Արեգ (աստված)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Արեգից)
Սա Արեգ աստծու մասին հոդված է, արեգակնային համակարգի աստղի համար տես՝ Արև
Արեգ
Տեսակարևի աստված
ԴիցաբանությունՀայկական դիցաբանություն
Սեռարական

Արեգ (կամ Արեգակ), հեթանոս հայերի արևի պաշտամունքը մարմնավորող աստված։ Սկզբում արևը պաշտվել է իր բնական տեսքով, որպես կյանքի առաջացման ու գոյության նախապայման, լույսի ու ջերմության աղբյուր։ Հետագայում, երբ պաշտվող լուսատուները մարդակերպություն են ստացել, Արեգը դիտվել է իբրև արական մարդակերպ աստված։

Արևի պաշտամունքը կրել է համընդհանուր բնույթ և տարբեր ժողովուրդներ մարմնավորել են տարբեր աստվածների կերպարներում. հայերը՝ Արեգի, պարսիկները (հետագայում նաև հայերը)՝ Միհրի, հույները՝ Հելիոսի։ Արեգի պաշտամունքային առանձնահատկությունները և արտաքին նկարագիրը հայտնի չեն։ Սակայն հայտնի է, որ ունեցել է համահայկական բնույթ, եղել սիրված աստվածներից մեկը։ Ենթադրվում է, որ արևապաշտության որոշ հետքեր հայոց մեջ գոյատևել են ավելի երկար, նույնիսկ ետքրիստոնեական շրջանում և դրսևորվել են արևորդիների գոյությամբ։ Ըստ Մովսես Խորենացու, Արեգի և Լուսնի արձաններ են կանգնեցված եղել Արմավիրում, Վաղարշակ թագավորի կառուցած մեհյանում։ Հայկական մի առասպելի համաձայն Արեգի ննջարանը և ոսկյա անկողինը գտնվում է Վանա լճի հատակին։ Մի շարք տեղանուններ կապվում են Արեգի անվան հետ. Տարոնում՝ Արեգակածագ բլուրը, Սյունիքում՝ Արևիկ գավառը։ Արեգի անունն էին կրում հայոց հին տոմարի ութերորդ կամ գարնան օրհավասարի ամիսը և ամիսների առաջին օրերը։ Հետագայում Արեգը նույնացվել է Տիրի և ապա Միհրի հետ։ Ոմանք Արեգին նույնացնում են Վահագնի հետ։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 18