Էլիզաբեթ Աննա Սեթոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Էլիզաբեթ Աննա Սեթոն
Դիմանկար
Ծնվել էօգոստոսի 28, 1774(1774-08-28)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՆյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4]
Մահացել էհունվարի 4, 1821(1821-01-04)[2][3][5] (46 տարեկան)
Մահվան վայրEmmitsburg, Ֆրեդերիկ շրջան, Մերիլենդ, ԱՄՆ[6]
ԳերեզմանՄերիլենդ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրոնՀռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի[4]
Մասնագիտությունուսուցչուհի, Վանամայր, հիշատակագիր, միանձնուհի և բուժքույր
ԱմուսինWilliam Magee Seton?
Ծնողներհայր՝ Richard Bayley?, մայր՝ Catherine Charlton?[7]
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԵրեխաներWilliam Seton?[7]
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Elizabeth Ann Seton Վիքիպահեստում

Էլիզաբեթ Աննա Բեյլի Սեթոն, (անգլ.՝ Elizabeth Ann Seton, օգոստոսի 28, 1774(1774-08-28)[1][2][3][…], Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4] - հունվարի 4, 1821(1821-01-04)[2][3][5], Emmitsburg, Ֆրեդերիկ շրջան, Մերիլենդ, ԱՄՆ[6]) կաթոլիկ միանձնուհի և մանկավարժ Միացյալ Նահանգներում, հայտնի որպես երկրում ծխական դպրոցական համակարգի հիմնադիր։ Ծնվելով Նյու Յորքում և մեծանալով թեմական եկեղեցում՝ նա ամուսնացել է Ուիլյամ Սեթոնի հետ և ունեցել հինգ երեխա։ Վերջինիս մահից երկու տարի անց՝ 1805 թվականին, ընդունել է կաթոլիկություն։

Սեթոնը Մերիլենդ նահանգի Էմմիթսբուրգ քաղաքում հիմնել է երկրում առաջին կաթոլիկ օրիորդաց դպրոցը։ Այնտեղ նա հիմնել է միանձնուհիների առաջին ամերիկյան մենաստանը՝ Գթության քույրերը, ինչպես նաև միանձնուհիների առաջին ամերիկյան միաբանությունը՝ «Գթության քույրերը»։

Սեթոնն առաջին մարդն է, որը ծնվել է ԱՄՆ-ում և ով կաթոլիկ եկեղեցու կողմից սրբադասվել է (1975 թվականի սեպտեմբերի 14-ին)[10][11][12]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլիզաբեթ Աննա Բեյլին ծնվել է 1774 թվականի օգոստոսի 28-ին՝ հասարակության մեջ հայտնի զույգի՝ նյույորքցի վիրաբույժ Ռիչարդ Բեյլիի և նրա կնոջ՝ Քեթրին Չարլթոնի երկրորդ երեխան[13]։ Բեյլի և Չարլթոն ընտանիքները Նյու Յորքի տարածքում առաջին եվրոպացի վերաբնակիչներից էին։ Նրա հոր ծնողները ծագումով ֆրանսիացի հուգենոտներ և անգլիացի էին և ապրում էին Նյու Յորքի Նյու Ռոշել քաղաքում։ Բազմաթիվ հուգենոտներ գաղթել են Հյուսիսային Ամերիկա 17-րդ դարի վերջին և 18-րդ դարի սկզբին Ֆրանսիայում կրոնական հետապնդումների ժամանակ ։

Որպես Նյու Յորքի նավահանգստի գլխավոր բժիշկ՝ նրա հայրը զվաղվում էր Սթեյթեն Այլենդի նավերից իջնող ներգաղթյալներով։  Նա նաև հոգ էր տանում Նյու Յորքի բնակիչների մասին, երբ դեղին տենդը տարածվեց քաղաքում (մեկ բռնկման ժամանակ այն չորս ամսվա ընթացքում սպանեց 700 մարդու)[14]։ Հետագայում Բեյլին դարձել է Կոլումբիայի քոլեջի անատոմիայի առաջին պրոֆեսորը[15]։

Էլիզաբեթի մայրը՝ Քեթրինը, Անգլիկան եկեղեցու քահանայի դուստրն էր, ով 30 տարի եղել է Սթեյթեն Այլենդի Սուրբ Անդրեասի եկեղեցու վանահայրը։  Էլիզաբեթը դաստիարակվել է այն բանում, որն ի վերջո դարձել է (ամերիկյան հեղափոխությանը հաջորդող տարիներին) Եպիսկոպոսական (թեմական) եկեղեցի։

