«Օորտի ամպ»–ի խմբագրումների տարբերություն
չ Bot: Migrating 74 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q40864 (translate me) |
չ clean up, replaced: → (210), → (109), → (51), → (26) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 5. | Տող 5. | ||
[[Արեգակ]]ից մինչև Օորտի ամպը ընկած ենթադրյալ հեռավորությունը կազմում է 50.000 մինչև 100.000 [[աստղագիտական միավոր|ա. մ.]]<ref name="Morbidelli2006"> |
[[Արեգակ]]ից մինչև Օորտի ամպը ընկած ենթադրյալ հեռավորությունը կազմում է 50.000 մինչև 100.000 [[աստղագիտական միավոր|ա. մ.]]<ref name="Morbidelli2006"> |
||
{{cite web |
{{cite web |
||
| author |
| author = Alessandro Morbidelli. |
||
| date = 02.03.2008 |
| date = 02.03.2008 |
||
| url |
| url = http://arxiv.org/abs/astro-ph/0512256 |
||
| title |
| title = Origin and dynamical evolution of comets and their reservoirs |
||
| format |
| format = PDF |
||
| publisher |
| publisher = arxiv |
||
| accessdate |
| accessdate = 2009-02-28 |
||
| lang |
| lang = en |
||
}} |
}} |
||
</ref> — մոտ մեկ [[լուսային տարի]]. Դա կազմում է մինչև [[Կենտավրոսի Պրոքսիմա]] (Արեգակին ամենամոտ աստղը) ընկած հեռավորության մոտ քառորդ մասը։ [[Կոյպերի գոտի]]ն և [[ցրված սկավառակ]]ը, երկու այլ հայտնի [[տրանսնեպտունային մարմիններ]]ի տարածքները, հազարավոր անգամներ փոքր են Օորտի ամպից։ Օորտի ամպի արտաքին սահմանը հանդիսանում է Արեգակնային համակարգի ձգողության ուժի սահմանը<ref name="NASA_SSE_oort"> |
</ref> — մոտ մեկ [[լուսային տարի]]. Դա կազմում է մինչև [[Կենտավրոսի Պրոքսիմա]] (Արեգակին ամենամոտ աստղը) ընկած հեռավորության մոտ քառորդ մասը։ [[Կոյպերի գոտի]]ն և [[ցրված սկավառակ]]ը, երկու այլ հայտնի [[տրանսնեպտունային մարմիններ]]ի տարածքները, հազարավոր անգամներ փոքր են Օորտի ամպից։ Օորտի ամպի արտաքին սահմանը հանդիսանում է Արեգակնային համակարգի ձգողության ուժի սահմանը<ref name="NASA_SSE_oort"> |
||
{{cite web |
{{cite web |
||
| publisher |
| publisher = NASA Solar System Exploration |
||
| url |
| url = http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=OortCloud&Display=OverviewLong |
||
| title |
| title = Oort Cloud |
||
| accessdate |
| accessdate = 2009-02-28 |
||
| lang |
| lang = en |
||
}} |
}} |
||
</ref> — [[Հիլլի գունդ]]ը, որը հաշվարկվել է մոտ 2,0 [[լուսային տարի]] Արեգակնային համակարգի համար։ |
</ref> — [[Հիլլի գունդ]]ը, որը հաշվարկվել է մոտ 2,0 [[լուսային տարի]] Արեգակնային համակարգի համար։ |
||
Տող 28. | Տող 28. | ||
Չնայած այն բանին, որ Օորտի ամպի հավաստի դիտարկումենրի մասին չկան տեղեկություններ, աստղագետները գտնում են, որ այն հանդիսանում է Արեգակնային համակարգ ներխուժող բոլոր երկարաժամկետ գիսաստղերի և Հալլեյան տիպի գիսաստղերի, ինչպես նաև [[կենտավրոսներ]]ից և շատ [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]]ի ընտանիքի գիսաստղների աղբյուր<ref name="emel2007"> |
