Բանավեճ աբորտի խնդրի շուրջ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Բանավեճ աբորտի խնդրի շուրջ, շարունակական բանավեճ արհեստական աբորտի բարոյական և իրավական կարգավիճակի շուրջ։ Այս բանավեճի մասնակիցները բաժանվում են երկու հիմնական խմբերի, որոնք իրենց անվանում են ընտրության կողմնակիցներ կամ այլի շարժում (ընդգծելով հղիության ընդհատման մասին որոշում կայացնելու կնոջ իրավունքը), և կյանքի պաշտպանության շարժում, կամ պրոլայֆ (ընդգծելով սաղմի կամ պտղի՝ հասունանալու և ծնվելու իրավունքը)։ Երկու անուններն էլ համարվում են սադրիչ, և որոշ լրատվամիջոցներ խորհուրդ են տալիս օգտագործել «աբորտի իրավունքի շարժում» և «աբորտների դեմ շարժում» ավելի չեզոք արտահայտությունները[1]։ Երկու շարժումներն էլ ներկայացված են տարբեր երկրներում, որոնք ձգտում են ազդել հասարակական կարծիքի վրա և օրենսդրության մեջ հասնել իրենց դիրքերի արտացոլմանը։

Շատ մարդկանց համար աբորտի խնդիրն առաջին հերթին բարոյական է, որը կապված է մարդու կյանքի սկզբի, պտղի իրավունքների, կնոջ ինքնորոշման իրավունքի և այն մասին, թե արդյոք այլ մարդիկ իրավունք ունեն որոշումներ կայացնել իր մարմնի վերաբերյալ։ Աբորտի խնդրի շուրջ բանավեճը շատ երկրներում իրականացվում է պետական քաղաքականության մակարդակով։ Աբորտների հակառակորդները պայքարում են դրանց սահմանափակումների կամ արգելքների ընդունման, պահպանման և ընդլայնման, իսկ աբորտի իրավունքի կողմնակիցները՝ նման օրենքների վերացման կամ մեղմացման համար։

Ընդհանուր տեղեկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմականորեն, աբորտը մանկասպանության հետ մեկտեղ դիտվել է ընտանիքի պլանավորման, երեխաների գենդերային ընտրության, բնակչության վերահսկողության և տնային տնտեսությունների գլխավորների իրավունքի համատեքստում[2]։ Ապագա մոր, առավել ևս ապագա երեխայի իրավունքների հարցերը հազվադեպ են հաշվի առնվել[3]։ Երբեմն հարցեր էին բարձրացվում աբորտի բարոյականության, հղիության կանխարգելման և երեխաներին թողնելու մասին (որպես մանկասպանության ձև), չնայած հիմնականում այդ բոլոր միջոցները օրենքով արգելված չէին։ Այն ժամանակ, ինչպես և այսօր, նման քննարկումները հաճախ առնչվում էին մարդկային բնույթի, հոգու գոյության, կյանքի սկզբի և մարդկային անհատականության ծագման հարցերին։

Ժամանակակից քննարկումները, թե արդյոք սաղմը կամ պտուղը մարդ է, բարդացնում են երեխաների ժամանակակից իրավական կարգավիճակը։ Ժամանակակից իրավական նորմերի համաձայն, երեխաները լիարժեք քաղաքացիներ չեն մինչև չափահաս դառնալը, երբ նրանք ձեռք են բերում քաղաքացիական իրավունքների և պարտականությունների ամբողջությունը։ Միևնույն ժամանակ, 19-րդ դարից ի վեր երեխաները հանցագործությունների մասին օրենսդրության շրջանականերում համարվում են անձինք։ Իրավական տեսանկյունից, եթե պտուղը անձ է, ապա ծայրաստիճան հատուկ պայմանների։ Այն գոյություն ունի այլ անձի մարմնի ներսում և, որպես կանոն, չի կարող լինել որևէ այլ անձի կողմից որևէ ուղղակի գործողության առարկա։ Իրավագիտության համար այս հանգամանքը մեծ խնդիրներ է առաջացնում պտուղը որպես անձ ճանաչելու հարցում[4]:.

