«Ռյուգեն»–ի խմբագրումների տարբերություն
ավելացվեց Կատեգորիա:Գերմանիայի կղզիներ ՀոթՔաթ գործիքով |
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589) |
||
Տող 37. | Տող 37. | ||
|վիքիպահեստ = |
|վիքիպահեստ = |
||
}} |
}} |
||
'''Ռյուգեն''' ({{lang-de|Rügen}}, {{lang-lat|Rugia}}, {{lang-pl|Rugia}}), կղզի [[Բալթիկ ծով]]ում` Հիդենզե կղզուց |
'''Ռյուգեն''' ({{lang-de|Rügen}}, {{lang-lat|Rugia}}, {{lang-pl|Rugia}}), կղզի [[Բալթիկ ծով]]ում` Հիդենզե կղզուց արևելք։ [[Գերմանիա]]յի ամենամեծ կղզին է (ընդհանուր մակերեսը` 926 կմ²)։ Մտնում է Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասի կազմի մեջ։ Բնակչությունը 77.000 մարդ է։ |
||
== Անվան ծագումնաբանություն == |
== Անվան ծագումնաբանություն == |
||
''Ռյուգեն'' (Rügen) տեղանունը, վարկածներից մեկի համաձայն, ծագում է գերմանական ''ռուգի'' ցեղի անունից, որ կղզում բնակություն է հաստատել մինչ սլավոնացիների հայտնվելը<ref>''Ганина Н. А.'' Остров Рюген: к основам взаимодействия культур и языков // Атлантика: Записки по исторической поэтике. — М.: Московский гуманитарный университет, 2011. — С. 18.</ref> |
''Ռյուգեն'' (Rügen) տեղանունը, վարկածներից մեկի համաձայն, ծագում է գերմանական ''ռուգի'' ցեղի անունից, որ կղզում բնակություն է հաստատել մինչ սլավոնացիների հայտնվելը<ref>''Ганина Н. А.'' Остров Рюген: к основам взаимодействия культур и языков // Атлантика: Записки по исторической поэтике. — М.: Московский гуманитарный университет, 2011. — С. 18.</ref>։ Գերմանական և սլավոնական անվանումների հնչյունային տարբերությունը բացատրվում է g / j հնչյունների արտասանական տարբերությամբ։ Մեկ այլ վարկածի համաձայն` անվանումը ծագում է կղզում ապրած ''ռույանե'' (Rujanen) ցեղախմբի անունից<ref>[[Адам Бременский]]: [[Деяния архиепископов Гамбургской церкви]]. [http://www.vostlit.info/Texts/rus/adam_br/frameadam_buch4.htm Книга IV. Описание северных островов.]</ref>։ Ցեղախմբի ներկայացուցիչները Արկոնա հրվանդանում կառուցել են պատերազմի ու հաղթանակի աստված Սվյատովիտին նվիրված սրբավայր։ Գերմանացի հոգևորական Հերբորդը «Զրույց Օտտո Բամբերգցու կյանքի մասին» գրքում Ռյուգենն անվանել է ''Վերանիա'' (Verania), իսկ նրա բնակիչներին` ամենաբարբարոս ցեղը<ref>Herbordi Dialogue de Ottone episcopo Bambergensi, Bibhotheca rerum Germanicarum, ed Ph Jaffe, t 5, Berlin, 1869. (Глава 11 "De Verania insula et gente barbarissima ")</ref>։ |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
Տող 49. | Տող 49. | ||
== Աշխարհագրություն == |
== Աշխարհագրություն == |
||
[[Պատկեր:CapeArkonaLighthouses.jpg|250px|մինի|ձախից|Հին և նոր փարոսները]] |
[[Պատկեր:CapeArkonaLighthouses.jpg|250px|մինի|ձախից|Հին և նոր փարոսները]] |
||
Կղզու ափերը կտրատված են, ինչի հետևանքով բազմաթիվ ծոցեր, ծովախորշեր, հրվանդաններ ու թերակղզիներ են |
Կղզու ափերը կտրատված են, ինչի հետևանքով բազմաթիվ ծոցեր, ծովախորշեր, հրվանդաններ ու թերակղզիներ են գոյացել։ Ռյուգենի հարավային ափը ձգվում է մինչև Պոմերանիայի ափերը։ Կղզու լայնությունը հարավում հասնում է 41 կմ-ի, առավել ձգվածությունը հյուսիսից հարավ 52 կմ է։ |
||
Կղզու հյուսիսարևելյան մասում` Յասմունդ (Jasmund) թերակղզում, գտնվում է համանուն ազգային պարկը` 3.000 հա |
Կղզու հյուսիսարևելյան մասում` Յասմունդ (Jasmund) թերակղզում, գտնվում է համանուն ազգային պարկը` 3.000 հա մակերեսով։ Այն հիմնադրվել է 1990 թվականին։ Յասմունդի առավել հայտնի խորհրդանիշը կավճե ժայռերն են, մասնավորապես` ''Արքայական գահը'' (Königsstuhl)` 118 մ բարձրությամբ։ Ռյուգենի ամենաբարձր կետը Պիկբերգն է` (Piekberg) 161 մ։ |