Չնայած այն բանին, որ Օորտի ամպի հավաստի դիտարկումենրի մասին չկան տեղեկություններ, աստղագետները գտնում են, որ այն հանդիսանում է Արեգակնային համակարգ ներխուժող բոլոր երկարաժամկետ գիսաստղերի և Հալլեյան տիպի գիսաստղերի, ինչպես նաև [[կենտավրոսներ]]ից և շատ [[Յուպիտեր (մոլորակ)|Յուպիտեր]]ի ընտանիքի գիսաստղների աղբյուր<ref name="emel2007"> |
||
{{cite web |
{{cite web |
||
| author |
| author = V. V. Emelyanenko, D. J. Asher, M. E. Bailey. |
||
| title |
| title = The fundamental role of the Oort cloud in determining the flux of comets through the planetary system |
||
| url |
| url = http://www.blackwell-synergy.com/doi/abs/10.1111/j.1365-2966.2007.12269.x |
||
| publisher |
| publisher = Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |
||
| year |
| year = 2007 |
||
}} [[DOI]]:[http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2966.2007.12269.x 10.1111/j.1365-2966.2007.12269.x]{{ref-en}} |
}} [[DOI]]:[http://dx.doi.org/10.1111/j.1365-2966.2007.12269.x 10.1111/j.1365-2966.2007.12269.x]{{ref-en}} |
||
</ref>։ Օորտի ամպի արտաքին սահմանը ընդամենը համարվում է Արեգակնային համակարգի մոտավոր սահման, և այսպիսով, այն հեշտությամբ կարող է ընկնել ինչպես մոտ գտնվող աստղերի ձգողության ազդեցության տակ, այնպես էլ [[Ծիր Կաթին|Գալակտիկա]]յի ազդեցության տակ։ Այդ ուժերը երբեմն ստիպում են գիսաստղներին ուղղվել Արեգակնային համակարգի կենտրոնական մաս<ref name="Morbidelli2006" />։ Ելնելով նրանց ուղեծրերից, կարճաժամկետ գիսաստղերը կարող առաջանալ նաև [[ցրված սկավառակ]]ում, իսկ նրանցից որոշներն էլ Օորտի ամպում<ref name="Morbidelli2006" /><ref name="emel2007" />։ Չնայած այն հանգամանքին, որ [[Կոյպերի գոտի]]ն և ավելի հեռու ընկած ցրված սկավառակը բազմաթիվ անգամ դիտվել և չափվել են, Օորտի ամպի մարմիններ, այս պահին կարող են ենթադրաբար համարվել միայն չորս մարմիններ՝ [[(90377) Սեդնա|Սեդնան]], [[(148209) 2000 CR105|(148209) 2000 CR<sub>105</sub>]], [[(2006) SQ372|(2006) SQ<sub>372</sub>]] և [[(2008) KV42|(2008) KV<sub>42</sub>]]<ref name="morbidelli04"> |
</ref>։ Օորտի ամպի արտաքին սահմանը ընդամենը համարվում է Արեգակնային համակարգի մոտավոր սահման, և այսպիսով, այն հեշտությամբ կարող է ընկնել ինչպես մոտ գտնվող աստղերի ձգողության ազդեցության տակ, այնպես էլ [[Ծիր Կաթին|Գալակտիկա]]յի ազդեցության տակ։ Այդ ուժերը երբեմն ստիպում են գիսաստղներին ուղղվել Արեգակնային համակարգի կենտրոնական մաս<ref name="Morbidelli2006" />։ Ելնելով նրանց ուղեծրերից, կարճաժամկետ գիսաստղերը կարող առաջանալ նաև [[ցրված սկավառակ]]ում, իսկ նրանցից որոշներն էլ Օորտի ամպում<ref name="Morbidelli2006" /><ref name="emel2007" />։ Չնայած այն հանգամանքին, որ [[Կոյպերի գոտի]]ն և ավելի հեռու ընկած ցրված սկավառակը բազմաթիվ անգամ դիտվել և չափվել են, Օորտի ամպի մարմիններ, այս պահին կարող են ենթադրաբար համարվել միայն չորս մարմիններ՝ [[(90377) Սեդնա|Սեդնան]], [[(148209) 2000 CR105|(148209) 2000 CR<sub>105</sub>]], [[(2006) SQ372|(2006) SQ<sub>372</sub>]] և [[(2008) KV42|(2008) KV<sub>42</sub>]]<ref name="morbidelli04"> |
||
{{cite web |
{{cite web |
||
| author |
| author = Alessandro Morbidelli, Harold Levison. |