Այսօր հղիության արհեստական ընդհատման օրինական կարգավիճակի վերաբերյալ կան տարբեր տեսակետներ՝ ամբողջական արգելքի պահանջից, նույնիսկ կնոջ կյանքին վտանգ սպառնալու դեպքում[5], մինչև լիարժեք օրինականացումը և աբորտի պետական ֆինանսավորումը[6]։

Տերմինաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտի խնդրի շուրջ բանավեճի մեջ օգտագործվող շատ հասկացություններ համարվում են քաղաքական ֆրեյմինգի օրինակներ՝ սեփական դիրքորոշումը համոզելու և ընդդիմախոսների դիրքորոշումը վարկաբեկելու նպատակով օգտագործվող բառերի խումբ։ Օրինակ, «հանուն ընտրության» և «հանուն կյանքի» արտահայտությունները հղում են անում այնպիսի համընդհանուր արժեքների, ինչպիսիք են ազատությունը, և ենթադրում են, որ ընդդիմախոսները դեմ են «ընտրության իրավունքին» կամ «դեմ են կյանքի իրավունքին»[7]։ Այդ բանավեճի որոշ մասնակիցներ իրենց հակառակորդներին նկարագրելու համար օգտագործում են նրանց արտահայտությունները, օրինակ աբորտների կողմնակիցներ։ Միևնույն ժամանակ, այդ հասկացությունները միշտ չէ, որ ճշգրիտ արտահայտում են մարդկանց հայացքները, օրինակ, ԱՄՆ-ում անցկացված հարցման տվյալների համաձայն, 10 ամերիկացիներից 7-ն իրենց համարել են ընտրության իրավունքի կողմնակիցներ, ընդ որում, հարցվածների երկու երրորդն ասել է, որ պաշտպանում է կյանքի իրավունքը[8]։

Հակասություններ կան նաև այն մասին, թե ինչ բառեր պետք է օգտագործվեն մինչև երեխայի ծնվելը։ Աբորտին դեմ մարդիկ «սաղմը» և «պտուղը» համարում են բժշկական տերմինները, որոնք  ժխտում են մարմնի մարդկային էությունը[9]։ Մյուս կողմից, աբորտի իրավունքի շատ կողմնակիցներ կարծում են, որ «չծնված երեխա» արտահայտությունը, որն օգտագործում է պրոլայֆ շարժումը, էմոցիոնալ է և ոչ գիտական[10]։

Աբորտները արգելելու կողմնակիցների դիրքորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Շարժում «Ի պաշտպանություն կյանքի»

Սաղմը հանդիսանում է մարդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտները արգելելու կողմնակիցների հիմնական փաստարկն այն է, որ սաղմը մարդ է։ Ի հաստատումն այդ թեզի բերում են այնպիսի փաստեր, ինչպիսիք են սաղմի մոտ առանձին յուրահատուկ գենոմի առկայությունը[11] և տարբեր ֆիզիկական հատկություններ, որոնք ներարգանդային զարգացման ընթացքում սաղմը դարձնում են  ֆիզիկապես մարդուն ավելի նման (օրինակ, վերջույթները, աչքերը, ականջները, մատները և այլն)։ Էմբրիոնը մարդոն նմանացնելով՝ աբորտների հակառակորդները աբորտը հավասարեցնում են սպանության[11]։

Պտղի ֆիզիկական տառապանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այն թեզի հստակեցումներից մեկը, որ սաղմը կամ պտուղը մարդ է, փաստում է, որ աբորտի ժամանակ նա ցավ է ապրում։ Ի պաշտպանություն այս թեզի, հաճախ նշվում է «Լուռ ճիչ» քարոզչական ֆիլմը, որը ցույց է տալիս պտղի ուլտրաձայնային պատկերների մի շարք՝ արված հղիության հասունության 12 շաբաթվա ընթացքում հղիության արհեստական ընդհատման ժամանակ։ Նկարները մեկնաբանում է գինեկոլոգ և աբորտի կայուն հակառակորդ՝ Բերնարդ Նաթանսոնը։ Ըստ պատկերների նրա մեկնաբանության, պտուղը վախից հարվածում է նրանց վրա, փորձում է ցատկել վիրաբուժական գործիքներից և ցավից գոռում է[12]։

