Դոգմատիզմ

Դոգմատիզմ (հուն. dogma - ուսմունք, կարծիք բառից), մի սկզբունք, որը բնութագրում է բարոյական ուսմունքի հանդեպ մարդու վերաբերմունքը, որին կողմնակից է հենց ինքը։ Դոգմատիզմի որպես երևույթի առանձնահատկությունն այն է, որ մարդու վերաբերմունքն ընդդեմ այլ ուսմունքների և երևույթների՝ հիմնվում է անհերքելի, միանշանակ, քննարկման չենթակա դրույթների վրա։ Դոգմատիզմ տերմինն օգտագործվում է փիլիսոփայության, Աստվածաբանության և քաղաքականության մեջ։

Ընդհանուր նկարագրություն

Ենթադրում է կուրորեն հավատալ ու հետևել որևէ բարոյականության դրույթներին կամ պահանջներին, առանց նրանց բանական հիմնավորման և հասարակական նշանակության ըմբռնման, այդ պահանջների անվերապահ պահպանում, առանց վերլուծելու այն հստակ իրադրությունը, որտեղ նրանք իրականացվում են, և սոցիալական հետևանքները, որոնք այդտեղից բխում են։ Դոգմատիզմի մասնավոր դրսևորումներն են, օրինակ բարոյական ֆորմալիզմը, մոլեռանդությունը և ծայրահեղական ահաբեկչությունը։

Դոգմատիզմը հենվում է հավիտենական և ընդհանուր բարոյական սկզբունքների գոյության մասին եղած պատկերացումների վրա՝ Աբսոլյուտիզմ, որոնք կապված չեն հասարակության պատմության հետ, պիտանի են ցանկացած սոցիալական իրադրության համար։ Այն առավելապես բնորոշ է կրոնական բարոյականությանը, որտեղ պայմանավորված ու սահմանված են բարոյական սկզբունքների ամբողջություններ և անհերքելի են։

Դոգմատիզմը հաճախ արտահայտվում է համընգրկող բարոյական կոդեքս ստեղծելու փորձերում, որը կկանխատեսեր բարոյական գործունեության բոլոր բազմազան դեպքերը։ Սովորաբար հավակնելով սկզբունքայինության՝ դոգմատիզմը իրականում աղավաղում է բարոյականության արմատական սկզբունքների իմաստը, քանի որ մեխանիկորեն տեղափոխում է որոշակի իրադրությանը համապատասխանող պահանջները այլ պայմանների վրա, որտեղ այդ պահանջները կորցնում են իրենց ուժը կամ նույնիսկ վերածվում իրենց հակադրության։

Ծանոթագրություններ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 429)։