«Յոհան Ռունեբերգ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 3. Տող 3.


== Կենսագրություն ==
== Կենսագրություն ==
Յոհան Լյուդվիգ Ռունբերգը ծնվել է ծովագնաց Լորենց Ուլրիկ Ռունբերգի և Աննա Մարիա Մալմի բազմանդամ ընտանիքում, Ֆինլանդիայի արևմտյան ափին, Էստերբոտենի, Յակոբստադ քաղաքում: Յոհան կրթություն է ստացել նախ Օլեաբորգում ([[Օուլու]]), ապա [[Վաասա]] քաղաքում, իսկ հետո ընդունվել է Աբոյի համալսարան (այժմ՝ [[Տուրկու]]): Այնտեղ նա հանդիպել և ընկերացել է [[Յոհան Սնելլման]]ի և [[Զախարիաս Տոպելիուս]]ի հետ, ովքեր հետագայում կարևոր դեր են խաղացել Ֆինլանդիայի ազգային վերածննդի գործում: Հենց այդ ժամանակ էլ Ռունբերգը ծանոթացել է [[Կարլ Միքայել Բելլման|Կարլ Բելմանի]] ստեղծագործություններին և սկսել է հանդես գալ որպես [[Հրապարակախոսություն|հրապարակախոս]]:
Յոհան Լյուդվիգ Ռունեբերգը ծնվել է ծովագնաց Լորենց Ուլրիկ Ռունեբերգի և Աննա Մարիա Մալմի բազմանդամ ընտանիքում, Ֆինլանդիայի արևմտյան ափին, Էստերբոտենի, Յակոբստադ քաղաքում: Յոհանը կրթություն է ստացել նախ Օլեաբորգում ([[Օուլու]]), ապա [[Վաասա]] քաղաքում, իսկ հետո ընդունվել է Աբոյի համալսարան (այժմ՝ [[Տուրկու]]): Այնտեղ նա հանդիպել և ընկերացել է [[Յոհան Սնելլման]]ի և [[Զախարիաս Տոպելիուս]]ի հետ, ովքեր հետագայում կարևոր դեր են խաղացել Ֆինլանդիայի ազգային վերածննդի գործում: Հենց այդ ժամանակ էլ Ռունեբերգը ծանոթացել է [[Կարլ Միքայել Բելլման|Կարլ Բելմանի]] ստեղծագործություններին և սկսել է հանդես գալ որպես [[Հրապարակախոսություն|հրապարակախոս]]:


Իր ֆինանսական իրավիճակը բարելավելու համար Ռունբերգը դասավանդելու է մեկնել կենտրոնական Ֆինլանդիա, որտեղ նա ավելի մոտիկից է ծանոթացել հասարակ ժողովրդի կյանքին: Այս ծանոթությունը խորը տպավորություն է թողել նրա վրա, և հենց այդ ժամանակ ձևավորվել նրա իդեալականացված հայացքը ֆիննական գյուղացիության վերաբերյալ, որն իր արտացոլումն է գտել «Գյուղացի Պաավո» ({{lang-sv|Bonden Paavo}}) հայտնի բանաստեղծության մեջ: Նրա հերոսը ցրտահարության պատճառով անընդհատ բերք է կորցնում, բայց առանց բողոքելու՝ մանրացված կեղևից հաց է պատրաստում: Այս պատկերը դարձել է մարդկային որակի իսկական խորհրդանիշ, որը հայտնի է որպես ''sisu''` ցանկացած փորձություն դիմանալու պատրաստակամություն:
Իր ֆինանսական իրավիճակը բարելավելու համար Ռունեբերգը դասավանդելու է մեկնել կենտրոնական Ֆինլանդիա, որտեղ նա ավելի մոտիկից է ծանոթացել հասարակ ժողովրդի կյանքին: Այս ծանոթությունը խորը տպավորություն է թողել նրա վրա, և հենց այդ ժամանակ է ձևավորվել նրա իդեալականացված հայացքը ֆիննական գյուղացիության վերաբերյալ, որն իր արտացոլումն է գտել «Գյուղացի Պաավո» ({{lang-sv|Bonden Paavo}}) հայտնի բանաստեղծության մեջ: Նրա հերոսը ցրտահարության պատճառով անընդհատ բերք է կորցնում, բայց առանց բողոքելու՝ մանրացված կեղևից հաց է պատրաստում: Այս պատկերը դարձել է մարդկային որակի իսկական խորհրդանիշ, որը հայտնի է որպես ''sisu''` ցանկացած փորձություն դիմանալու պատրաստակամություն:


