Նիկողայոս Բունիաթյան

Նիկողայոս Բունիաթյան;
Ծնվել է	օգոստոսի 24 (սեպտեմբերի 5), 1878, օգոստոսի 24, 1878 կամ սեպտեմբերի 7, 1884
Ծննդավայր	Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 13, 1943
Վախճանի վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Կրթություն	Օդեսայի գեղարվեստական ուսումնարան և Գեղարվեստի բարձրագույն դպրոց (1914)
Աշխատավայր	Վխուտեմաս, Երևանի պետական համալսարան և ԽՍՀՄ ճարտարապետության ակադեմիա
Ուշագրավ աշխատանքներ	Գյուղատնտեսական բանկի շենք, Ռոյալ Թուլիփ Գրանդ Հոթել և Ստեփան Շահումյանի անվան թիվ 1 դպրոց
	Նիկողայոս Բունիաթյան Վիքիդարանում
	Nikolai Buniatov Վիքիպահեստում

Նիկողայոս Բունիաթյան (օգոստոսի 24 (սեպտեմբերի 5), 1878^[1], օգոստոսի 24, 1878(1878-08-24)^[2] կամ սեպտեմբերի 7, 1884(1884-09-07)^[2], Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն^[1]^[2] - դեկտեմբերի 13, 1943(1943-12-13)^[1]^[2], Մոսկվա, ԽՍՀՄ^[1]^[2]), հայ ճարտարապետ, պրոֆեսոր (1920)։

Երևանի առաջին գլխավոր ճարտարապետ (1924-1938)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նիկողայոս Բունիաթյանը ծնվել է Թիֆլիսում։ Օդեսայի գեղարվեստի ուսումնարանում սովորել է արվեստ և ճարտարապետություն, այնուհետև 1914 թվականին ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիան։ 1911-1912 թվականներին չափագրել, գծանկարել ու ջրաներկ պատկերել է Նովոլադոժսկի շրջանի 15-17-րդ դարերի ռուսական ճարտարապետության փայտե և քարե շուրջ 15 հուշարձան, 1913 թվականին՝ Մոսկվայի «Մենշիկովի աշտարակը» (Գաբրիել հրեշտակապետի եկեղեցի)։

Հայկական հուշարձանների ուսումնասիրությամբ Բունիաթյանը զբաղվել է 1914 թվականից, երբ ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառը նրան հրավիրել է մասնակցելու Շիրակի շրջանում կատարվող գիտարշավին։ 1914-1916 թվականներին Նիկողայոս Մառի Անիի հնագիտական արշավախմբերի կազմում հետազոտել, չափագրել, նկարել է միջնաբերդի Պալատական եկեղեցին, Աբուղամրենց Սուրբ Գրիգորը, քաղաքատիպ բնակելի տներ, Երերույքի և Շիրակավանի տաճարները, Օղուզլուի եկեղեցին, Տիգնիս ամրոցը և այլն։

1917-1924 թվականներին եղել է Մոսկվայի ճարտարապետական ինստիտուտի դասախոս, ամբիոնի վարիչ, Մոսկվա-Կազան երկաթուղու Կրատովո կայարանում Ալեքսանդր Թամանյանի նախագծով կառուցվող հիվանդանոցային ավանի շինարարության ղեկավար։ 1924 թվականին Ալեքսանդր Թամանյանի խորհրդով Նիկողայոս Բունիաթյանը հրավիրվել է Հայաստան. 1924-1936 թվականներին եղել է Երքաղխորհրդի ճարտարապետական արվեստանոցի ղեկավար, 1924-1938 թվականներին՝ Երևանի առաջին գլխավոր ճարտարապետ։ Միաժամանակ 1924-1930 թվականներին դասավանդել է ԵՊՀ տեխնիկական ֆակուլտետում (1924 թվականին՝ դեկան)՝ իր ջանքերով հիմնադրված ճարտարապետական բաժնում (պրոֆեսոր, ամբիոնի վարիչ)^[3], մեծ ավանդ է ներդրել Երևանի շինարարական ինստիտուտի կազմակերպման (1933 թվականից՝ ԵՊԻ), հայկական ճարտարապետական դպրոցի ստեղծման գործում։

Նիկողայոս Բունիաթյանի անմիջական ղեկավարությամբ են բացվել մայրաքաղաքի մայրուղիներն ու հրապարակները, կառուցապատվել նոր թաղամասեր, իրականացվել Թումանյան և Նալբանդյան փողոցների խաչմերուկի երկու նմանատիպ, բնակելի տներով (1925) քաղաքաշինական լուծումը։

