Jump to content

Ծածանազգիներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ծածանազգիներ
Դասակարգում
Թագավորություն  Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին Քորդավորներ (Chordata)
Ենթատիպ Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Դաս Actinopteri
Ինֆրադաս Ոսկրային ձկներ (Teleostei)
Կարգ Ծածանակերպեր (Cypriniformes)
Վերնաընտանիք Cyprinoidea
Ընտանիք Ծածանազգիներ (Cyprinidae)
Rafinesque, 1810

Ծածանազգիներ (լատ. Cyprinidae), ճառագայթալողակ ձկների դասի, ծածանակերպերի կարգի ձկների ընտանիք։

Նկարագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարմինը սովորաբար ծածկված է թեփուկներով, գլուխը լերկ է, վերին ծնոտի վերջավորությունը ձևավորվել է միջծնոտային ոսկորներով, որովայնը կլորացած է, իսկ եթե ունի սուր վերջավորություն, ապա առանց ոսկրացման։ Ճարպային լողակներ չունի, բերանն անատամ է, բայց ստորին ըմպանային ոսկորները լավ զարգացած են և ունեն 1, 2 կամ 3 շարք (հազվագյուտ) ծամող ատամներ։ Այս ատամներով սննդի մանրացնելուն նպաստում է գանգի հիմքային մակաճի ընդլայնված ծայրում գտնվող եղջյուրավոր հաստ շերտիկը։ Որոշ տեսակների բերանի անկյուններում կան կարճ բեղիկներ, որոնք կատարում են համային ընկալիչների դեր։

Քաղցրահամ ջրերում ապրող ձկների ամենամեծ ընտանիքն է․ միայն մի քանիսն են հանդիպում աղի ջրերում (գետեաբերաններում, Սև և Կասպից ծովերում և այլն)։ Ծածանազգիների ընտանիքն իր մեջ ներառում է 367 ցեղ՝ 3006 տեսակով։ Ամեն տարի նկարագրվում են մի քանի տասնյակ նոր տեսակներ, հիմնականում Հարավարևելյան Ասիայից[1]

Ծածանազգիները տարածված են ամբողջ աշխարհով մեկ, բացառությամբ Հարավային Ամերիկայի մեծ մասի (նրանք չեն հանդիպում Մեքսիկայի հարավում, բայց համատարած հանդիպում են արգենտինական պամպայի ջրերում, որտեղ դրանք ներմուծվել են 19-րդ դարի երկրորդ կեսում, համարվում են անպիտան ձկներ) և նրանք նաև Ավստրալիայում չեն եղել (Ինտրոդուկցիայից հետո ծածանը դարձավ Ավստրալիայում ամենատարածված ձուկը)։ Ծածանազգիների մեծ մասը հանդիպում են Հյուսիսային կիսագնդի բարեխառն գոտում։

Սննդառություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սնվում են կենդանի և մեռած բուսական և կենդանական սննդով։

Շատ-շատերը բեղմնավոր են։ Բազմացման շրջանում արուների մոտ զարգանում է հատուկ «հարսանեկան զգեստ»։ Նրանք ստանում են ավելի վառ գունավորում (առավել հաճախ հայտնվում է վարդագույն գունավորումը), գլխի, մարմնի և լողակների վրա հայտնվում են բեղիկանման մակաճներ։ Ձմռանը նրանք հիմնականում թաքնվում են հատակին կամ մտնում տիղմի մեջ և մտնում ձմեռային քնի մեջ։

Տնտեսական նշանակություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ ծածանազգիներ բուծվում են լճակներում (գետածածան, կարաս), իսկ շատ-շատերը ծառայում են որպես քիչ թե շատ նշանակալից ձկնորսության առարկա (օրինակ՝ վոբլա, բրամ, գետածածան, Արծաթափայլ և ոսկեգույն կարասները, լին, յազ, չեխոն և շատ ուրիշներ)։

Danioninae (Դանիոնանմաններ) ենթաընտանիք՝ 37 ցեղ, 319 տեսակ․

Labeoninae (Լեբեոնանմաններ) ենթաընտանիք՝ 35 ցեղ, 402 տեսակ․

Cyprininae (Ծածանանմանների) ենթաընտանիք՝ 16 ցեղ, 50 տեսակ․

Barbinae (Բեղլուանմաններ) ենթաընտանիք՝ 29 ցեղ, 744 տեսակ․

Leuciscinae ենթաընտանիք․

Acheilognathinae (Դառնուկանմաններ) ենթաընտանիք՝ 3 ցեղ, 75 տեսակ։ Ենթաընտանիքի ներկայացուցիչների բնորոշ առանձնահատկությունն է էգերի մոտ ձվաբջջի առկաայությունը, որի օգնությամբ ձկնկիթը դրվում է երկփեղկանիների թիկնոցային խոռոչում։