||
=== Արկոնա հրվանդան === |
=== Արկոնա հրվանդան === |
||
Վիտով թերակղզում գտնվող Արկոնա հրվանդանը կղզու հյուսիսային ծայրամասն |
Վիտով թերակղզում գտնվող Արկոնա հրվանդանը կղզու հյուսիսային ծայրամասն է։ Այստեղ գտնվել է սլավոնական բնակավայր` ամրություններով ու եկեղեցիով, որ նվիրված է եղել Սվյատովիտ աստծուն։ Բնակավայրի գտնվելու տեղը մասամբ անցել է ջրի տակ, բայց պահպանվել են հողաշերտերը։ |
||
Նախկին քաղաքից արևմուտք 1826-1827 թվականներին [[Կարլ Ֆրիդրիխ Շինկել]]ի նախագծով կառուցվել է [[փարոս]], որ ամենահինն է Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա |
Նախկին քաղաքից արևմուտք 1826-1827 թվականներին [[Կարլ Ֆրիդրիխ Շինկել]]ի նախագծով կառուցվել է [[փարոս]], որ ամենահինն է Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասում։ Ներկայումս այնտեղ ցուցադրվում է թանգարանային հավաքածու։ Հետագայում` 1902 թվականին, կառուցվել է 36 մ բարձրությամբ մեկ այլ փարոս, որը գործում է մինչ օրս<ref name="Prora">''Bernd Wuelitzer ''Meklenburg-Vorpommern-DuMont Reiseverlag,Köln 2004. ISBN 3-7701-3849-X</ref>։ |
||
== Պատմական տեղեկություններ == |
== Պատմական տեղեկություններ == |
||
[[Պատկեր:Hügelgrab Rügen.JPG|250px|մինի|Դամբարանաթումբ Ռյուգենում]] |
[[Պատկեր:Hügelgrab Rügen.JPG|250px|մինի|Դամբարանաթումբ Ռյուգենում]] |
||
Հնագիտական գտածոները վկայում են, որ կղզին բնակեցված է եղել դեռևս [[քարե դար]] |
Հնագիտական գտածոները վկայում են, որ կղզին բնակեցված է եղել դեռևս [[քարե դար]]ում։ Կղզու ողջ տարածքով սփռված են դամբարանաթմբեր և զոհաքարեր։ |
||
Կղզին և նրանում հայտնաբերված Արկոնա տաճարի մնացորդները հետազոտությունների հարուստ նյութ են հնագետների |
Կղզին և նրանում հայտնաբերված Արկոնա տաճարի մնացորդները հետազոտությունների հարուստ նյութ են հնագետների համար։ Կղզում բնակվել են ռուգի կամ ռույանե ցեղախմբերը։ Մինչև [[14-րդ դար]]ը կղզին ավելի ընդարձակ է եղել, քան ներկայումս։ Քարտեզագիր [[Գերհարդ Մերկատոր]]ը իր «Քարտեզագրություն» աշխատության մեջ գրել է. «Կղզին [Ռյուգեն] հին ժամանակներում ավելի ընդարձակ է եղել, քան հիմա, Աստծո կամքով ջուրը ողողել է կղզին»։ |
||
Ռույանների հիմնական զբաղմունքը եղել է անասնապահությունը, ձկնորսությունը, |
Ռույանների հիմնական զբաղմունքը եղել է անասնապահությունը, ձկնորսությունը, հողագործությունը։ Նրանք առևտրական կապեր են հաստատել [[Սկանդինավիա]]յի ու [[Մերձբալթիկա]]յի հետ, ինչպես նաև ռազմարշավներ են կատարել, պատերազմներ են մղել իրենց հողատարածքը պահպանելու համար։ Այսպես` Դանիայի որոշ գավառներ մինչև Վալդեմար I արքայի կառավարումը (12-րդ դար) հարկատու են եղել ռույաններին, ինչը պատերազմի առիթ է հանդիսացել։ Սլավոնա-ռույանական իշխանությունը այնքան ազդեցիկ է եղել, որ ռույաններն իրենց ազդեցությունն են հաստատել [[Բալթիկ ծով]]ի նկատմամբ, որը երկար ժամանակ կոչվել է ''Ռուգերի ծով''։ |
||
[[Պատկեր:Kap Arcona.jpg|250px|մինի|ձախից|Սլավոնական քաղաքի ավերակների տեսարան փարոսից]] |
[[Պատկեր:Kap Arcona.jpg|250px|մինի|ձախից|Սլավոնական քաղաքի ավերակների տեսարան փարոսից]] |
||
Պատերազմների արդյունքում 1168 թվականին ռույանները կորցրել են իրենց անկախությունը, ավերվել են մայրաքաղաք Արկոնան և Սվյատովիտի |
