Ալեքսանդր Ռոդչենկո

Ալեքսանդր Ռոդչենկո; ռուս.՝ Александр Михайлович Родченкo
Ծնվել է	նոյեմբերի 23 (դեկտեմբերի 5), 1891
Ծննդավայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	դեկտեմբերի 3, 1956[…] (65 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Ազգություն	ռուս
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն, Խորհրդային Ռուսաստան և ԽՍՀՄ
Կրթություն	Կազանի գեղարվեստի դպրոց
Մասնագիտություն	նկարիչ, լուսանկարիչ, քանդակագործ, ճարտարապետ, գրաֆիկական դիզայներ, դիզայներ, տպագրիչ, վիզուալ արտիստ և գծանկարիչ
Ոճ	Կոնստրուկտիվիզմ, կուբիզմ և սուպրեմատիզմ
Ժանր	Ֆիգուր, աբստրակցիոնիզմ, դիմապատկեր, geometric abstraction?, կենցաղային ժանր և բնանկար
Թեմաներ	լուսանկարչություն, Կերպարվեստ, ավանգարդիզմ, Կոնստրուկտիվիզմ և գրաֆիկա
Ամուսին	Վարվառա Ստեպանովա
	Alexander Rodchenko Վիքիպահեստում

Ալեքսանդր Միխայիլովիչ Ռոդչենկո (ռուս.՝ Александр Михайлович Родченкo, նոյեմբերի 23 (դեկտեմբերի 5), 1891^[1]^[2]^[3], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն^[4]^[3]^[5] - դեկտեմբերի 3, 1956(1956-12-03)^[4]^[1]^[6]^[…], Մոսկվա, ԽՍՀՄ^[4]^[3]), ռուս խորհրդային նկարիչ, գրաֆիկ, պլակատիստ, քանդակագործ, լուսանկարիչ, թատրոնի և կինոյի նկարիչ։ Կոնստրուկտիվիզմի հիմնադիրներից մեկը, ԽՍՀՄ դիզայնի և գովազդի նախահայր։ Հիմնականում աշխատել է իր կնոջ` նկարիչ- դիզայներ Վարվառա Ստեպանովայի հետ։

Կենսագրություն

Ալեքսանդր Ռոդչենկոն ծնվել է 1891 թվականին Սանկտ-Պետերբուրգում, նրա հայրը Միխայիլ Միխայիլովիչ Ռոդչենկոն (1852 —1907) աշխատել է որպես թատրոնի բուտաֆոր, իսկ մայրը Օլգա Եվդոկիմովնա Ռոդչենկոն (1865 —1933) լվացարարուհի։ 1902 թվականին նրա ընտանիքը տեղափողվել է Կազան, որտեղ 1905 թվականին Ռոդչենկոն ավարտել է Կազանի ծխական տարրական դպրոցը։ 1911 —1914 թվականներին սովորել է Կազանի գեղարվեստի դպրոցում Նիկոլայ Իվանովիչ Ֆեշինի մոտ, որտեղ 1914 թվականին ծանոթացել է Վարվառա Ստեպանովայի հետ։

1916 թվականին Ռոդչենկոն Ստեպանովայի հետ սկսել է համատեղ կյանքը Մոսկվայում։ Նույն տարում նա զորակոչվել է բանակ և 1917 թվականից սկսած ծառայել է որպես Մոսկովյան զեմստվոյի սանիտարական գնացքի տնտեսվար։ 1917 թվականին, Փետրվարյան հեղափոխությունից անմիջապես հետո Մոսկվայում բացվել է նկարիչների արհմիություն։ Ռոդչենկոն դարձել է Երիտասարդ ֆեդերացիայի քարտուղար և հիմնականում զբաղվել է կենսապայմանների ապահովման կազմակերպման և երիտասարդ նկարիչների աշխատանքով ապահովելու հարցերով։ Հենց այդ ժամանակ Վլադիմիր Տատլինի, Գեորգի Յակուլովի և ուրշների հետ միասին Ռոդչենկոն աշխատել է Մոսկվայում գտնվող նախկին Սան-Գալիի պասաժում բացված «Պիտորեսկ» սրճարանի դիզայնի վրա, իսկ 1918 թվականից մինչև 1921 թվականը ծառայել է Ժողկրթժողկոմի գեղարվեստի բաժնում, ղեկավարել է թանգարանային բյուրոն։