1938 թվականին անհիմն բռնադատվել է, 1939 թվականին արդարացվել։

1940 թվականին Կարո Հալաբյանի հրավերով Նիկողայոս Բունիաթյանը տեղափոխվել է Մոսկվա. 1940-1943 թվականներին եղել է ԽՍՀՄ ճարտարապետության ակադեմիայի ասպիրանտուրայի տնօրենի պաշտոնակատար^[4]։

Ստեղծագործական աշխատանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բունիաթյանի՝ նուրբ քաղաքաշինարարի զգացողությամբ, ճարտարապետական մեծ տակտով և պրոֆեսիոնալ խորը կուլտուրայով ստեղծված ստեղծագործորթյունները դարձել են Երևան քաղաքի 1920-1930-ական թվականների ճարտարապետական կերպարի կրողները։

Նիկողայոս Բունիաթյանի նախագծերով կառուցվել է՝

Շուրջ 70 շենք (նաև Գյումրիում, Վանաձորում, Հրազդանում, Երևանում (բնակելի շենքեր՝ Նալբանդյան փողոց 21, 23, Մաշտոցի պողոտա 14, 18))
Երևանում՝ «Ինտուրիստ» («Ռոյալ Թյուլիփ-Երևան», 1926, հյուրանոցի ճակատներն ու ինտերյերները մշակելիս Բոլնիաթյանն օգտվել է դասական ճարտարապետության ձևերից), «Սևան» (1930, քանդվել է 2004 թվականի դեկտեմբերին) հյուրանոցները
Գյուղբանկը (1927, օգտագործել հայկական միջնադարի ճարտարապետություն)
ԵՊՀ (Կորյունի փողոցում, 1928)
ՀՊՄՀ (Տիգրան Մեծի պողոտայի և Խանջյան փողոցի անկյունում, 1929) հանրակացարանները
Հայկինոյի նկարահանման տաղավարները Տերյան փողոցում (1928)
Քանաքեռում Խաչատուր Աբովյանի տան (18-րդ դար) վերակառուցումը տուն-թանգարանի (1929)
Մանկական առողջարան Նորքում (1933)
Շահումյանի անվան թիվ 1 դպրոցի շենքը՝ Մաշտոցի պողոտա 33ա

Նա է սկսել Գառնիի ամրոցի և տաճարի ԳՀ ու վերականգնման առաջին աշխատանքները, արդյունքն ամփոփել «Հեթանոսական տաճար Տրդատի պալատին կից Գառնի ամրոցում» (1933, հայերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն) աշխատության մեջ, որը հիմք է ծառայել հետագայում տաճարի վերականգնման համար։

Մեջբերումներ Նիկողայոս Բունիաթյանից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Ոճր ստեղծվում է կոլեկտիվ կառուցումներով։ Ամեն մի երկիր, ամեն մի ժողովուրդ պետք է մտցնի իր ստեղծագործական աշխատանքի բաժինը համաշխարհային ճարտարապետության ընդհանուր օրգանիզմի մեջ։ Ապագան ցույց կտա, թե վերոհիշյալ մատնանշված ուղղությունը, որ բխում է և էպոխայի տնտեսական հանգամանքներից, որքան առաջ կբերի ճարտարապետներ-նորոգողներին, որոնք կստեղծեն մոռացված տրադիցիան և կմշակեն նոր սեփական էսթետիկան^[5]։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ани. Дворцовая церковь, П., 1915 (Памятники армянского искусства, в. 1); Архитектура Армении [I-XIX вв.], М., 1950 (համահեղինակ).

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոլուխանյան Լ., Նիկողայոս Բունիաթյան, Ե., 1990:
Ильина М., Профессор Н. Г. Буниатов, М., 1944.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
↑ «Նիկողայոս Բունիաթյանի կենսագրությունը ԵՊՀ կայքում». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.
↑ Նիկողայոս Բունիաթյան

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոլուխանյան, Լ. Կ. (1985) Ճարտարապետ Նիկողայոս Բունիաթյան. Պատմա-բանասիրական հանդես, № 2 . pp. 85–92. ISSN 0135-0536

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկողայոս Բունիաթյան» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկողայոս Բունիաթյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 610)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_1b6028f0d8296c44-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.

[3] «Նիկողայոս Բունիաթյանի կենսագրությունը ԵՊՀ կայքում». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 2-ին.

[4] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երևան, 2005.

[5] Նիկողայոս Բունիաթյան

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]