«Գեորգ Ֆրիդրիխ Հենդել»–ի խմբագրումների տարբերություն

Գեորգ Ֆրիդրիխ Հենդել; Georg Friedrich Händel
	; (երգահան)
Ծնվել է	փետրվարի 23, 1685
Ծննդավայր	Հալե (Գերմանիա)
Մահացել է	ապրիլի 14, 1759
Մահվան վայր	Լոնդոն (Անգլիա)
Գերեզման	Պոետների անկյուն
Քաղաքացիություն	Բրանդենբուրգ-Պրուսիա, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն և Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Մայրենի լեզու	գերմաներեն
Կրոն	լյութերականություն
Կրթություն	Հալլե-Վիտենբերգի համալսարան (1703)
Ազդվել է	Գերմանիա, Իտալիա, Ֆրանսիա, Անգլիա, Արկանջելո Կորելլի, Ալեսանդրո Սկարլատի, Գեորգ Թելեման, Դոմենիկո Սկարլատի և Giovanni Bononcini?
Երկեր	Messiah?, Երաժշտություն ջրի վրա, Music for the Royal Fireworks?, Հուլիոս Կեսարը Եգիպտոսում, Ալչինա, Քսերքսես և Concerti grossi, Op. 6?
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, կլավեսինահար, երգեհոնահար, ջութակահար, Օպերայի կոմպոզիտոր, կոմպոզիտոր, impresario և համալսարանի դասախոս
Ծնողներ	հայր՝ Գեորգ Հենդել, մայր՝ Dorothea Händel?
Զբաղեցրած պաշտոններ	Կապելմայստեր և երգեհոնահար
Կայք	gfhandel.org
	Ստորագրություն;
	Georg Friedrich Händel Վիքիպահեստում

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ տարբ Հաջորդ տարբ →

Content deleted Content added

ՎիզուալԵլատեքստ

Գծային

09:35, 11 Հունիսի 2014-ի տարբերակ

Գեորգ Ֆրիդրիխ Հենդել (գերմաներեն՝ Georg Friedrich Händel, անգլերեն՝ George Frideric Handel, 23 փետրվարի, 1685, Հալլե - 14 ապրիլի, 1759, Լոնդոն), բարոկկո դարաշրջանի գերմանացի մեծ երգահան, որը երկար տարիներ ապրել և ստեղծագործել է Անգլիայում։

Կենսագրություն

Հենդելը ծնվել է 1685թ. փետրվարի 23-ին Հալե (Halle) քաղաքում (Գերմանիա)։ Հայրը սափրիչ -վիրաբույժ էր։ Յոթը տարեկանից ակտիվորեն զբաղվել է երաժշտությամբ, ինը տարեկանից սկսել է ստեղծագործել։ Աշակերտել է երգեհոնահար-կոմպոզիտոր Ֆ. Ցախաուին։Եղել է Հալլեի տաճարի երգեհոնահար (1702—1703) 1703 թ. մեկնում է Համբուրգ, որտեղ եղել է Համբուրգի օպերային թատրոնի ջութակահար (1703—1706) և բեմադրել իր առաջին օպերաները։ 1707 - 1709 թթ. երգահանը ճանապարհորդում է և սովորում է Իտալիայում, որտեղ ձեռք է բերում իտալական օպերայի վարպետի համբավ։