Gobioninae (Քարթականմաններ) ենթաընտանիք․

Tincinae (Կարդինալանմաններ) ենթաընտանիք՝ 2 ցեղ, 4 տեսակ․

Opsariichthyinae (Եռաշրթունքանմաններ) ենթաընտանիք․

Squaliobarbinae (Թեփուղաբեղլուանմաններ) ենթաընտանիք

Xenocyprinae (Սևափորիկանմաններ) ենթաընտանիք

Հայերեն անվանում Լատիներեն անվանում
Մանրաթեփուկներ Acanthalburnus Berg, 1916
Acanthogobio Herzenstein, 1892
Acanthorhodeus Bleeker, 1871
Acapoeta Cockerell, 1910
Albulichthys Bleeker, 1860
Amblyrhynchichthys Bleeker, 1860
Anabarilius Cockerell, 1923
Anaecypris Collares-Pereira, 1983
Ancherythroculter Yih et Wu, 1964
Aphyocypris Günther, 1868
Գայլաձուկանման հաշամներ Aspiolucius Berg, 1907
Aspiorhynchus Kessler, 1879
Հաշամներ Aspius Agassiz, 1832
Atrilinea Chu, 1935
Aztecula Jordan et Evermann, 1898
Շնաձկային բալաներ Balantiocheilos Bleeker, 1860
Barbichthys Bleeker, 1860
Barbodes Bleeker, 1859
Barboides Brüning, 1929
Barbonymus Kottelat, 1999
Barbopsis Di Caporiacco, 1926
Barilius Hamilton, 1822
Belligobio Jordan et Hubbs, 1925
Bengala Gray, 1833
Biwia Jordan et Fowler, 1903
Գուստերաներ Blicca Heckel, 1843
Boraras Kottelat et Vidthayanon, 1993
Ցեկոբարբուսներ Caecobarbus Boulenger, 1921
Caecocypris Banister et Bunni, 1980
Campostoma Agassiz, 1855
Capoetobrama Berg, 1916
Carasobarbus Karaman, 1971
Չինական կարասներ Carassioides Oshima, 1926
Catlocarpio Boulenger, 1898
Cetidia Jordan et Richardson, 1909
Chagunius Smith, 1938
Chalcalburnus Berg, 1933
Chanodichthys Bleeker, 1860
Chondrostoma Agassiz, 1832
Chuanchia Herzenstein, 1891
Clinostomus Girard, 1856
Coptostomabarbus David et Poll, 1937
Coreius Jordan et Starks, 1905
Coreoleuciscus Mori, 1935
Cosmochilus Sauvage, 1878
Couesius Jordan, 1878
Culter Basilewsky, 1855
Cultrichthys Smith, 1938
Հնդկական բարբուսներ Cyclocheilichthys Bleeker, 1859
Cyprinella Girard, 1856
Cyprinion Heckel, 1843
Ծածաններ Cyprinus Linnaeus, 1758
Dionda Girard, 1856
Diptychus Steindachner, 1866
Discherodontus Rainboth, 1989
Discocheilus Zhang, 1997
Discogobio Lin, 1931
Discolabeo Fowler, 1937
Eirmotus Schultz, 1959
Elopichthys Bleeker, 1860
Engraulicypris Günther, 1894
Epalzeorhynchos Bleeker, 1855
Eremichthys Hubbs et Miller, 1948
Erimonax Jordan, 1924
Erimystax Jordan, 1882
Erythroculter Berg, 1909
Esomus Swainson, 1839
Evarra Woolman, 1894
Exoglossum Rafinesque, 1818
Garra Hamilton, 1822
Gibelion Heckel, 1843
Gila Baird et Girard, 1853
Հեռավորարևելյան բեղլուներ Gnathopogon Bleeker, 1860
Gobiobotia Kreyenberg, 1911
Gobiocypris Ye et Fu, 1983
Gymnocypris Günther, 1868
Gymnodanio Chen et He, 1992
Gymnodiptychus Herzenstein, 1892
Gymnostomus Heckel, 1843
Hainania Koller, 1927
Hampala Kuhl et van Hasselt in van Hasselt, 1823
Ձիաձկներ Hemibarbus Bleeker, 1860
Hemiculter Bleeker, 1860
Hemiculterella Warpachowski, 1887