Նրա մայրը ՝ Քեթրինը, մահացավ 1777 թվականին, երբ Էլիզաբեթը երեք տարեկան էր, հնարավոր է՝ իր նույնանուն դստեր՝ Քեթրինի ծննդյան հետ կապված բարդությունների պատճառով։  Երեխան մահացել է հաջորդ տարվա սկզբին։ Էլիզաբեթի հայրը ամուսնացավ Հոկոբոս Ջեյմս Ռոզեվելտի ընտանիքի անդամ Շարլոտ Ամելիա Բարքլեյի հետ[13], որ իր երկու ողջ մնացած դուստրերը մայր ունենան։ Նոր տիկին Բեյլին մասնակցում էր իր եկեղեցու սոցիալական ծառայությանը և հաճախ իր հետ տանում էր երիտասարդ Էլիզաբեթին բարեգործական ուղևորությունների։ Նրանք այցելում էին աղքատներին իրենց տներում ՝ սնունդ և անհրաժեշտ իրեր բաժանելու համար։

Էլիզաբեթ Աննա Սթոն

Ամուսիններն ունեցել են հինգ երեխա, սակայն ամուսնությունն ավարտվել է ամուսնալուծությամբ։ Բաժանման ժամանակ խորթ մայրը հրաժարվեց Էլիզաբեթից և նրա ավագ քրոջից։  Երբ նրանց հայրը գնաց Լոնդոն՝ բժշկություն ուսումնասիրելու, քույրերը ժամանակավորապես ապրում էին Նյու Ռոշելում իրենց հորեղբոր՝ Ուիլյամ Բեյլի և նրա կնոջ՝ Սառա (Փել) Բեյլի հետ։ Էլիզաբեթը դժվար ժամանակներ ապրեց՝ վշտանալով երկրորդ մոր բացակայությունից, ինչպես նա հետագայում ներկայացնում է իր օրագրերում։

Այս օրագրերում Էլիզաբեթը ներկայացնում էր իր սերը բնության, պոեզիայի և երաժշտության, հատկապես դաշնամուրի հանդեպ։ Այլ գրառումներն արտահայտում էին նրա կրոնական ձգտումները և կարդացածի սիրված հատվածները՝ վկայելով նրա ներհայեցողության մասին։ Էլիզաբեթը տիրապետում էր ֆրանսերենին և անգլերենին, հիանալի երաժիշտ էր և հիանալի ձիավարուհի[16]։

Ամուսնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1794 թվականի հունվարի 25-ին 19 տարեկան հասակում Էլիզաբեթն ամուսնացավ 25-ամյա Ուիլյամ Մագի Սեթոնի հետ, որը մեծահարուստ գործարար էր, ով զբաղվում էր ներմուծմամբ։  Սամուել Պրովուստը՝ Նյու Յորքի եպիսկոպոսը, կատարեց նրանց պսակադրությունը[17]։  Նրա ամուսնու հայրը՝ Ուիլյամ Սեթոնը (1746-1798), պատկանում էր աղքատ ազնվական շոտլանդական ընտանիքին։  1758 թվականին նա արտագաղթեց Նյու Յորք և դարձավ Նյու Ջերսի նահանգի Ռինգվուդ քաղաքում գտնվող պողպատե գործարանի կառավարիչ և համասեփականատեր։ Լոյալիստ Ուիլյամ Սեթոն ավագը Նյու Յորքի քաղաքի և նահանգի վերջին թագավորական գրագիր էր։

Նա իր որդիներին՝ Ուիլյամին (Էլիզաբեթի ապագա ամուսինը) և Ջեյմսին բերեց ներմուծման և արտահանման առևտրային ընկերություն՝ Ուիլյամ Սեթոն Քոմփանի, որը 1793 թվականին դարձավ Սեթոն, Մեյթլենդ և Քոմփանի։  Կրտսեր Ուիլյամը 1788 թվականին այցելել է Եվրոպայի խոշոր գրասենյակներ, եղել է Ֆիլիպո Ֆիլիչիի ընկերը (հայտնի վաճառական Լիվորնոյից (Իտալիա), որի հետ առևտուր էր անում իր ընկերությունը) և Ամերիկա է բերել Ստրադիվարիուսի առաջին ջութակը[14]։

Ամուսնություն և ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարսանիքից անմիջապես հետո Էլիզաբեթն ու Ուիլյամ Սեթոնները տեղափոխվեցին Ուոլ Սթրիթի շքեղ առանձնատուն։  Այս քաղաքները Նյու Յորքի հասարակության մեջ նշանավոր դիրք էին գրավում՝ պատկանելով Երրորդության Եպիսկոպոսական եկեղեցուն, որը գտնվում էր Բրոդվեյի և Ուոլ սթրիթի Մոտակայքում։ Որպես բարեպաշտ հաղորդակից՝ Էլիզաբեթը ընտրեց Ջոն Հենրի Հոբարտին (հետագայում եպիսկոպոս)՝ որպես իր հոգևոր դաստիարակ։  Իր քրոջ ՝ Ռեբեկա Մերի Սեթոնի (1780-1804) հետ միասին (նրա մոտ ընկերուհին և ամենամտերիմ վստահելի կինը) Էլիզաբեթը շարունակեց իր նախկին խորթ մոր սոցիալական ծառայությունը՝ խնամելով ընտանիքի անդամների, ընկերների և կարիքավոր հարևանների։ Հոր դրդմամբ՝ նա դարձավ փոքր երեխաներ ունեցող աղքատ այրիների օգնության ընկերության (1797) կանոնադրական անդամ և ծառայեց որպես նրա գանձապահ[18]։