Պատերազմների արդյունքում 1168 թվականին ռույանները կորցրել են իրենց անկախությունը, ավերվել են մայրաքաղաք Արկոնան և Սվյատովիտի սրբավայրը։ Դանիացի պատմագիրների վկայությամբ ռույանների արքա Յարոմիրը դառնում է դանիացի արքայի [[վասալ]]ը, իսկ կղզին` Ռոսկիլե եպիսկոպոսության մաս։ Այս շրջանին է վերաբերում առաջին անգամ ռույանների` բռնի քրիստոնեություն ընդունելը։ 1234 թվականին ռույանները թոթափում են դանիական լուծը` իրենց տարածքներն ընդարձակելով մինչև ներկայիս գերմանական Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասը։ Նրանք հիմնում են քաղաք, որը հայտնի է ''Շտրալզունդ'' անունով (Strzélowò): 1282 թվականին իշխան Վիսլավ II-ը Գերմանիայի արքա Ռուդոլֆ I-ի հետ կնքում է համաձայնագիր` ստանալով եգերմայստերի տիտղոս և Ռյուգենի տարածքի վերահսկման իրավունք։ Այնուհետև Ռյուգենի սլավոնացիները, գտնվելով գերմանական տարբեր կազմավորումներում, հետագա մի քանի դարերի ընթացքում աստիճանաբար կորցրին սլավոնական լեզուն, մշակույթը և ամբողջովին ձուլվեցին։ 1325 թվականին մահանում է ռույան վերջին իշխանը` Վիցլավ III-ը։ Սլավոնական ռույանական բարբառը վերջնականապես դադարում է գոյություն ունենալ [[16-րդ դար]]ում։ 1404 թվականին մահանում է Գուլիցինան, ով իր ամուսնու հետ Ռույանի վերջին բնակիչն էր, ով խոսում էր պոլաբյան սլավոներենով։ |
||
[[Պատկեր:Ruegen-kreidefelsen.jpg|250px|մինի|Ռյուգենի առափնյա մասը]] |
[[Պատկեր:Ruegen-kreidefelsen.jpg|250px|մինի|Ռյուգենի առափնյա մասը]] |
||
1325 թվականին արքայատոհմի ներկայացուցչի ամուսնության հետևանքով կղզին անցնում է Պոմերանիա-Վոլգաստ իշխանությանը, իսկ 1478 թվականին միացվում է |
1325 թվականին արքայատոհմի ներկայացուցչի ամուսնության հետևանքով կղզին անցնում է Պոմերանիա-Վոլգաստ իշխանությանը, իսկ 1478 թվականին միացվում է Պոմերանիային։ [[Վեստֆալյան հաշտություն|Վեստֆալյան հաշտության]] պայմանների համաձայն` Պոմերանիան Ռյուգենի հետ անցնում է Շվեդիային։ Հետագայում Բրանդենբուրգ-Պրուսիայի ուժեղացման հետ կղզին անցնում է Բրանդենբուրգին։ |
||
1807 թվականին [[Նապոլեոն]]ը նվաճում է Ռյուգենը, որը մինչև 1813 թվականը մնում է ֆրանսիացիների հսկողության |
1807 թվականին [[Նապոլեոն]]ը նվաճում է Ռյուգենը, որը մինչև 1813 թվականը մնում է ֆրանսիացիների հսկողության ներքո։ 1814 թվականին այն անցնում է Դանիային, իսկ 1815 թվականին` Պրուսիային որպես Նոր Առաջավոր Պոմերանիայի մաս։ |
||
Երկրորդ աշխարհամարտի վճռական փուլում 1945 թվականի մայիսի 4-ին գերմանական կայազորը կղզին առանց կռվի հանձնում է խորհրդային զորքերին<ref>В. А. Залгаллер [http://www.vestnik.com/issues/2001/0522/win/zalgaller.htm Быт войны]</ref> |
Երկրորդ աշխարհամարտի վճռական փուլում 1945 թվականի մայիսի 4-ին գերմանական կայազորը կղզին առանց կռվի հանձնում է խորհրդային զորքերին<ref>В. А. Залгаллер [http://www.vestnik.com/issues/2001/0522/win/zalgaller.htm Быт войны]</ref>։ |
||
Հետպատերազմական շրջանում կղզին պատկանել է ԳԴՀ-ին, իսկ խորհրդային զորքերը գերմանական զորքերի հետ Ռյուգենի տարածքում են եղել մինչև 1992 |
Հետպատերազմական շրջանում կղզին պատկանել է ԳԴՀ-ին, իսկ խորհրդային զորքերը գերմանական զորքերի հետ Ռյուգենի տարածքում են եղել մինչև 1992 թվականը։ |
||
== Վարչական պատկանելություն և բնակավայրեր == |
== Վարչական պատկանելություն և բնակավայրեր == |
||
[[Պատկեր:Mecklenburg-Vorpommern districts 2011 colored labeled.svg|250px|մինի|Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասի վարչական բաժանում]] |
[[Պատկեր:Mecklenburg-Vorpommern districts 2011 colored labeled.svg|250px|մինի|Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասի վարչական բաժանում]] |
||
Վարչական առումով կղզու տարածքը զբաղեցնում է Առաջավոր Պոմերանիա-Ռյուգեն վարչական շրջանը, որ մտնում է Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասի կազմի |