Միաժամանակ աշխատելով Կրթության ժողովրդական կոմիսարիատում նա մշակել է գրաֆիկական, գեղանկարչական, տարածական, աբստրակտ-երկրաչափական և մինիմալիստական աշխատանքների սերիաները։ 1916 թվականին մասնակցել է ռուսական ավանգարդի կարևոր ցուցահանդեսների (նաև «Խանութ» ցուցահանդեսին որը կազմակերպել է Վլադիմիր Տատլինը) և ճարտարապետական մրցույթների։ «Բոլոր — գիտափորձեր» և «Գիծ» մանիֆեստի տեքստերում դրոշմվել է նրա ստեղծագործական հավատամքը։ Արվեստին վերաբերվել է ինչպես հնարված նոր ձևերի և հնարավորությունների, նայել է իր ստեղծագործությանն ինչպես մի մեծ էքսպերիմենտի, որտեղ յուրաքանչյուր աշխատանք ներկայացվում է ըստ գեղանկարչական տարրի ձևի և սահմանափակված է արտահայտող միջոցներում։ 1917—1918 թվականներին աշխատել է հարթության հետ, 1919 թվականին գրել է «Սևը սևի վրա» աշխատանքը, հիմնված միայն ֆակտուրայի վրա, 1919-1920 թվականներին սկսել է օգտագործել կետերն ու գծերը որպես գեղանկարչական անկախ ձևեր, 1921 թվականին «5×5=25» ցուցահանդեսում ցուցադրել է տրիպտիխ միատոն երեք` դեղին, կարմիր և կապույտ գույներով։ Նկարչության և գրաֆիկայի հետ զբաղվել է տարածական կառուցապատմամբ։ Առաջին ցիկլը` «Ծալվող և հավաքվող»` հարթ ստվարաթղթե տարրերից, երկրորդը` «Լույսն արտացոլող հարթությունները» (1920—1921)` ստվարաթղթի կտորներից համակենտրոնացված պատկերների (շրջան, քառակուսի, էլիպս, եռանկյուն, վեցանկյուն) տեսքով ազատ կախված ծածանակներ, երրորդ` «Միանման պատկերների սկզբունքով» (1920—1921)` կոմբինատորական սկզբունքով իրար միացված փայտահեսաններից պատրաստված տարածական պատկերներ։ 1921 թվականից անցում է կատարել «արտադրական արվեստ»-ի։

1919 թվականին Ռոդչենկոն դարձել է Գեղարվեստի քանդակագործության և ճարտարապետության հարցերի խորհրդի անդամ, 1920 թվականին եղել է Արվեստի աշխատողների միության կազմակերպիչներից մեկը։ 1920 —1930 թվականներին որպես պրոֆեսոր դասավանդել է Վխուտեմաս (Բարձրագույն գեղարվեստա-տեխնիկական արվեստանոց Մոսկվայում) և Վխուտեին (Բարձրագույն գեղարվեստա-տեխնիկական արվեստանոց Լենինգրադում) ուսումնական հաստատությունների փայտամշակման և մետաղագործության ֆակուլտետներում (1928 թվականին ֆակուլտետները միավորված են եղել մեկ Փայտմետֆակում)։ Նա ուսանողներին սովորեցրել է դիզայնավորել բազմաֆունկցիոնալ առարկաներ առօրյա կայնքի և հասարակական կառույցների համար, աշխատել արտահայտչական ձևերի վրա ոչ ձևավորումների հաշվին, այլ առարկաների կառուցվածքի բացահայտման հաշվին, խելացիորեն փոխակերպել կառուցվածքները։ 1921 թվականից մինչև 1924 թվականը աշխատել է Գեղարվեստի մշակույթի համալսարանում («Ինխուկ»), որտեղ 1921 թվականին նախագահի պաշտոնում փոխարինել է Վասիլի Կանդինսկին։ 1930 թվականին եղել է «Հոկտեմբեր» նկարչական խմբի կազմակերպիչ։ 1931 թվականին կազմակերպվել է «Հոկտեմբեր» խմբի ցուցադրությանը, որը տեղի է ունեցել Մոսկվայի դրոշմների տանը։ Այդտեղ նա ներկայացերել է իր բանավեճային լուսանկարների շարքը։

Եղել է «ԼԵՖ» (Արվեստի ձախ ճակատ ռուս.՝ Левый фронт искусств) և «ՌԵՖ» (1923—1930) խմբերի մասնակից, «ԼԵՖ»(1923—1925)և «Նոր ԼԵՖ» (1927—1928) ամսագրի նկարիչ։ Եղել է «Ժամանակակից ճարտարապետների միության» և Ասնովայի (Նոր ճարտարապետների ասոցացիա) անդամ^[10]։ 1925 թվականին նա գործուղվել է Փարիզ` ժամանակակաից դեկորատիվ և արդյունաբերական արվեստների միջազգային ցուցադրության խորհրդային բաժնի դիզայնի համար։ 1925 թվականին Փարիզյան ցուցադրությանն Ալեքսանդր Ռոդչենկոյի գովազդային պաստառները արժանացել են արծաթե մեդալների։

