Սուրբծննդյան բացիկ
Սուրբծննդյան բացիկ, շնորհավորական բացիկ, որն ուղարկում են Սուրբ ծնունդի ավանդական շնորհավորանքերի շրջանակում մարդկանց սուրբծննդյան տոների հետ կապված զգացումներ փոխանցելու նպատակով։
Դեկտեմբերի 9-ին նշվում է Սուրբծննդյան բացիկի օրը[1]։
Նկարագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սուրբծննդյան բացիկները սովորաբար միմյանց ուղարկում են Սուրբ ծնունդին նախորդող շաբաթների ընթացքում շատ մարդիկ (ներառյալ ոչ քրիստոնյաներ) արևմտյան հասարակության և Ասիայի երկրներում:
Սուրբ Ծննդյան բացիկները, որպես կանոն, պատրաստվում են արդյունաբերական եղանակով և գնում են այդ տոնի կապակցությամբ։ Դրանց դիզայնը կարող է անմիջականորեն կապված լինել Քրիստոսի ծննդյան հետ և կարող է պարունակել Քրիստոսի ծննդյան պատկերներ կամ քրիստոնեական սիմվոլիզմ, ինչպիսին է Բեթղեհեմի աստղը կամ սպիտակ աղավնին, որը ներկայացնում է ինչպես Սուրբ Հոգին, այնպես էլ խաղաղությունը:
Բացիկների վրա գրվում է շնորհավորանքի ավանդական տեքստ, օրինակ՝ անգլախոս երկրներում այն ունի հետևյալ բովանդակությունը. «Wishing you a Merry Christmas and a Happy New Year» («Ցանկանում ենք Ձեզ ուրախ Սուրբ ծնունդ և շնորհավոր Ամանոր»)։ Գոյություն ունեն այդ մաղթանքի տարբերակներ, շատ բացիկներ արտահայտում են ավելի կրոնական զգացմունքներ կամ պարունակում են Աստվածաշնչից հատված, աղոթք կամ տողեր, մինչդեռ մյուսները կրոնական բնույթ չեն կրում և պարունակում են ընդհանուր շնորհավորանք, որը անգլերեն տարբերակում կարող է հնչել որպես «Season’s greetings» («Շնորհավորում ենք տոնի առթիվ»):
Սուրբծննդյան բացիկներից շատերը աշխարհիկ են և պատկերում են Սուրբ ծննդյան տոների հետ կապված այնպիսի առարկաներ, ինչպիսիք են Սուրբ ծննդյան կերպարները (օրինակ՝ Ձմեռ պապ, ձնեմարդ, Ձմեռ պապի եղջերուներ, Սուրբ ծննդյան հետ կապված առարկաները (մոմեր, սղոցի, տոնածառի խաղալիքներ, տոնածառեր, Սուրբ ծննդյան շրջանին բնորոշ գործունեություն (տոնական գնումներ, երգեր, երեկույթներ) կամ տարվա այս եղանակը բնութագրող այլ երևույթներ (ձյուն, հյուսիսային ձմռան բուսական և կենդանական աշխարհ):
Աշխարհիկ բնույթի որոշ բացիկներ պատկերում են անցյալի նոստալգիկ տեսարաններ, ինչպիսիք են 19-րդ դարի փողոցներում կրինոլինի կիսաշրջազգեստով գնորդները: Սուրբ ծննդյան այլ բացիկներ հումորային են, հատկապես պատկերում են Ձմեռ պապի և նրա հետ կապված կերպարների կատակային արարքները:
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին առևտրային սուրբծննդյան բացիկները թողարկվել են Հենրի Քոուլի կողմից Լոնդոնում 1843 թվականի մայիսի 1-ին, որոնցում ներկայացված է Ջոն Հորսլիի նկարազարդումը[2][3][4]։ Նկարի կենտրոնում պատկերված են ընտանիքի երեք սերունդներ, որոնք խմում են բացիկը ստացողի կենացը. նկարի երկու կողմերում պատկերված են բարեգործության տեսարաններ՝ աղքատներին սննդի և հագուստի բաժանում[5]։ Առաջին առևտրային սուրբծննդյան բացիկները թողարկվել են Հենրի Քոուլի կողմից Լոնդոնում 1843 թվականի մայիսի 1-ին, որոնցում ներկայացված է Ջոն Հորսլիի նկարազարդումը[2][6][7]։ Նկարի կենտրոնում պատկերված են ընտանիքի երեք սերունդներ, որոնք խմում են բացիկը ստացողի կենացը. նկարի երկու կողմերում պատկերված են բարեգործության տեսարաններ՝ աղքատներին սննդի և հագուստի բաժանում[8]։