||
| title |
| title = Scenarios for the Origin of the Orbits of the Trans-Neptunian Objects (2000) CR<sub>105</sub> and (2003) VB<sub>12</sub> (Sedna) |
||
| url = http://adsabs.harvard.edu/abs/2004AJ....128.2564M |
| url = http://adsabs.harvard.edu/abs/2004AJ....128.2564M |
||
| publisher |
| publisher = The Astronomical Journal |
||
| year |
| year = 2004 |
||
}} [[DOI]]:[http://dx.doi.org/10.1086/424617 10.1086/424617]{{ref-en}} |
}} [[DOI]]:[http://dx.doi.org/10.1086/424617 10.1086/424617]{{ref-en}} |
||
</ref><ref name="herzberg2008"> |
</ref><ref name="herzberg2008"> |
||
{{cite web |
{{cite web |
||
| title |
| title = International Team of Astronomers Finds Missing Link |
||
| url |
| url = http://www.hia-iha.nrc-cnrc.gc.ca/media/2008-09-04_e.html |
||
| publisher |
| publisher = NRC Herzberg Institute of Astrophysics |
||
| year |
| year = 2008 |
||
}}{{ref-en}} |
}}{{ref-en}} |
||
</ref>. |
</ref>. |
||
Տող 54. | Տող 54. | ||
Առաջին անգամ այսպիսի ամպի գոյության մասին գաղափարը առաջ է քաշվել էստոնացի աստղագետ [[Էռնստ Էպիկ]]ի կողմից 1932 թվականին<ref> |
Առաջին անգամ այսպիսի ամպի գոյության մասին գաղափարը առաջ է քաշվել էստոնացի աստղագետ [[Էռնստ Էպիկ]]ի կողմից 1932 թվականին<ref> |
||
{{cite journal |
{{cite journal |
||
| author |
| author = Էռնստ Էպիկ |
||
| titel |
| titel = Note on Stellar Perturbations of Nearby Parabolic Orbits |
||
| publisher |
| publisher = Proceedings of the American Academy of Arts and Sciences |
||
| year |
| year = 1932 |
||
| volume |
| volume = 67 |
||
| pages |
| pages = 169—182 |
||
}} |
}} |
||
</ref>: Անկախ սրանից 1950-ականներին, այսպիսի գաղափար է առաջ քաշվել նիդերլանդացի աստղաֆիզիկոս [[Յան Օորտ]]ի կողմից, որպես հետևյալ պարադոքսի լուծում<ref name="Oort"> |
</ref>: Անկախ սրանից 1950-ականներին, այսպիսի գաղափար է առաջ քաշվել նիդերլանդացի աստղաֆիզիկոս [[Յան Օորտ]]ի կողմից, որպես հետևյալ պարադոքսի լուծում<ref name="Oort"> |
||
{{cite journal |
{{cite journal |
||
| author |
| author = Յան Օորտ |
||
| title |
| title = The structure of the cloud of comets surrounding the Solar System and a hypothesis concerning its origin |
||
| url |
| url = http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1950BAN....11...91O&data_type=PDF_HIGH&type=PRINTER&filetype=.pdf |
||
| publisher |
| publisher = Bull. Astron. Inst. Neth |
||
| year |
| year = 1950 |
||
| volume |
| volume = 11 |
||
| pages |
| pages = 91—110 |
||
}}{{ref-en}} |
}}{{ref-en}} |
||
</ref>` Արեգակնային համակարգի պատմության մեջ գիսաստղերի ուղեծրերը հաստատուն չեն, նրանց շարժման վերլուծությունը հուշում է, որ նրանք վերջին հաշվով պետք է կամ բախվեն Արեգակի հետ, կամ մոլորակներից մեկի, կամ պետք է դուրս մղվեն Արեգակնային համակարգից մոլորակների հետ փոխազդման պատճառով: Բացի այդ, քանի որ նրանք կազմված են ցնդող նյութերից, այս նյութերը անընդհատ ցնդում են գիսաստղի ամեն մոտեցման ժամանակ Արեգակին, կամ նրանց վրա գոյանում է պաշտպանիչ շերտ: Այսպիսով, Օորտի կարծիքով, գիսաստղերը, հավանաբար չեն առաջացել իրենց ասյօրյա ուղեծրերի վրա, և հավանաբար անց են կացրել իրենց գոյության հիմնական մասը արտաքին ամպում<ref name="Oort"/><ref name="dave"> |
