Մեծ Իրան
Մեծ Իրան (պարս.՝ ایران بزرگ - Iran-e bozorg, պարս.՝ ایرانزمین - Iranzamin), «Իրանի մշակութային մայրցամաք», պատմական մարզ, որը գնտվում կամ գտնվել է պարսկական մշակույթի զգալի ազդեցության տակ։ Իրան տերմինը օգտագործվել է ոչ թե Իրան պետությունը, այլ աճող բազմազգ տերությունը նշելու համար[1]։ Մեծ Իրանը ներառում է ժամանակակից Իրանի տարածքը, Հարավային Կովկասի, Կենտրոնական Ասիայի, Աֆղանստանի, Պակիստանի և Թուրքիայի Հանրապետությունները։ XIX դարի իրանագիտությանը բնորոշ է «Մեծ Իրան» և ուղղակի «Իրան» տերմինների միավորումը[2].:
Հասկացություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Մեծ Իրան» հասկացությունը կրում է զուտ պատմա-մշակութային բնույթ և չի համապատասխանում ոչ մի ժամանակակից քաղաքական կազմավորումներին։ Մեծ Իրանն սկսեց առաջանալ է մեր թվարկության III դարում Սասանյան պարսկական կայսրության լայնածավալ մշակութային ընդարձակման հետ միաժամանակ։
Այն ժամանակ, երբ պարսիկները տարածում էին իրենց ազդեցությունը այս մարզում, նրանց ազդեցության տակ էին մտնում շատ նոր ազգեր, և «Իրան» հասկացությունը նրանց կողմից օգտագործվում էր շատացող բազմազգ տերությունը անվանելու համար, որը քաղաքական և բարոյական մի քանի ալիքներ էր վերապրել[1]։ 1935 թվականից հետո, երբ պարսկական տերությունը պաշտոնապես վերանվանվեց «Իրան», «Իրան»-ի և «Մեծ Իրան» -ի տերմինաբանական սահմանազատումը դարձավ պարտադիր։
Պատմամշակութային մարզեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մավերաննահր
- Մեծ Խորասան
- Սիստան
- Յազդ
- Քերման
- Սպահան
- Ֆարսի նահանգ
- Ռեի
- Համադան
- Ադրբեջան
- Քուրդիստան
- Զազա երկիր
Իրանի պատմական և ժամանակակից քարտեզները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Աքեմենյան Պարսկաստանը նկարագրող քարտեզ -
1598 թվականի գերամանական քարտեզ -
Հոլանդացի Ջոդոկուս Հոնդիուսի կողմից 1610 թվականին ստեղծված քարտեզ, որը ցույց է տալիս նաև Բակտրիան և Վրաստանը -
Ասիան ցույց տվող 1719 թվականի քարտեզ -
1720 թվականի Հերման Մոլլի քարտեզը -
Ռոբերտ դե Վուգոնդիի 1753 թվականին ստեղծված քարտեզը, որը անվանված է «Estats du Grand-Seigneur en Asie», որտեղ դեղինով նշված է Պարսկաստանի տարածքը -
1808 թվականի Պարսկաստանի բրիտանական քարտեզ -
1814 թվականին Ջոն Թոմսոնի կողմից ստեղծված Պարսկաստանի քարտեզ -
19-րդ դարի Պարսկաստանը պատկերող բրիտանական քարտեզ
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Ethnic Identity in Iran» by Richard Nelson Frye, JSAI 26, 2002, see p. 82 [1]
- Columbia College Today on «Iranian Cultural Continent»