Առաջին անգլիական բացիկները հազվադեպ են պատկերել ձմեռ կամ կրոնական սյուժեներ, փոխարենը նախապատվությունը տրվել է ծաղիկներին, փերիներին և այլ հեքիաթային տեսարանների, որոնք ստացողին հիշեցրել են գարնան մոտենալու մասին։ Տարածված են եղել երեխաների և կենդանիների հումորային ու սենտիմենտալ պատկերները, ինչպես նաև ավելի ու ավելի բարդացող ձևերը, զարդանախշերն ու նյութերը։
1873 թվականի Սուրբ ծնունդին Prang and Mayer ընկերությունն սկսել է շնորհավորական բացիկներ պատրաստել Անգլիայի շուկայի համար։ Ընկերությունն սկսել է սուրբծննդյան բացիկների վաճառքը Ամերիկայում 1874 թվականին՝ դառնալով առաջին տպարանը, որն առաջարկել է նմանատիպ բացիկներ Ամերիկայում։ Դրա տիրոջը՝ Լուի Պրանգին, երբեմն անվանում են «ամերիկյան սուրբծննդյան բացիկի հայր»[9]։ 1880-ական թվականներին Պրանգը քրոմոլիտոգրաֆիայի միջոցով տարեկան թողարկել է ավելի քան հինգ միլիոն բացիկ[2]։ Սակայն նրա բացիկների ժողովրդականությունը հանգեցրել է էժան իմիտացիաների ի հայտ գալուն, որոնք ժամանակի ընթացքում նրան դուրս են մղել շուկայից: Փոստային բացիկի գյուտը նշանավորել է վիկտորիանական բացիկների դարաշրջանի ավարտը, բայց 1920-ականներին ծրարներով բացիկները վերադարձել են: Մանչեսթերի քաղաքային համալսարանից Լաուրա Սեդդոնի շնորհավորական բացիկների ընդարձակ հավաքածուում (Laura Seddon Greeting Card Collection) ներկայացված են 32 հազար վիկտորյանական և էդվարդյան շնորհավորական բացիկներ, որոնք տպագրվել են ժամանակի խոշոր հրատարակիչների կողմից[10], ներառյալ Մեծ Բրիտանիայի արդյունաբերական եղանակով պատրաստված առաջին սուրբծննդյան բացիկը[11]։
Սուրբծննդյան բացիկների արտադրությունը 20-րդ դարի ընթացքում շահավետ բիզնես է եղել գրենական պիտույքների շատ արտադրողների համար, ընդ որում՝ բացիկների դիզայնը անընդհատ փոխվում էր՝ ճաշակների և տպագրական տեխնիկայի փոփոխություններին զուգահեռ: Ներկայում լայնորեն հայտնի Hallmark Cards ապրանքանիշը հիմնադրվել է 1913 թվականին Ջոյս Հոլի (Joyce Hall) կողմից իր եղբոր՝ Ռոլլի Հոլի (Rollie Hall) օգնությամբ՝ սեփական արտադրության ամանորյա բացիկներ վաճառելու համար։ Հոլլ եղբայրները օգտվել են ավելի անձնավորված շնորհավորական բացիկների աճող պահանջարկից և հասել են վճռական հաջողության, երբ Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուն պես մեծացել է զինվորներին ուղարկելիք բացիկների պահանջարկը[12]։ Համաշխարհային պատերազմների ընթացքում ստեղծվել են հայրենասիրական թեմաներով բացիկներ: 1950-ական թվականներին նորաձև են եղել յուրօրինակ գեղարվեստական բացիկներ «studio cards»՝ ծաղրանկարային նկարազարդումներով և երբեմն ռիսկային հումորով։ Նոստալգիկ, սենտիմենտալ և կրոնական բնույթի պատկերները պահպանել են իրենց ժողովրդականությունը և 21-րդ դարում հեշտ է ձեռք բերել վիկտորյանական և էդվարդյան բացիկների վերարտադրություններ: Ժամանակակից սուրբծննդյան բացիկները կարելի է ձեռք բերել առանձին, ինչպես նաև նույն նկարի կամ տարբեր նկարերի հավաքածուներով: Վերջին տասնամյակների ընթացքում տեխնոլոգիական առաջընթացը, հավանաբար, պատճառ է դարձել սուրբծննդյան բացիկների պահանջարկի նվազման համար: ԱՄՆ տնային տնտեսությունների ստացած բացիկների գնահատված թիվը 1987 թվականին եղած 29-ից նվազել է և 2004 թվականին դարձել 20[13]։ Էլեկտրոնային փոստն ու հեռախոսները նպաստում են ավելի հաճախակի շփումներին և ավելի հեշտ է կարգավորել այն սերունդների համար, ովքեր մեծացել են առանց ձեռագիր նամակների, հատկապես հաշվի առնելով կայքերի առկայությունը, որոնք առաջարկում են անվճար էլեկտրոնային ամանորյա բացիկներ: Չնայած նման նվազմանը, իայն ԱՄՆ-ում 2015 թվականին ուղարկվել է 1,9 մլրդ բացիկ[14]։ Բացիկների որոշ արտադրողներ առաջարկում են էլեկտրոնային բացիկներ: Մեծ Բրիտանիայում սուրբծննդյան բացիկներին բաժին է ընկնում շնորհավորական բացիկների վաճառքի գրեթե կեսը, ընդ որում՝ 2008 թվականի տոնական սեզոնին վաճառվել է ավելի քան 668,9 միլիոն սուրբծննդյան բացիկ[15]։