Վարչական առումով կղզու տարածքը զբաղեցնում է Առաջավոր Պոմերանիա-Ռյուգեն վարչական շրջանը, որ մտնում է Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասի կազմի մեջ։ |
||
Կղզում կա 4 շրջան (Ämter Bergen auf Rügen, West-Rügen, Nord-Rügen, Mönchgut-Granitz), որոնք ունեն 45 համայնքներ` քաղաքներ ու |
Կղզում կա 4 շրջան (Ämter Bergen auf Rügen, West-Rügen, Nord-Rügen, Mönchgut-Granitz), որոնք ունեն 45 համայնքներ` քաղաքներ ու ավաններ։ Ազատ քաղաքներ են Ռյուգենի Բերգեն, Զասնից, Պուտբուս, Գարց։ |
||
== Տնտեսություն == |
== Տնտեսություն == |
||
[[Պատկեր:Insel Rügen-Strand von Sellin.jpg|250px|մինի|ձախից|Կղզու առողջարաններից մեկը]] |
[[Պատկեր:Insel Rügen-Strand von Sellin.jpg|250px|մինի|ձախից|Կղզու առողջարաններից մեկը]] |
||
Ներկայումս կղզու եկամտի հիմնական աղբյուրը [[զբոսաշրջություն]]ն |
Ներկայումս կղզու եկամտի հիմնական աղբյուրը [[զբոսաշրջություն]]ն է։ Այն սկսել է զարգանալ [[18-րդ դար]]ում` Զագարդի հանքային աղբյուրների շնորհիվ։ [[19-րդ դար]]ում սկսեցին զարգանալ ծովային առողջարանները, օրինակ` Զասնիցը, իսկ ավելի ուշ` Բինցից մինչև Գյորեն հատվածը։ Զբոսաշրջիկների հիմնական զանգվածը կազմում էր «վերին միջին խավը»։ |
||
Բացի զբոսաշրջությունից` կղզում զարգացած են ձկնորսությունն ու |
Բացի զբոսաշրջությունից` կղզում զարգացած են ձկնորսությունն ու գյուղատնտեսությունը։ |
||
Ռյուգենը ավտոմոբիլային ու երկաթուղային կապով կապված է Գերմանիայի մայրցամաքային |
Ռյուգենը ավտոմոբիլային ու երկաթուղային կապով կապված է Գերմանիայի մայրցամաքային մասին։ Շտրալզունդ քաղաքի մոտ կառուցվել է Ռյուգենի կամուրջը` Շտրելազունդկվերունգը, որ բացվել է 2007 թվականի հոկտեմբերի 20-ին։ Այն Գերմանիայի ամենաերկար ավտոմոբիլային կամուրջն է (4104 մ)։ Արտաքնապես նման է [[Սան Ֆրանցիսկո]]յի [[Ոսկե Դարպասներ (կամուրջ)|Ոսկե դարպասներին]]։ Միջին թռիչքի մեծ բարձրության շնորհիվ (42 մ)` նրա տակով հանգիստ անցնում են ամենախոշոր նավերը։ |
||
Կղզու արևելյան ծայրամասում` Զասնից քաղաքի մոտ, գտնվում է երկաթուղային-նավահանգստային «Մուկրան» (Mukran) խոշոր համալիրը, որ նախկինում համարվում էր ԳԴՀ-ի և ԽՍՀՄ-ի «ծովային դարպասը» |
Կղզու արևելյան ծայրամասում` Զասնից քաղաքի մոտ, գտնվում է երկաթուղային-նավահանգստային «Մուկրան» (Mukran) խոշոր համալիրը, որ նախկինում համարվում էր ԳԴՀ-ի և ԽՍՀՄ-ի «ծովային դարպասը»։ Մուկրանը ծովային բեռնատար և մարդատար, երկաթուղային, ավտոմոբիլային գծերով կապված է [[Ռուսաստան]]ի, [[Դանիա]]յի, [[Լիտվա]]յի, [[Շվեդիա]]յի նավահանգիստներին։ |
||
== Ռյուգենի առողջարաններ == |
== Ռյուգենի առողջարաններ == |
||
[[Պատկեր:Caspar David Friedrich's Chalk Cliffs on Rügen.jpg|250px|մինի|[[Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ]], «Ռյուգենի կավճե ժայռերը»]] |
[[Պատկեր:Caspar David Friedrich's Chalk Cliffs on Rügen.jpg|250px|մինի|[[Կասպար Դավիդ Ֆրիդրիխ]], «Ռյուգենի կավճե ժայռերը»]] |
||
19-րդ դարի երկրորդ կեսին Ռյուգենում առողջավայրեր |
19-րդ դարի երկրորդ կեսին Ռյուգենում առողջավայրեր ձևավորվեցին։ Կղզու առավել հայտնի առողջարանը դարձավ ձկնորսական փոքրիկ գյուղը, որ 1870-1910 թվականների շրջանում զարգացավ` վերածվելով Բինց քաղաքի։ Այստեղ ճարտարապետ Օտտո Շպալդինգի նախագծով կառուցվեց առողջարան, որ անգլիական [[Բրայթոն]]ի մթնոլորտն էր հիշեցնում։ Մինչև [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ը այս կողմերում հանգստանալու էր գալիս տարեկան 10.000 մարդ։ Պատերազմից հետո` 1920-1930-ական թվականներին, Բինցում հավաքվում էր հասարակության սերուցքը։ |
