Մասնակից:Gish.Mary/Ալպյան էկոհամակարգեր
Ալպյան էկոհամակարգեր, լեռներում գերակշռող էկոհամակարգային բազմազանություն: Այս էկոհամակարգերը խիստ ազդում են կլիմայի վրա: Դրանք շերտավորված են ըստ բարձրության: Խիտ անտառները տարածված են չափավոր բարձրությունների վրա: Այսինքն, որքան բարձրանում ենք, այնքան բուսականությունը փոխարինվում է խոտհարքներով և տունդրայով:
Կյանքի գոտիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երբ բարձրությունն ավելանում է, ավելանում է ցուրտ լեռնային կլիման՝ մթնոլորտային ճնշման անկման և ադիաբատական գործընթացի պատճառով[1]: Կլիմայի փոփոխությունը 100 մետր լեռան վրա բարձրանալով, դեպի մոտակա բևեռը, մոտավորապես հավասար է 80 կմ (45 մղոն լայնություն կամ 0,75 ° լայնություն)[2]: Լեռներում բնորոշ բուսական և կենդանական աշխարհը հիմնականում կախված է բարձրությունից: Այս կախվածությունը հանգեցնում է կյանքի գոտիների ձևավորմանը:
Լեռներում բնորոշ կյանքի գոտիներից մեկը մոնտան անտառն է, որտեղ՝ չափավոր բարձունքներում, անձրևը և բարեխառն կլիման խթանում են խիտ անտառների աճելուն: Հոլդրիջը սահմանում է մոնտան անտառի կլիման 6-ից 12 ° C (43 և 54 ° F) սահմաններում[3]: Մոնտան անտառում գտնվող ծառերը, որոնք բարակ են դուրս գալիս ենթալպյան գոտում, դառնում են թեքված կոճղեր և, ի վերջո, չեն կարողանում աճել: Հետևաբար, մոնտան անտառներում հաճախ աճում են թեքված կոճղերով ծառեր: Այս երևույթը նկատվում է քամու ուժի բարձրացման հետևանքով: Այն բարձունքը, որտեղ ծառերը չեն կարողանում աճել, կոչվում է ծառի գիծ: Սուբալպինի գոտու կենսատիպը կազմում է 3-ից 6 ° C (37-43 ° F)[3]:
Ծառի գծի վերևում գտնվող էկոհամակարգը կոչվում է ալպյան գոտի կամ ալպյան տունդրա, որտեղ գերակշռում են խոտերը և ցածր աճող թփերը: Ալպյան գոտու կենսաջերմաստիճանը կազմում է 1,5-ից 3 ° C (34,7-37.4 ° F): Բազմաթիվ բուսատեսակներ ապրում են ալպյան միջավայրում, ներառյալ բազմամյա խոտերը, ճահիճները, ֆորբերը, մամուռներն ու քարաքոսերը[4]: Ալպյան բույսերը պետք է հարմարվեն ալպյան միջավայրի ծանր պայմաններին, որոնք ներառում են ցածր ջերմաստիճան, չորություն, ուլտրամանուշակագույն ճառագայթում: Ալպիական բույսերը ցուցադրում են հարմարեցումներ, ինչպիսիք են վարդագույն կառուցվածքները, մոմե մակերեսները և մազոտ տերևները: Այս գոտիների ընդհանուր բնութագրերի պատճառով Բնության համաշխարհային հիմնադրամը հարակից էկոհամակարգերի հիմնել է մի շարք խմբավորումներ՝ «ալպյան խոտհարքեր և թփուտներ»:
1.5 ° C- ից ցածր (35 ° F) ջերմաստիճանի տակ գտնվող կենսատեխնիկական կլիմաները հիմնականում բաղկացած են ժայռից և սառույցից[3]:
Ալպյան անտառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մոնտանայի անտառները հանդիպում են ենթամոնտանային և ենթալպյան գոտիների միջև: Մոնտանայի անտառների վերին սահմանը հաճախ նշվում է ավելի բազմազան տեսակների փոփոխությամբ[5]: Օրինակ՝ Կալիֆոռնիայի Սիեռա Նևադայի մոնտանյան անտառում կան կարմիր սոճիներ[6]:
Մոնտանա գոտու ստորին սահմանը պարունակում է «նոսր փայտանյութ», որը տարանջատում է մոնտանյան անտառը ավելի չոր տափաստանային կամ անապատային շրջանից[5]:
Մոնտանի անտառները տարբերվում են նույն տարածքում գտնվող ցածրադիր անտառներից[7]: Մոնտան անտառների կլիման նույն լայնության համեմատ ցուրտ է, ուստի մոնտան անտառները հաճախ ունենում են ավելի բարձր լայնության ցածրադիր անտառների բնորոշ տեսակներ[8]: Մարդիկ կարող են խանգարել մոնտանի անտառտնտեսությանը և գյուղատնտեսությանը[7]: Մեկուսացված լեռների վրա, չոր շրջաններով շրջապատված մոնտան անտառները բնորոշ են «երկնքի կղզի» էկոհամակարգերին[9]:
Կլիմայի ջերմաստիճանը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չափավոր կլիմայի Մոնտանի անտառները, որպես կանոն, բաղկացած են բարեխառն փշատերև անտառներից կամ չափավոր լայնաշերտ և խառը անտառներից, որոնք տարածված են Եվրոպայում և Հյուսիսային Ամերիկայի կենտրոնական շրջաններում: Ծառերը, այնուամենայնիվ, հաճախ նույն տեսակի չեն, ինչ հյուսիսում գտնվողները: Երկրաբանությունն ու կլիման մոնտան անտառներում առաջացնում են տարբեր տեսակներ:
Եվրոպայից դուրս, Մոնտանի անտառներում ծառերի տեսականին ավելի հարուստ է, քանի որ Եվրոպայի հիմնական լեռնաշղթաները կողմնորոշված են արևելք-արևմուտք:
Չափավոր կլիմայի Մոնտանի անտառները գտնվում են Եվրոպայում (Ալպեր, Կարպատներ, Կովկաս և այլն), Հյուսիսային Ամերիկայում, Հարավային Ամերիկայում, Նոր Զելանդիայում և Հիմալայներում:
Միջերկրածովյան կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Միջերկրածովյան կլիմայի Մոնտանի անտառների կլիման տաք և չոր է, բացառությամբ ձմռանը, երբ դրանք համեմատաբար թաց և մեղմ են: Այս անտառները, որպես կանոն, խառը փշատերև և լայնատերև անտառներ են: Նաև հանդիպում են մի քանի փշատերև ծառերի տեսակներ:
Սոճին և գիհին հայտնաբերվել են Միջերկրածովային մոնտան անտառներում: Լայնաշերտ ծառերը ավելի շատ բազմազան և հաճախ մշտադալար են, օրինակ՝ մշտադալար կաղնին:
Այս տեսակի անտառները հանդիպում են Միջերկրական ծովի ավազանում, Հյուսիսային Աֆրիկայում, Մեքսիկայում և ԱՄՆ հարավ-արևմուտքում, Իրանում, Պակիստանում և Աֆղանստանում:
Մերձարևադարձային և արևադարձային կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արևադարձային տարածքներում, մոնտան անտառներում, բացի փշատերև ծառատեսակներից, կարող են հանդիպել նաև լայնաշերտ տեսակներ: Արևադարձային մոնտան անտառի մեկ օրինակ է մշուշոտ անտառը, որն իր խոնավությունը ձեռք է բերում ամպերից ու մառախուղից[10]: Մշուշոտ անտառներում հաճախ հանդիպում են բուսականությունը ծածկող մամուռներ: Այդ դեպքում դրանց անվանում են նաև մամռոտ անտառներ: Մամռոտ անտառները սովորաբար տարածվում են լեռների վրա, որտեղ ամպերի առատության պատճառով խոնավությունն ավելի շատ է[11]: Կախված լայնությունից, մեծ լեռներում մոնտանային անձրևաջրերի ստորին սահմանը ընդհանուր առմամբ կազմում է 1.500-ից մինչև 2.500 մետր (4,900 և 8,200 ֆտ), մինչդեռ վերին սահմանը սովորաբար կազմում է 2,400-ից 3,300 մետր (7,900-ից 10,800 ֆտ)[12]:
Ենթալպյան գոտի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հարավարևելյան Ասիայի արևադարձային շրջաններում ծառաշերտը կարող է լինել ավելի քան 4000 մ (13,000 ֆտ),[13] մինչդեռ Շոտլանդիայում այն կարող է ցածր լինել 450 մ (1.480 ֆտ)[14]: Տեսակները, որոնք կան այս գոտում, նրանց առատ լինելը կախված է Երկրագնդի վրա գոտու գտնվելու վայրից, օրինակ՝ Եվրոպայում գտնվող Փինուս Մոգոն (սկրաբի լեռնային սոճին):
Ենթալպյան գոտում ծառերը հաճախ դառնում են կռումլոզ, այսինքն՝ ծուռ փայտ, ձևավորված և խճճված: Ծառի գծում, ծառերի սածիլները կարող են բողբոջել ժայռերի լանջին և աճել նույնքան բարձր, որքան ժայռը ապահովում է քամուց պաշտպանություն: Հաստատված կռումլոզ ծառերը կարող են լինել մի քանի հարյուրից հազար տարեկան[15]:
Մարգագետինները կարող են գտնվել ենթալպյան գոտում:
Օրինակ՝ ամբողջ աշխարհի ենթալպյան գոտիները ներառում են Եվրոպայում գտնվող ֆրանսիական նախալեռաները, Հյուսիսային Ամերիկայում գտնվող Սիեռա Նևադա և Ժայռոտ լեռների ենթալպյան գոտիները և ենթալպյան անտառները արևելյան Հիմալայներում, արևմտյան Հիմալայներում և Ասիայի Հենգդուան լեռներում:
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
References[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Goody, Richard M.; Walker, James C.G. (1972). «Atmospheric Temperatures». Atmospheres. Prentice-Hall.