Hemigrammocapoeta Pellegrin, 1927
Hemigrammocypris Fowler, 1910
Hemitremia Cope, 1870
Henicorhynchus Smith, 1945
Herzensteinia Chu, 1935
Hesperoleucus Snyder, 1913
Horadetia Deraniyagala, 1943
Horalabiosa Silas, 1954
Huigobio Fang, 1938
Hybognathus Agassiz, 1855
Hybopsis Agassiz, 1854
Hypselobarbus Bleeker, 1860
Hypsibarbus Rainboth, 1996
Iberocypris Doadrio, 1980
Inlecypris Howes, 1980
Iotichthys Jordan et Evermann, 1896
Iranocypris Bruun et Kaiser, 1944
Ischikauia Jordan et Snyder, 1900
Kalimantania Banarescu, 1980
Kosswigobarbus Karaman, 1971
Labeo Cuvier, 1816
Labeobarbus Rüppell, 1835
Labiobarbus van Hasselt, 1823
Ladigesocypris Karaman, 1972
Ladislavia Dybowski, 1869
Lagowskiella Dybowski, 1916
Laocypris Kottelat, 2000
Lavinia Girard, 1854
Lepidomeda Cope, 1874
Lepidopygopsis Raj, 1941
Leptobarbus Bleeker, 1860
Leptocypris Boulenger, 1900
Leucalburnus Berg, 1916
Leucaspius Heckel et Kner, 1858
Leuciscus Cuvier, 1816
Linichthys Zhang et Fang, 2005
Lissochilus Weber et de Beaufort, 1916
Lobocheilos Bleeker, 1853
Longiculter Fowler, 1937
Luciobrama Bleeker, 1870
Luciocyprinus Vaillant, 1904
Luciosoma Bleeker, 1855
Luxilus Rafinesque, 1820
Lythrurus Jordan, 1876
Macrhybopsis Cockerell et Allison, 1909
Margariscus Cockerell, 1909
Meda Girard, 1856
Megalobrama Dybowski, 1872
Mekongina Fowler, 1937
Mesobola Howes, 1984
Mesogobio Banarescu et Nalbant, 1973
Mesopotamichthys Karaman, 1971
Metzia Jordan et Thompson, 1914
Microphysogobio Mori, 1934
Microrasbora Annetale, 1918
Moapa Hubbs et Miller, 1948
Mylocheilus Agassiz, 1855
Mylopharodon Ayres, 1855
Mylopharyngodon Peters, 1881
Mystacoleucus Günther, 1868
Naziritor Mirza et Javed, 1985
Nematabramis Boulenger, 1894
Neobarynotus Banarescu, 1980
Neobola Vinciguerra, 1895
Neolissochilus Rainboth, 1985
Nicholsicypris Chu, 1935
Nocomis Girard, 1856
Notemigonus Rafinesque, 1819
Notropis Rafinesque, 1818
Ochetobius Günther, 1868
Onychostoma Günther, 1896
Opsaridium Peters, 1854
Opsarius McClellet, 1839
Opsopoeodus Hay, 1881
Oregonichthys Hubbs in Schultz, 1929
Oreichthys Smith, 1933
Oreoleuciscus Warpachowski, 1889
Orthodon Girard, 1856
Osteobrama Heckel, 1843
Osteochilichthys Hora, 1942
Osteochilus Günther, 1868
Oxygaster van Hasselt, 1823
Oxygymnocypris Tsao, 1964
Pachychilon Steindachner, 1882
Parabramis Bleeker, 1865
Paracanthobrama Bleeker, 1865
Parachela Steindachner, 1881
Paracrossochilus Popta, 1904
Paralaubuca Bleeker, 1865
Paraleucogobio Berg, 1907
Parapsilorhynchus Hora, 1921
Pararhinichthys Stauffer, Hocutt et Mayden, 1997
Parasikukia Doi, 2000
Parasinilabeo Wu, 1939
Paraspinibarbus Chu et Kottelat, 1989
Parasqualidus Doi, 2000
Parazacco Chen, 1982
Pectenocypris Kottelat, 1982
Pelecus Agassiz, 1835