Երբ ավագ Ուիլյամ Սեթոնը մահացավ, Սեթոնների ընտանիքի կարողությունը նվազեց՝ անկայուն տնտեսական պայմաններին համընթաց, որը նախորդում էր 1812 թվականի պատերազմին, երբ ԱՄՆ-ը բոյկոտեց առևտուրը Մեծ Բրիտանիայի հետ։ Ամուսիններն իրենց մոտ են վերցրել Ուիլյամի վեց կրտսեր եղբայրներին ու քույրերին՝ տասնյոթից յոթ տարեկան հասակում։

Խիստ ընդլայնված ընտանիքին անհրաժեշտ էր տեղափոխվել Սեթոն ընտանիքի ավելի ընդարձակ նստավայր[14]։

Այրիություն և դարձ դեպի կաթոլիկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նյու Յորքի Սեթոնների տունը գտնվում էր այն վայրում, որտեղ այժմ նրա պատվին կանգնեցված է եկեղեցի։

1798-1800 թվականներին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների և Ֆրանսիայի Հանրապետության միջև վեճը հանգեցրեց մի շարք հարձակումների ամերիկյան նավահանգստի վրա։ Ֆրանսիայի կողմից Միացյալ Թագավորության շրջափակումը և Սեթոնի մի քանի նավերի կորուստը հանգեցրին նրան, որ Վիլհելմը ստիպված եղավ իրեն սնանկ հայտարարել։ Սեթոնները կորցրին իրենց տունը ստորին Մանհեթենի 61-րդ Սթոուն փողոցում[17]։

Հաջորդ ամռանը Էլիզաբեթը երեխաների հետ մնում է հոր հետ, ով դեռ աշխատում էր որպես առողջապահական տեսուչ Սթեյթեն Այլենդի Նյու Յորքի նավահանգստում[16]։ 1801-1803 թվականներին նրանք ապրում էին Սթեյթ սթրիթի 8-րդ տանը։  Այժմ այս վայրում է գտնվում Վարդարանի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին (կառուցվել է 1964 թվականին)։

Նրանց ամուսնական կյանքի մեծ մասի ընթացքում Ուիլյամ Սեթոնը տառապում էր տուբերկուլյոզով։ Սթրեսն ավելի վատթարացրեց նրա հիվանդությունը։ Բժիշկները նրան ուղարկեցին Իտալիա՝ ավելի տաք կլիմայի համար, Էլիզաբեթի և նրանց ավագ դստեր հետ միասին։ Լիվորնո նավահանգստում վայրէջք կատարելուց հետո նրանք մեկ ամիս կարանտինում էին, քանի որ իշխանությունները վախենում էին, որ նրանք կարող են դեղին տենդ բերել Նյու Յորքից։ Ուիլյամը մահացավ այնտեղ 1803 թվականի դեկտեմբերի 27-ին և թաղվեց Լիվորնոյի հին անգլիական գերեզմանատանը[15]։ Էլիզաբեթին և նրա դստերը՝ Աննա Մարիային, ընդունեցին նրա հանգուցյալ ամուսնու՝ Ֆիլիպոյի և Անտոնիո Ֆիլիչիի իտալացի բիզնես գործընկերների ընտանիքները, ովքեր նրան ծանոթացրեցին կաթոլիկության հետ։

Սուրբ Պետրոսի տաճար, Բարքլի փողոց, 1785

Վերադառնալով Նյու Յորք՝ Սեթոնի այրին ընդունվեց կաթոլիկ եկեղեցի 1805 թվականի մարտի 14-ին, Հայր Մեթյու Օ ' Բրայենի կողմից, ով հանդիսանում էր Սուրբ Պետրոսի եկեղեցու հովիվը[18], որն այդ ժամանակ քաղաքի միակ կաթոլիկ եկեղեցին էր (հակակաթոլիկ օրենքները վերացվել էին ընդամենը մի քանի տարի առաջ)։ Մեկ տարի անց նրան մկրտել է Բալթիմորի Եպիսկոպոս Ջոն Քերոլը՝ երկրի միակ կաթոլիկ եպիսկոպոսը։

Իրեն և իր երեխաներին աջակցելու համար Սեթոնը հիմնադրեց Երիտասարդ տիկնանց ակադեմիա, ինչպես ընդունված էր ժամանակի այրիների կողմից։ Այն բանից հետո, երբ տարածվեց նրա կաթոլիկ դառնալու մասին լուրը, ծնողների մեծ մասը (որոնք բողոքականներ էին) իրենց դուստրերին տեղափոխել է նրա դպրոցից։  1807 թվականին տեղի բողոքական ակադեմիայի ուսանողները բնակություն հաստատեցին նրա տանը ՝ Բոուերիի Ստիվեսանտ Լեյնում, Սուրբ Մարկոսի եկեղեցու մոտ[19]։

