Կոնրադ Ցելտիս
Կոնրադ Ցելտիս | |
---|---|
Ծնվել է | փետրվարի 1, 1459 |
Ծննդավայր | Վիփֆելդ, Շվայնֆուրտ, Ստորին Ֆրանկոնիա[1] |
Վախճանվել է | փետրվարի 4, 1508 (49 տարեկան) |
Վախճանի վայր | Վիեննա, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[1] |
Գերեզման | Սուրբ Ստեփանոսի մայր տաճար |
Մասնագիտություն | գրադարանավար, գրող, համալսարանի դասախոս, բանաստեղծ, պատմաբան, մաթեմատիկոս և փիլիսոփա |
Քաղաքացիություն | Գերմանիա |
Կրթություն | Հայդելբերգի համալսարան, Կյոլնի համալսարան և Կրակովի համալսարան |
Գրական ուղղություններ | գերմանական Վերածնունդ |
Աշխատավայր | Վիեննայի համալսարան, Լայպցիգի համալսարան, Էրֆրուտի համալսարան, Ռոստոկի համալսարան և Ինգոլշտատի համալսարան |
Conrad Celtis Վիքիպահեստում |
Կոնրադ Ցելտիս (գերմ.՝ Conrad Celtis, իսկական ազգանունը՝ Պիկկել[2] (գերմ.՝ Bickel կամ Pyckell). փետրվարի 1, 1459, Վիփֆելդ, Շվայնֆուրտ, Ստորին Ֆրանկոնիա[1] - փետրվարի 4, 1508, Վիեննա, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[1]), XV—XVI դարերի գերմանացի ականավոր բանաստեղծ և գիտնական, Վերածննդի դարաշրջանի հումանիստական գաղափարների ջատագով։ Ուսումնասիրողներից շատերը նրան համարում են գերմանացի հումանիստներից մեծագույնը և կոչում են արքիհումանիստ (Erzhumanist)։ Ցելտիսը բնորոշվում է նաև որպես մեծագույն քնարերգու հանճար և գերմանական հումանիզմի մասսայականացնող[3][4][5], ով թատերական ներկայացումներ է կազմակերպել Վիեննայի արքունիքում, բարեփոխումներ կատարել բանաստեղծական արվեստում, մասնավորապես սիրային բանաստեղծություններին զգայականություն, հուզականություն հաղորդելու և տաղաչափության բնագավառներում։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գիտական իր առաջին պրպտումները Ցելտիսը կատարել է Քյոլնի, ապա՝ Հայդելբերգի համալսարանում ուսանելու տարիներին (դասախոսներից էին Վորմսի եպիսկոպոս Յոհան ֆոն Դալբերգը(1445—1503)[6], Ռուդոլֆ Ագրիկոլան (1443—1485)։ Էրֆուրտ, Ռոստոկ, Լայպցիգ կատարած ուղևորությունների ժամանակ հանդես է եկել դասախոսություններով։ Հետագայում դասախոսել է նաև Հռոմում, Ֆլորենցիայում, Բոլոնիայում, Վենետիկում։
Սաքսոնիայի կուրֆյուրստը Ցելտիսին ներկայացրել է կայսր Ֆրիդրիխ III-ին, և վերջինս նրան շնորհել է բանաստեղծ-դափնեկրի կոչում[7]։ Այդ առթիվ կազմակերպված հանդիսության ժամանակ գիտնական բանաստեղծին շնորհվել է նաև դոկտորի աստիճան։ Ոգեշնչված Ցելտիսը այցելել է կայսրության բազմաթիվ քաղաքներ, հանդես եկել դասախոսություններով, հռոմեական ակադեմիաների նմանությամբ հիմնել գրական ու գիտական ընկերություններ ու միություններ[8], դրանց անդամներին քաջալերել, նպատակամղել զբաղվելու գիտական ու գրական գործունեությամբ, ուսումնասիրելու պատմական աղբյուրները, ստեղծելու և հրատարակելու հատկաես հայրենագիտական, ազգագրական, աշխարհագրական երկեր։ Միաժամանակ սերտ կապեր է հաստատել գերմանացի ուրիշ հումանիստների՝ Լորենց Ռաբեի (1465–1527)[9] Բոնակուրսկու (1437–1496) և այլոց հետ[10]՝ ձգտելով միատեղել ջանքերը և հաջողությամբ գլուխ բերել մշակույթի ու արվեստների կենտրոնը Իտալիայից Գերմանիա տեղափոխելու գործը, մի նպատակ, որին հասնելու համար ինքն անձամբ ջանք չէր խնայում։ Ցելտիսը որոշ ժամանակ դասախոսել է Հայդելբերգի համալսարանում, որտեղ նրան արժանացրել են պրոֆեսորի կոչման։