||
Նացիզմի ժամանակաշրջանում պետական մակարդակով ստեղծվում է «Ուժ ուրախության միջոցով» կազմակերպությունը, որը առողջարանների, հանգստյան տների լայն ցանց է հիմնում. այն ներառում է նաև «Վիլհելմ Գուստլոֆ» և «Շտոյբեն» |
Նացիզմի ժամանակաշրջանում պետական մակարդակով ստեղծվում է «Ուժ ուրախության միջոցով» կազմակերպությունը, որը առողջարանների, հանգստյան տների լայն ցանց է հիմնում. այն ներառում է նաև «Վիլհելմ Գուստլոֆ» և «Շտոյբեն» նավերը։ 1936-1939 թվականներին ափամերձ տարածքներում լայն թափով շինարարական աշխատանքներ են ընթանում։ |
||
[[Երկրորդ աշխարհամարտ]]ի պատճառով անավարտ մնացած նախագծերի թվում էր Պրորա բնակավայրի մոտ հսկա առողջարան-ֆաբրիկայի կառուցումը, որ [[Նացիստական Գերմանիա|Երրորդ Ռայխի]] ամենամասշտաբային ծրագիրն |
[[Երկրորդ աշխարհամարտ]]ի պատճառով անավարտ մնացած նախագծերի թվում էր Պրորա բնակավայրի մոտ հսկա առողջարան-ֆաբրիկայի կառուցումը, որ [[Նացիստական Գերմանիա|Երրորդ Ռայխի]] ամենամասշտաբային ծրագիրն էր։ |
||
[[Պատկեր:Бинц.Курхауз.jpg|300px|մինի|ձախից|Առողջարան Բինցում]] |
[[Պատկեր:Бинц.Курхауз.jpg|300px|մինի|ձախից|Առողջարան Բինցում]] |
||
Նախագիծը ճարտարապետ Կլոտցի (Klotz) հավաստմամբ պետք է լիներ «աշխարհի ամենախոշոր ծովային առողջարանը»<ref name="Prora"/> |
Նախագիծը ճարտարապետ Կլոտցի (Klotz) հավաստմամբ պետք է լիներ «աշխարհի ամենախոշոր ծովային առողջարանը»<ref name="Prora"/>։ Ծովափի երկայնքով 4.5 կմ ձգվածությամբ կառուցվել էին հինգհարկանի բետոնե շենքեր` զորանոցային տիպի։ Դրանք ունեին 2,5×5 մ չափերով սենյակներ։ Համալիրի կենտրոնում նախատեսված էր կառուցել զանգվածային միջոցառումների համար նախատեսված շինություն` 20.000 մարդ տարողունակությամբ։ Այս համալիրի մանրակերտը ներկայացվել է 1937 թվականին [[Փարիզ]]ում կայացած Համաշխարհային ցուցահանդեսում, ուր արժանացել է Գրան պրիի։ |
||
Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետության շրջանում Ռյուգենը սկզբում եղել է փակ տարածք, ուր ռազմակայաններ են |
Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետության շրջանում Ռյուգենը սկզբում եղել է փակ տարածք, ուր ռազմակայաններ են տեղակայվել։ Այնուհետև այն դարձել է զբոսաշրջության ու հանգստի կենտրոն։ [[Գերմանիայի վերամիավորում]]ից հետո սկսել են վերականգնել առողջարանների` 19-20-րդ դարերի սահմանագծի պատմական տեսքը, սակայն նրանց մասշտաբային բնույթի ընդունումը դեռևս անորոշ է։ |
||
== Ծանոթագրություններ == |
== Ծանոթագրություններ == |
||
Տող 118. | Տող 118. | ||
== Արտաքին հղումներ == |
== Արտաքին հղումներ == |
||
* [http://www.ruegen.de/ Կղզու պաշտոնական կայք] |
* [http://www.ruegen.de/ Կղզու պաշտոնական կայք] |
||
* [http://www.dw.com/ru/%D1%80%D1%8E%D0%B3%D0%B5%D0%BD/a-16699308 |
* [http://www.dw.com/ru/%D1%80%D1%8E%D0%B3%D0%B5%D0%BD/a-16699308 Ռյուգեն։ Ռոմանտիկ կղզի Բալթիկ ծովում։ Ֆոտոռեպորտաժ] |
||
{{ՎՊԵ}} |
{{ՎՊԵ}} |
06:00, 21 Մարտի 2021-ի տարբերակ
Ռյուգեն | |
---|---|
Տեսակ | կղզեխումբ և կղզի |
Երկիր | Գերմանիա |
Վարչատարածքային միավոր | Vorpommern-Rügen District? |
Վայր | Բալթիկ ծով |
Տեղադրություն | Բալթիկ ծով |
Երկարություն | 52 կմ |
Լայնություն | 41 կմ |
Մակերես | 926 կմ² |
Ամենաբարձր կետը | Piekberg? |
Բնակչություն | 67 526 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2010) |
Ռյուգեն (գերմ.՝ Rügen, լատին․՝ Rugia, լեհ.՝ Rugia), կղզի Բալթիկ ծովում` Հիդենզե կղզուց արևելք։ Գերմանիայի ամենամեծ կղզին է (ընդհանուր մակերեսը` 926 կմ²)։ Մտնում է Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասի կազմի մեջ։ Բնակչությունը 77.000 մարդ է։