Հիմնականում ոչ կրոնական երկրներում (օրինակ՝ Չեխիայում) այս բացիկները կոչվում են ամանորյա բացիկներ, այնուամենայնիվ, դրանք ուղարկվում են մինչև Սուրբ ծնունդը, և հիմնական շեշտը (նկար, տեքստեր) դրվում է նոր տարվա վրա առանց կրոնական սիմվոլիզմի:
Շնորհավորանքներ տարբեր լեզուներով
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ստորև ներկայացվում են սուրբծննդյան բացիկների համար ավանդական գրություններ։ Հայերենում դրանցից մեկը «Շնորհավոր Ամանոր և Սուրբ ծնունդն» է, որոնք հետևյալ լեզուներով թարգմանվում են.
- ալբաներեն։ Gëzuar Krishtlindjet dhe Vitin e Ri
- ալբաներեն։ Merry Christmas and a Happy New Year
- բասկերեն։ Gabon Zoriontsuak eta urte berri on
- բելառուսերեն։ З Новым Годам i Калядамi
- բուլղարերեն։ Весела Коледа и Честита Нова Година
- հունգարերեն։ Kellemes Karácsonyi Ünnepeket és Boldog Új Évet, или просто: BUÉK
- վիետնամերեն։ Chúc mừng Giáng Sinh
- գալիսերեն։ Bo Nadal e Feliz Aninovo
- հոլանդերեն։ Prettige kerstdagen en een gelukkig nieuwjaar
- հունարեն։ Καλά Χριστούγεννα και ευτυχισμένος ο Καινούριος Χρόνος
- վրացերեն։ გილოცავთ შობა-ახალ წელს
- դանիերեն։ Glædelig jul og godt nytår!, или просто: God jul
- գերմաներեն։ Fröhliche Weihnachten und ein glückliches/gutes Neues Jahr
- իսլանդերեն։ Gleðileg jól og farsælt nýtt ár
- ինդոնեզերեն։ Selamat Hari Natal dan Tahun Baru
- իռլանդերեն։ Nollaig Shona Duit
- իսպաներեն։ Feliz Navidad y próspero Año Nuevo
- իտալերեն։ Buon Natale e Felice Anno Nuovo
- կատալաներեն։ Bon Nadal i Feliç Any Nou
- լատիշերեն։ Priecīgus Ziemassvētkus un laimīgu Jauno gadu
- լիտվերեն։ Linksmų šventų Kalėdų ir laimingų Naujųjų metų
- մակեդոներեն։ Среќна Нова Година и честит Божиќ
- մալայերեն։ Selamat Hari Krismas dan Tahun Baru
- մալթայերեն։ Il-Milied Hieni u s-Sena t-Tajba
- մոնղոլերեն։ Зул сар болон Шинэ жилийн баярын мэнд хүргье
- նորվեգերեն։ God jul og godt nyttår
- պարսկերեն։ کریسمس و سال نو مبارک
- լեհերեն։ Wesołych Świąt i Szczęśliwego Nowego Roku
- պորտուգալերեն։ Feliz Natal e um Feliz Ano Novo
- ռումիներեն։ Crăciun Fericit și La mulți ani
- սլովակերեն։ Veselé Vianoce a Štastný Nový rok
- ուրդու։ آپکو بڑا دن اور نیا سال مبارک ہو
- ֆիլիպիներեն։ Maligayang Pasko at Manigong Bagong Taon
- ֆիններեն։ Hyvää joulua ja onnellista uutta vuotta
- ֆրանսերեն։ Joyeux Noël et Bonne Année
- խորվաթերեն։ Čestit Božić i sretna Nova Godina
- չեխերեն։ Veselé vánoce a šťastný nový rok[16]
- շվեդերեն։ God Jul och Gott Nytt År
- էստոներեն։ Häid jõule ja head uut aastat
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ԱՄՆ սուրբծննդյան տարբեր տարիների բացիկները
-
Բացիկ времён
ԱՄՆ Քաղաքացիական պատերազմ
(մետաքսե թել, մոտ. 1860) -
Վիկտորիանական բացիկ
(մոտ 1870) -
Վիկտորիանական բացիկ
(1885) -
Բացիկ
(մոտ. 1900) -
Բացիկ