{{cite book}}:|archive-url=requires|url=(օգնություն); External link in|chapterurl=|chapterurl=ignored (|chapter-url=suggested) (օգնություն) - ↑ Blyth, S.; Groombridge, B.; Lysenko, I.; Miles, L.; Newton, A. (2002). «Mountain Watch» (PDF). UNEP World Conservation Monitoring Centre, Cambridge, UK. էջ 15. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 11 May 2008-ին.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Lugo, Ariel E.; Brown, Sandra L.; Dodson, Rusty; Smith, Tom S.; Shugart, Hank H. (1999). «The Holdridge Life Zones of the conterminous United States in relation to ecosystem mapping» (PDF). Journal of Biogeography. 26 (5): 1025–1038. doi:10.1046/j.1365-2699.1999.00329.x.
- ↑ Körner, Christian (2003). Alpine Plant Life: Functional Plant Ecology of High Mountain Ecosystems. Berlin: Springer.
- ↑ 5,0 5,1 Price, Larry W. (1986). Mountains and Man: A Study of Process and Environment. University of California Press. էջ 271. ISBN 9780520058866. Վերցված է 2012-03-09-ին.
- ↑ Rundel, P.W.; D. J. Parsons; D. T. Gordon (1977). «Montane and subalpine vegetation of the Sierra Nevada and Cascade Ranges». In Barbour, M.G.; Major, J. (eds.). Terrestrial vegetation of California. New York, USA: Wiley. էջեր 559–599.
- ↑ 7,0 7,1 Nagy, László; Grabherr, Georg (2009). The biology of alpine habitats. Oxford University Press.
- ↑ Perry, David A. (1994). Forest Ecosystems. JHU Press. էջ 49. ISBN 0-8018-4987-X. Վերցված է 2012-03-09-ին.
- ↑ Albert, James S.; Reis, Roberto E. (2011). Historical Biogeography of Neotropical Freshwater Fishes. University of California Press. էջ 311. ISBN 0-520-26868-7. Վերցված է 2012-03-09-ին.
- ↑ Mulligan, M. (2011). «Modeling the Tropics-Wide Extent and Distribution of Cloud Forest and Cloud Forest Loss, with Implications for Conservation Priority». In Bruijnzeel, L. A.; Scatena, F. N.; Hamilton, L. S. (eds.). Tropical Montane Cloud Forests: Science for Conservation and Management. Cambridge University Press. էջեր 15–38. ISBN 0-521-76035-6. Վերցված է 2012-03-09-ին.
- ↑ Clarke, C.M. (1997). Nepenthes of Borneo. Kota Kinabalu: Natural History Publications (Borneo). էջ 29.
- ↑ Bruijnzee, L.A.; Veneklaas, E. J. (1998). «Climatic Conditions and Tropical Montane Forest Productivity: The Fog Has Not Lifted Yet». Ecology. 79 (1): 3. doi:10.2307/176859. JSTOR 176859.
- ↑ Blasco, F.; Whitmore, T.C.; Gers, C. (2000). «A framework for the worldwide comparison of tropical woody vegetation types» (PDF). Biological Conservation. 95 (2): 175–189. doi:10.1016/S0006-3207(00)00032-X. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012-09-04-ին. Վերցված է 2012-03-11-ին.
{{cite journal}}: Invalid|ref=harv(օգնություն) p. 178. - ↑ Grace, John; Berninger, Frank; Nagy, Laszlo (2002). «Impacts of Climate Change on the Tree Line». Annals of Botany. 90 (4): 537–544. doi:10.1093/aob/mcf222. PMC 4240388. PMID 12324278. fig. 1.
- ↑ «Subalpine ecosystem». Rocky Mountain National Park. U.S. National Park Service.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Gish.Mary/Ալպյան էկոհամակարգեր կատեգորիայում։ |