1827 թվականին Ռունբերգը ստացել է [[մագիստրոս]]ի կոչում և մնացել համալսարանում (որը Աբոյի հրդեհից հետո տեղափոխվել է [[Հելսինկի]]), որտեղ 1830 թվականից հռետորություն է դասավանդել: Նույն թվականին լույս է տեսել նրա «Բանաստեղծություններ» ({{lang-sv|Dikter}}) առաջին ժողովածուն: 1831 թվականին Ռունբերգն ամուսնացել է Ֆրեդրիկ Շարլոտա Տենգստրյոմի հետ, նրանք ունեցել են ութ երեխա, որոնցից երկուսը մահացել են վաղ տարիքում: Ռունբերգի որդին՝ [[Վալտեր Ռունեբերգ|Վալտերը]], դարձել է քանդակագործ և իր հոր հուշարձանի հեղինակը, որը կանգնեցվել է 1885 թվականին: Մյուս որդին` Յոհաննը, դարձել է բժիշկ և քաղաքական գործիչ:
1827 թվականին Ռունեբերգը ստացել է [[մագիստրոս]]ի կոչում և մնացել համալսարանում (որը Աբոյի հրդեհից հետո տեղափոխվել է [[Հելսինկի]]), որտեղ [[1830]] թվականից հռետորություն է դասավանդել: Նույն թվականին լույս է տեսել նրա «Բանաստեղծություններ» ({{lang-sv|Dikter}}) առաջին ժողովածուն: [[1831]] թվականին Ռունեբերգն ամուսնացել է Ֆրեդրիկ Շարլոտա Տենգստրյոմի հետ, նրանք ունեցել են ութ երեխա, որոնցից երկուսը մահացել են վաղ տարիքում: Ռունեբերգի որդին՝ [[Վալտեր Ռունեբերգ|Վալտերը]], դարձել է [[Քանդակագործություն|քանդակագործ]] և իր հոր հուշարձանի հեղինակը, որը կանգնեցվել է [[1885]] թվականին: Մյուս որդին` Յոհաննը, դարձել է [[բժիշկ]] և [[քաղաքական գործիչ]]:


[[Պատկեր:Runebergs hem i Borgå 1900.jpg|մինի|ձախից|Ռունեբերգների տունը Պորվոոում]]
[[Պատկեր:Runebergs hem i Borgå 1900.jpg|մինի|ձախից|Ռունեբերգների տունը Պորվոոում]]
Տող 15. Տող 15.
Ռունբերգի կինը՝ Ֆրեդրիկան, նույնպես համբավ է ձեռք բերել որպես գրող, [[Վալտեր Սքոթ]]ի ոգով պատմական վեպերի հեղինակ: Նրա «Տիկին Կատարինա Բոժեն և նրա դուստրերը» ({{lang-sv|Fru Katarina Boije och hennes döttrar}}) վեպը, որը լույս է տեսել 1858 թվականին, կարելի է համարել առաջին պատմական վեպը ֆիննական գրականության մեջ:
Ռունբերգի կինը՝ Ֆրեդրիկան, նույնպես համբավ է ձեռք բերել որպես գրող, [[Վալտեր Սքոթ]]ի ոգով պատմական վեպերի հեղինակ: Նրա «Տիկին Կատարինա Բոժեն և նրա դուստրերը» ({{lang-sv|Fru Katarina Boije och hennes döttrar}}) վեպը, որը լույս է տեսել 1858 թվականին, կարելի է համարել առաջին պատմական վեպը ֆիննական գրականության մեջ:


1833 թվականին լույս է տեսել Ռունբերգի բանաստեղծությունների երկրորդ ժողովածուն: 1837 թվականին նա տեղափոխվել է Պորվոո (Բորգո), որտեղ տեղի գիմնազիայում ստացել է դասական լեզուների ուսուցչի պաշտոն, նա նաև հիմնադրել է թերթ ({{lang-sv|Borgå Tidning}}): 1847 թվականին Ռյունբերգը դարձել է գիմնազիայի տնօրեն: Ռունբերգի ամենահայտնի գործերից են վեցաչափով գրված «Որմզդեղնի որսորդները» պոեմները, (1832, {{lang-sv|Elgskyttarne}}), «Թագավոր Ֆյալարը», (1844, {{lang-sv|Ståhls sägner}}) պոեմները և 1808-1809 թվականների ռուս-շվեդական պատերազմի իրադարձություններին նվիրված բանաստեղծությունների շարքը: Առավել հայտնի են դարձել նրա «Պատմվածքներ»-ը, որը [[Էլիաս Լյոնրոտ]]ի «[[Կալեվալա (էպոս)|Կալեվալա]]»-ի հետ միասին համարվում է Ֆինլանդիայի ազգային էպոսի մի մասը: Այս պոեմից միկիտան Լոտեի կերպարը ոգեշնչել է [[Բերտոլդ Բրեխտ]]ին «[[Կուրաժ մայրիկն ու նրա երեխաները]]»-ի ստեղծման գործում: Նրա անունով է կոչվել կանանց ռազմականացված «[[Լոտա Սվյարդ]]» կազմակերպությունը:
1833 թվականին լույս է տեսել Ռունբերգի բանաստեղծությունների երկրորդ ժողովածուն: 1837 թվականին նա տեղափոխվել է Պորվոո (Բորգո), որտեղ տեղի գիմնազիայում ստացել է դասական լեզուների ուսուցչի պաշտոն, նա նաև հիմնադրել է թերթ ({{lang-sv|Borgå Tidning}}): 1847 թվականին Ռյունեբերգը դարձել է գիմնազիայի տնօրեն: Ռունեբերգի ամենահայտնի գործերից են վեցաչափով գրված «Որմզդեղնի որսորդները» (1832, {{lang-sv|Elgskyttarne}}), «Թագավոր Ֆյալարը» (1844, {{lang-sv|Ståhls sägner}}) պոեմները և 1808-1809 թվականների ռուս-շվեդական պատերազմի իրադարձություններին նվիրված բանաստեղծությունների շարքը: Առավել հայտնի են դարձել նրա «Պատմվածքներ»-ը, որը [[Էլիաս Լյոնրոտ]]ի «[[Կալեվալա (էպոս)|Կալեվալա]]»-ի հետ միասին համարվում է Ֆինլանդիայի ազգային էպոսի մի մասը: Այս պոեմից միկիտան Լոտեի կերպարը ոգեշնչել է [[Բերտոլդ Բրեխտ]]ին «[[Կուրաժ մայրիկն ու նրա երեխաները]]»-ի ստեղծման գործում: Նրա անունով է կոչվել կանանց ռազմականացված «[[Լոտա Սվյարդ]]» կազմակերպությունը:


1848 թվականին Գերմանիայից ներգաղթյալ [[Ֆրեդրիկ Պացիուս]]ը նախերգանք է գրել «Հեքիաթներ»-ի և «Մեր երկիրը» ({{lang-sv|Vårt land}}) բանաստեղծությունների համար. ներկայումս այն Ֆինլանդիայի ազգային օրհներգն է (տեքստի ֆիննական թարգմանությունը վերագրվում է [[Պաավո Կայանդեր]]ին, ռուսերենը՝ [[Ալեքսանդր Բլոկ]]ին):
1848 թվականին Գերմանիայից ներգաղթյալ [[Ֆրեդրիկ Պացիուս]]ը նախերգանք է գրել «Հեքիաթներ»-ի և «Մեր երկիրը» ({{lang-sv|Vårt land}}) բանաստեղծությունների համար. ներկայումս այն Ֆինլանդիայի ազգային օրհներգն է (տեքստի ֆիննական թարգմանությունը վերագրվում է [[Պաավո Կայանդեր]]ին, ռուսերենը՝ [[Ալեքսանդր Բլոկ]]ին):


1863 թվականին տեղի ունեցավ դժբախտ պատահարը Ռյունբերգի կյանքում սկիզբ է դրել դրամատիկ շրջանի: Որսի ժամանակ նա կաթվածահար է եղել: Սկսվել է տասներեք ու կես տարվա փորձությունների ժամանակաշրջանը: Բանաստեղծը գործնականում գամված է եղել անկողնուն և այլևս երբեք ի վիճակի չի եղել զբաղվել գրական գործունեությամբ:
1863 թվականին տեղի ունեցավ դժբախտ պատահարը Ռունեբերգի կյանքում սկիզբ է դրել դրամատիկ շրջանի: Որսի ժամանակ նա կաթվածահար է եղել: Սկսվել է տասներեք ու կես տարվա փորձությունների ժամանակաշրջանը: Բանաստեղծը գործնականում գամված է եղել անկողնուն և այլևս երբեք ի վիճակի չի եղել զբաղվել գրական գործունեությամբ:


Ռունբերգը մահացել է 1877 թվականի մայիսի 6-ին: 1877 թվականի մայիսի 12-ին նա պատվով թաղվել է Պորվոոյի Նյասինմյակի գերեզմանատանը: Նրա գերեզմանի վրա տեղադրվել է վեհաշուք հուշարձան<ref>{{cite web | url = http://www.porvoo.fi/fi/palvelut/ymparisto_ja_luonto/puistot_viheralueet_metsat/porvoon_kansallinen_kaupunkipuisto/empirekorttelit/j_l_runeberg/runebergin_hautajaiset | title = Runebergin hautajaiset | publisher = Porvoon kaupunki | lang = fi | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160304232629/http://www.porvoo.fi/fi/palvelut/ymparisto_ja_luonto/puistot_viheralueet_metsat/porvoon_kansallinen_kaupunkipuisto/empirekorttelit/j_l_runeberg/runebergin_hautajaiset | archivedate = 2016-03-04 }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.runeberg.net/fin/a_9_t.html | title = Aikansa sankari: Hautajaiset | publisher = Svenska Litteratursällskapet i Finland | lang = fi | archiveurl = https://web.archive.org/web/20040222132128/http://www.runeberg.net/fin/a_9_t.html | archivedate = 2004-02-22 }}</ref>:
Ռունեբերգը մահացել է [[1877]] թվականի [[մայիսի 6]]-ին: 1877 թվականի [[մայիսի 12]]-ին նա պատվով թաղվել է Պորվոոյի Նյասինմյակի գերեզմանատանը: Նրա գերեզմանի վրա տեղադրվել է վեհաշուք հուշարձան<ref>{{cite web | url = http://www.porvoo.fi/fi/palvelut/ymparisto_ja_luonto/puistot_viheralueet_metsat/porvoon_kansallinen_kaupunkipuisto/empirekorttelit/j_l_runeberg/runebergin_hautajaiset | title = Runebergin hautajaiset | publisher = Porvoon kaupunki | lang = fi | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160304232629/http://www.porvoo.fi/fi/palvelut/ymparisto_ja_luonto/puistot_viheralueet_metsat/porvoon_kansallinen_kaupunkipuisto/empirekorttelit/j_l_runeberg/runebergin_hautajaiset | archivedate = 2016-03-04 }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.runeberg.net/fin/a_9_t.html | title = Aikansa sankari: Hautajaiset | publisher = Svenska Litteratursällskapet i Finland | lang = fi | archiveurl = https://web.archive.org/web/20040222132128/http://www.runeberg.net/fin/a_9_t.html | archivedate = 2004-02-22 }}</ref>:


Բանաստեղծի կնոջ՝ Ֆրեդրիկա Ռյունբերգի մահվանից մեկ տարի անց (մահ. 1879), [[Ալեքսանդր Երկրորդ]]ը Ֆիննական Սեյմի խնդրանքով այն տունը, որտեղ Ռունբերգն ապրել է իր կյանքի վերջին 25 տարիները, հայտարարել է ազգային սեփականություն և թանգարան:
Բանաստեղծի կնոջ՝ Ֆրեդրիկա Ռյունեբերգի մահվանից մեկ տարի անց (մահ. [[1879]]), [[Ալեքսանդր Երկրորդ]]ը Ֆիննական Սեյմի խնդրանքով այն տունը, որտեղ Ռունեբերգն ապրել է իր կյանքի վերջին 25 տարիները, հայտարարել է ազգային սեփականություն և թանգարան:


== Ստեղծագործության գնահատական ==
== Ստեղծագործության գնահատական ==
Ռունբերգը նշանակալի դեր է ունեցել սլավոնական-սկանդինավյան գրական կապերի զարգացման գործում, նա շվեդերեն է թարգմանել [[Պուշկին]]ի, [[Վասիլի Ժուկովսկի|Վասիլի Ժուկովսկու]], [[Կոնստանտին Մասալսկի|Կոնստանտին Մասալսկու]], ուկրաինական և սերբական երգերը: Թարգմանել է նաև [[Ֆրիդրիխ Շիլլեր]]ի, [[Լյուդվիգ Ուլանդ]]ի, [[Ֆրինդրիխ Շտոլբերգ]]ի, [[Քարոյ Կիշֆալուդի]]ի ստեղծագործությունները: Նրա հերոսուհու՝ Նադյայի անունը համանուն բանաստեղծությունից ռուսական կյանքի մի սյուժեի մասին հայտնի է դարձել [[Ֆինլանդիա]]յում և [[Շվեդիա]]յում: [[Ալեքսանդր Պլետնյով]]ը բանաստեղծին անվանել է «ֆիննական Պուշկին»: Ավելի ուշ «Որմզդեղնների որսորդները» ֆիլմից ռուս չարչիների կերպարներն օգտագործել են այնպիսի ֆիննական գրողներ, ինչպիսիք են [[Ալեքսիս Կիվի]]ն և [[Վյայնյո Լիննա]]ն:
Ռունեբերգը նշանակալի դեր է ունեցել սլավոնական-սկանդինավյան գրական կապերի զարգացման գործում, նա շվեդերեն է թարգմանել [[Պուշկին]]ի, [[Վասիլի Ժուկովսկի|Վասիլի Ժուկովսկու]], [[Կոնստանտին Մասալսկի|Կոնստանտին Մասալսկու]], ուկրաինական և սերբական երգերը: Թարգմանել է նաև [[Ֆրիդրիխ Շիլլեր]]ի, [[Լյուդվիգ Ուլանդ]]ի, [[Ֆրինդրիխ Շտոլբերգ]]ի, [[Քարոյ Կիշֆալուդի]]ի ստեղծագործությունները: Նրա հերոսուհու՝ Նադյայի անունը համանուն բանաստեղծությունից ռուսական կյանքի մի սյուժեի մասին հայտնի է դարձել [[Ֆինլանդիա]]յում և [[Շվեդիա]]յում: [[Ալեքսանդր Պլետնյով]]ը բանաստեղծին անվանել է «ֆիննական Պուշկին»: Ավելի ուշ «Որմզդեղնների որսորդները» ֆիլմից ռուս չարչիների կերպարներն օգտագործել են այնպիսի ֆիննական գրողներ, ինչպիսիք են [[Ալեքսիս Կիվի]]ն և [[Վյայնյո Լիննա]]ն:


Այն [[ֆիններեն]] են թարգմանել, օրինակ՝ [[Էյնո Լեյնո]]ն, [[ռուսերեն]]՝ [[Ալեքսանդր Բլոկ]]ը և [[Վալերի Բրյուսով]]ը, [[բելառուսերեն]]՝ [[Մաքսիմ Բոգդանովիչ]]ը:
Այն [[ֆիններեն]] են թարգմանել, օրինակ՝ [[Էյնո Լեյնո]]ն, [[ռուսերեն]]՝ [[Ալեքսանդր Բլոկ]]ը և [[Վալերի Բրյուսով]]ը, [[բելառուսերեն]]՝ [[Մաքսիմ Բոգդանովիչ]]ը:

06:29, 23 Հոկտեմբերի 2020-ի տարբերակ

Յոհան Ռունեբերգ
Ծննդյան անունշվեդ.՝ Johan Ludvig Runeberg
Ծնվել էփետրվարի 5, 1804(1804-02-05)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՊիետարսաարի, Օստրոբոտնիա, Վաասա նահանգ, Շվեդիա[4]
Վախճանվել էմայիսի 6, 1877(1877-05-06)[1][2][3][…] (73 տարեկան)
Վախճանի վայրՊորվոո, Ուուսիմաա նահանգ, Ֆինլանդիայի մեծ իշխանություն, Ռուսական կայսրություն[4]
ԳերեզմանՊորվոո
Մասնագիտությունգրող, բանաստեղծ, լրագրող և քրիստոնեական հիմների հեղինակ
Լեզուշվեդերեն
ԱզգությունՖինլանդիայի շվեդախոս բնակչություն
ՔաղաքացիությունՖինլանդիայի մեծ իշխանություն
ԿրթությունRoyal Academy of Turku?
Ուշագրավ աշխատանքներՖինլանդիայի օրհներգ, The Elk Hunters? և The Tales of Ensign Stål?
Ստեղծագործությունների ցանկՅոհան Լյուդվիգ Ռունեբերգի մատենագիտություն
ԱնդամակցությունՇվեդիայի բանահյուսության, պատմության և հնավաճառության թագավորական ակադեմիա և Q10727832?
Պարգևներ
ԱմուսինՖրեդրիկա Ռունեբերգ
ԶավակներՎալտեր Ռունեբերգ, Լյուդվիգ Միքայել Ռունեբերգ, Լորենցո Ռունեբերգ, Յոհան Վիլհելմ Ռունեբերգ և Ֆրեդրիկ Ռունեբերգ
Изображение автографа
Կայքruneberg.net
 Johan Ludvig Runeberg Վիքիպահեստում