</ref>` Արեգակնային համակարգի պատմության մեջ գիսաստղերի ուղեծրերը հաստատուն չեն, նրանց շարժման վերլուծությունը հուշում է, որ նրանք վերջին հաշվով պետք է կամ բախվեն Արեգակի հետ, կամ մոլորակներից մեկի, կամ պետք է դուրս մղվեն Արեգակնային համակարգից մոլորակների հետ փոխազդման պատճառով: Բացի այդ, քանի որ նրանք կազմված են ցնդող նյութերից, այս նյութերը անընդհատ ցնդում են գիսաստղի ամեն մոտեցման ժամանակ Արեգակին, կամ նրանց վրա գոյանում է պաշտպանիչ շերտ: Այսպիսով, Օորտի կարծիքով, գիսաստղերը, հավանաբար չեն առաջացել իրենց ասյօրյա ուղեծրերի վրա, և հավանաբար անց են կացրել իրենց գոյության հիմնական մասը արտաքին ամպում<ref name="Oort"/><ref name="dave"> |
||
{{cite journal |
{{cite journal |
||
| author |
| author = David C. Jewitt. |
||
| title |
| title = From Kuiper Belt Object to Cometary Nucleus: The Missing Ultrared Matter |
||
| url |
| url = http://www.iop.org/EJ/abstract/1538-3881/123/2/1039/ |
||
| publisher |
| publisher = The Astronomical Journal |
||
| year |
| year = 2002 |
||
| volume |
| volume = 123 |
||
| pages |
| pages = 1039—1049 |
||
}} {{ref-en}} |
}} {{ref-en}} |
||
</ref><ref name="book"> |
</ref><ref name="book"> |
||
{{cite book |
{{cite book |
||
|author |
|author = Harold F. Levison, Luke Donnes. |
||
|part |
|part = Comet Populations and Cometary Dynamics |
||
|title |
|title = Encyclopedia of the Solar System |
||
|editor |
|editor = Edited by Lucy Ann Adams McFadden, Lucy-Ann Adams, Paul Robert Weissman, Torrence V. Johnson |
||
|edition |
|edition = 2nd ed |
||
|place |
|place = Amsterdam; Boston |
||
|publisher |
|publisher = Academic Press |
||
|year |
|year = 2007 |
||
|pages |
|pages = 575—588 |
||
|isbn |
|isbn = 0120885891 |
||
}} |
}} |
||
</ref>: |
</ref>: |
||
Տող 115. | Տող 115. | ||
[[Կատեգորիա:Արեգակնային համակարգ]] |
[[Կատեգորիա:Արեգակնային համակարգ]] |
||
[[Կատեգորիա:Տրանսնեպտունային մարմիններ]] |
[[Կատեգորիա:Տրանսնեպտունային մարմիններ]] |
||
{{Link FA|en}} |
{{Link FA|en}} |
||
{{Link FA|es}} |
{{Link FA|es}} |
13:08, 20 Օգոստոսի 2013-ի տարբերակ
‡ Տրանսնեպտունային գաճաճ մոլորակները "պլուտոիդներն" են |
Օորտի ամպ, ենթադրական գնդաձև տարածք Արեգակնային համակարգում, որը հանդիսանում է երկարաժամկետ գիսաստղերի աղբյուր։ Դիտարկումներով Օորտի ամպի գոյությունը չի ապացուցված, սակայն կան շատ անուղակի փաստեր, որոնք բացահայտում են նրա գոյությունը։
Արեգակից մինչև Օորտի ամպը ընկած ենթադրյալ հեռավորությունը կազմում է 50.000 մինչև 100.000 ա. մ.[1] — մոտ մեկ լուսային տարի. Դա կազմում է մինչև Կենտավրոսի Պրոքսիմա (Արեգակին ամենամոտ աստղը) ընկած հեռավորության մոտ քառորդ մասը։ Կոյպերի գոտին և ցրված սկավառակը, երկու այլ հայտնի տրանսնեպտունային մարմինների տարածքները, հազարավոր անգամներ փոքր են Օորտի ամպից։ Օորտի ամպի արտաքին սահմանը հանդիսանում է Արեգակնային համակարգի ձգողության ուժի սահմանը[2] — Հիլլի գունդը, որը հաշվարկվել է մոտ 2,0 լուսային տարի Արեգակնային համակարգի համար։
