Երփներանգ ամպեր
Ամպերի ծիածանափայլ, երփներանգ ամպեր կամ իրիսացիա (irisation), երփներանգ օպտիկական երևույթ, որը տեղի է ունենում ամպի վրա և հայտնվում Արեգակի կամ Լուսնի անմիջական մոտակայքում։ Գույները նման են օճառի պղպջակների կամ ջրի մակերեսի վրա հայտնված յուղի գույներին։ Սա ֆոտոմետեորի տեսակ է։ Այս բավականին տարածված երևույթն առավել հաճախ նկատվում է բարձր կուտակային[1], փետրավոր-կուտակային, ոսպնյակաձև[2] և փետրավոր ամպերում[3][4][5]։ Նրանք երբեմն հայտնվում են որպես ամպերի եզրերին զուգահեռ շերտեր։ Ծիածանափայլն ամպերում նկատվում է նաև շատ ավելի հազվադեպ բևեռային ստրատոսֆերային ամպերի մեջ, որոնք նաև կոչվում են սադափանման ամպեր[6]։
Գույները սովորաբար պաստելային են, բայց կարող են լինել նաև շատ պայծառ գունավորմամբ կամ իրար մեջ խառնված, երբեմն սադափագույն[7]։ Արեգակի մոտակայքում էֆեկտը կարող է դժվար նկատվել, քանի որ այն կորում է Արեգակի փայլի մեջ։ Այն տեսնելու համար կարելի է արևի լույսից ձեռքով պաշտպանվել կամ ծառի կամ շենքի հետևում թաքնվել։ Այլ օժանդակ միջոցներ են մուգ ակնոցները կամ ուռուցիկ հայելու մեջ կամ ջրի ավազանում արտացոլված երկնքի դիտարկումը։
Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իրիսացիա անվանվել է հունական աստվածուհի Իրիսի անունով (ծիածանի աստվածուհի և Զևսի և Հերայի հանձնակատարը)[8]։
Առաջացման մեխանիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծիածանափայլ ամպերը դիֆրակցիոն երևույթ են, որն առաջանում է ջրի փոքր կաթիլներից կամ փոքր սառցե բյուրեղներից, որոնք առանձին-առանձին ցրում են լույսը։ Ավելի մեծ սառույցի բյուրեղները գույների երփներանգություն չեն առաջացնում, բայց կարող են առաջացնել այլ երևույթներ՝ լուսապսակներ[9]։
Իրիզացիան առաջանում է շատ միանման ջրի կաթիլներից, որոնք ցրում են լույսը (Արեգակից մինչև 10 աստիճան հեռավորության վրա) և առաջին կարգի ինտերֆերենցիայի էֆեկտներից[10] (Արեգակից 10 աստիճանից ավելի հեռավորության վրա)։ Այն կարող է ձգվել Արեգակից մինչև 40 աստիճան հեռավորության վրա[11]։
Եթե ամպերի մասերը պարունակում են ջրի փոքր կաթիլներ կամ նույն չափի սառցե բյուրեղներ, ապա դրանց կուտակային (կումուլյատիվ) ազդեցությունը ընկալվում է որպես գույներ։ Ամպը պետք է օպտիկապես բարակ լինի, որպեսզի ճառագայթների մեծ մասը հանդիպեն միայն մեկ կաթիլին։ Հետևաբար, ծիածանափայլը հիմնականում երևում է ամպերի եզրերին կամ կիսաթափանցիկ ամպերի մեջ, այդպիսով նոր ձևավորվող ամպերը տալիս են ամենապայծառ և ամենագունեղ ծիածանափայլը։ Երբ բարակ ամպում չափսերով շատ նման մասնիկները մեծ տարածության վրա են ձգված, ծիածանափայլը ստանում է պսակի կառուցվածք՝ պայծառ շրջանաձև սկավառակ Արեգակի կամ Լուսնի շուրջ, որը շրջապատված է մեկ կամ մի քանի գունավոր օղակներով[9][12][13]։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 |
 |
 |
 |
_01.jpg) |
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Gedzelman Stanley David (1 June 1988)։ «In Praise of Altocumulus»։ Weatherwise 41 (3): 143–49։ doi:10.1080/00431672.1988.9930533
- ↑ Answers.com - Sci-Tech Dictionary:irisation
- ↑ «APOD: 2007 November 25 - An Iridescent Cloud Over Colorado»։ apod.nasa.gov։ Վերցված է 2022-08-26
- ↑ «Iridescent Clouds»։ Atmospheric Optics
- ↑ Sassen Kenneth (1 January 2003)։ «Cirrus cloud iridescence: a rare case study»։ Applied Optics 42 (3): 486։ Bibcode:2003ApOpt..42..486S։ doi:10.1364/AO.42.000486
- ↑ «Nacreous Clouds»։ Atmospheric Optics
- ↑ PHOTOMETEORS, by Jesús Martínez-Frías Archived 2009-12-13 at the Wayback Machine.
- ↑ The Cloudspotter's Guide By Gavin Pretor-Pinney, Page 233
- ↑ 9,0 9,1 «Cloud Iridescence | SKYbrary Aviation Safety»։ skybrary.aero։ Վերցված է 2022-08-19
- ↑ Color and Light in Nature By David K. Lynch, William Charles Livingston, Page 133
- ↑ PHOTOMETEORS, by Jesús Martínez-Frías Archived 2009-12-13 at the Wayback Machine.
- ↑ «Corona»։ Atmospheric Optics
- ↑ Shaw Joseph A., Pust Nathan (12 August 2011)։ «Icy wave-cloud lunar corona and cirrus iridescence»։ Applied Optics 50 (28): F6։ Bibcode:2011ApOpt..50F...6S։ doi:10.1364/AO.50.0000F6
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Երփներանգ ամպեր Վիքիպահեստում |
|---|
- Iridescent cloud gallery - Atmospheric Optics site
- On the Cause of Iridescence in Clouds - Scientific American Supplement
| ||||||||||||||||||
