Հորաս Գրիլի
| Հորաս Գրիլի | |
| |
| Կուսակցություն՝ | Վիգերի կուսակցություն, ԱՄՆ Հանրապետական կուսակցություն և Liberal Republican Party? |
|---|---|
| Մասնագիտություն՝ | լրագրող, քաղաքական գործիչ, հրատարակիչ, խմբագիր, գործարար, գրող, խմբագիր և աբոլիցիոնիստ |
| Դավանանք | Ունիվերսալիզմ |
| Ծննդյան օր | փետրվարի 3, 1811[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Amherst, Հիլսբորու շրջան, Նյու Հեմփշիր, ԱՄՆ |
| Վախճանի օր | նոյեմբերի 29, 1872[1][2][3][…] (61 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ կամ Pleasantville, Վեստչեստեր շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4] |
| Թաղված | Գրին-Վուդ գերզմանոց |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} ԱՄՆ
|
| Հայր | Zaccheus Greeley? |
| Ամուսին | Mary Cheney Greeley? |
| Զավակներ | Gabrielle Greeley Clendenin? |
| Ինքնագիր | 
|
Հորաս Գրիլի (անգլ.՝ Horace Greeley, փետրվարի 3, 1811[1][2][3][…], Amherst, Հիլսբորու շրջան, Նյու Հեմփշիր, ԱՄՆ - նոյեմբերի 29, 1872[1][2][3][…], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ և Pleasantville, Վեստչեստեր շրջան, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4]), ամերիկացի լրագրող, քաղաքական գործիչ, 1872 թվականի նախագահական ընտրություններում Լիբերալ-Հանրապետական և Դեմոկրատական կուսակցությունների համատեղ թեկնածու։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հորաս Գրիլին ծնվել է աղքատ ֆերմերների ընտանիքում, 1831 թվականից ապրել է Նյու Յորքում, որտեղ 1834 թվականին սկսել է հրատարակել New Yorker թերթը[5]։ 1838 թվականից հրատարակել է նաև Jeffersonian վիգերի կուսակցության թերթը, իսկ 1840 թվականից՝ Log Cabin թերթը, որի հայտնիությունը նպաստել է ամերիկյան վիգերի կուսակցության թեկնածու Ուիլյամ Հարիսոնի հաղթանակին նախագահական ընտրություններում։ 1841 թվականին Գրիլի թերթերը միավորվել են New York Tribune-ում, որի խմբագիրը մնացել է մինչև իր օրերի ավարտը։
Գրիլին առանձնանում էր արմատական հայացքներով՝ աջակցելով ուտոպիստական սոցիալիզմին Շառլ Ֆուրիեի և ամերիկացի սոցիալիստ Ալբերտ Բրիսբենի ոգով, ստրկության վերացմանը, ագրարային բարեփոխումներին (ներառյալ հոմստեդների մասին օրենքը), Արևմուտքի զարգացմանը (1865 թվականի հուլիսի 13-ին նրա խմբագրական սյունակում հայտնվել է հայտնի դարձած արտահայտությունը Go West, young man, go West and grow up with the country՝ գնա Արևմուտք, երիտասարդ, գնա Արևմուտք և մեծացիր քո երկրի հետ)։ Գրիլին խոշոր կապիտալի հակառակորդ էր, դեմ էր մենաշնորհներին և հողերի փոխանցմանը երկաթուղիների սեփականատերերին, աջակցում էր սակագների բարձրացմանը։ 1851-1862 թվականներին Գրիլիի թերթում համագործակցել են Կարլ Մարքսը և Ֆրիդրիխ Էնգելսը։
Գրիլին աշխույժ անձնավորություն էր, որը հայտնի էր իր էքսցենտրիկ պահվածքով. միշտ իր հետ անձրևանոց է տարել և նույնիսկ ամենաշոգ եղանակին վերարկու է հագել, զբաղվել է սպիրիտիզմով և գանգագուշակությամբ։
1848 թվականի դեկտեմբերի 4-ից մինչև 1849 թվականի մարտի 3-ը Գրիլին նիստ է անցկացրել Կոնգրեսում[6]։
