Jump to content

Շարուր-Դարալագյազի գավառ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Շարուր-Դարալագյազի գավառ
Шаруро-Даралагезский уезд

Զինանշան

Երևանի նահանգի զինանշանը
ԵրկիրՌուսական կայսրություն Ռուսական կայսրություն
Կարգավիճակգավառ
Մտնում էԵրևանի նահանգ
Ներառում է13 համայնք
ՎարչկենտրոնԲաշ-Նորաշեն (Շարուր)
Հիմնական լեզուՀայերեն, թաթարերեն, ռուսերեն
Բնակչություն (1897)76 538
Ազգային կազմկովկասյան թաթարներ (67 %), հայեր (27 %), քրդեր (5 %)[1]
Կրոնական կազմՀայ Առաքելական եկեղեցի
Տարածք2,973
Հիմնադրված է1849 թ.
Պատմական շրջան(ներ)Վայոց ձոր

Շարուր-Դարալագյազի գավառ, վարչաքաղաքական միավոր Ռուսական կայսրության կազմում։ Ձևավորվել է 1849 թվականին՝ Երևանի նահանգի կազմում։ Գավառի կենտրոնը Բաշ-Նորաշեն ավանն էր։

Շարուր-Դարալագյազի գավառը հյուսիսից սահմանակցում էր Նոր Բայազետի, արևմուտքից՝ Երևանի, հարավից՝ Նախիջևանի գավառներին։ Հարավ-արևմուտքում՝ Արաքս գետի երկայնքով, իսկ արևելքում Ելիզավետպոլի նահանգն էր (Զանգեզուր-Ղարաբաղ)։

Ներառել է հիմնականում ժամանակակից Վայոց ձորի մարզը, ինչպես նաև՝ Նախիջևանի ինքնավար հանրապետության Շարուրի և Քենգերլիի շրջանները։

Ռուսական վարչաքաղաքական տեքստերում հայտնի էր որպես «Շարուր-Դարալագյազի գավառ», որը բաղկացած էր երկու շրջանից՝ հարթավայրային (Շարուրի դաշտ, 8.5 %) և լեռնային (Դարալագյազ, 91.5 %): «Դարալագյազ» անվանումը թուրքերեն է՝ «դար» (ձոր) և «ալագյազ» (գյուղ Եղեգիս) մասերից։

Գավառը կազմվել է 1849 թվականին՝ անջատվելով Նախիջևանի գավառից։ 1875 թվականին Շարուրի դաշտը Վայոց ձորի հետ միասին կազմել է Շարուր-Դարալագյազի գավառը[2]։ Նախկինում, վերջինիս և Օրդուբադի օկրուգի հետ միասին մտել է Նախիջևանի խանության (1747-1827), ապա՝ Նախիջևանի գավառի կազմում։ Վերջինս ռուսական տիրապետության շրջանում ենթարկվել է Հայկական մարզի (1828-1840), ապա՝ Վրացա-Իմերեթական նահանգի (1840-1846), Թիֆլիսի նահանգի (1846-1849) վարչությանը։

1849 թվականին կայսերական հատուկ հրովարտակով կազմվում է Երևանի նահանգը։ Այն ներառում էր 1840 թվականին լուծարված Հայկական մարզի տարածքը և Երևանի գավառը՝ հանդիսանալով ժամանակակից Հայաստանի Հանրապետության հիմքը։ Գավառ դաշտային մասով անցնում էր Երևան-Նախիջևան երկաթուղին, ինչպես նաև Սևանա լճից (Օրբելյանների քարվանսարա) Արարատյան դաշտ եկող ճանապարհները։ Արփայի հովտից ճանապարհը Որոտանի լեռնանցքով տանում էր Զանգեզուրի գավառ, ապա Ղարաքիլիսայով (Սիսիան) ու Գորիսով՝ Շուշի, Ստեփանակերտ և Եվլախ, որտեղ միանում էր Թբիլիսի-Բաքու երկաթուղուն։

1918-1920 թվականներին մտել է Հայաստանի առաջին հանրապետության, իսկ 1920 թվականից կիսվել է Խորհրդային Հայաստանի (Դարալագյազի) և Նախիջևանի ԻԽՍՀ (Շարուրի) միջև։ Դարալագյազի գավառի կենտրոնն է դառնում Քեշիշքենդը (Եղեգնաձոր)։ Գավառը 1930 թվականին լուծարվել է։

Բնակչություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1897 թվականի մարդահամարի տվյալներով գավառի բնակչությունը 76538 մարդ էր, որի մոտ 27.1 տոկոսը հայեր էին (20726 մարդ), ավելի քան 72 տոկոսը՝ մուսուլմաններ՝ թաթարներ, քրդեր, թուրքեր (55321 մարդ)։ Բաշ-Նորաշենի բնակչությունը 1897 թվականին 867 մարդ էր[3]։ Հայերը բնակվում էին հիմնականում Դարալագյազի լեռնային շրջաններում. Շարուրի դաշտում հաշվվում էր ընդամենը յոթ հայկական գյուղ[4]։

1926 թվականին Դարալագյազի գավառի բնակչությունը կազմել է 30 074 մարդ[5]։

Վարչական բաժանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1913 թվականին գավառը բաժանված էր 13 գյուղական համայնքի[6]՝

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]