Սեթոնը պատրաստվում էր տեղափոխվել կանադական Քվեբեկ, որտեղ շատ ֆրանսախոս կաթոլիկներ կային, երբ նա հանդիպեց մի քահանայի՝ հայր Լուի Ուիլյամ Վալենտին Դյուբուրգին։ Նա եղել է Սուլպիցիայի հայրերի ֆրանսիական գաղթական համայնքի անդամ և Բալթիմորի Սուրբ Մարիամի քոլեջի նախագահ։  Սուլպիցիանները ապաստան գտան Միացյալ Նահանգներում ՝ Ֆրանսիայում հեղափոխության հետ կապված ահաբեկչության դարաշրջանի կրոնական հետապնդումներից։ Նրանք գտնվում էին Միացյալ Նահանգներում առաջին կաթոլիկ ճեմարանի ստեղծման գործընթացում ՝ իրենց հասարակության նպատակներին համապատասխան։ Մի քանի տարի Դյուբուրը երազում էր ստեղծել կրոնական դպրոց ՝ նոր երկրի փոքր կաթոլիկ համայնքի կրթական կարիքները հոգալու համար։ Նա նաև ցանկանում էր ստեղծել կրոնական դպրոց[18]։

Հիմնադիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1809 թվականին Սեթոնի այրին ընդունեց Սուլպիցիանի հրավերը և տեղափոխվեց Էմմիթսբուրգ, Մերիլենդ, որտեղ նրանք առաքելություն ունեին։ Մեկ տարի անց նա հիմնեց Սուրբ Ջոզեֆի ակադեմիան և ազատ դպրոցը, որը նախատեսված էր կաթոլիկ աղջիկներին կրթելու համար։ Այս ջանքերին ֆինանսապես աջակցել է Սամուել Սաթերլանդ Կուպերը[15]՝ նոր հիմնադրված Մաունթ Սենթ Մերիի համալսարանի հարուստ ուսանող, որը հիմնադրվել է Ջոն Դյուբուայի, ՍՍ-ի և Սուլպիցյանների կողմից։

1809 թվականի հուլիսի 31-ին Սեթոնը էմմիտսբուրգում հիմնել է կրոնական համայնք, որը նվիրված է աղքատ երեխաների խնամքին։  Այն միանձնուհիների առաջին միաբանությունն էր, որը հիմնադրվել է Միացյալ Նահանգներում, և նրա դպրոցը Ամերիկայի առաջին անվճար կաթոլիկ դպրոցն էր[20]։ Սա սկիզբ դրեց Միացյալ Նահանգների ծխական դպրոցների կաթոլիկ համակարգին։ Սեթոնի միաբանությունն ի սկզբանե կոչվել է Սուրբ Ջոզեֆի գթության քույրեր: Այդ պահից նա հայտնի դարձավ որպես Մայր Սեթոն։  1811 թվականին քույրերն ընդունեցին Ֆրանսիայում Վինսենթ Դե Պոլի և Լուիզա դե Մարիյակի հիմնադրած Սփոփող Միության կանոնները ։

Ուշ շրջան և մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մայր Սեթոնի գերեզմանը Էմմիտսբուրգում

Սեթոնն իր կյանքի մնացած մասն անցկացրել է՝ ղեկավարելով և զարգացնելով քույրերի միաբանությունը։  Սեթոնին նկարագրում էին որպես հմայիչ և կրթված տիկին։  Նրա կապերը Նյու Յորքի հասարակության մեջ և սոցիալական ճնշումները, որոնք ստիպեցին նրան լքել իր համար ստեղծած նոր կյանքը, չխանգարեցին նրան ընդունել իր կրոնական կոչումը և բարեգործական առաքելությունը։ Նրա առջև ծառացած ամենակարևոր դժվարությունները ներքին խնդիրներ էին, որոնք առաջացել էին թյուրիմացությունների, միջանձնային բախումների և համայնքի երկու քույրերի, այլ անդամների և երիտասարդ քույրերի մահվան պատճառով։

Էլիզաբեթ էն Սեթոնը մահացավ 1821 թվականի հունվարի 4-ին 46 տարեկան հասակում։ Այսօր նրա աճյունը հանգչում է Մերիլենդ նահանգի Էմմիթսբուրգ քաղաքի Սուրբ Էլիզաբեթ էն Սեթոն ազգային տաճարում։

Ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նյու Յորքի սրբավայր
Արձան Սուրբ Ռայմոնդ գերեզմանատանը, Բրոնքս, Նյու Յորք