Կիրառել է ֆոտոմոնտաժ` գրքերի պատկերազարդման համար, օրինակ, Մայակովսկու «Այդ մասին»-ի (1923)։

1929 թվականին Մոսկվայի հեղափողության թատրոնում որպես սցենարիստ բեմադրել է «Ինգա» ներկայացումը ըստ Անատոլի Գլեբովիչ Գլեբովի պիեսի։

1920-ական թվականներից մինչև 1930-ական թվականները աշխատել է «Գիիշերային Մոսկվա», «30 օր», «Տալիս ես», «Պիոներ», «Կրակ» և «Ռադիոունկնդիր» թերթերի ֆոտոթղթակից։ Միաժամանակ աշխատել է կինոյում (եղել է «Մասկվան Հոկտեմբերին», «Լրագրողուհի», «Տիկնիկը միլիոններով» և «Ալբիդում» ֆիլմերի նկարիչ) և թատրոնում («Ինգա» և «Փայտոջիլ» բեմադրություններում)` ստեղծելով օրիգինալ կահույք, կոստյումներ և դեկորացիաներ։ 1932 թվականին դուրս է եկել «Հոկտեմբեր» խմբից և դարձել է «Իզոգիզ» հրատարակչության մոսկովյան ֆոտոթղթակից։ 1930-ական թվականներին վաղ ստեղծագործական կյանքից հետո, տարվելով հեղափոխական ռոմանտիկ ոգևորությամբ, Ալեքսանդր Ռոդչենկոն անցել է պրոպագանդացված պետական առաջադրանքների կատարմանը։

1933 թվականին սկզբին գաղտնի գործուղվել է Բելոմորյան ջրանցք։ ՕԳՊՈւ-ի (Միավորված պետական քաղաքական ղեկավարություն) հանձնարարությամբ պետք է քարոզչական նպատակներով լուսանկարեր ջրանցքի բացումը, ինչպես նաև ստեղծել ֆոտոլաբարատորիա Գուլագում։ Ջրանցքի ղեկավարման հետ միասին դիմավորել է «Կարլ Մաքս» շոգենավը, որով ժամանել է Մաքսիմ Գորկիի գլխավորած գրողների խումբը։ Ռոդչենկոյի խոսքերով Բելոմորում նա արել է շուրջ երկու հազար լուսանկար։

1933 թվականի դեկտեմբերին նա աշխատել «ԽՍՀՄ-ը շինարարությունում» պատկերազարդված ամսագրի 12 համարի դիզայնի վրա և այն ամբողջովին ձևավորել է իր արած նկարներով։ Եղել է Բելոմորի ջրանցքի մասին «Գրողի մենագրություններ»-ի նկարիչը և լուսանկարիչը, որն անվանվել է « Ստալինի անվան Բելոմոր-Բալթյան ջրանցք»։ Եղել է «15 տարի Ղազախստանում», «Առաջին ձիավոր», «Կարմիր բանակ», «Սովոտական ավիացիա» և այլ ալբոմների դեզայներ։ Շարունակել է զբաղվել նկարչությամբ 1930-1940-ական թվականներին։ Եղել է շատ լուսանկարների ցուցահանդեսների նկարիչ-ձևավորող և ժյուրիի անդամ, եղել է պրոֆեսիոնալ կինոնկարիչների միության ֆոտոսեկցիայի նախագահության կազմում, եղել է ՄՕՍԽԱ-յի (ԽՍՀՄ նկարիչներ միության Մոսկովյան կազմակերպություն) անդամ 1932 թվականին։ 1936 թվականին մասնկացել է «Խորհրդային ֆոտոարվեստի վարպետների ցուցահանդես»-ին։ 1928 թվականին կանոնավոր կերպով իր աշխատանքները հանձնել է լուսանկարչական սալոններին, որոնք գտնվել են ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Չեխոսլովակիայում և այլ պետություններում։ 1938-1940-ական թվականներին լուսանկարել է կրկեսի դերասանների և ավելի ուշ անցել է գեղանկարչության։ Թաղված է Նոր Դոնեցկյան գերեզմանոցում։

