Լես Պոլ

Լես Պոլ
Բնօրինակ անուն	անգլ.՝ Les Paul
Ի ծնե անուն	անգլ.՝ Lester William Polsfuss
Նաև հայտնի է որպես	Les Paul
Ծնվել է	հունիսի 9, 1915[…]; Waukesha, Վիսկոնսին, ԱՄՆ
Երկիր	ԱՄՆ
Մահացել է	օգոստոսի 12, 2009 (94 տարեկան), օգոստոսի 13, 2009 (94 տարեկան) կամ օգոստոսի 11, 2009 (94 տարեկան); Ուայթ Փլեյնս, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Գերեզման	Prairie Home Cemetery
Ժանրեր	ջազ
Մասնագիտություն	կիթառահար, բանջոյիստ, գյուտարար, ջազ կիթառահար, ռադիոհաղորդավար և նվագարանների վարպետ
Գործիքներ	կիթառ և ջութակ
Լեյբլ	Capitol Records, Columbia Records և Դեկա Ռեկորդս
Ամուսին	Mary Ford?
Պարգևներ	Գրեմիի հոգաբարձուների խորհրդի պարգև Նյու Ջերսիի փառքի սրահ Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ «Գրեմմի» մրցանակ տեխնիկական նվաճումների համար և Ռոքնռոլի փառքի սրահ
Կայք	les-paul.com
	Lester William Polsfuss Վիքիպահեստում

Լես Պոլ (անգլ.՝ Les Paul, իսկական անունը Լեսթեր Ուիլյամ Պոլսֆուս (անգլ.՝ Lester William Polsfuss), հունիսի 9, 1915(1915-06-09)^[1]^[2]^[3]^[…], Waukesha, Վիսկոնսին, ԱՄՆ - օգոստոսի 12, 2009(2009-08-12)^[4], օգոստոսի 13, 2009(2009-08-13)^[5] կամ օգոստոսի 11, 2009(2009-08-11)^[6], Ուայթ Փլեյնս, Նյու Յորք, ԱՄՆ^[5]^[9]^[10]), ամերիկացի կիթառահար-վիրտուոզ, երգահան-բանաստեղծ, նորարար ձայնագրման բնագավառում, էլեկտրոկիթարի գյուտարարներից մեկը, որը հնարավոր դարձրեց ռոքնռոլի ժամանակակից հնչողությունը^[11]։

Նրան ձայնագրման ոլորտում վերագրում են բազմաթիվ նորարարություններ, և չնայած նա առաջինը չէր, որ օգտագործում էր այդ տեսակի տեխնիկա, Պոլն առաջիններից մեկն էր, որ փորձարկեց ձայնը («ձայն ձայնի վրա») կիրառման ոլորտում^[12], «ուշացման» էֆեկտների, փուլային էֆեկտների և բազմամուտքային ձայնագրման էֆեկտները^[13]։

Սակայն հեղափոխական բնույթ էին կրում ոչ միայն երաժշտի տեխնիկական հնարավորությունները, այլ նաև նրա խաղաոճը։ Նա օգտագործել է խաղի տարբեր մեթոդներ՝ սկսած տրելյերից, վերջացրած ակորդի տարբեր հաջորդականություններից։ Լեսա Պոլյաի ոճը առանձնանում է ժամանակակիցների կողմից և օրինակ է ծառայում ամբողջ աշխարհի կիթառահարների համար^[14]^[15]։ 1950-ական թվականներին ձայնագրվել է կնոջ՝ Մերի Ֆորդի հետ։