Մինչև 1830 թվականը Սուրբ Ժոզեֆի գթության քույրերը ղեկավարում էին որբանոցներն ու դպրոցները Արևմուտքում մինչև Սինսինատի և Նյու Օռլեան: Նրանք հիմնեցին Միսիսիպիից արևմուտք գտնվող առաջին հիվանդանոցը Սենթ Լուիսում (Միսսուրի)[20]։

Սեթոնն ի սկզբանե մտադիր էր միանալ Սուրբ Վինսենթ դե Պոլի Գթության քույրերին, բայց նապոլեոնյան պատերազմների պատճառով Ֆրանսիայի էմբարգոն խանգարեց այս միավորմանը։ Տասնամյակներ անց՝ 1850 թվականին, էմմիթսբուրգի համայնքը քայլեր ձեռնարկեց՝ դուստրերի հետ միաձուլվելու և նրանց առաջին ամերիկյան մասնաճյուղը դառնալու համար, ինչպես պատկերացնում էր նրանց հիմնադիրը[20]։

Այսօր վեց առանձին կրոնական միաբանություններ իրենց հիմքում ունեն Էմմիտսբուրգի Գթության քույրերի միաբանության գաղափարախոսությունը։ Բացի Էմմիտսբուրգի քույրերի սկզբնական համայնքից (այժմ ՝ Վինսենթյան շքանշանի մի մաս), նրանք հիմնված են նաև Նյու Յորքում[21], Սինսինատիում (Օհայո)[22], Հալիֆաքսում (Նովա Սկոտա)[23], Կոնվենտ կայարանում (Նյու Ջերսի)[24] և Գրինսբուրգում (Փենսիլվանիա)[25]։ Վանական կայանի համայնքը հիմնել է Սուրբ Էլիզաբեթի ակադեմիան 1860 թվականին, իսկ Սուրբ Էլիզաբեթի քոլեջը՝ 1899 թվականին ։  Բացի այդ, նրա անունով եկեղեցի է կոչվել Վաշինգտոնի Բոտել քաղաքում։

Էլիզաբեթ էն Սեթոնը նույնպես ընդգրկվել է կանանց փառքի Ազգային սրահում[26]։

Կանոնականացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աստվածաբանները հաստատել են Սեթոնի սուրբ տեքստերը (հոգևոր զրույցներ) 1936 թվականի հունվարի 15-ին, և այն պաշտոնապես ընդունվել է 1940 թվականի փետրվարի 28-ին[27]։  1952 թ.-ին 4-ամյա Աննա Օ ' Նիլը լեյկոզից բուժելու հրաշքը վերագրվեց Սեթոնի բարեխոսությանը այն բանից հետո, երբ միանձնուհին աղոթեց աղջկա համար։ Այս հրաշքը կարևոր դեր խաղաց Սեթոնի բեատիֆիկացման գործում, և Սեթոնը օծվեց Հռոմի Պապ Հովհաննես XXIII-ի կողմից 1963 թվականի մարտի 17-ին։ Հռոմի պապն այս առիթով ասել է. «Մի տան մեջ, որը շատ փոքր էր, բայց բարեգործության համար բավարար տարածք ուներ, Նա Ամերիկայում սերմ ցանեց, որը աստվածային ողորմությամբ վերածվեց մեծ ծառի»[28]։

Պողոս VI պապը Սեթոնին սրբադասել է 1975 թվականի սեպտեմբերի 14-ին Սուրբ Պետրոսի տաճարում տեղի ունեցած արարողության ժամանակ։  Ըստ նրա ՝ «Էլիզաբեթ էն Սեթոնը սուրբ է, Սուրբ Էլիզաբեթ էն Սեթոնը ամերիկացի է։  Մենք բոլորս սա ասում ենք հատուկ ուրախությամբ և այն երկիրը և ժողովրդին պատվելու մտադրությամբ, որտեղից այն աճել է, ինչպես սրբերի օրացույցի առաջին ծաղիկը։ Էլիզաբեթ էն Սեթոնը իսկական ամերիկացի էր։ Ուրախացե՜ք ձեր փառահեղ դստեր համար։ Հպարտացե՜ք նրանով և իմացե՜ք, թե ինչպես կատարվել նրա բեղմնավոր գործունեությունը»[10]։ Հրաշքը, որը հանգեցրեց Սեթոնի սրբադասմանը, ներառում էր 1963 թ. - ին Մարդու ՝ Կառլ Կալինի բուժումը, որին մնացել էր մի քանի ժամ ապրել ուղեղի մենինգիտի և էնցեֆալիտով վարակվելու պատճառով։

Սեթոնի տոնը հունվարի 4-ին է՝ Սուրբ Ծննդյան տասնմեկերորդ օրը և նրա մահվան տարելիցը[29]։

Էլիզաբեթ էն Սեթոնի հիշատակը հիշատակվում է հունվարի 4-ին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների եպիսկոպոսական եկեղեցու տոնացույցում[30][31]։