Ժամանակակից գիտական տվյալները վկայում են այն մասին, որ պտուղը ի վիճակի չէ ցավ զգալ առնվազն մինչև զարգացման 24-րդ շաբաթը. նրա մոտ ձևավորված չեն գլխուղեղի կեղևի նյարդային վերջավորությունները, որոնք ժամանակակից մասնագետների մեծ մասը համարում են անհրաժեշտ, թեև ոչ բավարար պայման ցավի հանդեպ զգայունության համար[13]։ Այն հարցը, թե 24-րդ շաբաթից անմիջապես հետո երբ է պտուղը սկսում ցավ զգալ, դեռևս լիովին պարզված չէ։ Պտղի ցավը զգալու վերաբերյալ ուսումնասիրությունները դժվարանում են բազմաթիվ պատճառներով, մասնավորապես, այն հանգամանքը, որ նրանք չեն կարող խոսքով հասկացնել։ Այդ պատճառով հնարավոր չէ որոշել նրանց արձագանքի բնույթը, թե արդյոք դա ցավից է, թե իր մեջ կրում է զուտ ռեֆլեքսային բնույթ[14]։

Պատասխանատվություն սեռական կապի համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտների արգելքի կողմնակիցները նշում են, որ տղամարդն ու կինը պոտենցիալ պատասխանատվություն են կրում սեքսուալ կապի մեջ մտնելու համար, որի արդյունքը կարող է դառնալ հղիությունը, քանի որ հակաբեղմնավորման ցանկացած միջոցի հուսալիությունը 100 տոկոսանոց չէ[15]։ Այլ կերպ ասած, աբորտների հակառակորդների տեսանկյունից անցանկալի հղիությունից ազատվելու ցանկություն ունեցող մարդիկ դեռևս չծնված երեխայի հաշվին լուծում են իրենց մեղքով առաջացած խնդիրը, որը, ի տարբերություն իրենց, ստեղծված իրավիճակում մեղավոր չէ։

Կրոնական փաստարկներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտների դեմ շարժումը սերտորեն կապված է տարբեր եկեղեցիների և կրոնական կազմակերպությունների հետ։ Օրինակ, Ռուսաստանում աբորտների դեմ խոշորագույն կազմակերպություններից մեկը՝ «Կյանքի մարտիկները», սերտ համագործակցությամբ աշխատում է Ռուս ուղղափառ եկեղեցու հետ[16]։ Աբորտների հակառակորդները հաճախ են անրադառնում կրոնական դրույթներին և կրոնական առաջնորդների արտահայտություններին[17], մասնավորապես, այն մասին, որ հղիության արհեստական ընդհատումը մեղք է[18]։

Աբորտների ազդեցությունը ծնելիության մակարդակի վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտներին դեմ հանդիսացողները կարծում են, որ աբորտների ընդհանուր քանակն ազդում է ծնելիության մակարդակի վրա։ Մի շարք ռուսներ պնդում են, որ աբորտների բարձր մակարդակը Ռուսաստանում ժողովրդագրական ճգնաժամային իրավիճակի գլխավոր պատճառն է[19]։