Ընտանիք

Խորհրդային և ռուս արվեստաբան, արվեստի պատմաբան, դիզայներ-գրաֆիկ և կուրատոր Ալեքսանդր Նիկոլայեվիչ Լավրենտովը նկարչի թոռն է։

Հետևորդներ

Այժմ նկարչի գործը շարունակում է իր թոռը` Ալեքսանդր Նիկոլայեվիչ Լավրենտովը, ով Մոսկվայի շատ նկարչական ուսումնական հաստատություններում դասավանդում է դիզայն և կոմպոզիցիա, մասնավորապես` Ալեքսանդր Ռոդչենկոյի անվան լուսանկարների և մուլտիմեդիայի Մոսկովյան դպրոցում և ՄՊԳԱՀ (Մոսկվայի Ս Ստրոգանովի անավան գեղանկարչական-արդյունաբերական համալսարան)։ Նաև եղել է Ալեքսանդր Ռոդչենկոյի մասին ուսումնական աշխատանքների խմբագիր և խորհրդատու։

Մատենագրություն

Родченко А. М. «Статьи. Воспоминания. Автобиографические записки. Письма». М., «Советский художник», 1982. — 224 с., 10 000 экз.
Волков-Ланнит Л. «Александр Родченко» Советское Фото, № 12, 1961. стр. 19-22
Лаврентьев А. Н. Александр Родченко. Фотографии. — М.: Планета, 1987. — 192 с. — 10 000 экз.
Лаврентьев А. Н. Ракурсы Родченко. — М.: Искусство, 1992.
Lawrentyew A. Rodtchenko, Photographies 1924—1954. — 1995.
Лаврентьев А. Н. Александр Родченко. — М.: Фонд «Русский авангард», 2007. — 128 с. — (Творцы русского классического художественного авангарда). — ISBN 978-5-9647-0125-5
Родченко А. М. и Третьяков С. М., «Самозвери» — М: Карьера Пресс
Александр Родченко: Ракурсы [предисл. А. Лаврентьева] // Формальный метод : Антология русского модернизма. Том 2: Материалы / сост. С. Ушакин. — Москва ; Екатеринбург : Кабинетный ученый, 2016. С. 681—814

Արտաքին հղումներ

«Инженеры искусства, изобретатели будущего Александр Родченко — Варвара Степанова». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 26-ին.
«Фотоальбом». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 26-ին.
«Галерея». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 26-ին.
«64 фотографии». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 26-ին.
«True photo. Александр Родченко. (1891—1956)». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 26-ին.
«Фото Родченко на danyanovikov.narod.ru». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 26-ին.
Анастасия Пугач «Будущее — единственная наша цель». Художник-авангардист Родченко Արխիվացված 2014-05-08 Wayback Machine
Олег Климов (7 июля 2015). «Я сам захотел быть дьяволом. Зачем Александр Родченко снимал строительство Беломорканала» (ռուսերեն). Meduza. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 8-ին.
«moma.org» (անգլերեն) — Выставка, посвящённая А. Родченко, в музее современного искусства MOMA. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 17 августа 2008-ին.
«Классики фотоискусства — большая коллекция фотографий». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 26-ին.
Александр Родченко — человек и объектив

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Kunstindeks Danmark (դան.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Milner J. Rodchenko [Rodčenko; Rodtchenko, Aleksandr] // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T072572
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 Родченко Александр Михайлович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 https://zkm.de/en/person/alexander-rodtschenko
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 ^7,8 RKDartists (նիդերլ.)
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
↑ Union List of Artist Names — 2019.
↑ Вигдария Хазанова Советская архитектура первых лет Октября. 1917-1925 гг.. — М.: Наука, 1970.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալեքսանդր Ռոդչենկո» հոդվածին։

[_5a70bf3cb715b502-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_168d18398699db16-2] 2,0 ^2,1 Kunstindeks Danmark (դան.)

[_dc7e04822490e0e3-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Milner J. Rodchenko [Rodčenko; Rodtchenko, Aleksandr] // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T072572

[_2782b8d5ae24d0c9-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 Родченко Александр Михайлович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_302adec0150e7b73-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 https://zkm.de/en/person/alexander-rodtschenko

[_593c7f0e5590400f-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7

[_f1b984d257bdbd5d-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 ^7,8 RKDartists (նիդերլ.)

[_069e48319fefc5fc-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 ^8,4 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ

[_9666bd601c59a5d3-9] Union List of Artist Names — 2019.

[Хазанова-10] Вигдария Хазанова Советская архитектура первых лет Октября. 1917-1925 гг.. — М.: Наука, 1970.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]