Նա մեկն է այն սակավաթիվ երաժիշտներից, ով կարող է մշտական ցուցադրություն - ցուցահանդես ունենալ Ռոքնռոլի փառքի սրահում^[16]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լես Պոլը ծնվել է 1915 թվականին Ուոկեշում (այստեղից էլ երաժիշտի մականունը՝ Վհուկ Ուոկեշից)։ Մանկուց Պոլը հետաքրքրություն է ցուցաբերել ռադիոապարատների նկատմամբ։ Լես Պոլայի մասնագիտական կարիերան սկսվել է 1930-ական թվականների սկզբին, որպես արվեստի երգիչ Սենտ Լուիսի և Չիկագոյի ռադիոկայաններում։ Հենց ռադիոյի աշխատանքային փորձն է ազդել Լեսա Պոլայի ստեղծագործության բազմաժանրության վրա.նա նվագել է ժողովրդական երաժշտություն, ջազ, բլյուզ, քանթրի, էստրադային համարներ, Հավայան երաժշտություն։ 1930-ական թվականների վերջին Պոլը ընդգրկվել է «Pensilvanians» համույթի կազմում, որը նվագակցում է Ֆրեդ Ուորինգին։

1941 թվականին Լես Պոլը ինքնուրույն ստեղծել է ամբողջ կորպուսով առաջին էլեկտրական կիթառը (մինչ այդ եղել են ձայնային կիթառներ)։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ զորակոչվել է ԱՄՆ-ի բանակի ռադիոծառայություն, որից հետո աշխատել է Լոս Անջելեսի ստուդիաներում՝ որպես նվագակցող, կիթառահար տարբեր կատարողների համար (Բինգ Կրոսբի, Ջեք Բենի և այլն)։ Բինգ Քրոսբին Պոլյաին տրամադրել է ամենավաղ ձայնագրող սարքերից մեկը, որը թույլ է տվել մագնիսական ֆիլմից վերագրանցվել ֆիլմի վրա ^{Ստուգելիություն}։

Մագնիսական ձայնագրման փորձերի արդյունք են դարձել Լես Պոլի առաջին սոլո սկավառակները, որոնք թողարկվել են 1948 թվականին՝ «Lover» և «Brazil», դրանցում կիթառահարը կիրառել է ձայնի բազմակի կիրառման տեխնիկան։ Սկսած այդ ժամանակից Լես Պոլյան հանդես եկավ ինքնուրույն։ Սակայն կիթառահարի հետագա գործունեությունը վտանգված էր, երբ 1948թ. դեկտեմբերին նա ավտովթարի ենթարկվեց, որը վնասել էր նրա աջ ձեռքը ամբողջությամբ։ Վիրահատության ժամանակ Պոլը պահանջել է, որ կոտրված ձեռքը մեծացնեն այնպիսի անկյան տակ, որ նա կարողանա կրկին կիթառ նվագել։ Վիրահատությունից հետո Պոլը մեկուկես տարի վերականգնողական կուրսեր էր անցնում։ 1950-1952 թվականներին Գիբսոն ընկերության առաջարկության շնորհիվ Լես Պոլը մասնակցեց Էլեկտրակիթառի մշակմանը, որից հետո կոչեց իր անունով՝ «Լես Պոլ»։ Գիբսոն Լես Պոլը դարձել է ամենահայտնի էլեկտրոկիթառահարներից մեկը, ռոք երաժիշտների շրջանում։

1949 թվականին Պոլը ամուսնացավ Այրիս Սամմերսի հետ։ Նրա անունը փոխելով Մերի Ֆորդ՝ Լես Պոլը ստեղծեց համատեղ երաժշտական դուետ։ Միասին նրանք սկսեցին ալբոմներ թողարկել, որոնք անմիջապես նրանց հանրաճանաչության բերեցին։ Դուետի ալբոմները կազմված էին Մերի Ֆորդի կատարած երգերից և գործիքային կոմպոզիցիաներից, և բացի այդ Ֆորդը պարբերաբար նվագում էր կիթառ։ Նրա ուղիղ, թեթև ձայնը, որը բնորոշ էր քանթրի երաժշտական ժանրին, հավասարակշռում էր վիրտուոզ խաղը և Լես Պոլի բարդ բազմաձայն կոմպոզիցիաները։ Բացի ձայնային վերադրումից, Պոլը փորձեր է կատարել նաև բազմաձայն արձագանքների էֆեկտների հետ։ Պատահական չէ, որ նրա սկավառակները շուկային ներկայացվել են որպես ««new sound» («նոր ձայն»)։ Լես Պոլի մեթոդների առավելություններից մեկն այն էր, որ նա իր նորարարական գաղափարներն իրականացրել է հասանելի հայտնի երաժշտության շրջանակներում, այլ ոչ թե էլիտար ավանգարդի շրջանակներում։ 50-ականների առաջին կեսի սկավառակները պահպանվել են ջազի ժանրում, սակայն 1958 թվականին Columbia Records լեյբլին անցնելուց հետո դուետի ձայնը փոխվեց դեպի բլյուզ, քանթրի և փոփ։