Աբորտի իրավունքի կողմնակիցների դիրքորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կնոջ՝ իր մարմինը տնօրինելու իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտի իրավունքի կողմնակիցների գլխավոր փաստարկն այն է, որ ոչ ոք, բացի կնոջից, չպետք է տնօրինի նրա մարմինը, նրա ճակատագիրն ու կյանքը։ Այս ամենը շատ երկրների սահմանադրություններով երաշխավորված իրավունքների ցանկում է։ Օրենսդրական համակարգերի մեծ մասում մարդը ծնունդից սկսած օժտված է սահմանադրական իրավունքներով, ինչը կնոջը իրավաբանորեն ավելի բարձր կարգավիճակ է տալիս, քան սաղմին։ Ինչպես ընդգծում են աբորտի իրավունքի կողմնակիցները, կինն ավելի շատ իրավունք ունի մարդ համարվելու նաև բարոյական տեսանկյունից, քանի որ նա, ի տարբերություն սաղմի, գիտակցություն ունի, կարող է մտածել, զգալ, հուսալ և երազել[20]։

Նրանք կարծում են, որ աբորտի մասին վերջնական որոշում կարող է ընդունել միայն հղի կինը, այլ ոչ թե նրա ընկերը, հարազատները կամ պետական ինստիտուտները, քանի որ հենց կինն է հղիության ժամանակ կրում առողջության և կյանքի հետ կապված ռիսկերը, իսկ երեխայի ծնվելու դեպքում կատարում է նրա դաստիարակության հիմնական աշխատանքը[20]։

Սաղմի կարգավիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այն հարցը, թե արդյոք սաղմը մարդ է, կարևոր չէ աբորտի իրավունքի կողմնակիցների համար։ Նրանք նշում են, որ կանայք աբորտներ են անում ՝ անկախ հասարակության մեջ գերակշռող կամ սեփական անհատական հայացքներից, ուստի հասարակության և պետության խնդիրն է նրանց ապահովել անվտանգ աբորտների հասանելիություն։ Աբորտի իրավունքի կողմնակիցների կարծիքով սաղմի կարգավիճակի հարցը հիմնված է սուբյեկտիվ կարծիքի վրա։ Մասնավորապես, նրանք նշում են, որ որոշ կանայք բեղմնավորումից սկսած սաղմն ընկալում են որպես իրենց երեխա, իսկ կանայք, որոնց համար հղիությունը անցանկալի է, սարսափում և զզվում են։ Նրանց կարծիքով, այս երկու հակադիր, ինչպես նաև բոլոր միջանկյալ ռեակցիաները, նորմալ և բնական զգացողություններ են[10]։

Միևնույն ժամանակ, հակադրվելով աբորտների հակառակորդներին, նրանք մի շարք փաստարկներ են բերում սաղմնը որպես մարդ դիտարկելու դեմ։ Օրինակ, նշում են, որ ամենակարևոր պարամետրերից մեկը, որով սաղմը տարբերվում է ծնված անձից, կախվածությունն է այդ կնոջ մարմնի ներսում լինելուց։ Մինչդեռ, նույնիսկ եթե ընդունենք, որ սաղմը կյանքի իրավունք ունի, ապա կյանքի իրավունքը, ինչպես իրենք են կարծում, երբեք չի ներառում այլ մարդու մարմինն օգտագործելու իրավունքը։ Աբորտի իրավունքի կողմնակիցների տեսանկյունից, ինչպես պետությունը չի կարող մարդկանց ստիպել դառնալ օրգանների կամ արյան դոնորներ, նույն կերպ նա չի կարող ստիպել կնոջը փրկել սաղմի կյանքը՝ վտանգելով սեփական առողջությունն ու կյանքը[21][22]։

Ընտրության իրավունքի կողմնակիցները համաձայն չեն այն պնդման հետ, որ կյանքը սկսվում է բեղմնավորման պահից։ Նրանց կարծիքով, այս թեզը գիտական չէ և գոյություն ունեցող կրոնական հավատալիքներից մեկն է, որը կարող է առանձին մարդկանց սկզբունք լինել, բայց չի կարող օգտագործվել որպես բազմադավան աշխարհիկ պետությունների քաղաքականության տարր[20]։ Նրանք նաև կարծում են, որ գիտական (կենսաբանական և էվոլյուցիոն) տեսանկյունից բեղմնավորված ձվաբջիջը երկրի վրա կյանքի զարգացման սկզբունքորեն նոր աստիճան չէ, և որ միայն մեկ փոքրիկ քայլ է բաժանում այն ինքնուրույն սեռական բջիջներից (արու և էգ), որոնք արդեն կրում են նոր մարդու յուրահատուկ գենետիկ ներուժը[21]։