Անվան ծագումնաբանություն
Ռյուգեն (Rügen) տեղանունը, վարկածներից մեկի համաձայն, ծագում է գերմանական ռուգի ցեղի անունից, որ կղզում բնակություն է հաստատել մինչ սլավոնացիների հայտնվելը[1]։ Գերմանական և սլավոնական անվանումների հնչյունային տարբերությունը բացատրվում է g / j հնչյունների արտասանական տարբերությամբ։ Մեկ այլ վարկածի համաձայն` անվանումը ծագում է կղզում ապրած ռույանե (Rujanen) ցեղախմբի անունից[2]։ Ցեղախմբի ներկայացուցիչները Արկոնա հրվանդանում կառուցել են պատերազմի ու հաղթանակի աստված Սվյատովիտին նվիրված սրբավայր։ Գերմանացի հոգևորական Հերբորդը «Զրույց Օտտո Բամբերգցու կյանքի մասին» գրքում Ռյուգենն անվանել է Վերանիա (Verania), իսկ նրա բնակիչներին` ամենաբարբարոս ցեղը[3]։
-
Բինց
-
Յասմունդ ազգային պարկ
Աշխարհագրություն
Կղզու ափերը կտրատված են, ինչի հետևանքով բազմաթիվ ծոցեր, ծովախորշեր, հրվանդաններ ու թերակղզիներ են գոյացել։ Ռյուգենի հարավային ափը ձգվում է մինչև Պոմերանիայի ափերը։ Կղզու լայնությունը հարավում հասնում է 41 կմ-ի, առավել ձգվածությունը հյուսիսից հարավ 52 կմ է։
Կղզու հյուսիսարևելյան մասում` Յասմունդ (Jasmund) թերակղզում, գտնվում է համանուն ազգային պարկը` 3.000 հա մակերեսով։ Այն հիմնադրվել է 1990 թվականին։ Յասմունդի առավել հայտնի խորհրդանիշը կավճե ժայռերն են, մասնավորապես` Արքայական գահը (Königsstuhl)` 118 մ բարձրությամբ։ Ռյուգենի ամենաբարձր կետը Պիկբերգն է` (Piekberg) 161 մ։
Արկոնա հրվանդան
Վիտով թերակղզում գտնվող Արկոնա հրվանդանը կղզու հյուսիսային ծայրամասն է։ Այստեղ գտնվել է սլավոնական բնակավայր` ամրություններով ու եկեղեցիով, որ նվիրված է եղել Սվյատովիտ աստծուն։ Բնակավայրի գտնվելու տեղը մասամբ անցել է ջրի տակ, բայց պահպանվել են հողաշերտերը։
Նախկին քաղաքից արևմուտք 1826-1827 թվականներին Կարլ Ֆրիդրիխ Շինկելի նախագծով կառուցվել է փարոս, որ ամենահինն է Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասում։ Ներկայումս այնտեղ ցուցադրվում է թանգարանային հավաքածու։ Հետագայում` 1902 թվականին, կառուցվել է 36 մ բարձրությամբ մեկ այլ փարոս, որը գործում է մինչ օրս[4]։
Պատմական տեղեկություններ
Հնագիտական գտածոները վկայում են, որ կղզին բնակեցված է եղել դեռևս քարե դարում։ Կղզու ողջ տարածքով սփռված են դամբարանաթմբեր և զոհաքարեր։
Կղզին և նրանում հայտնաբերված Արկոնա տաճարի մնացորդները հետազոտությունների հարուստ նյութ են հնագետների համար։ Կղզում բնակվել են ռուգի կամ ռույանե ցեղախմբերը։ Մինչև 14-րդ դարը կղզին ավելի ընդարձակ է եղել, քան ներկայումս։ Քարտեզագիր Գերհարդ Մերկատորը իր «Քարտեզագրություն» աշխատության մեջ գրել է. «Կղզին [Ռյուգեն] հին ժամանակներում ավելի ընդարձակ է եղել, քան հիմա, Աստծո կամքով ջուրը ողողել է կղզին»։
Ռույանների հիմնական զբաղմունքը եղել է անասնապահությունը, ձկնորսությունը, հողագործությունը։ Նրանք առևտրական կապեր են հաստատել Սկանդինավիայի ու Մերձբալթիկայի հետ, ինչպես նաև ռազմարշավներ են կատարել, պատերազմներ են մղել իրենց հողատարածքը պահպանելու համար։ Այսպես` Դանիայի որոշ գավառներ մինչև Վալդեմար I արքայի կառավարումը (12-րդ դար) հարկատու են եղել ռույաններին, ինչը պատերազմի առիթ է հանդիսացել։ Սլավոնա-ռույանական իշխանությունը այնքան ազդեցիկ է եղել, որ ռույաններն իրենց ազդեցությունն են հաստատել Բալթիկ ծովի նկատմամբ, որը երկար ժամանակ կոչվել է Ռուգերի ծով։