Ինչպես ենթադրվում է Օորտի ամպը բաղկացած է երկու առանձին մասերից՝ արտաքին գնդաձև Օորտի ամպ և ներքին սկավառակաձև Օորտի ամպ։ Օորտի ամպի մարմինները մեծամասամբ կազմված են ջրային, ամոնիակային և մեթանային սառույցներից։ Աստղագետները գտնում են, որ Օորտի ամպի մարմինները առաջացել են Արեգակի մոտ և հետագայում ցրվել են հեռավոր տիեզերք գազային հսկա մոլորակների ձգողականության ազդեցության հետևանքով, Արեգակնային համակարգի ձևավորման նախնական շրջաններում[1].
Չնայած այն բանին, որ Օորտի ամպի հավաստի դիտարկումենրի մասին չկան տեղեկություններ, աստղագետները գտնում են, որ այն հանդիսանում է Արեգակնային համակարգ ներխուժող բոլոր երկարաժամկետ գիսաստղերի և Հալլեյան տիպի գիսաստղերի, ինչպես նաև կենտավրոսներից և շատ Յուպիտերի ընտանիքի գիսաստղների աղբյուր[3]։ Օորտի ամպի արտաքին սահմանը ընդամենը համարվում է Արեգակնային համակարգի մոտավոր սահման, և այսպիսով, այն հեշտությամբ կարող է ընկնել ինչպես մոտ գտնվող աստղերի ձգողության ազդեցության տակ, այնպես էլ Գալակտիկայի ազդեցության տակ։ Այդ ուժերը երբեմն ստիպում են գիսաստղներին ուղղվել Արեգակնային համակարգի կենտրոնական մաս[1]։ Ելնելով նրանց ուղեծրերից, կարճաժամկետ գիսաստղերը կարող առաջանալ նաև ցրված սկավառակում, իսկ նրանցից որոշներն էլ Օորտի ամպում[1][3]։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Կոյպերի գոտին և ավելի հեռու ընկած ցրված սկավառակը բազմաթիվ անգամ դիտվել և չափվել են, Օորտի ամպի մարմիններ, այս պահին կարող են ենթադրաբար համարվել միայն չորս մարմիններ՝ Սեդնան, (148209) 2000 CR105, (2006) SQ372 և (2008) KV42[4][5].
Վարկածներ
Առաջին անգամ այսպիսի ամպի գոյության մասին գաղափարը առաջ է քաշվել էստոնացի աստղագետ Էռնստ Էպիկի կողմից 1932 թվականին[6]: Անկախ սրանից 1950-ականներին, այսպիսի գաղափար է առաջ քաշվել նիդերլանդացի աստղաֆիզիկոս Յան Օորտի կողմից, որպես հետևյալ պարադոքսի լուծում[7]` Արեգակնային համակարգի պատմության մեջ գիսաստղերի ուղեծրերը հաստատուն չեն, նրանց շարժման վերլուծությունը հուշում է, որ նրանք վերջին հաշվով պետք է կամ բախվեն Արեգակի հետ, կամ մոլորակներից մեկի, կամ պետք է դուրս մղվեն Արեգակնային համակարգից մոլորակների հետ փոխազդման պատճառով: Բացի այդ, քանի որ նրանք կազմված են ցնդող նյութերից, այս նյութերը անընդհատ ցնդում են գիսաստղի ամեն մոտեցման ժամանակ Արեգակին, կամ նրանց վրա գոյանում է պաշտպանիչ շերտ: Այսպիսով, Օորտի կարծիքով, գիսաստղերը, հավանաբար չեն առաջացել իրենց ասյօրյա ուղեծրերի վրա, և հավանաբար անց են կացրել իրենց գոյության հիմնական մասը արտաքին ամպում[7][8][9]:
Գոյություն ունեն երկու դասի գիաստղեր` կարճ և երկար պարբերությամբ գիսաստղերերը: Կարճ պարբերությամբ գիսաստղերը ունեն համեմատաբար մոտ ուղեծրեր, 200 տարուց պակաս պտույտի պարբերությամբ և փոքր թեքումով խավարածրի հարթության նկատմամբ: երկար պարբերությամբ գիսաստղերը ունեն բավականին ձգված ուղեծրեր, հազարավոր աստղագիտական միավորների կարգի, և հայտնվում են բոլոր թեքումներից[9]: Օորտը նշել է, որ գոյություն ունի երկար պարբերությամբ գիսաստղերի ապոհելիների բաշխման պիկ (Արեգակից առավել հեռու ընկած ուղեծրի կետերը)` մոտ 20000 ա. մ., որը ենթադրում է, այդ հեռավորության վրա գիսաստղերի ամպ գնդաձև, իզոտրոպ բաշխումով[9]: Համեմատաբար հազվագյուտ գիսաստղերը, որոնք ունեն ավելի փոքր քան 10000 ա. մ. ուղեծրեր, հավանաբար, անցել են մեկ կամ ավելի անգամներ Արեգակնային համակարգի միջով, և այդ պատճառով ունեն այսպիսի ուղեծրեր (մոլորակների ձգողության ուժերի ազդեցության տակ)[9]:
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Alessandro Morbidelli. (02.03.2008). «Origin and dynamical evolution of comets and their reservoirs» (PDF) (անգլերեն). arxiv. Վերցված է 2009-02-28-ին.
- ↑ «Oort Cloud» (անգլերեն). NASA Solar System Exploration. Վերցված է 2009-02-28-ին.
- ↑ 3,0 3,1
V. V. Emelyanenko, D. J. Asher, M. E. Bailey. (2007). «The fundamental role of the Oort cloud in determining the flux of comets through the planetary system». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) DOI:10.1111/j.1365-2966.2007.12269.x(անգլ.) - ↑ Alessandro Morbidelli, Harold Levison. (2004). «Scenarios for the Origin of the Orbits of the Trans-Neptunian Objects (2000) CR105 and (2003) VB12 (Sedna)». The Astronomical Journal. DOI:10.1086/424617(անգլ.)
- ↑ «International Team of Astronomers Finds Missing Link». NRC Herzberg Institute of Astrophysics. 2008.(անգլ.)
- ↑
Էռնստ Էպիկ (1932). 67. Proceedings of the American Academy of Arts and Sciences: 169–182.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն); Missing or empty|title=
(օգնություն); Unknown parameter|titel=
ignored (|title=
suggested) (օգնություն) - ↑ 7,0 7,1
Յան Օորտ (1950). «The structure of the cloud of comets surrounding the Solar System and a hypothesis concerning its origin» (PDF). 11. Bull. Astron. Inst. Neth: 91–110.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն)(անգլ.) - ↑
David C. Jewitt. (2002). «From Kuiper Belt Object to Cometary Nucleus: The Missing Ultrared Matter». 123. The Astronomical Journal: 1039–1049.
{{cite journal}}
: Cite journal requires|journal=
(օգնություն) (անգլ.) - ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3
Harold F. Levison, Luke Donnes. (2007). Edited by Lucy Ann Adams McFadden, Lucy-Ann Adams, Paul Robert Weissman, Torrence V. Johnson (ed.). Encyclopedia of the Solar System (2nd ed ed.). Amsterdam; Boston: Academic Press. էջեր 575–588. ISBN 0120885891.
{{cite book}}
:|edition=
has extra text (օգնություն);|editor=
has generic name (օգնություն); Unknown parameter|part=
ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link)
Արտաքին հղումներ
- «Կոյպերի գոտին և Օորտի ամպը». Астронет.
- «The Kuiper Belt and The Oort Cloud». The Nine Planets (անգլերեն).
- «Остаток туманности — Облако Оорта». Исследование Солнечной системы.
|