1710 թ. Հենդելը մեկնում է Լոնդոն, որտեղ մշտական բնակության է հաստանում 1712 թ.-ից։ 1712-20 թթ. ընթացքում Լոնդոնում մեծ հաջողությամբ բեմադրվում են Հենդելի մի քանի նոր օպերաներ։ 1720- 28 թթ. Հենդելը զբաղեցնում է Երաժշտության թագավորական ակադեմիայի տնօրենի պաշտոնը, 1726 թ. ընդունում է բրիտանական հպատակություն։ 1720-30-ական թթ. շարունակում էր գրել օպերաներ, դրանց կատարման համար ներգրավելով Իտալիայից հրավիրված երգիչներ։ Լոնդունում Հենդելը հանդիպել է Անգլիայի դեմոկրատական խավերի ուժեղ դիմադրությանը, որոնց խորթ էին Հենդելի պայմանական անտիկ-դիցաբանական սյուժեներով, օտար լեզվով (իտալերեն) գրված սերիա֊ օպերաները։ Առաջադեմ հրապարակախոսների ելույթներում Հենդելիի հասցեին սուր երգիծանք պարունակող «Աղքատների օպերա» ներկայացումը (1728, տեքստը՝ Ջ. Գեյի, երաժշտությունը՝ Զ. Պեպուշի) հարկադրել են փակել օպերային թատրոնը, որը վերականգնելու անհաջող փորձերից Հենդելը 1737 թ. կաթվածահար է եղել։ Ապաքինվելուց հետո՝ սկսած 1740-ական թթ-ից, ավելի հաճախ դիմել է մոնումենտալ օրատորիայի ժանրին։ 1741 թ. «Մեսիա» («Օծյալը») օրատորիայի կատարումը Հենդելի ղեկավարությամբ Դուբլինում փայլուն հաջողություն է ունեցել։ Մակայն Լոնդոնում կոմպոզիտորի նկատմամբ հալածանքի նոր ալիք է բարձրացել։ Հենդելի կյանքում շրջադարձ է տեղի ունեցել 1745—1746-ին, Ստյուարտների դինաստիայի ռեստավրացիայի դեմանգլիացիների մղած պայքարի շրջանում, երբ հայրենասիրական շնչով տոգորված«Կամավորների հիմնը» (1745) և «Հավուրպատշաճի» օրատորիան (1746) նրան համազգային ճանաչում ու հռչակ բերեցին։

1750-ական թթ. սկզբներին երգահանի մոտ կտրուկ վատանում է տեսողությունը, 1752 մայիսին նա ենթարկվում է անհաջող վիրահատության։

1753 թվականին նա գրեթե զրկվում է տեսողությունից։ Մահանում է 1759 թ. ապրիլի 14-ին։ Թաղված է Վեսթմինսթերյան աբբայությունում։

Օպերաներ

Նրա 99 հատոր ընդգրկող ժառանգության կարևոր մասն են կազմում 40-ից ավել օպերաները։ «Ռադամիստ» (1720), «Հուլիոս Կեսար» (1724), «Թամերլան» (1724), «Ալեքսանդր» (1726), «Ռիչարդ Առաջին» (1727), «Քսերքսես» (1738) և այլ օպերաներում նա հասել է մեծ հուզականության, ստեղծել խորապես տպավորիչ կերպարներ, ճկուն մեղեդիական զարգացումով հարստացրել է իտալական սերիա-օպերայի վոկալ ձևերը, մեծացրել ասերգի և նվագախմբի դերը։

Գործունեություն և ներդրում

Նրա պատմական ամենամեծ ծառայությունը դասական օրատորիայի ստեղծումն է (շուրջ 30)։ «Իսրայելը Եգիպտոսում» (1739), «Սամսոն» (1741), «Մեսիա» (1742), «Հուդա Մակաբեյացի» (1747), «Եփթայե» (1752) և այլ օրատորիաներ բովանդակում են առնական, կենսահաստատ կերպարներ, փառաբանում ժողովրդական զանգվածների ազատասիրական ձգտումներն ու պայքարը հանուն անկախության։ Այստեղից՝ օրատորիաների մոնումենտալ բնույթը, հերոսական ու դրամատիկական դրվագների առատությունը, երգչախմբի գերիշխող դերը։ Լինելով ժամանակի խոշոր պոլիֆոնիստներից՝ Հենդելը մեծապես զարգացրել է գերմանական պոլիֆոնիայի և անգլիական խմբերգեցողության ավանդույթները, ամրապնդել է բազմաձայնության հարմոնիկ հիմքերը։ Մեծ է նրա ավանդը նաև գործիքային երաժշտության ասպարեզում, նվագախմբային և մենանվագ գործիքների կոնցերտներ, «կոնցերտո-գրոսսո»-ներ (18), նվագախմբի կամ անսամբլի ընկերակցությամբ երգեհոնի 12 կոնցերտ, սոնատներ և տրիո-սոնատներ, կլավեսինային սյուիտներ ու ֆուգաներ, բազմամաս սյուիտներ փողային գործիքների գերակշռությամբ՝ բացօթյա կատարման համար («Նավարկման», «Անտառի», «Հրավառության» երաժշտություն և այլն)։ Բազմաթիվ կանտատների (շուրջ 100) և խմբերգերի հեղինակ է։ Մեծ է Հենդելի բարերար ազդեցությունը Գլյուկի, Հայդնի, Մոցարտի, Բեթհովենի, Քերուբինիի և շատ այլ կոմպոզիտորների ստեղծագործության վրա։ Ավանդական են դարձել հենդելյան Փառատոնները Գերմանիայում (Հալլե) և Անգլիայում։

