվականի փետրվարի 24-ի դրությամբ սահմաններին վերադառնալը կընկալվեր որպես պարտություն և իր հետևից կբերեր Ղրիմն Ուկրաինային վերադարձնելու վտանգ[26]։

2023 թվականի դեկտեմբերի 20-ին Ռուսաստանի նախագահի ներկայացուցիչ Դմիտրի Պեսկովը բանակցությունների թեման Ռուսաստանի համար ոչ ակտուալ է անվանել։ Նա նշել է, որ խաղաղ բանակցությունների հնարավորությունը բաց է թողնվել այն ճնշման պատճառով, որը Մեծ Բրիտանիան գործադրել է Ուկրաինայի վրա, որպեսզի վերջինս հրաժարվի 2022 թվականին Խաղաղության համաձայնագրի նախագծից։ Նրա խոսքով՝ դրանից հետո խաղաղ բանակցությունների նախադրյալներ չկային, հատկապես այն բանից հետո, երբ Ուկրաինան իր կողմից օրենսդրորեն արգելել է դրանք[29]։

Առանձին պայմանավորվածություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդասիրական միջանցքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խաղաղ բնակիչների տարհանման և շփման գծին վտանգավոր մերձակա շրջաններ օգնություն մատակարարելու մարդասիրական միջանցքների քննարկումն ընթացել է Գոմելում պատվիրակությունների առաջին հանդիպումից հետո։ Այդ պահին կողմերը սկզբունքային համաձայնության են եկել, սակայն հումանիտար միջանցքների կոնկրետ պայմաններն ու ձևաչափը չեն համաձայնեցվել։ Դրա պատճառով պլանավորված տարհանումները բազմիցս խափանվել են, և կողմերը միմյանց մեղադրել են պայմանավորվածությունները խախտելու մեջ։ Մարտի կեսերին Ռուսաստանն ու Ուկրաինան կարողացել են կարգավորել հումանիտար միջանցքների աշխատանքը ռազմական գործողությունների գոտում հայտնված բոլոր ոլորտներում, թեև մի շարք դեպքերում ռուսական կողմը հրաժարվել է համաձայնեցնել Ուկրաինայի առաջարկած տարբերակները[6][12]։

Սևծովյան հացահատիկի նախաձեռնություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Սևծովյան հացահատիկի նախաձեռնություն
Հացահատիկի արտահանման բանակցությունների մասնակիցները

Ներխուժման սկզբից ի վեր բանակցությունների առանցքային թեմաներից մեկը Ռուսաստանի կողմից արգելափակված Ուկրաինայի Սևծովյան նավահանգիստներից պարենային արտահանման վերականգնումն էր՝ հացահատիկի համաշխարհային գների իջեցման և գլոբալ պարենային անվտանգության ապահովման համար։ Բանակցություններում որպես միջնորդ հանդես են եկել ՄԱԿ-ը և Թուրքիան։ Ի սկզբանե Ռուսաստանը բազմաթիվ պայմաններ էր դնում, այդ թվում՝ սեփական ոչ պարենային արտահանման և ֆինանսական հատվածի դեմ պատժամիջոցների չեղարկում և Ուկրաինական նավահանգիստների ականազերծում։ Վերջին կետն Ուկրաինայի համար սկզբունքային նշանակություն ուներ, քանի որ վտանգի տակ էր դնում նավահանգստային քաղաքների անվտանգությունը, սակայն իշխանությունները պատրաստ էին փոխզիջումների հականավային սպառազինության մատակարարման դեպքում[13][30]։

2022 թվականի հուլիսին կողմերին հաջողվել է պայմանավորվածություններ ձեռք բերել ՄԱԿ-ի առաջարկած փոխադրվող բեռների նկատմամբ համատեղ վերահսկողության մոդելի հիման վրա[13]։ Հուլիսի 13-ին Ուկրաինան, Ռուսաստանը, Թուրքիան և ՄԱԿ-ը Ստամբուլում անցկացրեցին ուղիղ բանակցություններ[31], իսկ հուլիսի 22-ին ստորագրվեց Սևծովյան հացահատիկային նախաձեռնությունը՝ երկու առանձին համաձայնագիր Թուրքիայի և ՄԱԿ-ի հետ, որոնք առանձին ստորագրվեցին Ուկրաինայի և Ռուսաստանի կողմից[32]։ Փաստաթղթերի տակ իրենց ստորագրություններն են դրել Ուկրաինայի ենթակառուցվածքների նախարար Ալեքսանդր Կուբրակովը, Ռուսաստանի պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն, Թուրքիայի պաշտպանության նախարար Հուլուսի Աքարը և ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիու Գուտերեշը[33]։