Երբ 1854 թվականին ստեղծվում է Հանրապետական կուսակցությունը, New York Tribune-ը դարձել է նրա ոչ պաշտոնական մարմինը (և այդ դերը կատարել է դեռ շատ տասնամյակներ)։ Այն դեռ առանձնացել է արմատականությամբ՝ պնդելով, որ երկրում կա ստրկատերերի դավադրություն՝ ուղղված առաջադեմ ուժերի դեմ, քաղաքացիական պատերազմի սկսվելուց հետո Գրիլին կոչ է արել կառավարությանը հնարավորինս շուտ պաշտոնապես հայտարարել ստրկության վերացումը, բայց 1863-1864 թվականներին անցել է ավելի փոխզիջումային դիրքերի՝ աջակցելով Համադաշնության հետ խաղաղության գաղափարին։
Պատերազմից հետո Գրիլին հիմնականում հանդես է եկել արմատական հանրապետականների կողմից նախագահ Էնդրյու Ջոնսոնի դեմ, բայց արմատական հանրապետականների շրջանում նրա հայտնիությունը թուլացել է այն բանից հետո, երբ 1867 թվականին գրավ է դրել Կոնֆեդերացիայի նախկին նախագահ Ջեֆերսոն Դևիսին ազատ արձակելու համար։
Նախագահական ընտրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1868 թվականին Գրիլին պաշտպանել է հանրապետական Ուլիսես Գրանթի թեկնածությունը, բայց շուտով անցել է նրա քննադատների թվին, վերջնականապես խզել է կապերը արմատականների հետ և 1872 թվականին միացել է հանրապետականներից անջատված Լիբերալ-Հանրապետական կուսակցությանը[7]։ Ի զարմանս բոլորի, Գրիլին հաստատվել է լիբերալ հանրապետականների կողմից որպես նախագահի թեկնածու և, որ ավելի զարմանալի է, աջակցվել է Դեմոկրատական կուսակցության կողմից, որը չէր ցանկանում ցրել Գրանթի դեմ պայքարող ընտրազանգվածը։
Գրիլին արդեն հանդես է եկել Վերակառուցման շուտափույթ դադարեցման և հարավային նահանգներից զորքերի դուրսբերման օգտին։ Պարզ է դարձել, որ նա անհաջող թեկնածու է. 1848 թվականից հետո Գրիլին երբեք չի կարողացել հաղթել ընտրություններում, հայացքների կտրուկ փոփոխությունը նրան տվել է դավաճանի և անվստահելի մարդու համբավ։ Գրանթի կողմնակիցները Գրիլիին ներկայացնում էին որպես խենթ էքսցենտրիկ։ Գրիլիին ծաղրելիս հատկապես աչքի է ընկել հայտնի ծաղրանկարիչ Թոմաս Նաստը։
Չնայած Գրանթի հակառակորդների միավորմանը, Գրիլիին հաջողվել է ստանալ ձայների միայն 43,8%-ը, հաղթել է 6 նահանգներում, ինչը պետք է նրան տա 66 ընտրական ձայն։ Ընտրություններից առաջ մահացել է Գրիլիի կինը, ինչի հետևանքով խելագարության մեջ է ընկել և մահացել ընտրություններից անմիջապես հետո (բայց ընտրական քվեարկությունից առաջ)։ Ջորջիայի 3 ընտրողներ, այնուամենայնիվ, քվեարկել են Գրիլիի օգտին (սակայն նրանց ձայները Կոնգրեսի կողմից որակազրկվել են, այլ աղբյուրների համաձայն՝ նրանց քվեաթերթիկները դատարկ են մնացել), մյուսների ձայները բաժանվել են Դեմոկրատական և Լիբերալ-Հանրապետական կուսակցությունների 4 ներկայացուցիչների միջև։ Ավելի շատ անվանվել են փոխնախագահի թեկնածուներ՝ 8 (չնայած Գրիլիի հետ զուգակցված փոխնախագահի թեկնածու Բենջամին Բրաունը ողջ է մնացել)։
Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գրիլիի անունով է կոչվել Նյու Յորքի հրապարակը։ Նյու Յորքի կողքին՝ պուրակում, հուշարձան է կանգնեցված։
Հորաս Գրիլիի կերպարը կինոյում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Նյու Յորքի ավազակախմբերը» / «Gangs of New York» (ԱՄՆ, Գերմանիա, Մեծ Բրիտանիա, Նիդերլանդներ, Իտալիա, 2002) ռեժիսոր՝ Մարտին Սկորսեզե, Հորաս Գրիլիի դերում՝ Մայքլ Բիրն։
- «Օրեր մահվան հովտում» հեռուստասերիալի դրվագներից մեկում Հորաս Գրիլիի դերը կատարել է Փերլի Բաերը։
Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Greeley, Horace. An Address on Success in Business : Delivered before the students of Packard's briant and strattor. — New York : S. S. Packard, 1867. — 31 p. — [Аннотация, англ.].