Համանուն հաստատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիվանդանոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բարեգործական առողջապահական միաբանության քույրերը հիմնել են Բեյլի Սեթոնի հիվանդանոցը 1980 թվականին Նյու Յորքի Սթեփլթոն քաղաքում գտնվող նախկին ծովային հիվանդանոցում[32]։ Գույքի մեծ մասն այժմ գտնվում է Ռիչմոնդ համալսարանի բժշկական կենտրոնի Բեյլի Սեթոնի համալսարանում, իսկ մի մասն օգտագործվում է Նյու Յորքի բլեյդի կողմից՝ կաթոլիկ սոցիալական ծառայությունների կազմակերպության կողմից։

Դպրոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեթոնի Ավագ Դպրոց, Սինսինատի, Օհայո
  • Սեթոնի ավագ դպրոցը միանձնուհիների նախապատրաստական քոլեջի ավագ դպրոց է Օհայո նահանգի Սինսինատի նահանգի Փրայս Հիլլ շրջանում։ Սեթոնը հիմնադրվել է որպես Սենթ Վինսենթ լեռան Ակադեմիա 1854 թվականին։ Այն հայտնի էր նաև որպես Cedar Grove Academy։ Cedar Grove-ը վերանվանվել է Էլիզաբեթ էն Սեթոնի անունով 1927 թվականի սեպտեմբերի 12-ին։
  • Մերիլենդ նահանգի Էմմիթսբուրգ քաղաքում գտնվող Մայր Սեթոն դպրոցը Սուրբ Ժոզեֆի ակադեմիայի և Ազատ դպրոցի անմիջական հետնորդն է[33]։ Այն գտնվում է սկզբնական դպրոցի վայրից մեկ մղոնից պակաս հեռավորության վրա և հովանավորվում է Գթության քույրերի կողմից[34]։ Մայր Սեթոնի դպրոցը մասնավոր դպրոց է, որը գտնվում է Էմմիտսբուրգում, որտեղ սովորում են 306 աշակերտներ նախադպրոցականից մինչև 8-րդ դասարան։ Մայր Սեթոնի դպրոցը Մերիլենդի 84-րդ ամենամեծ մասնավոր դպրոցն է և 3381-րդ ամենամեծը երկրում։ Յուրաքանչյուր ուսուցչին բաժին է ընկնում 15 աշակերտ[35]։
  • Ֆիլիպիններում Ավանի Էլիզաբեթ Սթենթոնի դպրոցը հիմնադրվել է 1975 թվականին։  Այն բնակչության թվով քաղաքի ամենամեծ կաթոլիկ դպրոցն է[36]։
  • Էլիզաբեթ Սեթոն քոլեջը, որը գտնվում է Յոնկերսում (Նյու Յորք), քոլեջ էր, որը նպատակ ուներ՝ օգնելու երիտասարդ կանանց և տղամարդկանց, ովքեր հետագա կրթության կարիք ունեն՝ առաջարկելով գիտության կամ մասնագիտական գիտությունների օժանդակ աստիճաններ։ 1989 թվականին նա միաձուլվեց Այոնա քոլեջի հետ։
  • Սեթոն Հոլլ քոլեջը (այժմ հայտնի է որպես Սեթոն Հոլլ Համալսարան) գտնվում է Հարավային Օրանժում (Նյու Ջերսի), հիմնադրվել է 1856 թվականին Սեթոնի եղբորորդու՝ եպիսկոպոս Ջեյմս Ռուզվելտ Բեյլի կողմից և անվանվել է նրա մորաքրոջ անունով։ 
  • Սեթոն Հիլլի դպրոցները (այժմ ՝ Սեթոն Հիլլի համալսարանի մի մասը), որոնք անվանվել են Սեթոնի անունով, հիմնադրվել են Գթության քույրերի կողմից 1885 թվականին։ Համալսարանը շարունակում է գործել Փենսիլվանիա նահանգի Գրինսբուրգ քաղաքում ՝ Սեթոն Հիլլի Գթության քույրերի հովանու ներքո։
  • Էլիզաբեթ Սեթոնի ավագ դպրոց, Մերիլենդ նահանգի Բլադենսբուրգ քաղաքում գտնվող աղջիկների կաթոլիկ դպրոց, որը հովանավորվում է Գթության քույրեր բարեգործական կազմակերպության կողմից, կոչվում է Սեթոնի անունով։
  • Սեթոն Տնային դպրոց, հիմնադրվել է 1983 թվականին, անվանվել է Սեթոնի անունով։  Ներկայումս այն ունի ավելի քան 15,500 ուսանող 54 երկրներում, հատկապես Ֆիլիպիններում, Կանադայում և Մերձավոր Արևելքում։
  • Սեթոնի Ակադեմիա (1963-2016) - ավագ դպրոց Հարավային Հոլանդիայում, Իլինոյս։
  • Սեթոնի կաթոլիկ ավագ դպրոցը (1900-2007) Փենսիլվանիա նահանգի Պիտսթոն քաղաքում[37]։
  • Վիրջինիա նահանգի Մանասաս քաղաքում գտնվող Սեթոն դպրոցը նույնպես անվանվել է Սեթոնի մոր անունով։
  • Սեթոնի կաթոլիկ դպրոց Օհայոյում։
  • Սեթոնի կաթոլիկ դպրոց Միդվիլում։
  • Նիագարայի համալսարանը Լյուիսթոնում (Նյու Յորք) Նիագարայի ջրվեժի մոտակայքում, ունի նաև իր անունով Հանրակացարան, որը կոչվում է Սեթոն Հոլլ։

Եկեղեցիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Մի քանի կաթոլիկ եկեղեցիներ անվանվել են Սեթոնի անունով։ Նրա անունով առաջին եկեղեցին՝ երանելի Էլիզաբեթ էն Սեթոնը, հիմնադրվել է 1963 թվականին Նյու Յորքի թուփ կաղնու քաղաքում, իսկ 1966 թվականին բացվել է դպրոց, որը համալրվել է գթության քույրերով ։
  • 1975 թվականին նրա սրբադասումից հետո Սուրբ Էլիզաբեթ էն Սեթոնի Կաթոլիկ եկեղեցին հիմնադրվել է Մերիլենդ նահանգի Քրոֆթոն քաղաքում[38]՝ Բալթիմորի նույն արքեպիսկոպոսությունում, որտեղ նա հիմնել է Սուրբ Josephոզեֆի ակադեմիան և ազատ դպրոցը։
  • 2018 թվականի դրությամբ նրա անվան եկեղեցիները գոյություն ունեն Միացյալ Նահանգների ավելի քան 40 նահանգներում, ինչպես նաև Կանադայում և Իտալիայում[39]։

Այլ կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Նյու Յորքի Բրոնքս քաղաքում գտնվող Սենթ Վինսենթ լեռան քոլեջը հիմնադրվել է Նյու Յորքի Գթության քույրերի կողմից։ Այստեղ կա Էլիզաբեթ Սեթոնի գրադարան և իտալական Վերածննդի ոճով Սեթոն Հոլլ, որի հիմնաքարը տեղադրվել է Ջոն կարդինալ Ֆարլիի կողմից 1911 թվականի նոյեմբերին։
  • Քոնեքթիքութ նահանգի Ֆերֆիլդ քաղաքի Սուրբ Սրտի համալսարանն ունի իր անունով նստավայր՝ Էլիզաբեթ էն Սեթոն-Հոլլ։
  • Ալաբամա նահանգի Գադսդեն քաղաքի Սուրբ Ջեյմսի կաթոլիկ եկեղեցու դահլիճը կոչվում է Սեթոն Հոլլ ՝ ի պատիվ Սուրբ Էլիզաբեթ էն Սեթոնի։

Բարեգործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեթոն Վիլլա, հաշմանդամություն ունեցող կանանց բնակարանային փոքր բարեգործական կազմակերպություն, հիմնադրվել է 1966 թվականին Ավստրալիայի Սիդնեյ քաղաքում գտնվող Սուրբ Վինսենթ դե Պոլի Գթության քույրերի կողմից[40]։