Հացահատիկի գործարքի կնքման հաջորդ օրը Ռուսաստանը հրթիռային հարված է հասցրել Օդեսայի նավահանգստին՝ վնասելով նավահանգստային ենթակառուցվածքը[34]։ Ռուսաստանի իշխանությունները սկզբում հերքել են մասնակցությունը[35], իսկ հետո հայտարարել, որ հարձակման թիրախը «ռազմական օբյեկտներն են»՝ օրինական թիրախներ՝ անկախ նախկինում ստորագրված փաստաթղթերից[36][37]։ Ուկրաինական կողմը հարձակումը գնահատել է որպես ցուցադրական ժեստ՝ ուղղված Թուրքիայի և ՄԱԿ-ի դեմ՝ որպես գործարքի երաշխավոր։ Չնայած հարձակմանը՝ 2022 թվականի օգոստոսի 1-ին ուկրաինական հացահատիկով բեռնված առաջին նավը դուրս եկավ Օդեսայի նավահանգստից՝ Սևծովյան հացահատիկային նախաձեռնության շրջանակներում[32][38][39]։

Հայրենադարձություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2023 թվականի հունվարին Ռուսաստանի մարդու իրավունքների հանձնակատար Տատյանա Մոսկալկովան և նրա ուկրաինացի գործընկեր Դմիտրի Լուբինեցը Թուրքիայում մի քանի փուլ բանակցություններ են անցկացրել պահվող քաղաքացիական անձանց հայրենիք վերադարձնելու (և ռազմագերիների փոխանակման) վերաբերյալ։ Նրանց թվում են 2014 թվականից հետո Ղրիմում և Դոնեցկի ու Լուգանսկի մարզի օկուպացված տարածքներում ձերբակալվածները. ուկրաինական կողմը հայտնել է իրեն հայտնի 377 կալանավորների, ինչպես նաև 158 ուկրաինացիների մասին (նրանցից շատերը Ղրիմի թաթարներ են), որոնց Ռուսաստանը պահել է որպես քաղաքական բանտարկյալներ[40]։

Հունվարի 18-ին ռազմագերիների հետ վարվելու հարցերով համակարգող շտաբը հայտնել է հատուկ նախագծի մեկնարկի մասին, որի շրջանակներում ուկրաինացիները կկարողանան հայտնել պատերազմի ընթացքում կորած հարազատների և մտերիմների մասին. այդ տվյալների հետ համատեղ կաշխատեն Ուկրաինայի և Ռուսաստանի մարդու իրավունքների հանձնակատարները։ Ավելի վաղ այդ գործընթացում որպես միջնորդ հանդես էր գալիս Կարմիր Խաչի Միջազգային Կոմիտեն։ Բանակցությունները շարունակվել են տեսակապով՝ թուրքական կողմի միջնորդությամբ[40]։

Անավարտ բանակցություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զապորոժիեի ատոմակայանում ճգնաժամի լուծում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԳԱՏԷ-ն հանդես է եկել որպես Զապորոժիեի ԱԷԿ-ի շուրջ ճգնաժամի կարգավորման միջնորդ՝ հանդես գալով կայանի շուրջ ապառազմականացված գոտու ստեղծման օգտին, որպեսզի նվազագույնի հասցվի տեխնածին աղետի վտանգը[2]։ ՄԱԳԱՏԷ-ի ղեկավար Ռաֆայել Գրոսին այցելել է Կիև՝ նախագահ Զելենսկու հետ հանդիպելու և Մոսկվայում Ռուսաստանի ղեկավարության հետ շփվելու համար։ Ճգնաժամի լուծման համար խոչընդոտ էր ռուսական կողմի դիրքորոշումը, որը հրաժարվում էր կայանի ապառազմականացումից՝ դրա անվտանգությունն ապահովելու պատրվակով[41]։