Պատերազմների արդյունքում 1168 թվականին ռույանները կորցրել են իրենց անկախությունը, ավերվել են մայրաքաղաք Արկոնան և Սվյատովիտի սրբավայրը։ Դանիացի պատմագիրների վկայությամբ ռույանների արքա Յարոմիրը դառնում է դանիացի արքայի վասալը, իսկ կղզին` Ռոսկիլե եպիսկոպոսության մաս։ Այս շրջանին է վերաբերում առաջին անգամ ռույանների` բռնի քրիստոնեություն ընդունելը։ 1234 թվականին ռույանները թոթափում են դանիական լուծը` իրենց տարածքներն ընդարձակելով մինչև ներկայիս գերմանական Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասը։ Նրանք հիմնում են քաղաք, որը հայտնի է Շտրալզունդ անունով (Strzélowò): 1282 թվականին իշխան Վիսլավ II-ը Գերմանիայի արքա Ռուդոլֆ I-ի հետ կնքում է համաձայնագիր` ստանալով եգերմայստերի տիտղոս և Ռյուգենի տարածքի վերահսկման իրավունք։ Այնուհետև Ռյուգենի սլավոնացիները, գտնվելով գերմանական տարբեր կազմավորումներում, հետագա մի քանի դարերի ընթացքում աստիճանաբար կորցրին սլավոնական լեզուն, մշակույթը և ամբողջովին ձուլվեցին։ 1325 թվականին մահանում է ռույան վերջին իշխանը` Վիցլավ III-ը։ Սլավոնական ռույանական բարբառը վերջնականապես դադարում է գոյություն ունենալ 16-րդ դարում։ 1404 թվականին մահանում է Գուլիցինան, ով իր ամուսնու հետ Ռույանի վերջին բնակիչն էր, ով խոսում էր պոլաբյան սլավոներենով։
1325 թվականին արքայատոհմի ներկայացուցչի ամուսնության հետևանքով կղզին անցնում է Պոմերանիա-Վոլգաստ իշխանությանը, իսկ 1478 թվականին միացվում է Պոմերանիային։ Վեստֆալյան հաշտության պայմանների համաձայն` Պոմերանիան Ռյուգենի հետ անցնում է Շվեդիային։ Հետագայում Բրանդենբուրգ-Պրուսիայի ուժեղացման հետ կղզին անցնում է Բրանդենբուրգին։
1807 թվականին Նապոլեոնը նվաճում է Ռյուգենը, որը մինչև 1813 թվականը մնում է ֆրանսիացիների հսկողության ներքո։ 1814 թվականին այն անցնում է Դանիային, իսկ 1815 թվականին` Պրուսիային որպես Նոր Առաջավոր Պոմերանիայի մաս։
Երկրորդ աշխարհամարտի վճռական փուլում 1945 թվականի մայիսի 4-ին գերմանական կայազորը կղզին առանց կռվի հանձնում է խորհրդային զորքերին[5]։
Հետպատերազմական շրջանում կղզին պատկանել է ԳԴՀ-ին, իսկ խորհրդային զորքերը գերմանական զորքերի հետ Ռյուգենի տարածքում են եղել մինչև 1992 թվականը։
Վարչական պատկանելություն և բնակավայրեր
Վարչական առումով կղզու տարածքը զբաղեցնում է Առաջավոր Պոմերանիա-Ռյուգեն վարչական շրջանը, որ մտնում է Մեկլենբուրգ-Առաջավոր Պոմերանիա երկրամասի կազմի մեջ։
Կղզում կա 4 շրջան (Ämter Bergen auf Rügen, West-Rügen, Nord-Rügen, Mönchgut-Granitz), որոնք ունեն 45 համայնքներ` քաղաքներ ու ավաններ։ Ազատ քաղաքներ են Ռյուգենի Բերգեն, Զասնից, Պուտբուս, Գարց։
Տնտեսություն
Ներկայումս կղզու եկամտի հիմնական աղբյուրը զբոսաշրջությունն է։ Այն սկսել է զարգանալ 18-րդ դարում` Զագարդի հանքային աղբյուրների շնորհիվ։ 19-րդ դարում սկսեցին զարգանալ ծովային առողջարանները, օրինակ` Զասնիցը, իսկ ավելի ուշ` Բինցից մինչև Գյորեն հատվածը։ Զբոսաշրջիկների հիմնական զանգվածը կազմում էր «վերին միջին խավը»։
Բացի զբոսաշրջությունից` կղզում զարգացած են ձկնորսությունն ու գյուղատնտեսությունը։
Ռյուգենը ավտոմոբիլային ու երկաթուղային կապով կապված է Գերմանիայի մայրցամաքային մասին։ Շտրալզունդ քաղաքի մոտ կառուցվել է Ռյուգենի կամուրջը` Շտրելազունդկվերունգը, որ բացվել է 2007 թվականի հոկտեմբերի 20-ին։ Այն Գերմանիայի ամենաերկար ավտոմոբիլային կամուրջն է (4104 մ)։ Արտաքնապես նման է Սան Ֆրանցիսկոյի Ոսկե դարպասներին։ Միջին թռիչքի մեծ բարձրության շնորհիվ (42 մ)` նրա տակով հանգիստ անցնում են ամենախոշոր նավերը։
Կղզու արևելյան ծայրամասում` Զասնից քաղաքի մոտ, գտնվում է երկաթուղային-նավահանգստային «Մուկրան» (Mukran) խոշոր համալիրը, որ նախկինում համարվում էր ԳԴՀ-ի և ԽՍՀՄ-ի «ծովային դարպասը»։ Մուկրանը ծովային բեռնատար և մարդատար, երկաթուղային, ավտոմոբիլային գծերով կապված է Ռուսաստանի, Դանիայի, Լիտվայի, Շվեդիայի նավահանգիստներին։
