Յան Էվանգելիստա Պուրկինե

Յան Էվանգելիստա Պուրկինե; չեխ․՝ Jan Evangelista Purkyně
Ծնվել է	դեկտեմբերի 17, 1787[…]; Լիբոխովիցե
Մահացել է	հուլիսի 28, 1869[…] (81 տարեկան); Պրահա, Բոհեմիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա[…]
Գերեզման	Վիշեհրադսկե գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ավստրո-Հունգարիա
Մասնագիտություն	բժիշկ, նյարդաբան, ֆիզիոլոգ, անատոմ, համալսարանի դասախոս, կենսաբան, բանաստեղծ, փիլիսոփա, թարգմանիչ, գրող, բնագետ և քաղաքական գործիչ
Հաստատություն(ներ)	Վրոցլավի համալսարան և Պրահայի Կարլի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	ֆիզիոլոգիա
Պաշտոն(ներ)	Member of the Bohemian Diet?
Անդամակցություն	Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Հայրենական շղակույթի սիլեզիական ընկերություն, Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Բելգիայի թագավորական բժշկական ակադեմիա և Towarzystwo Naukowe Krakowskie?
Ալմա մատեր	Պրահայի Կարլի համալսարան
Տիրապետում է լեզուներին	լատիներեն և չեխերեն
Հայտնի աշակերտներ	Ludwig Traube? և Karel Chodounský?
Պարգևներ	Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ
Ամուսին(ներ)	Julia Rudolphi?
Երեխա(ներ)	Rozálie Purkyňová?, Johana Purkyňová?, Էմանուել ֆոն Պուրկինե և Կարել Պուրկինե
Հեղինակի անվան հապավումը (բուսաբանություն)	Purkinje
	Ստորագրություն;
	Jan Evangelista Purkyně Վիքիպահեստում

Յան Էվանգելիստա Պուրկինե (չեխ․՝ Jan Evangelista Purkyně, դեկտեմբերի 17, 1787(1787-12-17)^[1]^[2]^[3]^[…], Լիբոխովիցե^[4]^[5]^[6] - հուլիսի 28, 1869(1869-07-28)^[1]^[2]^[3]^[…], Պրահա, Բոհեմիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա^[4]^[5]^[7]^[…]), չեխ կենսաբան, հասարակական գործիչ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պետերբուրգի ԳԱ արտասահմանյան թղթակից անդամ (1836), Բրեսլավլի (1823 թվականից) և Պրահայի (1850 թվականից) համալսարանների պրոֆեսոր։ Հիմնել է աշխարհում առաջին ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտը Բրեսլավլում (1839), ապա Պրահայում (1851)։ Աշխատանքները մեծապես նպաստել են ֆիզիոլոգիայի, բջջաբանության, անատոմիայի և սաղմնաբանության զարգացմանը։

Հայտնաբերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայտնաբերել է ձվաբջջի կորիզը (1825), տվել «պրոտոպլազմա» հասկացությունը (1839), կատարելագործել է մանրադիտակային տեխնիկան։ Տեսողության ֆիզիոլոգիայի բնագավառում կատարած հետազոտությունները (1818-1825) հանդիսացել են ակնա 8ա․ է․ Պուրկինի ակնադիտման հիմքը։ Նկարագրել է հյուսվածաբանական մի շարք կառուցվածքներ, որոնք կոչվում են նրա անունով (օրինակ՝ Պուրկինի թելիկներ, Պուրկինի բջիջներ)։ Պուրկինը չեխական լեզվի, գրականության, մշակույթի և գիտության վերածնման ու զարգացման ջատագովներից էր։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Eberhard J. Wormer։ Syndrome der Kardiologie und ihre Schöpfer. München 1989, S. 201—210
J. R. Berg, J. Sajner։ J.E. Purkyne as a piarist monk. Bull Hist Med 49 (1975) 381
Dictionary of Scientific Biography 11, S. 213
Vladislav Kruta։ Jan Evangelista Purkyne, Physiologist. Prag 1969
Erna Lesky։ Purkynes Weg. Wissenschaft, Bildung und Nation. Sbb Wien phil-hist Kl 265 (1970)
Manfred Vasold։ Vermittler zwischen Slawen und Deutschen. Dtsch Ärztebl 84 (1987) A-3484
Johannes Urzidil։ Goethe in Böhmen (Kap. Purkyne), Zürich 1962

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Who Named It?
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Пуркине Ян Эвангелиста // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Czech National Authority Database
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Wurzbach D. C. v. Purkyně, Johann Evangelist Ritter von (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 24. — S. 94.
↑ http://tnk.krakow.pl/czlonkowie/purkyne-jan-evangelista/
↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 291.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Jan Evangelista Purkyně at Monoskop.org
Biography, "Purkyně (Purkinje), Jan Evangelista." @ Complete Dictionary of Scientific Biography. 2008. Encyclopedia.com biographical entry written by Vladislav Kruta

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_6ea3905ce0c56e6c-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_ffb7399483ea8a58-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_fe303de896bb5fdf-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Who Named It?

[_e3c442cfe9a6216f-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Пуркине Ян Эвангелиста // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_42a417ddc2939f63-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Czech National Authority Database

[_84ae979a7b5e5a42-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.

[_caca2b59a6be0376-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Wurzbach D. C. v. Purkyně, Johann Evangelist Ritter von (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 24. — S. 94.

[_831166d1c28998ab-8] ttp://tnk.krakow.pl/czlonkowie/purkyne-jan-evangelista/

[_7ac62814c508a094-9] List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 291.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]