Ստեղծագործական ժառանգություն

Իր կյանքի ընթացքում Հենդելը գրել է 42 օպերա, 29 օրատորիա, 120 կանտատ, տրիոներ և զուգերգեր, բազմաթիվ արիաներ, կամերային ստեղծագործություններ, կոնցերտներ և այլն։

Հենդելի օպերաներից այսօր առավել հաճախ են բեմադրվում հետևյալները՝

Ագրիպինա (Agrippina (1709))
Ռինալդո (Rinaldo (1711)
Ացիս և Գալատեա (Acis and Galatea (1718))
Հռադամիստ (Radamisto (1720))- Սյուժեն վերցված է Հայաստանի մ.թ. 1-ին դարի պատմությունից։
Հուլիոս Կեսար (Giulio Cesare (1724))
Թամերլան (Tamerlano (1724))
Ռոդելինդա (Rodelinda (1725)
Օրլանդո (Orlando (1733))
Արիոդանթ (Ariodante (1735))
Ալչինա (Alcina (1735)
Քսերքսես (Serse (1738))

Հիմնական օրատորիաները

Ժամանակի և առաքինության հաղթանակը (Il trionfo del tempo e del disinganno (1707))
Համբարձում (La resurrezione (1708))
Սավուղ (Saul (1738))
Իսրայելը Եգիպտոսում (Israel in Egypt (1738))
Օծյալը (Messiah (1741))
Սամսոն (Samson (1741))
Սեմելա (Semele (1743))
Հերակլես (Hercules (1744))
Հուդա Մակաբեացի (Judas Maccabaeus (1746))
Սողոմոն (Solomon (1748))
Թեոդորա (Theodora (1749))

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link FA Կաղապար:Link GA Կաղապար:Link GA Կաղապար:Link GA

↑ Notable Names Database — 2002.
↑ ^2,0 ^2,1 Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Pas L. v. Genealogics — 2003.

[_e026b8b2d1e407d8-1] Notable Names Database — 2002.

[_613400e2bacc9f3d-2] 2,0 ^2,1 Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.

[_59003cf6a7f53618-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Pas L. v. Genealogics — 2003.

[1]

[2]

[3]