Յոհան (Յուհան, Յոհանն) Լյուդվիգ Ռունեբերգ (շվեդ.՝ Johan Ludvig Runeberg, փետրվարի 5, 1804(1804-02-05)[1][2][3][…], Պիետարսաարի, Օստրոբոտնիա, Վաասա նահանգ, Շվեդիա[4] - մայիսի 6, 1877(1877-05-06)[1][2][3][…], Պորվոո, Ուուսիմաա նահանգ, Ֆինլանդիայի մեծ իշխանություն, Ռուսական կայսրություն[4]), շվեդական ծագմամբ ֆինն բանաստեղծ, ով շվեդերեն է գրել ազգային ռոմանտիզմի բովանդակությամբ բանաստեղծություններ: Առավել հայտնի է «Պրապորշչիկ Ստոլի պատմվածքները» (շվեդ.՝ Fänrik Ståhls sägner) բանաստեղծությունների շարքով: Այս շարքի բանաստեղծություններից մեկը՝ «Մեր երկիրը» (շվեդ.՝ Vårt land, ֆիններեն՝ Maamme), դարձել է Ֆինլանդիայի հիմնը: Ֆինլանդիայի ազգային տոնը նշվում է նրա ծննդյան օրը` որպես Ռունեբերգի օր, որից առաջ վաճառվում է Ռունեբերգի կարկանդակը:

Կենսագրություն

Յոհան Լյուդվիգ Ռունեբերգը ծնվել է ծովագնաց Լորենց Ուլրիկ Ռունեբերգի և Աննա Մարիա Մալմի բազմանդամ ընտանիքում, Ֆինլանդիայի արևմտյան ափին, Էստերբոտենի, Յակոբստադ քաղաքում: Յոհանը կրթություն է ստացել նախ Օլեաբորգում (Օուլու), ապա Վաասա քաղաքում, իսկ հետո ընդունվել է Աբոյի համալսարան (այժմ՝ Տուրկու): Այնտեղ նա հանդիպել և ընկերացել է Յոհան Սնելլմանի և Զախարիաս Տոպելիուսի հետ, ովքեր հետագայում կարևոր դեր են խաղացել Ֆինլանդիայի ազգային վերածննդի գործում: Հենց այդ ժամանակ էլ Ռունեբերգը ծանոթացել է Կարլ Բելմանի ստեղծագործություններին և սկսել է հանդես գալ որպես հրապարակախոս:

Իր ֆինանսական իրավիճակը բարելավելու համար Ռունեբերգը դասավանդելու է մեկնել կենտրոնական Ֆինլանդիա, որտեղ նա ավելի մոտիկից է ծանոթացել հասարակ ժողովրդի կյանքին: Այս ծանոթությունը խորը տպավորություն է թողել նրա վրա, և հենց այդ ժամանակ է ձևավորվել նրա իդեալականացված հայացքը ֆիննական գյուղացիության վերաբերյալ, որն իր արտացոլումն է գտել «Գյուղացի Պաավո» (շվեդ.՝ Bonden Paavo) հայտնի բանաստեղծության մեջ: Նրա հերոսը ցրտահարության պատճառով անընդհատ բերք է կորցնում, բայց առանց բողոքելու՝ մանրացված կեղևից հաց է պատրաստում: Այս պատկերը դարձել է մարդկային որակի իսկական խորհրդանիշ, որը հայտնի է որպես sisu` ցանկացած փորձություն դիմանալու պատրաստակամություն:

1827 թվականին Ռունեբերգը ստացել է մագիստրոսի կոչում և մնացել համալսարանում (որը Աբոյի հրդեհից հետո տեղափոխվել է Հելսինկի), որտեղ 1830 թվականից հռետորություն է դասավանդել: Նույն թվականին լույս է տեսել նրա «Բանաստեղծություններ» (շվեդ.՝ Dikter) առաջին ժողովածուն: 1831 թվականին Ռունեբերգն ամուսնացել է Ֆրեդրիկ Շարլոտա Տենգստրյոմի հետ, նրանք ունեցել են ութ երեխա, որոնցից երկուսը մահացել են վաղ տարիքում: Ռունեբերգի որդին՝ Վալտերը, դարձել է քանդակագործ և իր հոր հուշարձանի հեղինակը, որը կանգնեցվել է 1885 թվականին: Մյուս որդին` Յոհաննը, դարձել է բժիշկ և քաղաքական գործիչ:

Ռունեբերգների տունը Պորվոոում
Հուշարձան Ռունեբերգի գերեզմանին Պորվոո քաղաքում
Ռունեբերգի հուշարձանը Հելսինկիի Էսպլանադներ այգում

Ռունբերգի կինը՝ Ֆրեդրիկան, նույնպես համբավ է ձեռք բերել որպես գրող, Վալտեր Սքոթի ոգով պատմական վեպերի հեղինակ: Նրա «Տիկին Կատարինա Բոժեն և նրա դուստրերը» (շվեդ.՝ Fru Katarina Boije och hennes döttrar) վեպը, որը լույս է տեսել 1858 թվականին, կարելի է համարել առաջին պատմական վեպը ֆիննական գրականության մեջ:

1833 թվականին լույս է տեսել Ռունբերգի բանաստեղծությունների երկրորդ ժողովածուն: 1837 թվականին նա տեղափոխվել է Պորվոո (Բորգո), որտեղ տեղի գիմնազիայում ստացել է դասական լեզուների ուսուցչի պաշտոն, նա նաև հիմնադրել է թերթ (շվեդ.՝ Borgå Tidning): 1847 թվականին Ռյունեբերգը դարձել է գիմնազիայի տնօրեն: Ռունեբերգի ամենահայտնի գործերից են վեցաչափով գրված «Որմզդեղնի որսորդները» (1832, շվեդ.՝ Elgskyttarne), «Թագավոր Ֆյալարը» (1844, շվեդ.՝ Ståhls sägner) պոեմները և 1808-1809 թվականների ռուս-շվեդական պատերազմի իրադարձություններին նվիրված բանաստեղծությունների շարքը: Առավել հայտնի են դարձել նրա «Պատմվածքներ»-ը, որը Էլիաս Լյոնրոտի «Կալեվալա»-ի հետ միասին համարվում է Ֆինլանդիայի ազգային էպոսի մի մասը: Այս պոեմից միկիտան Լոտեի կերպարը ոգեշնչել է Բերտոլդ Բրեխտին «Կուրաժ մայրիկն ու նրա երեխաները»-ի ստեղծման գործում: Նրա անունով է կոչվել կանանց ռազմականացված «Լոտա Սվյարդ» կազմակերպությունը:

1848 թվականին Գերմանիայից ներգաղթյալ Ֆրեդրիկ Պացիուսը նախերգանք է գրել «Հեքիաթներ»-ի և «Մեր երկիրը» (շվեդ.՝ Vårt land) բանաստեղծությունների համար. ներկայումս այն Ֆինլանդիայի ազգային օրհներգն է (տեքստի ֆիննական թարգմանությունը վերագրվում է Պաավո Կայանդերին, ռուսերենը՝ Ալեքսանդր Բլոկին):

1863 թվականին տեղի ունեցավ դժբախտ պատահարը Ռունեբերգի կյանքում սկիզբ է դրել դրամատիկ շրջանի: Որսի ժամանակ նա կաթվածահար է եղել: Սկսվել է տասներեք ու կես տարվա փորձությունների ժամանակաշրջանը: Բանաստեղծը գործնականում գամված է եղել անկողնուն և այլևս երբեք ի վիճակի չի եղել զբաղվել գրական գործունեությամբ:

Ռունեբերգը մահացել է 1877 թվականի մայիսի 6-ին: 1877 թվականի մայիսի 12-ին նա պատվով թաղվել է Պորվոոյի Նյասինմյակի գերեզմանատանը: Նրա գերեզմանի վրա տեղադրվել է վեհաշուք հուշարձան[7][8]:

Բանաստեղծի կնոջ՝ Ֆրեդրիկա Ռյունեբերգի մահվանից մեկ տարի անց (մահ. 1879), Ալեքսանդր Երկրորդը Ֆիննական Սեյմի խնդրանքով այն տունը, որտեղ Ռունեբերգն ապրել է իր կյանքի վերջին 25 տարիները, հայտարարել է ազգային սեփականություն և թանգարան:

Ստեղծագործության գնահատական

Ռունեբերգը նշանակալի դեր է ունեցել սլավոնական-սկանդինավյան գրական կապերի զարգացման գործում, նա շվեդերեն է թարգմանել Պուշկինի, Վասիլի Ժուկովսկու, Կոնստանտին Մասալսկու, ուկրաինական և սերբական երգերը: Թարգմանել է նաև Ֆրիդրիխ Շիլլերի, Լյուդվիգ Ուլանդի, Ֆրինդրիխ Շտոլբերգի, Քարոյ Կիշֆալուդիի ստեղծագործությունները: Նրա հերոսուհու՝ Նադյայի անունը համանուն բանաստեղծությունից ռուսական կյանքի մի սյուժեի մասին հայտնի է դարձել Ֆինլանդիայում և Շվեդիայում: Ալեքսանդր Պլետնյովը բանաստեղծին անվանել է «ֆիննական Պուշկին»: Ավելի ուշ «Որմզդեղնների որսորդները» ֆիլմից ռուս չարչիների կերպարներն օգտագործել են այնպիսի ֆիննական գրողներ, ինչպիսիք են Ալեքսիս Կիվին և Վյայնյո Լիննան:

Այն ֆիններեն են թարգմանել, օրինակ՝ Էյնո Լեյնոն, ռուսերեն՝ Ալեքսանդր Բլոկը և Վալերի Բրյուսովը, բելառուսերեն՝ Մաքսիմ Բոգդանովիչը:

Ծանոթագրություններ

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Johan Ludvig Runeberg
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118791567 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. 5,0 5,1 Biografiskt lexikon för Finland (շվեդերեն)SLS.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 https://kansallisbiografia.fi/kansallisbiografia/henkilo/2846
  7. «Runebergin hautajaiset» (ֆիններեն). Porvoon kaupunki. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-04-ին.
  8. «Aikansa sankari: Hautajaiset» (ֆիններեն). Svenska Litteratursällskapet i Finland. Արխիվացված է օրիգինալից 2004-02-22-ին.

Ռուսերեն հրապարակումներ

  • Рунеберг Й. Л. Избранное. Лирика (с параллельным шведским текстом). «Сказания Фенрика Столя» (отдельные баллады). «Король Фьялар». Критические статьи. Письма / Пер. со швед. В. Дорофеева, Е. Дорофеевой. — СПб.: Коло, 2004. — 304 с. — ISBN 5-901841-17-4

Գրականություն

  • Strömborg J.E. Biografiska anteckningar om J.L.Runeberg, I—IV. Helsingfors, 1880—1901.
  • Viljanen L. Runeberg och hans diktning 1837—1877. Lund, 1969.
  • Rahikainen A. Johan Ludvig och Fredrika Runeberg : en bildbiografi. Atlantis, 2004. — 208 s. — ISBN 9174867938
  • Majamaa R., Paulaharju M. J. L. Runeberg. Suomen runoilija. Suomalaisen kirjallisuuden seura, 2004. — 163 s. — ISBN 9517465858
  • Wrede J. Världen enligt Runeberg : en biografisk och idéhistorisk studie. Bokförlaget Atlantis, 2004. — 417 s. — ISBN 9173530417
  • Сто замечательных финнов. Калейдоскоп биографий = 100 suomalaista pienoiselämäkertaa venäjäksi / Ред. Тимо Вихавайнен (Timo Vihavainen); пер. с финск. И. М. Соломеща. — Хельсинки: Общество финской литературы (Suomalaisen Kirjallisuuden Seura), 2004. — 814 с. — ISBN 951-746-522-X. — Электронная версия (Ստուգված է 18 փետրվարի 2010)
  • «Рунеберг, Иоганн Людвиг». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոհան Ռունեբերգ» հոդվածին։