Կուրաժ մայրիկն ու նրա երեխաները
Կուրաժ մայրիկն ու նրա երեխաները գերմ.՝ Mutter Courage und ihre Kinder | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | պիես |
| Ժանր | էպիկական թատրոն և դրամա |
| Հեղինակ | Բերտոլդ Բրեխտ |
| Երկիր | .svg){kind=small} Գերմանիա |
| Բնագիր լեզու | գերմաներեն |
| Գրվել է | 1938 |
| Հրատարակություն | 1941 |
| Mutter Courage und ihre Kinder | |
«Կուրաժ մայրիկն ու նրա երեխաները» (գերմ.՝ Mutter Courage und ihre Kinder), գերմանացի բանաստեղծ և դրամատուրգ Բերտոլդ Բրեխտի պիեսը, որի ենթավերնագիրն է «Երեսնամյա պատերազմի տարեգրություն»: Գրվել է 1938-1939 թվականներին և համարվում է «էպիկական թատրոնի» տեսության մարմնավորման ամենավառ օրինակներից մեկը:
Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Կուրաժ մայրիկն ու նրա երեխաները» պիեսի վրա Բրեխտը սկսել է աշխատել վտարանդիության տարիներին` Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի նախօրեին: «Երբ ես գրում էի, ավելի ուշ խոստովանել է նա, ինձ թվում էր, թե մի քանի խոշոր քաղաքների բեմահարթակներից դրամատուրգները նախազգուշացնում են, որ յուրաքանչյուր ոք, ով ցանկանում է նախաճաշել սատանայի հետ, պետք է ունենա երկար գդալ: Միգուցե այդ պահին ես միամտություն դրսևորեցի ... Ներկայացումները, որոնց մասին երազում էի, չիրականացան: Գրողները չեն կարող գրել այնպիսի արագությամբ, որով կառավարությունները սկսում են պատերազմները, ի վերջո, ստեղծագործելու համար պետք է մտածել ... «Կուրաժ մայրիկն ու նրա երեխաները» պիեսն ուշացավ»[1][2]: Այն սկսվեց Դանիայում, որը Բրեխտը ստիպված եղավ լքել 1939 թվականի ապրիլին և ավարտվեց Շվեդիայում այդ տարվա աշնանը, երբ պատերազմն արդեն ընթանում էր[3]:
Բրեխտի համար որպես սկզբնաղբյուր ծառայեց «Երեսնամյա պատերազմի» անմիջական մասնակից գերմանացի արձակագիր Հանս Յակոբ Քրիստոֆֆել ֆոն Գրիմմելսհաուզենի «Տխրահռչակ խաբեբայի և Կուրաժի մանրամասն և զարմանալի կենսագրությունը» (գերմ.՝ Ausführliche und wunderseltsame Lebensbeschreibung der Erzbetrügerin und Landstörzerin Courage) վիպակը, որը գրվել է 1670 թվականին[2]: Բայց եթե Գրիմմելսհաուզենի Կուրաժը արկածախնդիր էր, ով, քարշ գալով գնդի սպաների հետ, հարստանում էր, իսկ հետո ձախողվելով` դառնում խմիչքի մանրավաճառ, ապա Բրեխտն իր պիեսում կիսում է Կուրաժի ճակատագիրը երկու հերոսուհիների` Իվետա Պոտիեի և Աննա Ֆիրլինգի միջև[2]: Ստոկհոլմում ևս մեկ աղբյուր ավելացվեց Գրիմմելսհաուզենի ստեղծագործությանը, խմիչքի մանրավաճառ Լոտա Սվերդի պատմությունը, Ի. Լ. Ռունեբերգի «Պրապորշչիկ Ստոլյայի պատմություն»-ից[4]:
«Էպիկական թատրոնի» տարրերը, որոնք թույլ են տալիս համատեղել դրամատիկ գործողությունը էպիկական պատումի հետ` ներառյալ Բրեխտի պիեսի համար նախատեսված ավանդական զոնգերը, որոնք ներկայացվում են պիեսում` մեկնաբանելով յուրաքանչյուր տեսարան և ըստ դրամատուրգի, դրանք պետք է տեղադրվեն վարագույրի ետևում կամ բեմի ետնամասում, վերստեղծելով (ինչպես ավելի ուշ «Արթուրո Ուի կարիերայում») պատմական կտավը[5]: Բրեխտը չէր արդարացրել Կուրաժին, բայց նաև չէր մեղադրել հերոսուհու անկարողությունն իր ռազմական բիզնեսի աղետալի արդյունքները գիտակցելու համար, դրամատուրգի համար կարևոր չէր, թե արդյոք Կուրաժը կըմբռնի յուրահատկությունը, հանդիսատեսը պետք է ըմբռնի դա, և, չկար ակնարկների ժամանակայնության պակաս, դրամատուրգը հավատում էր, որ իր պիեսում արտահայտել է «մարդկանց մեծամասնության ժամանակակից գիտակցությունը»[6]:
«Կուրաժ մայրիկի» առաջին խմբագրումը բեմադրվել է 1941 թվականին Շվեյցարիայում` ցյուրիխյան «Շաուշպիլհաուզ» թատրոնում, Էրվին Պիսկատորի աշակերտ Լեոպոլդ Լինդտբերգի կողմից պիեսում հանդես էին գալիս գերմանացի և ավստրիացի ներգաղթյալներ, երաժշտությունը գրել էր Պաուլ Բուրկհարդը[6]: Քննադատները հավանություն տվեցին պիեսին, բայց, դրամատուրգի կարծիքով, դրանում չհասկացվեց հիմնականը, քննադատների կարծիքով Բրեխտի մոտ տպավորություն էր ստեղծվել, որ թատրոնը ներկայացրել է «Նիոբեյի ողբերգությունը»[7], «բուրժուական մամուլը հնարավոր համարեց նշել...մայրական սկզբի հսկայական անխորտակելի կենսունակության մասին», ինչը նրան դրդեց, գրել 1-ին և 5-րդ պատկերների նոր տարբերակները և խստացնել գլխավոր հերոսի բնավորությունը[7]: Այսպիսով, նախնական խմբագրման V պատկերում Կուրաժի հոգում մարդկությունը գերակշռում է ագահությունից և նա դժկամորեն, թանկարժեք սպայական վերնաշապիկները պատռում է վիրավորների վիրակապի համար` վերջնական վարկածով, Եկատերինան այդ վերնաշապիկները ուժով է վերցնում նրանից[7]: Հեղինակի անմիջական մասնակցությամբ, «Կուրաժ մայրիկի» նոր խմբագրումը, բեմադրվել է Բեռլինում 1949 թվականին և այդ ներկայացմամբ էլ սկսվել է «Բեռլիներ Անսամբլ» թատրոնի պատմությունը[7]:
Պիեսը գրելուց շատ տարիներ անց Բրեխտը Աննա Ֆիերլինգի կերպարում բացահայտեց «խորհրդանշական նշանակություն», ...իր «աշխատանքային նոթատետրում» 1953 թվականի հունվարին նա գրել է. «Հառնում է Գերմանիայի կերպարը, որը վարում է ավազակային պատերազմ, որը ոչնչացնում է մյուսներին և ինքն իրեն և դասեր չի քաղում իր ստեղծած աղետներից»[8]:
Պիեսը առաջին անգամ ռուսերեն հրատարակվել է 1956 թվականին Սոլոմոն Ապտի թարգմանությամբ, 60-ականներին լույս տեսած Բրեխտի հինգ հատորյակում, պիեսը ընդգրկվել է Բորիս Զախոդերի և Վ. Ռոզանովի թարգմանությամբ[2]:
Գործող անձիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կուրաժ մայրիկ
- Կատրին (Kattrin)` նրա համր դուստրը
- Էյլիֆ (Eilif)` նրա ավագ որդին
- Շվեյցերկաս (Schweizerkas)` նրա կրտսեր որդին
- Խոհարար
- Գնդի հոգևորական
- Իվետտա Պոտյե
- Ֆելդֆեբել
- Հավաքագրող
- Մթերապահ
Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ներկայացման գործողությունները տեղի են ունենում երեսնամյա պատերազմի ժամանակ, որը Գերմանիայի համար ազգային աղետ դարձավ[7]:
1624 թվականի գարնանը շվեդ հրամանատար Աքսել Օքսենշերնան զորահավաք է կազմակերպում Լեհաստանի վրա հարձակվելու համար, բայց զորակոչը լավ չի ընթանում: Ֆելդֆեբելը և հավաքագրողը ճանապարհին հանդիպում են մարկիտանտուհի «Կուրաժ մայրիկ» մականունով Աննա Ֆիրլինգի ֆուրգոնին: Պատերազմի ճանապարհներին նա թափառում էր իր մեծահասակ որդիներ՝ Էյլիֆի և Շվեյցերկասի և համր դստեր՝ Կետրինի հետ: Մինչ Ֆելդֆեբելը զրուցում էր Կուրաժ մայրիկի հետ, հավաքագրողը համոզում է ավագ որդուն: Չնայած մոր բողոքներին ու սպառնալիքներին` հավաքագրողը տանում է Էյլիֆին:
Անցնում է երկու տարի, Լեհաստանում, շվեդ ռազմական հրամանատարի վրանի մոտ, Կուրաժ մայրիկը հոլանդացի խոհարարի հետ սակարկում է բտած աքաղաղի գնի վերաբերյալ, այդ պահին հայտնվում է հրամանատարը Էյլիֆի հետ միասին, որը, ինչպես պարզվում է, սխրանք է կատարել`գյուղացիներից խլել է 20 գլուխ անասուն և դրանցից 4-ին մորթել: Գնդի քահանան արդարացնում է Էյլիֆին, «Մեր Տերը կարողացավ հինգ հացից հինգ հարյուր ստեղծել, նա դրա կարիքը չուներ: Հետևաբար նա կարող էր պահանջել. Սիրիր մերձավորիդ: Մարդիկ կուշտ էին: Հիմա այդ ժամանակները չեն»:
Անցնում է ևս երեք տարի, Շվեյցերկասը դառնում է ֆիննական գնդի գանձապահը, այդ գործին ներգրավվում է նաև Կուրաժ մայրիկը: Պատերազմի ընթացքը «կարգավորվում է», և նրա համար ամեն ինչ ընթանում է նորմալ հունով, բողոքելը մեղք է: Քահանայի ուղեկցությամբ խոհարարը հաճախ է այցելում Կուրաժ մայրիկին և նրանք զրուցում են քաղաքականության և պատերազմի մասին, որտեղ, ըստ նրա տեղ են գտնում «մի փոքր թալան, մի փոքր սպանդ, մի փոքր հրկիզում և մի փոքր բռնաբարություն»: Մինչ այդ կաթոլիկները մոտենում են, լյութերական բանակը արագորեն նահանջում է, թաքնվել չհասցրած քահանայի հետ միասին, դուստրը և Շվեյցերկասը, վերջին պահին վազում էին մոր մոտ ֆուրգոնում թաքցնելու գնդի գանձը, բայց նրանք հայտնվում են կաթոլիկների կողմից գրավված տարածքում: Շվեյցերկասը փորձում է հասնել իր գնդին, բայց, հազիվ հասցնելով թաքցնել սնդուկը, ընկնում է կաթոլիկների ձեռքը, որոնք վաղուց փնտրում էին գանձապահին: Ֆելդֆեբելին կաշառելու և մահապատժի ենթակա իր որդուն փրկելու համար, Կուրաժը պատրաստ էր գրավ դնել իր ֆուրգոնը, նախկին գնդային մարմնավաճառ Իվետտան գրավի դիմաց տալիս է 200 գուլդեն և ինքն էլ է բանակցում Ֆելդֆեբելի հետ: Կուրաժն ակնկալում էր մարել պարտքը գնդի գանձարանից, նա իմանում է Իվետայից, որ կտտանքների տակ Շվեյցերկասը խոստովանել է, որ, նկատելով հետապնդողներին, նա սնդուկը գետն էր գցել: Կուրաժը խնդրում է Իվետտային սակարկել և իջեցնել իր որդու փրկագինը, մինչ նրանք սակարկում էին, Շվեյցերկասին մահվան են դատապարտում:
Անցավ ևս մի քանի տարի, Կուրաժ մայրիկը իր ֆուրգոնով շրջեց Եվրոպայի կեսը: Նրա գործը ծաղկում էր, բայց Լյուտցենի ճակատամարտում շվեդ թագավոր Գուստավ Ադոլֆը մահանում է և պատերազմող կողմերը հաշտություն են կնքում: Կուրաժի համար խաղաղությունը կործանում էր, հիմա ոչ ոք նրա ապրանքի կարիքը չուներ և, այնուամենայնիվ, նա ուրախ էր խաղաղության համար, գոնե պատերազմի պատճառով երկրորդ որդուց չի զրկվի: Նրա վրանի մոտ նորից հայտնվում է խոհարարը:
Կուրաժը գնում է շուկա իր ապրանքները վաճառելու, քանի դեռ դրանց դիմաց ինչ-որ բան կվճարեն: Նրա բացակայության ժամանակ պահակախմբի ուղեկցությամբ բերում են Էյլիֆին, նա կրկնել էր իր վաղեմի «սխրանքը». գյուղացուց խլել էր անասունները և մորթել տիրուհուն, խաղաղ ժամանակ նրանք կգնդակահարեին նրան դրա համար, և նրան թույլատրվել է նախքան մահապատիժը տեսնել իր մորը: Կուրաժը վերադառնում է իր իրերով և ուրախ է, որ ժամանակ չունեցավ դրանք վաճառելու, ինչպես պարզվեց, խաղաղությունն ավարտվել է և երրորդ օրն է պատերազմը նորից սկսվել է: Նա նորից ճանապարհ է ընկնում իր հետ վերցնելով խոհարարին, ով իրեն ոչինչ չի պատմում Էյլիֆի մասին:
1634 թվականի աշուն, «պատերազմը հանուն հավատի» շարունակվում է արդեն տասնվեց տարի: Եվ խոհարարը, և Կուրաժը հոգնել են թափառելուց, առևտուր չկա, մարդիկ վճարելու բան չունեն. խոհարարը տեղեկություն է ստանում այն մասին, որ մայրը մահացել է և իր համար փոքրիկ պանդոկ է թողել, նա իր հետ ցանկանում է տանել նաև Կուրաժին, բայց առանց Կատրինի, երեք հոգու պանդոկը չի կերակրի, Կուրաժը հրաժարվում է լքել իր դստերը:
Երկու տարի Կուրաժը և Կատրինը շրջում էին Գերմանիայով զորքերի գումակով: Ֆուրգոնը գիշերը կանգ է առնում մի գյուղացու տան մոտ և Կատրինը լսում է, թե երեք կաթոլիկներ ինչպես են պահանջում, որ գյուղացին ցույց տա քաղաք տանող ճանապարհը, նրանց հետևից գունդ է շարժվում: Կատրինը տագնապ է բարձրացնում և մահանում է: Ողբալով իր դստեր մահը` Կուրաժը կրկին լծում է իր ֆուրգոնը. «Մենք պետք է նորից առևտուր անենք»:
Բեմական ճակատագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Կուրաժ Մայրիկը» Բրեխտի թատրոնում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրելուց տաս տարի անց Կուրաժ մայրիկի դերը դարձավ լավագույններից մեկը դրամատուրգի կնոջ՝ դերասանուհի Ելենա Վայգելի ստեղծագործական կենսագրության մեջ, որն էլ նպաստեց պիեսի ստեղծմանը[6]: Սկզբնապես, հույս ունենալով պիեսը բեմադրել Շվեդիայում, Բրեխտը նրա համար գրեց համր Կատրինի դերը, քանի որ համր հերոսուհին կատարողին կազատեր շվեդերեն խոսելու պարտականությունից[6], բայց ոչ Շվեդիայում, ոչ էլ Ֆինլանդիայում, որտեղ 1940 թվականի ապրիլին[9] տեղափոխվեցին Բրեխտը և Վայգելը, «Կուրաժ մայրիկը» բեմադրել չհաջողվեց. շվեյցարական պրեմիերան տեղի է ունեցավ առանց Վայգելի մասնակցության, գլխավոր դերը խաղաց մեկ այլ նշանավոր դերասանուհի` Թերեզա Գիզեն[6]:
Ներկայացումը, որը բեմադրվեց 1941 թվականին Ցյուրիխի «Շաուշպիլհաուսում», իրադարձություն դարձավ Ցյուրիխի թատերական կյանքում, բոլորովին այլ ճակատագիր էր սպասվում 1949 թվականի բեռլինյան բեմադրությանը: 1948 թվականի աշնանը վերադառնալով Բեռլին՝ նրա արևելյան հատվածում գերմանացի ներգաղթյալների մի խմբի` Ցյուրիխի թատրոնի դերասանների և Բրեխտի վաղեմի զինակից Էրիչ Էնգելի հետ միասին, իր փոքրիկ թատերախմբի օգնությամբ պիեսը բեմադրեց Գերմանական թատրոնի փոքր բեմում[10][11]: Այդ տարիներին Գերմանիայի արևելյան մասում արդեն բեմադրվել էին Բրեխտի «Երեք գրոշանոց օպերան», «Տերրեսա Կարարի հրացանները» պիեսները, և տեսարաններ «Վախը և հուսահատությունը Երրորդ կայսրությունում» պիեսից` լիովին անտեսելով «էպիկական թատրոնի» սկզբունքները, որն առանձին քննադատների կողմից ներկայացվել էր որպես «կեղծ տեսության» հաղթահարում, Բրեխտը պետք է ապացուցեր իր գաղափարների կենսունակությունը[12]:
Նկարիչներ Հենրիխ Կիլգերը և Կասպար Նեերը, օգտագործելով ցյուրիխյան ներկայացման ձևավորող Տեո Օտտոյի մոդելը, բեմական տարածքը ձևավորել էին մեծ շինություններով, որոնք «իրականության» պատրանք չէին ստեղծում և ցնցող էին իրենց խորությամբ: Ներկայացման հետ կապված Էռնստ Շումախերը գրել է. «Բեմական տարածության իմաստաբանության մեջ «Կուրաժի ֆուրգոնը» դարձել է անօթևանության, աննպատակասլացության և անհանգստության խորհրդանիշ ...»[13]: 1946 թվականին ներկայացման համար օգտագործվեց Պաուլ Դեսաուի երաժշտությունը, հետագայում նրա երաժշտությունը հնչեց «Կուրաժ մայրիկ»-ի շատ բեմադրություններում[12]: Ներկայացումը անկասկած հաջողությամբ ընդունվեց հանդիսատեսի կողմից, բայց դժգոհություն առաջացրեց քննադատների մի մասի մոտ, այսպես, «Թատրոն դեր-Զայթ» ամսագրի գլխավոր խմբագիր, «էպիկական թատրոնի» սկզբունքային հակառակորդ Ֆրից Էրպենբեկը կանխագուշակեց, որ «Կուրաժ մայրիկը» ներկայացման թատերական ուղղությունը մոռացության կմատնվի որպես «ժողովրդին խորթ մշակութային հետադիմություն»[14]:
«Կուրաժ մայրիկ»-ը առաջին անգամ հանրությանը ներկայացվեց 1949 թվականի հունվարի 11-ին, Ելենա Վայգելի գլխավոր դերակատարմամբ, «Բեռլիներ Անսամբլ» թատրոնում, որը շուտով հայտնի դարձավ ամբողջ աշխարհում[7]: Նույն թվականին ներկայացումը ստացավ ԳԴՀ-ի ազգային մրցանակ: 1951 թվականի սեպտեմբերի 11-ին կայացավ հարյուրերորդ ներկայացումը, որից հետո Բրեխտը և Էնգելը մասամբ թարմացրին դերակատարների կազմը, մասնավորապես խոհարարի դերը, Պաուլ Բիլդտի փոխարեն, երկար տարիներ կատարում էր Էռնստ Բուշը, իսկ քահանայի դերը (Վերներ Հինցի փոխարեն)` Էրվին Գեշոննեկը և Վոլֆ Կայզերը[7]: «Բեռլիներ Անսամբլ»-ը նորացված կազմով շրջագայեց ամբողջ Եվրոպայում՝ պրոպագանդելով «էպիկական թատրոնի» սկզբունքները: 1954 թվականին Փարիզի Համաշխարհային թատերական փառատոնում «Կուրաժ մայրիկ»-ը արժանացավ առաջին մրցանակի` լավագույն պիեսի և լավագույն բեմադրության համար (Բրեխտ և Էնգել)[15][16]: «Բեռլիներ անսամբլ»-ի ներկայացման մասին ծավալուն քննադատական գրականության մեջ հետազոտողները միաձայն նշել էին, որ այն կարևոր նշանակություն ունի ժամանակակից թատրոնի պատմության մեջ[16]: «Կուրաժ մայրիկ»-ի երկրորդ խմբագրումը թատրոնի խաղացանկում մնաց մինչև 1961 թվականի ապրիլի 4-ը, երբ կայացավ 405-րդ ներկայացումը, 1960 թվականին ներկայացման բազայի վրա ֆիլմ նկարահանվեց Բրեխտի ուսանողներ Պետեր Պալիչի և Մանֆրեդ Վեկվերտի կողմից[17]:
Ինքը` Բրեխտը, իր բեմական որոշումը չի համարել միակ հնարավորը, բայց նա հրապարակման համար պատրաստել է ներկայացման «մոդել», որում նշել է. «Ի՞նչ պետք է ցույց տա «Կուրաժ մայրիկ» ներկայացումը,« Ըստ էության պատերազմում մեծ առևտուր են իրականացնում բնավ ոչ փոքր մարդիկ: Որ պատերազմը համարվում է նույն առևտրի իրականացումը, բայց այլ միջոցներով, որը ոչնչացնում է անգամ ամենաառաքինի մարդկանց մարդկային առաքինությունները: Որ կարելի է գնալ ցանկացած զոհաբերության, որպեսզի հաղթահարենք պատերազմը»: Եվ 1949 թվականին նա արգելեց պիեսի բեմադրությունը Դորտմունդում, քանի որ ներկայացումը, ինչպես պարզվեց գլխավոր փորձի ժամանակ, չի բավարարել այդ պահանջները[16]:
«Բեռլիներ անսամբլ»-ը հետագայում բազմիցս բեմադրեց «Կուրաժ մայրիկ»-ը, այսպես, 1978 թվականին պիեսը բեմադրեց Մանֆրեդ Վեկվերտը, իսկ գլխավոր դերում հանդես եկավ Գիզելա Մեյը, 2005 թվականին այն բեմադրեց թատրոնի նոր գեղարվեստական ղեկավար Կլաուս Պայմանը, Աննա Ֆիրլինգի դերը կատարեց Կարմեն-Մարիա Էնթոնին, խոհարարի դերը՝ Մանֆրեդ Քարգին: Երկու ներկայացումներում էլ օգտագործվել է Պաուլ Դեսաուի երաժշտությունը[18]:
Այլ թատրոններում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
50-ականներին սկսվեց «Կուրաժ մայրիկ»-ի հաղթական երթը աշխարհի բեմերում: 1950 թվականին Բրեխտը, համագործակցելով նկարիչ Թեո Օտոյի հետ, պիեսը բեմադրեց Մյունխենի «Կամմերշպիլե»-ում, որտեղ գլխավոր դերում հանդես եկավ Թերեզա Գիզեն, իսկ Էլիֆի դերում Հանս Քրիստիան Բլեխը[19][20]: Բրեխտի մասնակցությամբ այն բեմադրվեց նաև Ամստերդամում: Արդեն 50-ականներին «Կուրաժ մայրիկ»-ը ներկայացվել էր Արևմտյան Գերմանիայի շատ բեմերում, դրանից անմասն չմնաց նաև Էրվին Պիսկատորը, ով 1960 թվականին պիեսը բեմադրեց Կասելի քաղաքային թատրոնում[20]:
1951 թվականին Ժան Վիլարը բացեց իր դարաշրջանը Ազգային ժողովրդական թատրոնում (TNP) թատերաշրջանը բացեց երկու ծրագրային ներկայացումներով՝ Պիեռ Կոռնեյլի «Սիդոմ»-ով և Բրեխտի «Կուրաժ մայրիկ»-ով Աննա Ֆիրլինգի դերը խաղացել էր Ժերմեն Մոնտերոն և, ինչպես նշել էր քննադատներից մեկը, «չնայած, Բրեխտի սկզբունքներից հեռու խաղին, նա ստեղծել էր անմոռանալի կերպար»[20]: 1955 թվականին պիեսի պրեմիերան կայացել էր Անգլիայում, 1959 թվականին` ԱՄՆ-ում; 1961 թվականին ամերիկացի ռեժիսոր Քեյթ Ֆոուլերը, Բրեխտի պիեսի հիման վրա բեմադրեց քննադատների կողմից բարձր գնահատված ներկայացումը Շեքսպիրի հայրենի Ստրատֆորդ ըփոն Էյվոն քաղաքում[21]:
«Կուրաժ մայրիկ»-ը Ռուսաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1957 թվականին «Կուրաժ մայրիկ»-ը ցուցադրվեց Մոսկվայում և Լենինգրադում «Բեռլինիներ անսամբլ» թատրոնի հյուրախաղերի ընթացքում. Բրեխտի «էպիկական թատրոնը» չափազանց ակնհայտորեն հակասում էր ռուսական թատրոնի ավանդույթներին, որն էլ ազդում էր ընկալման վրա: Այսպես, հայտնի թատերական քննադատ Յու. Յուզովսկին «Թատրոն» ամսագրի էջերում գրել է. «Մենք գտնում ենք, որ ... թատրոնում բանականության և զգացմունքների միջև հավասարակշռությունը ինչ-որ չափով խանգարվում է, այդ իրավական գերիշխանությունը և, ասենք, բանականության բռնատիրությունը բարձրացնում է իրավական դաշտը, այդ կասկածը, ինչը թատրոնը բացահայտում է հուզական ոլորտը, միշտ չէ, որ արդարացված է և ավելի խելամիտ կլիներ այդ զգացմունքները բերել մտքի ծառայությանը՝ նրանց ավելի մեծ վստահություն հաղորդելով, ինչը, իհարկե, կխրախուսվի»[22]: Այնուամենայնիվ, «Թատրոն»-ի նույն համարում տպագրվել են նաև այլ կարծիքներ, Ա. Մացկինը գրում է. «Կուրաժ մայրիկ»-ը ներկայացման մեջ, «Բրեխտը հայտնվում է դրամատուրգ, ռեժիսոր և տեսաբան, երջանիկ միասնության մեջ, որը նրա էպիկական, այսպես կոչված, «հակաարիստոտելական» արվեստի գագաթնակետն է: Եվ հանդիսատեսի և մեր դիրքը լիովին համահունչ է Բրեխտի իդեալին ...Միայն գործողությունների դրամատիկ պահերին ... հակառակ Բրեխտի վարքագծին, մենք հանդիսատեսին դիտորդից վերածում ենք համակիր հանդիսատեսի»[22]:
Այնուամենայնիվ, «Կուրաժ մայրիկ»-ի, ինչպես նաև Բրեխտի այլ պիեսների բեմադրությունները Ռուսաստանում միշտ հղի են եղել անսովորության խնդրով: Առաջին անգամ պիեսը բեմադրել է 1960 թվականին, ռեժիսոր Նիկոլայ Օխլոպկովի կողմից ղեկավարվող Մոսկվայի Մայակովսկու անվան թատրոնում: Մաքսիմ Շտրաուխի կողմից բեմադրած ներկայացումը (գլխավոր դերում հանդես է եկել Յուդիֆ Գլիզերը), ըստ քննադատների, հեռու էր էպիկական թատրոնի սկզբունքներից, բայց ապացուցեց Բրեխտի դրամատուրգիայի հնարավորությունները և այլ ռեժիսորական մեկնաբանությունները և ամեն դեպքում, բավարարվեց Նիկոլայ Օխլոպկովի «ցնցումների թատրոն» ստեղծելու ցանկությունը[20]: Քննադատ Ն. Տոլչյոնովան գրել է. «Այստեղ Բրեխտը հանդես է գալիս վտանգավոր և մռայլ: Նա ընդգրկուն է և հանդիսավոր, ինչպես Բեթհովենի երգեհոնային երաժշտությունը: Միջնադարյան մարդկանց՝ երեսնամյա պատերազմի մասնակիցների կերպարանքում հստակ երևում է ագրեսիայի մարդատյաց էությունը: Բեմում, կերպարների միջոցով վերակենդանանում է կողոպուտի և բռնության սարսափելի փիլիսոփայությունը, երևան են գալիս նրա այլանդակ պտուղները, որոնք առաջացել են շահի գիշատչական ձգտումներից ...»[22]:
Հետագայում պիեսը շարունակեց իր երթը ռուսական բեմերում և միութենական հանրապետությունների թատրոններում, բայց, որպես կանոն, այդ ներկայացումները Բրեխտական չէին և գրեթե երբեք չէին դառնում հայտնություններ[20]: 1972 թվականին Մարկ Զախարովը Սատիրայի թատրոնում բեմադրեց «Կուրաժ մայրիկ»-ը Անատոլի Կրեմերի երաժշտությամբ, իսկ գլխավոր դերում հանդես էր եկել Տատյանա Պելտցերը, բայց ռեժիսորն ինքն այս աշխատանքն իր հաջողությունը չհամարեց[23]: Քննադատների բարյացակամ վերաբերմունքին պիեսն արժանացավ 2012 թվականին, երբ Միխայիլ Լևիտինի կողմից բեմադրվեց Մոսկվայի «Էրմիտաժ» թատրոնում [24]: Վ. Կոլյազինը «Նեզավիսիմայա գազետա» թերթում գրել է. «Գուցե Գոյայի նկարագրությունից հետո «Պատերազմի աղետները» և «Կուրաժը» պատերազմի մասին ամենամեծ ստեղծագործություններն էին: Պարենավաճառ կնոջ մտքերը, ով ռազմի դաշտում կորցրեց իր ամբողջ ընտանիքը հանուն շահի, միևնույն ժամանակ զարմանում է ստրկամտության, աղքատության և իրերի չափի զգացողության խորության և գոյատևման արվեստի դրսևորումների համար:
Օբերիո-էքսպերիմենտի հավերժական ծարավով համակված՝ Միխայիլ Լևիտինը խիզախություն ունեցավ հակառակ գնալ Բրեխտին` փնտրելով իր արտասանական երանգավորումը և դրա համապատասխանությունը Բրեխտի հեռացման մեթոդին: 1949 թվականի Բրեխտը (…) Լևիտինի որոշումը անվանեց ծաղրանք իր պիեսի նկատմամբ: Իր կյանքի վերջին տարիների Բրեխտը կարող էր նաև դա ընդունել»[25]:
Էկրանավորումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1955 - «Կուրաժ մայրիկը և նրա երեխաները»: Շվեդիա-Գերմանիա: Ռեժիսոր` Վոլֆգանգ Շտաուդե:
- 1965 - «Կուրաժ մայրիկը և նրա երեխաները: Երեսնամյա պատերազմի տարեգրություն»: Գերմանիա, ռեժիսոր՝ Հարի Բուկվից:
- 1969 - «Կուրաժ մայրիկը և նրա երեխաները»: Բելգիա, ռեժիսորներ` Ջո Դուա, Բերտ Շտրույս:
- 1985 - «Աննա Ֆիրլինգի ճանապարհները», ԽՍՀՄ, ռեժիսոր՝ Սերգեյ Կոլոսով:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Hans Вunge Brecht im zweiten Weltkrieg // Neue Deutsche Literatur. — 1962. — В. 3. — С. 46- 47.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Эткинд, 1964, էջ 445
- ↑ Шумахер, 1988, էջ 132, 141
- ↑ Шумахер, 1988, էջ 141
- ↑ Сурков Е. Д. Путь к Брехту // Брехт Б. Театр: Пьесы. Статьи. Высказывания: В 5 т. — М.: Искусство, 1965. — Т. 5/1. — С. 34.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Шумахер, 1988, էջ 142
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 Эткинд, 1964, с. 446.
- ↑ Цит. по: Шумахер Э. Указ. соч., с. 249
- ↑ Шумахер, 1988, էջ 145
- ↑ Берлинер ансамбль // Театральная энциклопедия (под ред. С. С. Мокульского). — М.: Советская энциклопедия, 1961. — Т. 1.
- ↑ Шнеерсон Г. М. Эрнст Буш и его время. — М., 1971. — С. 177- 178.
- ↑ 12,0 12,1 Шумахер, 1988, էջ 199
- ↑ Шумахер, 1988, էջ 201- 202
- ↑ Шумахер, 1988, էջ 203- 204
- ↑ Шумахер, 1988, էջ 267
- ↑ 16,0 16,1 16,2 Эткинд, 1964, էջ 447- 448
- ↑ Шумахер, 1988, էջ 206
- ↑ «Mutter Courage und ihre Kinder»։ Repertoire։ Berluner Ensemble։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-12-ին։ Վերցված է 2013-03-07
- ↑ Шумахер, 1988, էջ 214- 215
- ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 Эткинд, 1964, էջ 449- 450
- ↑ Shout it from the Rooftops // Stratford-upon-Avon Herald. — 1961. — Ապրիլ.
- ↑ 22,0 22,1 22,2 Цит. по: Эткинд Е. Г. Указ. соч., с. 450
- ↑ Захаров М. А. Контакты на разных уровнях. — 2-е. — М.: Центрполиграф, 2000. — С. 128- 129. — 410 с.
- ↑ «Б. Брехт. «Кураж»»։ Репертуар։ Сайт Московского театра «Эрмитаж»։ Վերցված է 2015-08-29
- ↑ Колязин В. Кураж, шардам, Эрмитаж // Независимая газета. — 29.02.2012.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Бертольд Брехт. Мамаша Кураж и её дети // Театр. Пьесы. Статьи. Высказывания. В пяти томах. — М.: Искусство, 1964. — Т. 3. — С. 5- 89. — 500 с. — 12 200 экз.
- Шумахер Э. Жизнь Брехта = Leben Brechts. — М.: Радуга, 1988. — 352 с. — ISBN 5-05-002298-3
- Эткинд Е. Г. Мамаша Кураж и её дети // Бертольт Брехт. Театр. Пьесы. Статьи. Высказывания. В пяти томах. — М.: Искусство, 1964. — Т. 3.
- Gerhard Stadelmaier (06.06.2003)։ «Mutter Courage und ihre Schinder: Zadek inszeniert Brecht»։ Frankfurter Allgemeine։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-12-ին։ Վերցված է 2013-02-27
| ||||||||||
