Պիաստր
Պիաստր (իտալ.՝ piastra d'argento արծաթե սալիկն) Եվրոպայում ընդունված իսպանական և իսպանա-ամերիկյան արծաթե մետաղադրամի անվանումն է «peso» (իսպ.՝ peso), որը հավասար է ութ ռեալի այստեղից էլ իսպանական մեկ այլ անուն՝ peso de ocho և դրա անգլերեն անվանումը՝ piece of eight[1][2][3][4]։
Անվանումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մետաղադրամի մեկ այլ ընդհանուր անվանումն է պիաստր՝ սյուներով, սյուն դոլար (անգլ.՝ Pillar Dollar) որը գալիս է մետաղադրամի վրա պատկերված Հերկուլեսյան սյուներից[5][3]։ Արևելքում մետաղադրամը կոչվում էր նաև կոլոնատո կամ կոլոննատո[6]։
Մետաղադրամը կարելի էր բաժանել ութ (անգլ.՝ bit) կամ չորս մասի (անգլ.՝ quarter)։ Այստեղից են առաջացել փոքր 25 ցենտանոց մետաղադրամի ամերիկյան անվանումները՝ «quarter» (քառորդ) և «two bits» (երկու կտոր)։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պիաստրը մինչև 19-րդ դարը խաղում էր առևտրային մետաղադրամի դեր՝ Լևանտում մրցելով Լևենդալդերի և Մարիա Թերեզայի թալերի հետ։ Պրուսիայում Ֆրիդրիխ II թագավորի օրոք (1740—1786) Թագավորական Պրուսական ասիական ընկերության պիաստրաները հատվել են Հարավարևելյան Ասիայի երկրների հետ առևտրի համար։ Դանիան 1624 թվականին թողարկեց պիաստրեր, որոնք պատկերում էին Դանիայի զինանշանը, իսկ 1771–1777 թվականին Դանիայի և Նորվեգիայի զինանշաններով, որոնք տեղադրված էին Հերկուլեսյան սյուների միջև։
Իտալական մի շարք նահանգների դրամական միավորները կոչվում էին պիաստրեր՝ տոսկանական պիաստրա, նեապոլիտանական պիաստրա, սիցիլիական պիաստրա, երկու Սիցիլիական թագավորության պիաստրա, պապական մարզի պիաստրա և այլն։
1687 թվականին օսմանյան սուլթան Սուլեյման II-ը սկսեց թողարկել 40 պարային հավասար արծաթե կուրուշ մետաղադրամ, որը նաեւ կոչվում էր «թուրքական պիաստր»։ 40 պարայից բաղկացած արծաթե մետաղադրամը, որը հատվել է 1780–1782 թվականին Ղրիմի խան Շահին Գերայի կողմից, կոչվում էր «Ղրիմի պիաստր»։
1879–1955 թվականին պիաստրը Կիպրոսի դրամական միավորն էր, որը հավասար էր 1⁄180 կիպրոսի ֆունտին։
1878–1886 թվականին Կոչինի ֆրանսիական գաղութի համար արտադրվեց Կոչինի պիաստրը, որն այնուհետեւ փոխարինվեց հնդչինական պիաստրով, որը դարձավ ամբողջ Ֆրանսիական Հնդկաչինի դրամական միավորը։
Ամերիկայի ֆրանսախոս շրջաններում պիաստրը կոչվում էր արծաթե մետաղադրամներ մեքսիկական պեսոներով եւ այլ համապատասխան մետաղադրամներով (ԱՄՆ դոլար, բրիտանական 5 շիլլինգ, ավելի ուշ՝ եւ կանադական դոլար)։ 1812 թվականի անգլո-ամերիկյան պատերազմի ժամանակ արտադրված թղթային «բանակային օրինագծերի» անվանումը նշված էր երեք միավորով՝ դոլար, պիաստր եւ շիլլինգ (դոլար = պիաստր = 5 շիլլինգ)[7]։ Պիաստրաները հիշատակվում են 1867 թվականի Կանադայի սահմանադրական օրենքի(ներկայումս չգործող) ֆրանսիական տեքստի 21-րդ էջում[8]։ Կանադական որոշ բանկերի (Banque d’Hochelsga, Banque Jacques Cartier, Banque Nationale եւ այլն) թղթադրամների անվանումը, որոնք թողարկվել են 19-20-րդ դարի սկզբին, նշվում էր երկու լեզվով՝ անգլերեն՝ դոլարով, ֆրանսերեն՝ պիաստրաներով[9]։
20-րդ դարի սկզբին պիաստրաները նշում էին Չինաստանում թողարկված ֆրանսիական եւ բելգիական բանկերի թղթադրամների անվանական արժեքը (Banque Belge pour l’Etranger, Sino-Belgian Bank, Banque de l’Indochine), միաժամանակ նշելով անվանական արժեքը։ անգլերեն – դոլարով (dollar) եւ չինարեն – յուանով (圓)[10]։
Ներկա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ներկայումս պիաստրը եգիպտական ֆունտի, հորդանանյան դինարի, լիբանանյան ֆունտի, սիրիական ֆունտի, սուդանի ֆունտի և հարավային սուդանի ֆունտի 1/100-ը կազմող դրամական միավորներն են։
Ներկայումս պիաստրը փոխանակման միավորներն են, որոնք կազմում են եգիպտական ֆունտի, հորդանանյան դինարի, լիբանանյան ֆունտի, սիրիական ֆունտի, սուդանի ֆունտի և հարավային սուդանի ֆունտի 1/100-ը։
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Տոսկանյան պիաստր 1678 թ․ -
Նեապոլիտանական պիաստր 1791 թ -
Երկու Սիցիլիաների թագավորության պիաստր (120 գրանո) 1859 թ․ -
Հնդկաչինական պիաստր 1885 թ․ -
10 եգիպտական պիաստեր 1964 թ․ -
10 Հորդանանի պիաստեր 2000 թ -
10 լիբանանյան պիաստեր 1955 թ․
Ծանոթագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Зварич, 1980, статья «Пиастр», էջ 94—95
- ↑ Кривцов, 2005, էջ 336
- ↑ 3,0 3,1 Фенглер, 1993, էջ 251
- ↑ «Пиастр испанский и мексиканский». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ Кривцов, 2005, էջ 209, 338
- ↑ Фенглер, 1993, статья «Колоннато», էջ 132
- ↑ Cuhaj, 2013, էջեր 182—183
- ↑ Loi Constitutionel 1867 Արխիվացված 2018-03-30 Wayback Machine (Ֆրանսերեն)
- ↑ Cuhaj, 2013, էջեր 204—291
- ↑ Cuhaj, 2013, էջեր 318—320, 344
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Зварич В.В. Нумизматический словарь. — 3-е изд.. — Львов: Высшая школа, 1980.
- Кривцов В. В. Энциклопедический справочник для нумизматов. — М.: Аверс (№ 7), 2005. — 830 с.
- Фенглер Х., Гироу Г., Унгер В. Словарь нумизмата / Отв. ред. В.М. Потин. — 2-е изд., перераб. и доп.. — М.: Радио и связь, 1993. — ISBN 5-256-00317-8
- Cuhaj G.S. Standard Catalog of World paper money. Specialized issues.. — 12-е изд. — Iola: Krause Publications, 2013. — 1296 с. — ISBN 978-1-4402-3883-3