2022 թվականի դեկտեմբերին Ուկրաինայի էներգետիկայի նախարար Գերման Գլուշչենկոն հայտնել է պահակետի զինվորներին Ռոսգվարդիայի ծառայողներով փոխարինելու Ռուսաստանի պատրաստակամության մասին։ Սակայն Ուկրաինան պնդել է, որ այն ամբողջությամբ ապառազմականացվի ուկրաինական օպերատորի՝ «Էներգոատոմի» կառավարմանը վերադարձնելու համար։ 2023 թվականի հունվարին «Ռոսատոմի» ղեկավարի խորհրդական Ռենատ Կարչաան բանակցություններում առաջընթացի բացակայությունն արդարացրել է ԱԷԿ-ի շրջանում անվտանգ գոտու աշխատանքի համաձայնեցված մեխանիզմի անհրաժեշտությամբ[42]։

Ռուսական պարարտանյութերի արտահանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուկրաինա ռուսական ներխուժման հետևանքներից մեկը եղել է Տոլյատի-Օդեսա խողովակաշարով դեպի Աֆրիկայի և Ասիայի երկրներ ռուսական արտահանման կարևոր բաղադրիչ ամոնիակի պոմպակայանի դադարեցումը։ 2022 թվականի նոյեմբերի 17-ին Reuters-ը հայտնել է Ուկրաինայի և Ռուսաստանի բանակցությունների մասին՝ ռուսական ամոնիակի արտահանման վերսկսման թեմայով, որոնք տեղի են ունեցել Աբու Դաբիում ԱՄԷ-ի միջնորդությամբ, բայց առանց ՄԱԿ-ի մասնակցության՝ Ուկրաինայից հացահատիկի արտահանման համաձայնագրի մասնակից։ Ինչպես ավելի վաղ, Ուկրաինան նույնպես ուկրաինացի ռազմագերիների ազատ արձակումը պայման էր դրել ամոնիակ խողովակաշարի գործարկման համար[43][44]։ 2022 թվականի դեկտեմբերին ՄԱԿ-ի մարդասիրական օգնության հարցերով համակարգողը հայտնել էր, որ կողմերը մոտ են եղել համաձայնագրին[45]։

Նա շահագրգռված էր Ռուսաստանից Սևծովյան նավահանգիստներով ամոնիակի մատակարարումների վերսկսմամբ, որպեսզի ավելացնի առաջարկը, իջեցնի գները և մեղմացնի պարենային անվտանգության հետ կապված խնդիրները[46]։ Սակայն 2022 թվականի աշնանից սկսած բնական գազի գների նորմալացման և համեմատաբար ցածր պահանջարկի ֆոնին շուկայի գերհագեցման ֆոնին պարարտանյութերի գները նվազել են մինչև 2021 թվականի մակարդակ և շարունակել են նվազել[47]։

Գնահատականներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չարլզ Կուպչանի կարծիքով՝ 2022 թվականի հունիսի 15-ի դրությամբ պատերազմի լավագույն արդյունքը բանակցություններն էին, քանի որ Ուկրաինան չուներ բոլոր տարածքների դեօկուպացիայի հնարավորություններ, իսկ պատերազմի շարունակությունը բացասական ազդեցություն է ունեցել համաշխարհային տնտեսության վրա։ Կուպչանը կարծում էր, որ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմին անհրաժեշտ է եղել դադարեցնել կտրուկ հայտարարություններ անելը, որոնք փոքրացրել է բանակցությունների հնարավորությունները[48]։

2022 թվականի հոկտեմբերի 7-ին Գիդեոն Ռահմանը գրել է ռազմական գործողություններին զուգահեռ դիվանագիտական բանակցություններ վարելու անհրաժեշտության մասին, այլ ոչ թե դրանք այլընտրանք համարելու մասին[49][50]։

2022 թվականի նոյեմբերի 22-ին միջազգային հարաբերությունների փորձագետ Դմիտրի Ֆրոլովը փաստել է, որ երկու կողմերն էլ իրական շահագրգռվածություն չունեն պատերազմի դիվանագիտական լուծման հարցում՝ նշելով, որ Ռուսաստանի տեղեկատվական արշավը՝ Ուկրաինայի իշխանությունների՝ որպես խաղաղ լուծումից հրաժարված կողմի իմիջի ձևավորման վերաբերյալ, արդյունք է տվել[26]։