Percocypris Chu, 1935
Petroleuciscus Bogutskaya, 2002
Phenacobius Cope, 1867
Phoxinellus Heckel, 1843
Phoxinus Rafinesque, 1820
Phreatichthys Vinciguerra, 1924
Pimephales Rafinesque, 1820
Placocheilus Wu in Wu, Lin, Chen, Chen et He, 1977
Plagopterus Cope, 1874
Platygobio Gill, 1863
Platypharodon Herzenstein, 1891
Platysmacheilus Lu, Luo et Chen, 1977
Pogobrama Luo, 1995
Pogonichthys Girard, 1854
Poropuntius Smith, 1931
Probarbus Sauvage, 1880
Procypris Lin, 1933
Prolabeo Norman, 1932
Prolabeops Schultz, 1941
Pseudaspius Dybowski, 1869
Pseudobarbus Smith, 1841
Pseudogobio Bleeker, 1860
Pseudohemiculter Nichols et Pope, 1927
Pseudolaubuca Bleeker, 1865
Pseudophoxinus Bleeker, 1860
Pseudopungtungia Mori, 1935
Pseudorasbora Bleeker, 1860
Pteronotropis Fowler, 1935
Ptychidio Myers, 1930
Ptychobarbus Steindachner, 1866
Ptychocheilus Agassiz, 1855
Pungtungia Herzenstein, 1892
Puntioplites Smith, 1929
Puntius Hamilton, 1822
Qianlabeo Zhang et Chen, 2004
Raiamas Jordan, 1919
Rasbora Bleeker, 1859
Rasborichthys Bleeker, 1860
Rasborinus Oshima, 1920
Rastrineobola Fowler, 1936
Rectoris Lin, 1935
Relictus Hubbs et Miller, 1972
Rhinogobio Bleeker, 1870
Richardsonius Girard, 1856
Rohtee Sykes, 1839
Rohteichthys Bleeker, 1860
Romanogobio Banarescu, 1961
Rostrogobio Taranetz, 1937
Մանրածածաններ Rutilus Rafinesque, 1820
Salmostoma Swainson, 1839
Sanagia Holly, 1926
Sarcocheilichthys Bleeker, 1860
Saurogobio Bleeker, 1870
Sawbwa Annetale, 1918
Scaphiodonichthys Vinciguerra, 1890
Scaphognathops Smith, 1945
Scardinius Bonaparte, 1837
Schismatorhynchos Bleeker, 1855
Schizocypris Regan, 1914
Schizopyge Heckel, 1847
Schizopygopsis Steindachner, 1866
Schizothorax Heckel, 1838
Securicula Günther, 1868
Semilabeo Peters, 1881
Semiplotus Bleeker, 1860
Semotilus Rafinesque, 1820
Sikukia Smith, 1931
Sinibrama Wu, 1939
Sinilabeo Rendahl, 1932
Sinocrossocheilus Wu in Wu, Lin, Chen, Chen et He, 1977
Sinocyclocheilus Fang, 1936
Snyderichthys Miller, 1945
Spinibarbus Oshima, 1919
Squalidus Dybowski, 1872
Թեփուղաբեղլուներ Squaliobarbus Günther, 1868
Stypodon Garman, 1881
Sundadanio Kottelat et Witte, 1999
Tanakia Jordan et Thompson, 1914
Telestes Bonaparte, 1837
Thryssocypris Roberts et Kottelat, 1984
Thynnichthys Bleeker, 1860
Tinca Cuvier, 1816
Tor Gray, 1834
Toxabramis Günther, 1873
Tribolodon Sauvage, 1883
Trigonostigma Kottelat et Witte, 1999
Troglocyclocheilus Kottelat et Bréhier, 1999
Tropidophoxinellus Stephanidis, 1974
Typhlobarbus Chu et Chen, 1982
Typhlogarra Trewavas, 1955
Կողակներ Varicorhinus Rüppell, 1835
Vimba Fitzinger, 1873
Xenobarbus Norman, 1923
Xenocyprioides Chen, 1982
Xenophysogobio Chen et Cao, 1977
Yaoshanicus Lin, 1931
Yuriria Jordan et Evermann, 1896
Zacco Jordan et Evermann, 1902