Ոչ վերարտադրողական սեռական հարաբերության իրավունք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտի իրավունքի պաշտպանների տեսանկյունից սեռական կապն ինքնաբերաբար չի ենթադրում հավանական հղիության համաձայնություն, քանի որ մարդիկ իրավունք ունեն սեռական հարաբերություն ունենալ ոչ հանուն ծննդաբերության։ Ավելին, սեռական կապը միշտ չէ, որ կամովի է։ Սեռական բռնության բարձր տարածվածությունը, հղիության արհեստական ընդհատման իրավունքի պաշտպանները, համարում են ուժեղ փաստարկ կանանց աբորտ թույլ տալու համար[20]։

Աբորտի արգետքի հետևանքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտի իրավունքի կողմնակիցները նշում են, որ աբորտների արգելքը չի հանգեցնում դրանց քանակի նվազմանը։ Նրանք նշում են, որ աբորտ անելու կնոջ որոշման մեջ առանցքային դեր են խաղում ոչ թե բարոյական համոզմունքները, այլ գործնական նկատառումները՝ մշտական ընկերոջ առկայությունն ու երեխայի մասին հոգ տանելու նրա պատրաստակամությունը, կնոջ մոտ եկամտի հուսալի աղբյուրների առկայությունը, մանկապարտեզների հասանելիությունը և սոցիալական այլ երաշխիքները։ Երբ օրինական և անվտանգ աբորտներն անհասանելի են, կանայք դիմում են աբորտի հանցավոր կամ «հանրաճանաչ» մեթոդների, որոնք հանգեցնում են առողջության բարդությունների և մայրական մահացության թվի աճի[10][20]։

Այս կարծիքը հաստատվում է գիտական տվյալներով։ Օրինակ, 1936 թվականին ԽՍՀՄ-ում աբորտների արգելքից հետո դրանց թիվը չի կրճատվել, այլ շարունակել է աճել, ընդ որում, 1950 թվականին աբորտների հետևանքով մահացությունների թիվը գերազանցել է մայրական բոլոր մահերի 70 տոկոսը[23]։

Աբորտների մակարդակը չի ազդում ծնելիության վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աբորտի իրավունքի կողմնակիցները նշում են նաև, որ աբորտի հասանելիությունը արգելելը կամ սահմանափակելը չի ազդում ծնելիության մակարդակի վրա։ Այս կարծիքը նույնպես հաստատվում է գիտական տվյալներով։ Ինչպես ցույց են տալիս ժողովրդագրական հետազոտությունները, աբորտների քանակը կախված է բնակչության հակաբեղմնավորման, սեռական և վերարտադրողական գրագիտության միջոցների առկայությունից (հակաբեղմնավորումից ճիշտ օգտվելու ունակությունը)[24]։ Ծնելիությունը կախված է այնպիսի ցուցանիշներից, ինչպիսիք են ուրբանիզացիան, կրթության մակարդակը և տնտեսական կայունությունը։ Հենց այդ անկախ օրինաչափություններն են, որ բերում են նրան, որ ծնելիության մակարդակն ու աբորտների մակարդակը փոխվում են նաև միմյանցից անկախ։

Միջանկյալ դիրքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շատ մարդիկ հավատարիմ են աբորտի միջանկյալ հայացքներին, որոշ դեպքերում այն համարելով  թույլատրելի։ Նման դիրքորոշումներն արտացոլվում են նաև շատ պետությունների օրենսդրություններում։ Օրինակ, Ռուսաստանի օրենսդրության համաձայն, հղիության երկրորդ եռամսյակից սկսած աբորտը հնարավոր է միայն բժշկական ցուցումներով, կամ եթե կինը հղիացել է բռնաբարության հետևանքով[25]։