- Greeley, Horace. The American Conflict: A History of the Great Rebellion in the United States of America, 1860-64 Vol. IԱրխիվացված 2016-08-03 Wayback Machine (1864) Vol. IIԱրխիվացված 2015-04-02 Wayback Machine (1866)
- Greeley, Horace. Recollections of a Busy LifeԱրխիվացված 2021-04-13 Wayback Machine (1868)
- Greeley, Horace. Essays Designed to Elucidate The Science of Political Economy, While Serving To Explain and Defend The Policy of Protection to Home Industry, As a System of National Cooperation For True Elevation of Labor, Boston: Fields, Osgood a Co., 1870
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 University of Toronto, Laval University Dictionary of Canadian Biography, Dictionnaire biographique du Canada / G. Brown, D. Hayne, F. Halpenny, R. Cook, J. English, M. Trudel, A. Vachon, J. Hamelin — UTP, Presses de l'Université Laval, 1959. — ISSN 0420-0446; 0070-4717
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118697331 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ Lunde, էջ 11
- ↑ Williams, էջ 114
- ↑ Williams, էջ 219
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Cross, Coy F., II. Go West Young Man! Horace Greeley’s Vision for America. U. of Mexico Press, 1995. 165 pp. online edition
- Downey, Matthew T. «Horace Greeley and the Politicians: The Liberal Republican Convention in 1872,» The Journal of American History, Vol. 53, No. 4. (March, 1967), pp. 727–750. in JSTOR
- Durante, Dianne, Outdoor Monuments of Manhattan: A Historical Guide (New York University Press, 2007): discussion of Greeley and the 2 memorials to him in New York.
- Lunde, Erik S. Horace Greeley (Twayne’s United States Authors Series, no. 413.) Twayne, 1981. 138 pp.
- Lunde, Erik S. «The Ambiguity of the National Idea: the Presidential Campaign of 1872» Canadian Review of Studies in Nationalism 1978 5(1): 1-23. ISSN 0317-7904
- McDougall, Walter A. Throes of Democracy: The American Civil War Era, 1829—1877 (Harper Collins, 2008)
- Nevins, Allan. Horace Greeley // Dictionary of American Biography. — 1931. — Vol. 7. — P. 528−534.
- Parrington, Vernon L. Main Currents in American Thought (1927), II, pp. 247–57. online edition
- Robbins, Roy M., «Horace Greeley: Land Reform and Unemployment, 1837—1862,»Արխիվացված 2006-09-06 Wayback Machine Agricultural History, VII, 18 (January, 1933).
- Rourke, Constance Mayfield ; Trumpets of Jubilee: Henry Ward Beecher, Harriet Beecher Stowe, Lyman Beecher, Horace Greeley, P.T. Barnum (1927). online editionԱրխիվացված 2011-01-17 Wayback Machine
- Schulze, Suzanne. Horace Greeley: A Bio-Bibliography. Greenwood, 1992. 240 pp.
- Seitz, Don C. Horace Greeley: Founder of the New York Tribune (1926) online editionԱրխիվացված 2012-05-24 Wayback Machine
- Van Deusen, Glyndon G. Horace Greeley : Nineteenth-Century Crusader. — Philadelphia : University of Pensilvania Press, 1953. — 448 p. — Կաղապար:LCCN.
Van Deusen, Glyndon G. Horace Greeley : Nineteenth-Century Crusader. — Philadelphia : University of Pensilvania Press, 2015. — 472 p. — (Anniversary Collection). — ISBN 9781512819106. - Weisberger, Bernard A. «Horace Greeley: Reformer as Republican» . Civil War History 1977 23(1): 5-25. ISSN 0009-8078
- Robert C. Williams. Horace Greeley: Champion of American Freedom (2006)
- Lessing, Lauren Keach. Presiding Divinities : Ideal Sculpture in Nineteenth-Century American Domestic Interiors : Ph. D. dissertation. — Indiana University, 2006.