Թարթառի շրջան
 Тертерский район | |
|---|---|
 | |
| Երկիր |  Ադրբեջան |
| Կարգավիճակ | շրջան |
| Մտնում է | Վերին Ղարաբաղի տնտեսական շրջան |
| Վարչկենտրոն | Թարթառ |
| ԲԾՄ | 237 մետր |
| Բնակչություն (98100 (2009)) | 102 500 մարդ |
| Տարածք | 957 կմ² |
| Բարձրություն ծովի մ-ից՝ - Միջին բարձրություն | 237մ մ |
 | |
| Հիմնադրված է | օգոստոսի 8, 1930 թ. |
| ISO 3166-2 կոդ | ISO 3166-2 |
| Հեռախոսային կոդ | +994 246 |
| Փոստային ինդեքսներ | AZ 5900 |
| Ավտոմոբիլային կոդ | 59 |
| Անվանված է | Միր Բաշիր Ֆատահ օղլի Կասումով |
Թարթառի շրջան (ադրբ.՝ Tərtər rayonu), վարչատարածքային կենտրոն Ադրբեջանում։ Վարչական կենտրոնը Թարթառ քաղաքն է։ Շրջանի մեծ մասը (բացառությամբ արևելյան հատվածի) ներկա պահին վերահսկվում է Լեռնային Ղարաբաղի չճանաչված Հանրապետության կողմից[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թարթառի շրջանի նախնական անունը Չապարխան է եղել[2]։
1920 թվականի գարնանը ստեղծվել է Ջևանշիրի երկրամասը։ Հենց այդ ժամանակ, 1920 թվականին ստեղծվել է Թարթառի երկրամասը։ 1920-1922 թվականներին նշված երկրամասը անմիջականորեն ենթարկվում էր Ջևանշիր երկրամասին։ 1922 թվականին Թարթառի շրջանն ստացել է Ջևանշիրի շրջան անվանումը։ 1923-1929 թվականներին Ջևանշիրի շրջանը եղել է Աղդամի շրջանի կազմում, իսկ 1929-1930 թվականներին՝ Ղարաբաղի շրջանում[3]։
Թարթառի շրջանը ստեղծվել է 1930 թվականի օգոստոսի 8-ին։ 1931 թվականի փետրվարի 24-ին Թարթաի շրջանը լուծարվել է և մտել Բերձորի վարչական ենթակայության տակ։ 1934 թվականի հունվարի 27-ին կրկին ստեղծվեց Թարթառի շրջանը։ 1949 թվականի օգոստոսի 5-ին շրջանը վերանվանվեց Միր Բաշիրի շրջան։ 1963 թվականի հունվարի 4-ին Միր Բաշիր շրջանը լուծարվեց և ընդգրկվեց Բերձորի վարչական շրջանի մեջ։ 1965 թվականի հունվարի 6-ին կրկին ստեղծվեց Միր Բաշիր շրջանը։ 1991 թվականի փետրվարի 7-ին Միր Բաշիր շրջանը կրկին վերանվանվեց Թարթառի շրջան։ 1991 թվականի նոյեմբերի 26-ին Ադրբեջանի Հանրապետության Գերագույն խորհուրդը վերացրեց ԼՂԻՄ-ը և ԼՂԻՄ-ի Մարտակերտի շրջանը, որի տարածքի մեծ մասն ընդգրկվեց Թարթառի շրջանի մեջ[3]:
Համաձայն Ադրբեջանի Հանրապետության Միլլի Մեջլիսի (Ազգային ժողով) № 327 որոշման, որը ընդունվել է 1992 թվականի հոկտեմբերի 13-ին, Մարտակերտի շրջանը (Ագդերի) լուծարվել է, իսկ Մարտակերտ (Ագդեր) բնակավայրը և այս շրջանի 28 գյուղեր մտել են Թարթառի շրջանի մեջ[3]։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շրջանը գտնվում է Կուր-Արաքսյան դաշտավայրի արևմտյան մասում։ Մակերևույթը հարթ է։ Այն ձգվում է արևմուտքից արևելք։ Հարուստ է շինարարական օգտակար հանածոներով, ինչպիսիք են ավազը, հողը և այլն։ Շրջանի տարածքով են հոսում Թարթառ և Ինջաչայ գետերը, իսկ հարավային սահմանում՝ Խաչինչայ գետը։ Տարածքը կազմված է սևահողերից և մարգագետնային հողերից[2]։
Թարթառի շրջանի տարածքի հիմնական մասը ներկայումս վերահսկվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության զինված ուժերի կողմից և մտնում է ԼՂՀ Մարտակերտի շրջանի մեջ։