1497 թվականին Ցելտիսը հրավիրվել է Վիեննա՝ հանդիպելու կայսր Մաքսիմիլիան I-ին, որը նրան կարգել է կայսերական գրադարանի վարիչ, շնորհել մի շարք արտոնություններ։ Բանաստեղծ-գիտնականը հավաքել և ուսումնասիրել է հին հույն և հռոմեացի դասական հեղինակների ձեռագրեր, զրույցներ, պարապմունքներ, դասախոսություններ անցկացրել նրանց կյանքի ու գործի վերաբերյալ, 1502 թվականին էլ հիմնել է Collegium Poetarum, որը կոչված էր բարձրացնելու երիտասարդ բանաստեղծների զարգացածության մակարդակը։
Երկերի ընտրանի
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Որպես հեղինակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ars versificandi et carminum, Leipzig 1486, 1492 (A arte de escrever versos e poemas)
- Epitoma in utramque Ciceronis rhetoricam cum arte memorativa nova et modo epistolandi utilissimo, Ingolstadt 1492
- De Mundo des Apuleius, Wien 1497
- Carmen saeculare, Wien 1500
- Norinberga, 1495
- Ode auf St Sebald, Basel 1495
- Oratio in gymnasio Ingolstadio, 1492
- Germania generalis
- De origine, situ, moribus et institutis Norimbergae libellus, 1502
- Quattuor libri amorum (Amores), Nürnberg 1502
- Ludus Dianae und Rhapsodia, Augsburg 1505
- Germania illustrata, unvollendet
- Archetypus triumphantis Romae, unvollendet
Որպես խմբագիր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Germania des Tacitus, Wien 1500
- Schriften Hrotsvithas von Gantersheim, Nürnberg 1501
- Sodalitas Augustana, gemeinsam mit Konrad Peutinger
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Цельтис Конрад // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Цельтис Конрад // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Eire, Carlos M. N. (2016 թ․ հունիսի 28). Reformations: The Early Modern World, 1450-1650 (անգլերեն). Yale University Press. էջ 223. ISBN 978-0-300-22068-1. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 6-ին.
- ↑ Kallendorf, Craig W. (2008 թ․ ապրիլի 15). A Companion to the Classical Tradition (անգլերեն). John Wiley & Sons. էջ 174. ISBN 978-1-4051-7202-8. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 6-ին.
- ↑ The Germanic Review (անգլերեն). Heldref Publications. 1951. էջ 148. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 6-ին.
- ↑ (անգլերեն) Johann von Dalberg (1445-1503)
- ↑ Poet Laureate em latim.
- ↑ (անգլերեն) Academias romanas: eram as academias papais reunindo as associações de literatos e eruditos, com fins para divulgação do conhecimento e promover o contato entre os participantes.
- ↑ (անգլերեն) Laurentius Corvinus (1465-1527)
- ↑ (անգլերեն) Filippo Buonaccorsi (1437-1496)
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- (Գերմաներեն) Deutsche National Bibliothek
- (անգլերեն) New Advent
- (Գերմաներեն) Allgemeine Deutsche Biographie
- (անգլերեն) The Free Dictionary
- (Գերմաներեն) Universidade de Heidelberg
- (Գերմաներեն) Geschichte der Universität Wien im Überblick
- Ардашев П. Н. (1890–1907). «Цельтес, Конрад». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - История культуры стран Западной Европы в Эпоху Возрождения // Под.ред. Л. М. Брагиной. М.։ Высшая школа, 2001
- Гуманисты Ренессанса. Конрад Цельтис
- Celtis, Konrad. In։ Walther Killy (Hrsg.)։ Literaturlexikon. Autoren und Werke deutscher Sprache. Bertelsmann, Gütersloh/München 1988–1991 (CD-ROM։ Berlin 1998, ISBN 3-932544-13-7), Bd. 2, S. 395.