Rand Corp վերլուծական ընկերության գնահատմամբ՝ որքան երկար շարունակվի պատերազմը, այնքան մեծ կլինի էսկալացիայի հավանականությունը, որը կարող է հանգեցնել Ռուսաստանի և ՆԱՏՕ-ի ուղղակի հակամարտության, ինչպես նաև Ռուսաստանի կողմից միջուկային զենքի կիրառման։ Վերլուծաբանների կարծիքով՝ արևմտյան տերությունները պետք է ավելի շատ ջանքեր գործադրեն պատերազմող կողմերին բանակցությունների մղելու համար[51]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Елизавета Фохт, Святослав Хоменко (2022 թ․ դեկտեմբերի 9). «"Спрос на перемирие" или "розовая мечта": возможны ли сейчас переговоры России и Украины?». BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 20-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 «Ukraine-Russia Ceasefire Negotiations: Chapter V». Parley Policy Initiative. 2022 թ․ հոկտեմբերի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  3. ↑ Dmytro Kuleba (2023 թ․ հունվարի 24). «Opinion: How Not to Negotiate with Russia». Politico. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 25-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Sabine Fischer (2022). «Peace Talks Between Russia and Ukraine: Mission Impossible». Stiftung Wissenschaft und Politik. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  5. ↑ «Москва передала США проект договора о нерасширении НАТО на восток. Украина упоминается отдельно». BBC. 2021 թ․ դեկտեմբերի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ փետրվարի 28-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 20-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 «Ukraine-Russia Ceasefire Negotiations: Chapter I». Parley Policy Initiative. 2022 թ․ մայիսի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 20-ին.
  7. ↑ «Делегации России и Украины провели переговоры на белорусской границе». BBC News Русская служба (ռուսերեն). 2022 թ․ փետրվարի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  8. ↑ «Третий раунд переговоров Украина – Россия: гуманитарные коридоры и логистика». ГОЛОС АМЕРИКИ (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 ««Мирные инициативы Абрамовича сейчас просто бессмысленны. Это капля в море войны». Рассказываем о (неутешительных) перспективах переговоров Москвы и Киева». Meduza. 2023 թ․ փետրվարի 19. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 20-ին.
  10. ↑ «Переговоры России и Украины: стороны договорились о гуманитарных коридорах». BBC News Русская служба. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 3-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 Елизавета Фохт, Святослав Хоменко (2022 թ․ ապրիլի 27). «Война отдельно, переговоры отдельно. Что происходит в диалоге между Украиной и Россией». BBC. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ փետրվարի 28-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 «Ukraine-Russia Ceasefire Negotiations: Chapter II». Parley Policy Initiative. 2022 թ․ մայիսի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 «Ukraine-Russia Ceasefire Negotiations: Chapter III». Parley Policy Initiative. 2022 թ․ հուլիսի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  14. ↑ ««Мяч на их стороне полностью». Владимир Мединский заявил, что переговоры заморожены по инициативе Украины». Meduza (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 22-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 23-ին.
  15. ↑ «Давид Арахамия: в Донбассе ежедневно погибают или получают ранения до тысячи украинских солдат». Meduza (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 16-ին.
  16. ↑ «Кремль предлагал Украине прекратить войну — в обмен на её отказ от вступления в НАТО Это заявил Давид Арахамия — глава украинской делегации на переговорах с РФ весной 2022 года. Российской пропаганде такая версия очень понравилась». Meduza (ռուսերեն). Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 27-ին.
  17. ↑ Мединский рассказал о требованиях России к Украине на переговорах в 2022 году
  18. ↑ Мединский заявил, что РФ никогда не имела цели завоевания Украины
  19. ↑ «Зеленский подписал указ об отказе от переговоров с Путиным. В Кремле ответили, что «дождутся будущего президента Украины»». Meduza (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  20. ↑ Alexander Ward. «Biden admin nudge led Ukraine to drop Putin condition for peace talks». POLITICO (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  21. ↑ Chloe Folmar (2022 թ․ նոյեմբերի 8). «Zelensky only open to 'genuine peace negotiations' with Russia». The Hill (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  22. ↑ «Zelensky says peace talks with Russia are possible, but on Ukraine's terms». Los Angeles Times (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ նոյեմբերի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  23. ↑ «"Настало время, когда война должна и может быть остановлена". Зеленский выступил на саммите G20». BBC News Русская служба. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