Այս պահի դրությամբ շրջանի մեջ են մտնում քաղաքը, 2 բնակավայր, և 77 գյուղ[3]։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թարթառի շրջան (1939 թվական)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Բոլորը | ադրբեջանցիներ | Հայեր | թալիշեցիներ | լեզգիներ | ավարներ | դաղստանցիներ | այլ ազգեր | վրացիներ | ռուսներ | ուկրաինացիներ | գերմանացիներ | հրեաներ | |
| Թարթառի շրջան | 22.128
(100%) |
18.791
(84,9%) |
2.256
(10,1%) |
11
(0,1%) |
20
(0,1%) |
2
(0,1%) |
1
(0,1%) |
2
(0,1%) |
9
(0,1%) |
896
(4,0%) |
82
(0,4%) |
1
(0,1%) |
8
(0,1%) |
| Թարթառի գյուղեր | 1.992
(100%) |
1.477
(74,1%) |
181
(9,1%) |
2
(0,1%) |
5
(0,3%) |
1
(0,1%) |
- | 2
(0,1%) |
7
(0,4%) |
290
(14,6%) |
16
(0,8%) |
- | 1
(0,1%) |
| այլ գյուղեր | 20.136
(100%) |
17.314
(86,0%) |
2.075
(10,3%) |
9
(0,1%) |
15
(0,1%) |
1
(0,1%) |
1
(0,1%) |
- | 2
(0,1%) |
606
(3,0%) |
66
(0,3%) |
1
(0,1%) |
7
(0,1%) |
Բնակչության թվաքանակ (2009 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Տարածքը[3] | Ընդամենը | Տղամարդիկ | Կանայք | ||||
| Թարթառի շրջան | մարդ | %-ով | մարդ | %-ով | մարդ | %-ով | |
| 97270 | 100,0 | 47869 | 100,0 | 49581 | 100,0 | ||
| Քաղաքային բնակչություն | 29786 | 20,62 | 14503 | 30,41 | 15283 | 30,82 | |
| Գյուղական բնակչություն | 67484 | 69,38 | 33186 | 69,59 | 34298 | 69,18 | |
Շրջանի բնակիչների հիմնական զբաղմունքներն են բուսաբուծությունը, անասնապահությունը[3], գորգագործությունը, ասեղնագործության և հյուսելու արվեստը[1]։
Մշակութային ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թարթառի շրջանում կա քսանչորս ճարտարապետական հուշարձան։ Դրանց թվում (ադրբեջանական տվյալների համաձայն) մեկ համաշխարհային նշանակության հուշարձան է, տասնհինգ` ազգային նշանակության հնագիտության հուշարձան, յոթը` տեղական նշանակության ճարտարապետության հուշարձաններ, տեղական նշանակության հնագիտական մեկ հուշարձան։
Այս հուշարձանները գտնվում են Թարթառ քաղաքում, ինչպես նաև այնպիսի գյուղերում, ինչպիսիք են Բուրուջը, Գաջիջենժենը, Էվողլուն, Գուսանլին, Սարովը, Բորսունլուն, Բայիմ Սարովը, Հորուզլուն, Դեմիրչիսը և այլն։ Առկա են երեք մզկիթ, տասնհինգ գերեզմանաբլուր, երկու գերեզմանատուն, երկու բնակավայր, մեկ դամբարան[3]։
Տե՛ս նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ադրբեջան
- Փոքր Կովկաս
- Ղարաբաղ
- Ադրբեջանի վարչատարածքային միավոր
- Ագդեր (Մարտակերտ)
Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 «Тертерский район» (ռուսերեն)։ Mapio.net։ Վերցված է 2018-08-22
- ↑ 2,0 2,1 «Тертерский район, Азербайджан» (ադրբեջաներեն)։ www.azerbaijans.com։ Վերցված է 2018-08-22
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 [. http://files.preslib.az/projects/azerbaijan/rus/gl2.pdf «Районы Азербайджанской Республики. Тертер.»]
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Официальный сайт Тертерского района Archived 2019-04-07 at the Wayback Machine.
- На сайте Азербайджана Archived 2018-12-25 at the Wayback Machine.
- Исполнительная власть города Тертер
| ||||||||||||||||||