@@ Տող 5. / Տող 5. @@
 | նկարագրում = (երգահան)
 | ծննդյան օր = [[փետրվարի 23]], [[1685]]
-| ծննդավայր = [[Հալլե]] ([[Գերմանիա]])
+| ծննդավայր = [[Հալե]] ([[Գերմանիա]])
 | վախճանի օր = [[ապրիլի 14]], [[1759]]
 | վախճանի վայրը = [[Լոնդոն]] ([[Անգլիա]])
@@ Տող 12. / Տող 12. @@
 == Կենսագրություն ==
-Հենդելը ծնվել է [[1685]]թ. [[փետրվարի 23]]-ին [[Հալլե]]  (Halle) քաղաքում  ([[Գերմանիա]])։  Հայրը սափրիչ -վիրաբույժ էր։ Յոթը տարեկանից ակտիվորեն զբաղվել է երաժշտությամբ, ինը տարեկանից սկսել է ստեղծագործել։ Աշակերտել է երգեհոնահար-կոմպոզիտոր Ֆ. Ցախաուին։Եղել է Հալլեի տաճարի երգեհոնահար (1702—1703) 1703 թ. մեկնում է [[Համբուրգ]], որտեղ եղել է Համբուրգի օպերային թատրոնի ջութակահար  (1703—1706) և բեմադրել իր առաջին [[օպերա]]ները։ 1707&nbsp;-&nbsp;1709 թթ. երգահանը ճանապարհորդում է և սովորում է [[Իտալիա]]յում, որտեղ ձեռք է բերում իտալական օպերայի վարպետի համբավ։
+Հենդելը ծնվել է [[1685]]թ. [[փետրվարի 23]]-ին [[Հալե]]  (Halle) քաղաքում  ([[Գերմանիա]])։  Հայրը սափրիչ -վիրաբույժ էր։ Յոթը տարեկանից ակտիվորեն զբաղվել է երաժշտությամբ, ինը տարեկանից սկսել է ստեղծագործել։ Աշակերտել է երգեհոնահար-կոմպոզիտոր Ֆ. Ցախաուին։Եղել է Հալլեի տաճարի երգեհոնահար (1702—1703) 1703 թ. մեկնում է [[Համբուրգ]], որտեղ եղել է Համբուրգի օպերային թատրոնի ջութակահար  (1703—1706) և բեմադրել իր առաջին [[օպերա]]ները։ 1707&nbsp;-&nbsp;1709 թթ. երգահանը ճանապարհորդում է և սովորում է [[Իտալիա]]յում, որտեղ ձեռք է բերում իտալական օպերայի վարպետի համբավ։
 թ. Հենդելը մեկնում է [[Լոնդոն]], որտեղ մշտական բնակության է հաստանում 1712 թ.-ից։ 1712-20 թթ. ընթացքում Լոնդոնում մեծ հաջողությամբ բեմադրվում են Հենդելի մի քանի նոր օպերաներ։ 1720- 28 թթ. Հենդելը զբաղեցնում է Երաժշտության թագավորական ակադեմիայի տնօրենի պաշտոնը, 1726 թ. ընդունում է բրիտանական հպատակություն։ 1720-30-ական թթ. շարունակում էր գրել օպերաներ, դրանց կատարման համար ներգրավելով Իտալիայից հրավիրված երգիչներ։ Լոնդունում Հենդելը հանդիպել է Անգլիայի դեմոկրատական խավերի ուժեղ դիմադրությանը, որոնց խորթ էին Հենդելի պայմանական անտիկ-դիցաբանական սյուժեներով, օտար լեզվով (իտալերեն) գրված սերիա֊ օպերաները։ Առաջադեմ հրապարակախոսների ելույթներում Հենդելիի հասցեին սուր երգիծանք պարունակող «Աղքատների օպերա» ներկայացումը  (1728, տեքստը՝ Ջ. Գեյի, երաժշտությունը՝ Զ. Պեպուշի) հարկադրել են փակել օպերային թատրոնը, որը վերականգնելու անհաջող փորձերից Հենդելը 1737 թ. կաթվածահար է եղել։ Ապաքինվելուց հետո՝ սկսած 1740-ական թթ-ից, ավելի հաճախ դիմել է մոնումենտալ օրատորիայի ժանրին։ 1741 թ. «Մեսիա»  («Օծյալը») օրատորիայի կատարումը Հենդելի ղեկավարությամբ Դուբլինում փայլուն հաջողություն է ունեցել։ Մակայն Լոնդոնում կոմպոզիտորի նկատմամբ հալածանքի նոր ալիք է բարձրացել։ Հենդելի կյանքում շրջադարձ է տեղի ունեցել 1745—1746-ին, [[Ստյուարտներ]]ի դինաստիայի ռեստավրացիայի դեմանգլիացիների մղած պայքարի շրջանում, երբ հայրենասիրական շնչով տոգորված«Կամավորների հիմնը»  (1745) և «Հավուրպատշաճի» օրատորիան  (1746) նրան համազգային ճանաչում ու հռչակ բերեցին։