Ֆրանչեսկո I Մեդիչի
| Ֆրանչեսկո I Մեդիչի | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մարտի 25, 1541 |
| Ծննդավայր | Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն |
| Մահացել է | հոկտեմբերի 17, 1587 (46 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Պոջո ա Կայանո, Տոսկանայի Մեծ դքսություն |
| Գերեզման | Մեդիչիի ժամատուն |
| Քաղաքացիություն |  Տոսկանայի Մեծ դքսություն |
| Կրոն | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի |
| Մասնագիտություն | միապետ և քաղաքական գործիչ |
| Ամուսին | Յոհանա Ավստրիացի[1] և Բիանկա Կապելո[1] |
| Ծնողներ | հայր՝ Կոզիմո I[1], մայր՝ Էլեոնորա Տոլեդացի[1] |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | գահի խնամակալ |
| Երեխաներ | Էլեոնոր դե Մեդիչի, Anna de' Medici?, Մարիա Մեդիչի[1], Philip de' Medici? և Անտոնիո Մեդիչի |
 Francesco I de' Medici, Grand Duke of Tuscany Վիքիպահեստում | |
Ֆրանչեսկո I Մեդիչի, (իտալ.՝ Francesco I de Medici, մարտի 25, 1541, Ֆլորենցիա, Ֆլորենցիայի Հանրապետություն - հոկտեմբերի 17, 1587, Պոջո ա Կայանո, Տոսկանայի Մեծ դքսություն), 1574 թվականից Տոսկանայի Մեծ դուքս:
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է Ֆլորենցիայում, Տոսկանայի Մեծ դուքս Կոզիմո I-ի և նրա կնոջ՝ Էլեոնորա Տոլեդացու ավագ որդին է: 1564 թվականին հայրը հրաժարվեց իշխանությունից և Ֆրանչեսկոյին ռեգենտ նշանակեց:
1565 թվականի դեկտեմբերի 18-ին Ֆրանչեսկոն ամուսնացավ կայսեր Ֆերդինանդ I-ի դուստր Յոհանա Ավստրիացու հետ: Նրանց ամուսնությունը անհաջող ստացվեց: Ֆրանչեսկոն անտեսում էր հիվանդոտ և մելամաղձոտ Յոհանային, որին չէին հավանում նաև իր հպատակները՝ ավստրիական ծագման պատճառով: 12 տարվա ամուսնության ընթացքում Յոհանան ծնեց 8 երեխա և մահացավ՝ 31 տարեկան հասակում:
Կնոջ մահվանից երեք ամիս անց՝ 1578 թվականի հունիսի 5-ին, Ֆրանչեսկոն գաղտնի ամուսնացավ իր վաղեմի սիրուհի Բիանկա Կապելոյի հետ: Հոկտեմբերի 12-ին հրապարակավ տեղի ունեցավ նրանց հանդիսավոր ամուսնական արարողությունը: Նրանք երեխաներ չունեին, բայց Ֆրանչեսկոն օրինականացրեց Բիանկայի դստերը՝ առաջին ամուսնությունից և որդուն՝ Անտոնիոյին, որին բաստարդ Ճանաչեց և ընտանիք ընդունեց որպես Անտոնիո դե Մեդիչի(1576-1621): Հպատակները Բիանկային նույնպես չէին սիրում և «Կախարդ» մականունն էին տվել: հնչում էին նաև մեղադրանքներ, որ հենց այդ զույգն է սպանել Յոհանա Ավստրիացուն:
Հոր նման, Ֆրանչեսկոն նույնպես բռնակալ էր. բայց մինչ Կոզիմոն առերևույթ պահպանում էր Ֆլորենցիայի անկախությանը, Ֆրանչեսկոն աներոջ այնուհետև նաև աներորդու՝ Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսրերի կամակատարն էր: Նա բարձրացրեց հարկերը, որոնց մի մասը հոսում էր դեպի Հաբսբուրգները: Այս ամենը բերեցին ժողովրդի կողմից նրա հանրաճանաչության անկմանը:
1587 թվականին նա մասնակցեց Ռեչ Պոսպոլիտայի թագավորական ընտրություններին, բայց հաղթել չկարողացավ[2]:
Ֆրանչեսկոն և Բիանկան մահացել են նույն օրը՝ 1587 թվականի հոկտեմբերի 17-ին Պաջո-ա-Կայանոյի ամառանոցում, Ֆրանչեսկոյի եղբոր և ժառանգորդ՝ Ֆերդինանդոյի հետ հանդիպման ժամանակ: Ժամանակորդները խոսում էին թունավորման մասին, չնայած բժիշկները ախտորոշեցին մալարիա: Ժամանակակից ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ երկուսն էլ թունավորվել են մկնդեղով[3][4]: Ֆրանչեսկոյի դին հանգչում է Սան Լորենցոյի բազիլիկայում գտնվող ընտանեկան դամբարանում, Բիանկայի թաղման վայրն անհայտ է: Նրանց փորոտիքը, որոնք հեռացվել էին զմռսման ժամանակ, թաղվել են առանձին-առանձին՝ Բոնիստալոյի եկեղեցում, որը գտնվում էր ոչ հեռու ամառանոցից` որտեղ մահը վրա էր հասել:
Տոսկանայի դքսի գահը ժառանգել է Ֆրանչեսկոյի եղբայրը` Ֆերդինանդո I-ը, ով Ֆրանչեսկոյի թունավորման առաջին կասկածյալներից մեկն էր:
Գիտական հետաքրքրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանչեսկոն, ինչպես և բոլոր Մեդիչիները, հովանավորեց արվեստը՝ ստեղծեց դելա Կրուսկայի ակադեմիան` իտալերենը մաքուր պահելու և քերականություն ստեղծելու նպատակով, և հիմնեց Մեդիչի թատրոնը: Բայց նա հատկապես հետաքրքրված էր բնական գիտություններով, որոնց հանդեպ բուռն կիրք էր տածում: Նա զբաղվում էր քիմիայով և ալքիմիայով: Պալացո Վեկիոյում նա հատուկ սենյակ էր հատկացրել դրանցով զբաղվելու համար և այնտեղ շատ ժամեր էր անցկացնում: Դա անհատական լաբորատորիա էր և միևնույն ժամանակ թանգարան, որտեղ հավաքվում էին տարբեր հետաքրքրություն ներկայացնող նյութեր և հանքային նմուշներ: Մեծ դուքսի հետաքրքրությունը քիմիայի հանդեպ հանգեցրեց ճենապակու և կերամիկայի արտադրությանը (Մեդիչիների ճենապակու արտադրությունը ծաղկում ապրեց միայն նրա մահից հետո):
Բացի այդ, հանրահայտ Ուֆիցիի պատկերասրահի ստեղծումը կապված է Ֆրանչեսկոյի անվան հետ: Շենքերը կառուցվել են նրա հոր օրոք, որպես վարչական կառույցներ, իսկ Ֆրանչեսկոն 1575 թվականին վարչական հաստատությունները հեռացրեց այնտեղից և Ուֆիցի տեղափոխեց պալատներում և առանձնատներում ցրված ընտանեկան հավաքածուից ամենաթանկ առարկաները:
Երեխաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին ամուսնությունից ծնված երեխաներ.
- Էլեոնորա (1566−1611), Վինչենցո I Գոնզագայի կինը, ապագա կայսրուհի Էլեոնորա Գոնզագայի մայրը,
- Ռոմոլա (1568),
- Աննա (1569−1584),
- Իզաբելա (1571−1572),
- Լուկրեցիա (1572−1574),
- Մարիա (1575−1642), ֆրանսիայի թագուհի, Ֆրանսիայի թագավոր Հենրի IV-ի կինը,
- Ֆիլիպո (1577−1582),
- չկնքված երեխա (1578).
Ֆրանչեսկոյի և Յոհանայի միակ տղան՝ Ֆիլիպոն մահացել է հինգ տարեկան հասակում: Աղջիկները նույնպես աչքի չեն ընկել իրենց առողջությամբ՝ նրանցից շատերը մահացել են մանուկ հասակում:
Երկրորդ ամուսնությունից օրինականացրել է Անտոնիոին՝ իր որդուն ծնված Բիանկայից: Կա նաև վարկած, որ Անտոնիոն Ֆրանչեսկոյի երեխան չի:
Արվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շատ ստեղծագործություններ, որտեղ հանդես է գալիս Ֆրանչեսկոյի կերպարը, կապված են նրա և Բիանկա Կապելոյի հարաբերությունների հետ:
Պարգևներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Սուրբ Ստեփանոսի շքանշան,
- Ոսկե գեղմի շքանշան:
Նախնիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 Ֆրանչեսկո I Մեդիչի — նախնիներ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Kindred Britain
- ↑ Przemysław Piotr Szpaczyński, Mocarstwowe dążenia Zygmunta III w latach 1587—1618, Kraków 2013, s. 53.
- ↑ «Итальянские учёные спустя 420 лет раскрыли одно из самых загадочных убийств из рода Медичи»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2007-01-01-ին։ Վերցված է 2008-04-10
- ↑ «The mysterious death of Francesco I de' Medici and Bianca Cappello: an arsenic murder?». British Medical Journal. 333 (23-30 June 2006)