1960-ականների սկզբին դուետը դադարեց հաջողություն ունենալ։ Տարբեր ժանրերում մի քանի ալբոմներից հետո Լես Պոլը և Մերի Ֆորդը 1964-ին բաժանվեցին։ Որոշ ժամանակ Պոլը ձայնագրվում էր, հետո հեռանում երաժշտությունից։ Հաջորդ աշխատանքը 1977-1978 թվականների երկու ալբոմներն էին, որոնք ձայնագրել էր Չեթ Ատկինսը։ Դրանից հետո Լես Փոլը կրկին գրեթե ամբողջությամբ դադարեցրել է երաժշտական գործունեությունը։

2006 թվականին Լես Պոլը իր American Made World Played ալբոմի համար ստացավ երկու «Գրեմմի»՝ իր առաջին ձայնագրած ալբոմը 27 տարի լռությունից հետո։

2007 թվականին արվեստի բնագավառում արժանացել է ԱՄՆ-ի ազգային մեդալի։

Կյանքի վերջին տարիներին երաժիշտը շաբաթը մեկ անգամ ելույթ էր ունենում նյու յորքյան «Iridium Jazz Club» ակումբում։ 2009 թվականի օգոստոսի 12-ին Լես Պոլը թոքաբորբի բարդությունների հետևանքով մահանում է 95 տարեկան հասակում^[17]։

ԽՍՀՄ–ում Լես Պոլն առաջին անգամ թողարկվել է 1956 թվականին։

Սկավառակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տվյալ սկավառակագրությունում նշված են ամերիկյան ստուդիական ալբոմները և վերջին ժամանակների ամենանշանավոր հավաքածուները։

Տարի	Անվանում	Ծանոթագրություն
1949	Hawaiian Paradise	Ստուդիական ալբոմն ի սկզբանե թողարկվել է Decca Records լեյբլում՝ 4 երկփեղկ սկավառակով՝ 78 պ/ր-ով։
1950	The New Sound	Ստուդիական ալբոմ (1940-ականների վերջի վաղ սինգլների հավաքածու)
1951	Les Paul's New Sound, Vol. 2	Ստուդիական ալբոմ
1952	Bye Bye Blues	Ստուդիական ալբոմ
1953	The Hit Makers!	Ստուդիական ալբոմ (1950-ականների սկզբի սինգլների հավաքածու)
1955	Les And Mary	Ստուդիական ալբոմ
1957	Time To Dream	Ստուդիական ալբոմ
1959	Lover's Luau	Ստուդիական ալբոմ
1961	Warm And Wonderful	Ստուդիական ալբոմ
1962	Bouquet Of Roses	Ստուդիական ալբոմ
1963	Swingin' South	Ստուդիական ալբոմ
1965	Fabulous Les Paul & Mary Ford	1958—1961 թվականների երգերի հավաքածու
1968	Les Paul Now!	Ստուդիական ալբոմ
1977	Chester And Lester	Ստուդիական ալբոմ, ձայնագրվել է Ատկինսի հետ միասին
1978	Chester & Lester - Guitar Monsters	Ստուդիական ալբոմ, ձայնագրվել է Ատկինսի հետ միասին
1997	The Complete Decca Trios-Plus (1936—47)	Լես Պոլի 1936—1947 թվականների ամբողջ հավաքածուն, որպես նվագակցող կիթառահար Decca Records-ում (2 ձայնասկավառակ)
2001	Legendary Duo at Their Best	1950-ականների առաջին 6 ալբոմների հավաքածու 3 ձայնասկավառակի վրա։
2003	California Melodies	«Les Paul & His Trio» ռադիոթողարկումների ժողովածու նվագախմբի հետ, 1940-ականների կեսեր։
2004	The Legendary Fred Waring Broadcasts: Historic Live Performances (1939—1941)	Ֆրեդ Ուորինգի անսամբլի կազմում համերգային ելույթների ժողովածու 1939-1941 թթ.:
2005	American Made World Played	«Les Paul & Friends» անունով թողարկված ստուդիական ալբոմ

Հիշողություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2011 թվականի հունիսի 9-ին ստեղծվել է Google Doodle ինտերակտիվ լոգոտիպը՝ նվիրված երաժշտի ծննդյան 96-ամյակին^[18]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 Discogs — 2000.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Internet Movie Database — 1990.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #119397293 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
↑ Find A Grave — 1996.
↑ https://www.invent.org/inductees/les-paul
↑ «Les Paul — The Wizard of Waukesha» (անգլերեն). Lespaulonline.com. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 10-ին.
↑ «In Pictures: 'Les Paul Memorial Service'» (անգլերեն). Monsters and Critics. 21 августа 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 4-ին.
↑ Les Paul. Musician and Inventor // Voices from the Smithsonian Associates(անգլ.).
↑ Guitarist and recording pioneer Les Paul dies, aged 94(անգլ.).
↑ In memoriam: Les Paul 1915—2009. The wizard of Waukesha(անգլ.).
↑ Houston, Frank (8 июля 1999). «Father of invention» (անգլերեն). Salon.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 14-ին.
↑ John Benson. Rock hall to honor Les Paul Արխիվացված 2011-07-17 Wayback Machine(անգլ.).
↑ «The Rock and Roll Hall of Fame and Museum» (անգլերեն). Rockhall.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 27-ին.
↑ Newels, Eric (2009 թ․ օգոստոսի 17). «Music Great Les Paul Dies at 94» (անգլերեն). idiomag. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 21-ին.
↑ http://www.google.com/logos/2011/lespaul.html Google Doodle

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոմանչիկով Ա.Ա. Լես Պոլ // Ռուսական մեծ հանրագիտարան։ Էլեկտրոնային տարբերակ (2016) Արխիվացված 2020-11-28 Wayback Machine. Դիմումի ամսաթիվ. 16.06.2019

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լես Պոլ» հոդվածին։

[_0645307bfc876e16-1] 1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_305736a26568e9c9-2] 2,0 ^2,1 Encyclopædia Britannica

[_00c02b883c10c0ec-3] 3,0 ^3,1 Discogs — 2000.

[_8e32421ec90b4c00-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Internet Movie Database — 1990.

[_2a948cb8545a92c9-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #119397293 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_6ed0faf415460b0a-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Library of Congress Authorities — Library of Congress.

[_ddeece0eb969b0c6-7] Find A Grave — 1996.

[_6cab82f0e06d237f-8] ttps://www.invent.org/inductees/les-paul

[lespaulonline.com-9] «Les Paul — The Wizard of Waukesha» (անգլերեն). Lespaulonline.com. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 10-ին.

[monstersandcritics.com-10] «In Pictures: 'Les Paul Memorial Service'» (անգլերեն). Monsters and Critics. 21 августа 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 4-ին.

[11] Les Paul. Musician and Inventor // Voices from the Smithsonian Associates(անգլ.).

[12] Guitarist and recording pioneer Les Paul dies, aged 94(անգլ.).

[13] In memoriam: Les Paul 1915—2009. The wizard of Waukesha(անգլ.).

[Houston-14] Houston, Frank (8 июля 1999). «Father of invention» (անգլերեն). Salon.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 14-ին.

[15] John Benson. Rock hall to honor Les Paul Արխիվացված 2011-07-17 Wayback Machine(անգլ.).

[16] «The Rock and Roll Hall of Fame and Museum» (անգլերեն). Rockhall.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 27-ին.

[17] Newels, Eric (2009 թ․ օգոստոսի 17). «Music Great Les Paul Dies at 94» (անգլերեն). idiomag. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 21-ին.

[18] ttp://www.google.com/logos/2011/lespaul.html Google Doodle

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]