Ծածանազգիները ակվարիումում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծածանազգիների ընտանիքի ձկները ստացել են լայնորեն տարածում ակվարիումային հոբբիումում։ Սա հիմնականում վերաբերվում է Բարբուս, Լաբեո, Դանիո, Բրախիդանիո և Կարդինալ ցեղերին[13]

Վտանգավորությունը մարդու համար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծածանազգիների շատ տեսակներ (յազ, նետաձուկ, մանրածածան, կարմրալողաթևիկ, բրամ, թեփուղ, կապույտ բրամ, սպիտակաչք, չեխոն, Հաշամ, լին, քառթակ, սպտիակաձուկ, վերոն, Արծաթաձուկ, սեպաձուկ) համարվում են մարդկանց համար վտանգավոր Օփիստորխիս մակաբույծների մետացերկարիաների կրողներ։ Օփիստորխիսի բնական օջախները գտնվում են նախկին ԽՍՀՄ-ի կարևորագույն տարածքներում, որտեղ վարակի ամենաբարձր աստիճանը գտնվում է Սիբիրում, ինչպես նաև Հարավարևելյան Ասիայի տարածքներում։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Ձկների կատալոգ
  2. Britz, Ralf; Kottelat, Maurice; Tan, Heok (2011 թ․ դեկտեմբերի 1). «Fangfangia spinicleithralis, a new genus and species of miniature cyprinid fish from the peat swamp forests of Borneo (Teleostei: Cyprinidae)». Ichthyological Exploration of Freshwaters. 22 (4): 327–335.
  3. Zhao, H.-T.; Sullivan, J.P.; Zhang, Y.-G.; Peng, Z.-G. (2014). «Paraqianlabeo lineatus, a new genus and species of labeonine fishes (Teleostei: Cyprinidae) from South China». Zootaxa. 3841 (2): 257–270. doi:10.11646/zootaxa.3841.2.5. PMID 25082039.
  4. Zhang, E; Zhou, W (2012). «Sinigarra napoense, a new genus and species of labeonin fishes (Teleostei: Cyprinidae) from Guangxi Province, South China» (PDF). Zootaxa. 3586: 17–25. doi:10.11646/zootaxa.3586.1.4.
  5. Huang, Y.; Yang, J.; Chen, X. (2014). «Stenorynchoacrum xijiangensis, a new genus and a new species of Labeoninae fish from Guangxi, China (Teleostei: Cyprinidae)». Zootaxa. 3793 (3): 379–386. doi:10.11646/zootaxa.3793.3.6. PMID 24870177.
  6. Nguyen, V.H.; Nguyen, H.D.; Nguyen, T.D.P. (2016). «Vinalabeo, a new generic name for Vinalabeo tonkinensis (Cyprinidae, Teleostei)». Journal of Science of Hnue, Natural Sciences. 61 (9): 140–144. doi:10.18173/2354-1059.2016-0066.
  7. Borkenhagen, K (2014). «A new genus and species of cyprinid fish (Actinopterygii, Cyprinidae) from the Arabian Peninsula, and its phylogenetic and zoogeographic affinities». Environmental Biology of Fishes. 97 (10): 1179–1195. doi:10.1007/s10641-014-0315-y. S2CID 14947417.
  8. 8,0 8,1 Pethiyagoda, R.; Meegaskumbura, M.; Maduwage, K. (2012). «A synopsis of the South Asian fishes referred to Puntius (Pisces: Cyprinidae)». Ichthyological Exploration of Freshwaters. 23 (1): 69–95. ISSN 0936-9902.
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 Kottelat, M. (2013). «The Fishes of the Inland Waters of Southeast Asia: A Catalogue and Core Bibliography of the Fishes Known to Occur in Freshwaters, Mangroves and Estuaries» (PDF). The Raffles Bulletin of Zoology (Supplement No. 27): 1–663. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ դեկտեմբերի 2-ին.
  10. Pethiyagoda, R (2013). «Haludaria, a replacement generic name for Dravidia (Teleostei: Cyprinidae)» (PDF). Zootaxa. 3646 (2): 199. doi:10.11646/zootaxa.3646.2.9. PMID 26213759.
  11. Chang, Meemann; և այլք: (2008). «Extraordinarily thick-boned fish linked to the aridification of the Qaidam Basin (northern Tibetan Plateau)». Proceedings of the National Academy of Sciences. 105 (36): 13246–13251. doi:10.1073/pnas.0805982105. PMC 2533176. PMID 18757732.
  12. 12,0 12,1 Bianco, P.G.; Ketmaier, V. (2014). «A revision of the Rutilus complex from Mediterranean Europe with description of a new genus, Sarmarutilus, and a new species, Rutilus stoumboudae (Teleostei: Cyprinidae)» (PDF). Zootaxa. 3841 (3): 379–402. doi:10.11646/zootaxa.3841.3.4. PMID 25082046.
  13. Кочетов А. М. Декоративное рыбоводство. — М.: Просвещение, 1991. — 384 с. — 300 000 экз. — ISBN 5-09-001433-7.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ծածանազգիներ» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ծածանազգիներ» հոդվածին։