Պտղի ծանր ախտաբանության սպառնալիքը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երբեմն աբորտը կիրառվում է որպես ծանր պաթոլոգիաներով երեխաների լույս աշխարհ գալը կանխելու միջոց՝ որոնք ունեն մինչև 0,5-2 տարեկան երեխայի կյանքը սահմանափակող կամ կյանքի հետ անհամատեղելի խնդիրներ։

Ժամանակակից բժշկական գենետիկան թույլ է տալիս հավանականության բարձր աստիճանով ախտորոշել սաղմի գենոմում, այդ թվում՝ ամնիոտիկ հեղուկի բջիջներում հնարավոր խախտումները։

Ուլտրաձայնային հետազոտությունը թույլ է տալիս նաև բացահայտել մի շարք օրգանական զարգացման խանգարումներ։

Ծանր պաթոլոգիաներով երեխաների ծնունդը կանխելու համար աբորտների օգտագործման երկարատև և հաջող պրակտիկայի օրինակ է հանդիսանում Սարդինիայում (Իտալիա) β-թալասեմիայի (մանգաղաձև բջջային սակավարյունության) կանխարգելման ծրագիրը[26]։ 1970-ական թվականների կեսերին սկսվել է թալասեմիայի գենում հոմոզիգոտ պտուղների նախածննդյան ախտորոշման զանգվածային ծրագիրը (այսինքն՝ այդպիսի պտուղից զարգացած երեխան դատապարտված է ծանր հիվանդության, մահվան ելքը կանխելու համար անհրաժեշտ է դոնորական արյան փոխներարկում 20-30 օր պարբերականությամբ), ծնողներին տրվում է ընտրության հնարավորություն՝ ընդհատել հղիությունը, թե ոչ։ Եթե 1975 թվականին գրանցվել է 115 այդպիսի հիվանդ, ապա 1990-ականների սկզբից գրանցվում են տարեկան 10-ից պակաս նման ծնունդներ[27], ներկայումս նկատվում են թալասեմիայով հիվանդների ծննդի դեպքերը, որոնք բացատրվում են ծնողների՝ ախտորոշման կամ հղիության ընդհատման մերժմամբ, նման մերժումների հաճախականությունը զգալիորեն նվազել է ծրագրի հաջող կատարման արդյունքում[28]։