- http://www.bautz.de/bbkl/c/celtis_c_p.shtml%7Carchiveurl=https://web.archive.org/web/20070609090115/http://www.bautz.de/bbkl/c/celtis_c_p.shtml
- Eske Bockelmann։ Conrad Celtis. In։ Heinz Ludwig Arnold (Hrsg.)։ Kindlers Literatur Lexikon. 3., völlig neu bearbeitete Auflage. 18 Bde. Metzler, Stuttgart/Weimar 2009, ISBN 978-3-476-04000-8, S. 650–653.
- Joachim Gruber։ Bibliographia Celtica, Ausführliche Bibliographie.
- Eckart Schäfer։ Deutscher Horaz. Conrad Celtis, Georg Fabricius, Paul Melissus, Jacob Balde. Die Nachwirkung des Horaz in der neulateinischen Dichtung Deutschlands, Wiesbaden 1976, ISBN 3-515021-50-7.
- Ulrike Auhagen, Eckard Lefèvre, Eckart Schäfer (Hrsg.)։ Horaz und Celtis (= NeoLatina. Bd. 1). Narr, Tübingen 2000, ISBN 3-8233-5791-3.
- Peter Luh։ Kaiser Maximilian gewidmet. Die unvollendete Werkausgabe des Conrad Celtis und ihre Holzschnitte (= Europäische Hochschulschriften. Reihe 28: Kunstgeschichte. Bd. 377). Lang, Frankfurt a. M. 2001, ISBN 3-631-36686-8.
- Christopher B. Krebs։ Negotiatio Germaniae. Tacitus’ Germania und Enea Silvio Piccolomini, Giannantonio Campano, Conrad Celtis und Heinrich Bebel (= [Hypomnemata. Untersuchungen zur Antike und zu ihrem Nachleben. Bd. 158). Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2005, ISBN 3-525-25257-9.
- Jörg Robert։ Konrad Celtis und das Projekt der deutschen Dichtung. Studien zur humanistischen Konstitution von Poetik, Philosophie, Nation und Ich. Niemeyer, Tübingen 2003, ISBN 3-484-36576-5.
- Jörg Robert։ "Austria illustrata". Die Epigramme des Konrad Celtis und der Wiener Humanistenkreis. In։ Berndt Hamm, Frank Rexroth und Christina Wulf (Hrsg.)։ Reichweiten. Dynamiken und Grenzen kultureller Transferprozesse in Europa, 1400–1520, Bd. 2։ Grenzüberschreitung und Partikularisierung. de Gruyter, Berlin 2021 (Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, Neue Folge; 49/2), ISBN 978-3-11-074037-0, S. 101–122.
- Thomas Schauerte։ Dürer & Celtis. Die Nürnberger Poetenschule im Aufbruch. München 2015.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Bücher von und über Celtis bei der Staatsbibliothek zu Berlin Արխիվացված 2007-09-26 Wayback Machine
- http://www.oberpfaelzerkulturbund.de/cms/pages/kultur-der-oberpfalz/dbeintrag_details.php?id=1677
- Kurzbiographie
- Nachweise von Werken im Web
- Celtis in der Bibliotheca Augustana mit Porträts
- Quatuor libri amorum secundum quatuor latera Germanie
- Denkmäler des Wiener Poetenkollegs
- Der gekrönte Conrad Celtis und das Fichtelgebirge
- http://www.ub.fu-berlin.de/service_neu/internetquellen/fachinformation/germanistik/autoren/autora/celtis.html Արխիվացված 2013-08-09 Wayback Machine
- Conradi Celtis Protvcii Primi Inter Germanos Imperatoriis Manibvs Poete Lavreati Qvatvor Libri Amorvm Secvndvm Qvatvor Latera Germanie Feliciter Incipivnt, 1502, E-Book der Universitätsbibliothek der Universität Wien (eBooks on Demand)
- Thomas Schauerte։ Modell Germania. In։ Europäische Geschichte Online, hrsg. vom Institut für Europäische Geschichte (Mainz), 2012
- Transkription von Konrad Celtis´ Epigrammen im Rahmen eines Forschungsprojektes des Germanisches Nationalmuseum|Germanischen Nationalmuseums in Nürnberg
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոնրադ Ցելտիս» հոդվածին։ |
|