Ջութակ

Ջութակ
Տեսակ	երաժշտական գործիքի տեսակ
Որակավորում	Լարային աղեղնավոր երաժշտական գործիք
Երաժիշտներ	Ջութակահարների ցուցակ
Արտադրողներ	Ջութակի վարպետներ
Հորնբոսթել-Զաքսի հանմակարգ	321.322-71
Ձայնանմուշ
ալտ, թավջութակ, կոնտրաբաս

Ջութակը (իտալ.՝ violino) լարային աղեղնավոր երաժշտական գործիք է, ջութակների ընտանիքում (ալտ, թավջութակ, կոնտրաբաս)՝ ռեգիստրով ամենաբարձրը։ Ամենատարածված մենակատարային գործիքներից է։

Համառոտ նկարագրություն

Ունի չորս լար, որոնց լարվածքն ըստ քվինտների հետևյալն է՝ փոքր օկտավայի սոլ, առաջին օկտավայի ռե, լյա, երկրորդ օկտավայի մի)։ Ձայնարտաբերման հիմնական միջոցը լարերի վրայով աղեղը սահեցնելն է (arco), նվագելու հատուկ միջոցներից է պիցցիկատոն։ Չափսը չի անցնում 600 մմ-ից։ Ուսուցման ժամանակ օգտագործվում են 1/16, 1/8, 1/4, 1/2 չափերը, քանի որ երեխաները սկսում են պարապել երեք տարեկանից։ Նվագելիս գործիքը պահում են ուսի վրա։

Պատմություն

Ծագել է VIII դարում արաբների կողմից Եվրոպական երկրներ բերված աղեղնավոր նվագարաններից, ըստ այլ վարկածի միջնադարյան նվագարաններից՝ կրոտայից և վիելայից։ Ջութակի դասական տեսակը մշակվել է XV - XVI դարերի ընթացքում միաժամանակ Իտալիայում, Ֆրանսիայում, Լեհաստանում։ XVI - XVIII դարերում հյուսիսային Իտալիայում ձևավորվեցին ջութակի վարպետների խոշորագույն դպրոցներ՝ Բրեգայում (Գ. Դա սալո, Ջ. Մաջինի) և Կրեմոնայում (Անդրեա և Նիկոլո. Ամատիներ, Ջ. Գվառների, Ա. Ստրադիվարի)։ Վերջնականապես հաստատվեց ջութակի կառուցվածքը, մշակվեց գործիքների յուրահատուկ տեմբրը։ Կրեմոնայի ջութակները մինչև այսօր էլ օգտագործվում են և համարվում են չգերազանցված։ Ջութակը որպես մենակատարային համերգային գործիք, մեծ դեր խաղաց երաժշտական արվեստի պատմության մեջ։ XVII - XVIII դարերի երաժշտական գործիքային նոր ժանրերը (մենանվագ սոնատ, կոնցերտ) առաջացան սկզբնապես որպես ջութակի երաժշտական ժանրեր։ Ջութակների ընտանիքը կազմում է սիմֆոնիկ նվագախմբի կորիզը։ Հայ իրականության մեջ Ջութակի մասին առաջին հիշատակությանը հանդիպում ենք Գր Նարեկացու <Մատեան ողբերգության> պոեմում:

Կառուցվածքը

Լարեր

Սկզբնայան շրջանում լարերը պատրաստվել են ոչխարի աղիներից, որոնք պրկվում, չորացվում և ոլորվում էին։ 20րդ դարասկզբին լարերը պատրաստվում էին նաև մետաքսից, ալումինիումից և պողպատից։ Ներկայումնս պատրաստվում են ոլորած պողպատից կամ տարբեր մետաղների հետ ոլորած սինթետիկ նյութերից, որոնք երբեմն նաև արծաթապատվում են։

Կատարողներ

XVII - XVIII դարերում ստեղծվեց ջութակի ընդարձակ երկացանկ։ Ջութակի կատարողական արվեստի զարգացման գործում մեծ դեր են խաղացել՝ Ն. Պագանինին, Լ.Աուեր, Ջ. Վիոտին, Ռ. Կրեյցերը, Ա. Վյոտանը, Է. Իզային, Հ. Վեյնյավսկին, Ֆ.Կրայսլերը, Ջ. Էնեսկուն, Դ Օյստրախը, Ի. Մենուհինը, Հայֆիցը, Ի. Ստեռնը, Լ. Կոգանը

Գրականություն

• Л. Роабон Скрипка Москва 1963 г.

Արտաքին հղումներ

• ջութակ երաժշտություն
• Ամեն ինչ ջութակի մասին (անգլ.)
• Ջութակի պատմությունը (անգլ.)
• Ջութակի թանգարան (անգլ.)
• Երաժշտական գործիքների ձայնանմուշներ (անգլ.)
• Ինչո՜ւ է ջութակ նվագելը դժվար (անգլ.)