Ռյուգենի առողջարաններ
19-րդ դարի երկրորդ կեսին Ռյուգենում առողջավայրեր ձևավորվեցին։ Կղզու առավել հայտնի առողջարանը դարձավ ձկնորսական փոքրիկ գյուղը, որ 1870-1910 թվականների շրջանում զարգացավ` վերածվելով Բինց քաղաքի։ Այստեղ ճարտարապետ Օտտո Շպալդինգի նախագծով կառուցվեց առողջարան, որ անգլիական Բրայթոնի մթնոլորտն էր հիշեցնում։ Մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը այս կողմերում հանգստանալու էր գալիս տարեկան 10.000 մարդ։ Պատերազմից հետո` 1920-1930-ական թվականներին, Բինցում հավաքվում էր հասարակության սերուցքը։
Նացիզմի ժամանակաշրջանում պետական մակարդակով ստեղծվում է «Ուժ ուրախության միջոցով» կազմակերպությունը, որը առողջարանների, հանգստյան տների լայն ցանց է հիմնում. այն ներառում է նաև «Վիլհելմ Գուստլոֆ» և «Շտոյբեն» նավերը։ 1936-1939 թվականներին ափամերձ տարածքներում լայն թափով շինարարական աշխատանքներ են ընթանում։
Երկրորդ աշխարհամարտի պատճառով անավարտ մնացած նախագծերի թվում էր Պրորա բնակավայրի մոտ հսկա առողջարան-ֆաբրիկայի կառուցումը, որ Երրորդ Ռայխի ամենամասշտաբային ծրագիրն էր։
Նախագիծը ճարտարապետ Կլոտցի (Klotz) հավաստմամբ պետք է լիներ «աշխարհի ամենախոշոր ծովային առողջարանը»[4]։ Ծովափի երկայնքով 4.5 կմ ձգվածությամբ կառուցվել էին հինգհարկանի բետոնե շենքեր` զորանոցային տիպի։ Դրանք ունեին 2,5×5 մ չափերով սենյակներ։ Համալիրի կենտրոնում նախատեսված էր կառուցել զանգվածային միջոցառումների համար նախատեսված շինություն` 20.000 մարդ տարողունակությամբ։ Այս համալիրի մանրակերտը ներկայացվել է 1937 թվականին Փարիզում կայացած Համաշխարհային ցուցահանդեսում, ուր արժանացել է Գրան պրիի։
Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետության շրջանում Ռյուգենը սկզբում եղել է փակ տարածք, ուր ռազմակայաններ են տեղակայվել։ Այնուհետև այն դարձել է զբոսաշրջության ու հանգստի կենտրոն։ Գերմանիայի վերամիավորումից հետո սկսել են վերականգնել առողջարանների` 19-20-րդ դարերի սահմանագծի պատմական տեսքը, սակայն նրանց մասշտաբային բնույթի ընդունումը դեռևս անորոշ է։
Ծանոթագրություններ
- ↑ Ганина Н. А. Остров Рюген: к основам взаимодействия культур и языков // Атлантика: Записки по исторической поэтике. — М.: Московский гуманитарный университет, 2011. — С. 18.
- ↑ Адам Бременский: Деяния архиепископов Гамбургской церкви. Книга IV. Описание северных островов.
- ↑ Herbordi Dialogue de Ottone episcopo Bambergensi, Bibhotheca rerum Germanicarum, ed Ph Jaffe, t 5, Berlin, 1869. (Глава 11 "De Verania insula et gente barbarissima ")
- ↑ 4,0 4,1 Bernd Wuelitzer Meklenburg-Vorpommern-DuMont Reiseverlag,Köln 2004. ISBN 3-7701-3849-X
- ↑ В. А. Залгаллер Быт войны
Գրականություն
- Ганина Н. А. Граница в языковом и культурном пространстве Рюгена // Русская германистика: Ежегодник Российского союза германистов. — М.: Языки славянской культуры, 2009. — Т. 6. — С. 237—245.
- Ганина Н. А. Остров Рюген: к основам взаимодействия культур и языков // Атлантика: Записки по исторической поэтике. — М.: Московский гуманитарный университет, 2011. — С. 3—33.
- Херрман Й. Ободриты, лютичи, руяне // Славяне и скандинавы / Пер. с немецкого; общ. ред. Е. А. Мельниковой. — М.: Прогресс, 1986. — С. 338—359.
Արտաքին հղումներ
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ռյուգեն կատեգորիայում։ |
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ռյուգեն» հոդվածին։ |
|