Բանավեճ աբորտի խնդրի շուրջ արվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյուդմիլա Ուլիցկայայի «Կազուս Կուկոցկու» վեպում գլխավոր հերոս-գինեկոլոգ Պավել Ալեքսեևիչը ձգտում է օրինականացնել աբորտները անօրինական աբորտների հետևանքով մահացության թվի աճի պատճառով։ Աբորտների թույլատրելիության մասին իր կնոջ հետ վեճը հանգեցրել է նախկինում երջանիկ ընտանեկան կյանքի քայքայմանը։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Wall Street Journal style guide: Vol. 23, No. 1». Wall Street Journal. 2010 թ․ հունվարի 31. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
  2. ↑ Boswell, J. The Kindness of Strangers: The Abandonment of Children in Western Europe from Late Antiquity to the Renaissance. — 1998. — ISBN 978-0-226-06712-4
  3. ↑ Spivack, C To Bring Down the Flowers: The Cultural Context of Abortion Law in Early Modern England // William & Mary Journal of Women and the Law. — 2014. — № 1.
  4. ↑ «State v. Loce» (անգլերեն). National Association of Personal Injury Lawyers. 1991 թ․ սեպտեմբերի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  5. ↑ Kristof, N. (2010 թ․ մայիսի 26). «Sister Margaret's Choice» (անգլերեն). New York Times. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  6. ↑ Christine Ammer; JoAnn E. Manson The Encyclopedia of Women's Health. — Infobase Publishing[en], 2009. — С. 7. — ISBN 978-0-8160-7407-5
  7. ↑ Holstein and Gubrium Handbook of Constructionist Research. — Guilford Press[en], 2008.
  8. ↑ «Committed to Availability, Conflicted about Morality: What the Millennial Generation Tells Us about the Future of the Abortion Debate and the Culture Wars». Public Religion Research Institute. 2011 թ․ հունիսի 9.
  9. ↑ Getek, Kathryn; Cunningham, Mark A Sheep in Wolf's Clothing – Language and the Abortion Debate(անգլ.) // Princeton Progressive Review : journal. — 1996.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Артур Дж. «Определение личности: является ли эмбрион человеком?» (ռուսերեն). Коалиция за репродуктивный выбор "Гроздь рябины". Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 Виноградов Л. (2015 թ․ մայիսի 21). «Завкафедрой эмбриологии МГУ: Эмбрион не может заявить свои права, это можем сделать мы» (ռուսերեն). Православие и мир. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  12. ↑ Zintl, Robert T.; Lesh, Carolyn (1985 թ․ փետրվարի 4). «Abortion: New Heat Over an Old Issue». Time. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 21-ին.
  13. ↑ Royal College of Obstetricians and Gynaecologists Fetal Awareness: Review of Research and Recommendations for Practice. — London: Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, 2010.
  14. ↑ Piontelli, A. // Development of Normal Fetal Movements: The Last 15 Weeks of Gestation. — Springer, 2015. — ISBN 9788847053731
  15. ↑ Tribe, Lawrence H. 1990. Abortion: The Clash of Absolutes. W.W. Norton & Company, New York. pp 131—132.
  16. ↑ «Наши документы» (кг). Воины жизни. Международное движение против абортов. 2010 թ․ նոյեմբերի 10. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  17. ↑ «Исцеление верой» (ռուսերեն). Воины жизни. Международное движение против абортов. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  18. ↑ «Основы социальной концепции Русской Православной Церкви» (ռուսերեն). Русская православная церковь. Отдел внешних церковных связей. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  19. ↑ Савченко Н. (2011 թ․ հոկտեմբերի 3). «Демографический кризис России и аборты: 220 миллионов убитых детей за 90 лет» (ռուսերեն). Воины жизни. Международное движение против абортов. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 Швалб М. «Репродуктивная свобода для чайников» (ռուսերեն). За свободное материнство. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  21. ↑ 21,0 21,1 «Джойс Артур. Определение личности: является ли эмбрион человеком?». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  22. ↑ McDonagh, Eileen L. 1996. Breaking the Abortion Deadlock: From Choice to Consent. Oxford University Press, New York, NY; and Jarvis Thomson, Judith. 1986. In Defense of Abortion. Reprinted in Rights, Restitution, and Risk. Ed. W. Pavent. Harvard University Press, Cambridge. Massachusetts.
  23. ↑ Сакевич В. Что было после запрета аборта в 1936 году // Демоскоп weekly. Электронная версия бюллетеня «Население и общество». Центр демографии и экологии человека Института народнохозяйственного прогнозирования РАН. — 2005. — № 221—222.
  24. ↑ Денисов Б., Сакевич В. Внутрисемейное регулирование рождаемости в Белоруссии, России и Украине в постсоветский период // Экономический журнал Высшей школы экономики. — 2011. — Т. 15. — № 4. — С. 543—564.
  25. ↑ «Федеральный закон РФ «Об основах охраны здоровья граждан в Российской Федерации»» (ռուսերեն). Российская газета.
  26. ↑ «La Talassemia // Associazione Volontari Italiani Sangue. Regionale della Sardegna». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 15-ին. Վերցված է 2006 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  27. ↑ Н. К. Янковский. Генетический супермаркет: проблема выбора. // Химия и Жизнь, № 7-8, 2003
  28. ↑ Longinotti M. et al. A 12-year preventive program for beta-thalassemia in Northern Sardinia. Clin Genet. 1994 Sep;46(3):238-43.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բանավեճ_աբորտի_խնդրի_շուրջ&oldid=9385035» էջից