  24. ↑ Бурноc, Тарас. «Зеленский назвал десять пунктов, которые приведут к реальному миру». ГОЛОС АМЕРИКИ. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  25. ↑ «Лавров: Россия не будет вести переговоры с Украиной по «формуле мира»». Meduza. 2022 թ․ դեկտեմբերի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 24-ին.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 Владимир Фролов (2022 թ․ նոյեմբերի 22). «Игра в имитацию. Что мешает Москве и Киеву начать переговоры». Carnegie Endowment for International Peace. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 25-ին.
  27. ↑ Volodymyr Zelensky’s chief of staff on how to end war in Ukraine // The Economist. — ISSN 0013-0613. Архивировано из первоисточника 15 Դեկտեմբերի 2022.
  28. ↑ Connor Echols (2022 թ․ հոկտեմբերի 7). «Diplomacy Watch: Calls for negotiations grow as Russia threatens nuclear use». Responsible Strategist. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  29. ↑ Gleb Stolyarov; Guy Faulconbridge Kremlin says there is no basis for peace negotiations with Ukraine // Reuters. — 2023.
  30. ↑ «Ukraine Cautious as Turkey, Russia Push Black Sea Grain Deal». Bloomberg.com. 2022 թ․ հունիսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 7-ին.
  31. ↑ «Турция, Россия, Украина и ООН начали встречу по экспорту зерна». Главные новости Казахстана - Tengrinews.kz (ռուսերեն). 2022 թ․ հուլիսի 13. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 14-ին.
  32. ↑ 32,0 32,1 «Ukraine-Russia Ceasefire Negotiations: Chapter IV». Parley Policy Initiative. 2022 թ․ օգոստոսի 21. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  33. ↑ «Подписано соглашение об экспорте зерна из Украины – DW – 22.07.2022». dw.com (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  34. ↑ «Росіяни вдарили по Одеському порту». BBC News Україна. 2022 թ․ հուլիսի 23.
  35. ↑ «Война России против Украины: удар по порту Одессы спустя менее суток после подписания соглашения об экспорте зерна». BBC News Русская служба (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 23-ին.
  36. ↑ «Russia says strike on Ukrainian port hit military targets». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 25-ին.
  37. ↑ ««Нет ничего, что запрещало бы нам продолжать спецоперацию». Сергей Лавров — об ударе по порту Одессы после договоренностей по зерну». Meduza (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 26-ին.
  38. ↑ «СМИ: первое судно с зерном покинуло порт украинский порт». K-News (ռուսերեն). 2022 թ․ օգոստոսի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 1-ին.
  39. ↑ «Украина: ещё три судна с зерном готовы к отплытию». euronews (ռուսերեն). 2022 թ․ օգոստոսի 5. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 5-ին.
  40. ↑ 40,0 40,1 «Tracking Ukraine-Russia Ceasefire Negotiations». Parley Policy Initiative. 2023 թ․ փետրվարի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  41. ↑ «Ukraine-Russia Ceasefire Negotiations: Chapter VI». Parley Policy Initiative. 2022 թ․ դեկտեմբերի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 20-ին.
  42. ↑ «Tracking Ukraine-Russia Ceasefire Negotiations». Parley Policy Initiative. 2023 թ․ փետրվարի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 20-ին.
  43. ↑ «Рейтер сообщил о переговорах России и Украины по пленным и аммиаку». BBC. 2022 թ․ նոյեմբերի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2032 թ․ մարտի 23-ին.
  44. ↑ Yaakoubi, Aziz El (2022 թ․ նոյեմբերի 24). «Exclusive: Russians, Ukrainians met in UAE to discuss prisoner swap, ammonia, sources say». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 25-ին.
  45. ↑ «В ООН заявили о возможности скорого соглашения об экспорте российского аммиака». Голос Америки. 2022 թ․ դեկտեմբերի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 23-ին.
  46. ↑ «Киев и Москва провели секретные переговоры, пока обсуждают только аммиак и обмен пленными». The Insider. 2022 թ․ նոյեմբերի 25. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 24-ին.
  47. ↑ Dr. Olaf Zinke (2023 թ․ մարտի 14). «Düngerpreise massiv unter Druck – Niemand will Dünger kaufen». agraheute. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 24-ին.
  48. ↑ Charles A. Kupchan (2022 թ․ հունիսի 15). «Opinion: Negotiating to End the Ukraine War Isn't Appeasement». POLITICO (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 22-ին.
  49. ↑ «Analysis: The uncomfortable need to talk about diplomacy with Russia». Washington Post. 0190-8286. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  50. ↑ «Diplomacy should not be a dirty word in the Ukraine war». Financial Times. 2022 թ․ հոկտեմբերի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  51. ↑ «Analysis | The argument for why the West should change course on Ukraine». Washington Post. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 3-ին.

\

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բանակցություններ Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև (2022 թվականից)» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բանակցություններ_Ուկրաինայի_և_Ռուսաստանի_միջև_(2022_թվականից)&oldid=9793852» էջից