Ընտրանի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Bayley Seton, Elizabeth (2000). Bechtle, Regina; Metz, Judith (eds.). Collected Writings. Vol. I: Correspondence and Journals 1793–1808. New York: New City Press. ISBN 1-56548-148-8.
  • Bayley Seton, Elizabeth (2002). Bechtle, Regina; Metz, Judith (eds.). Collected Writings. Vol. II: Correspondence and Journals 1808–1820. New York: New City Press. ISBN 1-56548-170-4.
  • Bayley Seton, Elizabeth (2006). Bechtle, Regina; Metz, Judith (eds.). Collected Writings. Vol. IIIa: Spiritual Writings, Notebooks, and Other Documents. New York: New City Press. ISBN 1-56548-249-2.
  • Bayley Seton, Elizabeth (2006). Bechtle, Regina; Metz, Judith (eds.). Collected Writings. Vol. IIIb: Spiritual Writings, Notebooks, and Other Documents. New York: New City Press. ISBN 1-56548-249-2.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 GCatholic.org — 1997.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Blain V., Grundy I., Clements P. The Feminist Companion to Literature in English: Women Writers from the Middle Ages to the Present — 1990. — P. 965.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Schäfer J. Ökumenisches Heiligenlexikon — 1998.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 http://www.timelines.ws/days/01_04.HTML
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Pas L. v. Genealogics — 2003.
  8. ↑ https://www.womenofthehall.org/inductee/elizabeth-bayley-seton/
  9. ↑ https://msa.maryland.gov/msa/educ/exhibits/womenshall/html/whflist.html
  10. ↑ 10,0 10,1 «The Life of Saint Elizabeth Ann Seton». National Shrine of Saint Elizabeth Ann Seton. 2016 թ․ հունվարի 20. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.
  11. ↑ Rothman, Lily (July 6, 2016). "How Mother Cabrini Became the First American Saint". Time. Retrieved March 4, 2020.
  12. ↑ Frances Xavier Cabrini was the first American citizen to be canonized; she was born in Sant'Angelo Lodigiano, in the Lombard Province of Lodi, Italy (then part of the Austrian Empire).
  13. ↑ 13,0 13,1 «Full Biography of St. Elizabeth Ann Seton» (PDF). The National Shrine of Saint Elizabeth Ann Seton. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Barkley, Elizabeth Bookser. "Elizabeth Ann Seton: A Profoundly Human Saint" Արխիվացված Հուլիս 30, 2020 Wayback Machine, St. Anthony Messenger, Franciscan Media, July 2009.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 «Catholic Encyclopedia: St. Elizabeth Ann Seton». newadvent.org. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 «Biography of St. Elizabeth Ann Seton». St. Elizabeth Ann Seton Roman Catholic Church, Crystal Lake, Illinois. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 «St. Elizabeth Ann Seton». www.emmitsburg.net. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 McNeil, Betty Ann (2009 թ․ սեպտեմբերի 27). «St. Elizabeth Ann Seton». Archdiocese of Baltimore. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.
  19. ↑ Meehan, Thomas F. Historical Records and Studies, Volume 2, United States Catholic Historical Society, New York, 1901, p. 434.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 «A Short History of the Sisters of Charity». Emmitsburg Area Historical Society. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 3-ին.
  21. ↑ «Our History». Sisters of Charity of New York. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 26-ին.
  22. ↑ «Sisters of Charity of Cincinnati». Vincentian Encyclopedia. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 26-ին.
  23. ↑ O'Gallagher, Marianna (1980). «The Sisters of Charity of Halifax – The Early and Middle Years». Canadian Catholic Historical Association. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 26-ին.
  24. ↑ "Brief History" Արխիվացված Հունվար 2, 2019 Wayback Machine, Sisters of Charity of Saint Elizabeth.
  25. ↑ "Our History", Sisters of Charity of Seton Hill.
  26. ↑ National Women's Hall of Fame, Elizabeth Bayley Seton
  27. ↑ Index ac status causarum beatificationis servorum dei et canonizationis beatorum (Latin). Typis polyglottis vaticanis. 1953 թ․ հունվար. էջ 62.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  28. ↑ «Seton Coins Are Presented To Prelates». The Gettysburg Times. September 5, 1975. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.
  29. ↑ «Elizabeth Ann Seton, Vowed Religious and Educator, 1821». The Episcopal Church (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 17-ին.
  30. ↑ «Lesser Feasts and Fasts 2018» (PDF).
  31. ↑ Foley O.F.M., Leonard (revised by Pat McCloskey O.F.M.). "St. Elizabeth Ann Seton", Saint of the Day, Lives, Lessons and Feast, Franciscan Media, 2017.
  32. ↑ Top 100 Historical Events in Staten Island, Richmond County, NY, from the Staten Island Advance.
  33. ↑ «Appeals and Donations». Mother Seton School, Emmitsburg, Maryland. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.
  34. ↑ «About». Mother Seton School, Emmitsburg, Maryland. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.
  35. ↑ Mother Seton School in Emmitsburg, MD. Retrieved August 10, 2018.
  36. ↑ «School History». Elizabeth Seton School. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 12-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.
  37. ↑ «Students of 24 Greater Pittston Parishes Will Be Served By Seton Central Catholic High School». Sunday Dispatch. Pittston, PA. 1976 թ․ հունիսի 27. էջ 3. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 10-ին – via Newspapers.com.
  38. ↑ «Parish History». St. Elizabeth Ann Seton Catholic Church. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 5-ին.
  39. ↑ «Search Results for "seton"». The Catholic Directory: Helping People Find Mass. TheCatholicDirectory.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  40. ↑ «Seton Villa». Seton Villa website. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 14-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Melville, Annabelle (2009). McNeil, Betty Ann (ed.). Elizabeth Bayley Seton 1774–1821 (revised ed.). Hanover, Pennsylvania: The Sheridan Press. ISBN 978-0-9824936-0-1.
  • O'Donnell, Catherine. Elizabeth Seton: American Saint (Cornell University Press, 2018).
  • O'Donnell, Catherine. "Elizabeth Seton Transatlantic Cooperation, Spiritual Struggle, and the Early Republican Church", U.S. Catholic Historian 29 (Winter 2011), 1–17.
  • White, Charles I. (1953). Mother Seton: mother of many daughters. Emmitsburg, Maryland: Mother Seton Guild.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Էլիզաբեթ_Աննա_Սեթոն&oldid=9826644» էջից