Լեռնային Ղարաբաղ

Անվան այլ գործածումների համար տես՝ Արցախ

Արցախ (Լեռնային Ղարաբաղ), պատմական տարածաշրջան Հարավային Կովկասում, որն ընկած է Դաշտային Ղարաբաղի և Զանգեզուրի միջև և զբաղեցնում է Փոքր Կովկասի հարավ-արևելյան լեռնաշղթան։ Տարածաշրջանը հիմնականում անտառածածկ է և լեռնային։ Տարածաշրջանի մեծ մասն զբաղեցնում է փաստացի անկախ Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետությունը։

Աշխարհագրություն[խմբագրել]

Այսօր Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը գտնվում է Արցախի Հանրապետության մեջ։ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը (միայն Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը) մոտ 4.400 կմ² է։‌^[փա՞ստ]

Անվան ստուգաբանություն[խմբագրել]

«Ղարաբաղ» տերմինը թարգմանվում է որպես՝ «Սև այգի»։ Հայերենում «Արցախ» և «Լեռնային Ղարաբաղ» տերմիններն օգտագործվում են որպես հոմանիշներ։ Լեռնային Ղարաբաղ տերմինն առաջին անգամ հայտնվել է 1923 թվականին՝ Ադրբեջանի ԽՍՀ կազմի մեջ գտնվող Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի տարածք նկարագրելու համար։‌^[փա՞ստ] Ըստ Բագրատ Ուլուբաբյանի՝ Ղարաբաղ անվանումը թուրք–հայկական ծագում ունի, որ նշանակում է Մեծ Բաղք. վերջինս Արցախի իշխանություններից մեկն էր։ Արցախը կառավարում էր Արանշահիկ տոհմը, որը 11-13 դարերում Սյունիքի թագավորության գահն էր կրում։^[1]

Պատմություն[խմբագրել]

Հիմնական հոդված՝ Լեռնային Ղարաբաղի պատմություն

Հասան-Ջալալի գրությունը

Լեռնային Ղարաբաղի պատմություն. գտնվելով կովկասյան և մերձավորարևելյան քաղաքակրթությունների ու մշակույթների ակտիվ փոխազդեցության ոլորտում այս երկրամասը տարբեր ժամանակներում հանդես է եկել տարբեր անուններով։ Սակայն դրանցից ամենահինը և գործածականը՝ «Արցախ» անվանումն է, որն ըստ ժողովրդական ստուգաբանության նշանակում է «Արայի անտառներ» - առասպելական մի թագավորի սիրած որսավայրը։

Բնակչություն[խմբագրել]

Այսօր Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչները մեծ մասամբ հայեր են։ Բայց Հյուսիսային Արցախում ապրում են ադրբեջանցիներ։ 1989 թվականին երկրամասի բնակչությունը կազմում էր 192 հազար մարդ, որոնցից 76% հայեր, 23% ադրբեջանցիներ, մնացած մասը կազմում էին ռուսները և քրդերը։