(մոտ. 1920) -
Բացիկ
(մոտ. 1940) -
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակների բացիկ
(մոտ. 1943) -
Rust Craft ընկերության բացիկ
(մոտ. 1950)
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Christmas Card Day». Արխիվացված է օրիգինալից 2022-12-09-ին. Վերցված է 2022-12-09-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ 2,0 2,1 2,2 «Christmas Card». Encyclopaedia Britannica. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-06-29-ին. Վերցված է 2015-06-15-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Christmas card sold for record price Արխիվացված է Փետրվար 5, 2006 Wayback Machine-ի միջոցով: BBC News. Retrieved 12 June 2011.
- ↑ Buday G. The History of the Christmas card. — Detroit, MI, USA: Omnigraphics, 1992. — P. 8. — xxiii + 304 p. — ISBN 1-55888-909-4.(անգլ.)
- ↑ The Times (London, England), 26 November 2001, p.8 12 cards from the original print run are said to survive: one, sent by Henry Cole and his wife to his grandmother, was sold in 2001 for £20,000.
- ↑ Christmas card sold for record price Արխիվացված է Փետրվար 5, 2006 Wayback Machine-ի միջոցով: BBC News. Retrieved 12 June 2011.
- ↑ Buday G. The History of the Christmas card. — Detroit, MI, USA: Omnigraphics, 1992. — P. 8. — xxiii + 304 p. — ISBN 1-55888-909-4.(անգլ.)
- ↑ The Times (London, England), 26 November 2001, p.8 12 cards from the original print run are said to survive: one, sent by Henry Cole and his wife to his grandmother, was sold in 2001 for £20,000.
- ↑ Meggs, Philip B. A History of Graphic Design. ©1998 John Wiley & Sons, Inc. p 148 ISBN 0-471-29198-6.
- ↑ «MMU Special Collections - Victorian Ephemera». Manchester Metropolitan University. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-11-09-ին. Վերցված է 2013-11-08-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Susie Stubbs (2013-05-10). «Small Museums #1: Manchester Metropolitan University's Special Collections». Creative Tourist. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-25-ին. Վերցված է 2013-11-08-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Olson J. S., Mendoza A. O. American Economic History: A Dictionary and Chronology. Արխիվացված է Սեպտեմբեր 23, 2016 Wayback Machine-ի միջոցով: — Greenwood: ABC-CLIO, 1946. — P. 287. — 695 p.(անգլ.)
- ↑ Carr S. (2004-12-22). «X'ing out Christmas cards». On Wisconsin: JS Online: News: Milwaukee. Milwaukee Journal Sentinel. Արխիվացված է օրիգինալից 2005-08-28-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն); Unknown parameter|subtitle=ignored (օգնություն) - ↑ «The Holiday Season». Newsroom: Releases: Facts for Features & Special Editions (անգլերեն). Suitland, MD, USA: U.S. Census Bureau — CB05-FF.19-2 (Updated). 2005-12-19. Արխիվացված է օրիգինալից 2010-05-07-ին. Վերցված է 2006-12-11-ին.
- ↑ Facts And Figures — GCA: The Greeting Card Association Արխիվացված է Դեկտեմբեր 29, 2013 Wayback Machine-ի միջոցով: Retrieved 17 June 2011.
- ↑ «Vánoce, Velikonoce». Արխիվացված է օրիգինալից 2002 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուրբծննդյան բացիկ» հոդվածին։ |
| ||||||
