Լիբանանյան լիրա
| Լիբանանյան լիրա |
|---|
Ֆունտը կամ լիրան Լիբանանի արժույթն է։ Նախկինում այն բաժանված էր 100 մասերի (արաբերեն՝ քիրշ), սակայն Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ (1975–1990) բարձր գնաճի պատճառով ստորաբաժանումները դադարեցվեցին։
Լիրայի հոգնակի թիվը լիրատ (ليرات līrāt) է, կամ անհոգնակի, մինչդեռ քիրշի չորս ձև կա՝ քիրշան (قرشان) օգտագործվում է 2 համարի հետ, հոգնակի քուրուշ (قروش) օգտագործվում է 3-10 թվերի հետ, հայցական եզակի թվերի հետ քիրշան (قرشًا), օգտագործվում է 11–99-ի հետ, և եզակի թվով քիրշ (قرش) օգտագործվում է 100-ի բազմապատիկներով։ Թիվը որոշում է, թե հոգնակի որ ձևն է օգտագործվում։ Լիբանանի բոլոր մետաղադրամներն ու թղթադրամները երկլեզու են՝ արաբերեն և ֆրանսերեն։
1997 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2023 թվականի հունվարը փոխարժեքը սահմանվել է 1,507,50 լիլ ԱՄՆ դոլարի դիմաց[1]։ Այնուամենայնիվ, Լիբանանում 2020 թվականի տնտեսական ճգնաժամից ի վեր, այս փոխարժեքով փոխանակումը հիմնականում անհասանելի էր, և արտարժույթի ոչ պաշտոնական շուկան զարգացավ շատ ավելի բարձր փոխարժեքներով։ 2023 թվականի փետրվարի 1-ին Կենտրոնական բանկը վերականգնեց արժույթի ամրագրումը 15,000 ԼԼ-ի մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց[2]։ 2023 թվականի մարտի կեսերին «զուգահեռ շուկայական» փոխարժեքը իջել էր մինչև 100,000 լիլ մեկ դոլարի դիմաց[3]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը տարածքում օգտագործվող արժույթը թուրքական ֆունտն էր։ 1918 թվականին՝ Օսմանյան կայսրության անկումից հետո, օգտագործվեց եգիպտական ֆունտը։ Սիրիան և Լիբանանը վերահսկողություն հաստատելուց հետո ֆրանսիացիները եգիպտական ֆունտը փոխարինեցին Սիրիայի և Լիբանանի համար նոր արժույթով՝ սիրիական ֆունտով, որը կապված էր ֆրանկի հետ LS 1 = 20 F արժեքով։ Լիբանանը թողարկեց իր սեփական մետաղադրամները 1924 թվականից և թղթադրամները` 1950 թվականից։ 1939 թվականին լիբանանյան արժույթը պաշտոնապես անջատվեց Սիրիայի արժույթից, թեև այն դեռ կապված էր ֆրանսիական ֆրանկի հետ և փոխարինելի էր սիրիական փողի հետ։ 1941 թվականին, ֆաշիստական Գերմանիայից Ֆրանսիայի պարտությունից հետո, արժույթը փոխկապակցվեց ստերլինգի հետ՝ 8,83 LL = GBP1,00[4]: Ֆրանսիական ֆրանկի հետ կապը պատերազմից հետո վերականգնվեց, բայց 1949 թվականին լքվեց։
Մինչ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմի երրորդ փուլը $1 արժեր.
- 1965 թ. LL 3.07
- 1970 թ. LL 3.26
- 1975 թ. LL 2.25
- 1981 թ. LL մոտավոր 4
1986 թվականին ֆունտը սկսեց անկում ապրել դոլարի նկատմամբ։ Հունիսի 13-ին մեկ դոլարն արժեր 36,50 ԼԼ։ Երկու շաբաթ անց այն արժեր 47 LL[5]:
Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ արժույթը արագորեն արժեզրկվեց մինչև 1992 թվականը, երբ մեկ ԱՄՆ դոլարն արժեր ավելի քան 2500 լիլ։ 1997 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2023 թվականի փետրվարը կառավարությունը փորձեց կցել արժույթը[8] պաշտոնական դրույքաչափը հաստատվեց 1,507,50 LL = 1,00 ԱՄՆ դոլար[9]։
2019 թվականի օգոստոսին, տնտեսության մեջ լիբանանյան ֆունտի առաջարկի աճի պատճառով, սկսվեց ճնշումը ԱՄՆ դոլարի ֆիքսված փոխարժեքի վրա՝ ստեղծելով զուգահեռ շուկայական փոխարժեք։ 2021 թվականի մարտին Բեյրութում սև շուկայի փոխարժեքը եղել է 10,000 LL = 1,00 ԱՄՆ դոլար[10]։ 2021 թվականի հուլիսին այն կազմում էր մոտ 24,000 լիլ մեկ դոլարի դիմաց[11]։ 2023 թվականի մարտի 18-ին լիբանանյան ֆունտի արժեքը սև շուկայում իջավ մինչև 111,000 LL ԱՄՆ դոլարի դիմաց, ինչը երբևէ եղած ամենացածր արժեքն էր[12]։
2021 թվականի մայիսի 10-ին Լիբանանի Կենտրոնական բանկը (BDL) հայտարարեց «Sayrafa» հարթակի գործարկման մասին, որը էլեկտրոնային հարթակ է, որը նախատեսված է գրանցելու լիբանանյան ֆունտով արժութային բոլոր գործարքները և ցանկացած պահի բացահայտելու փոխարժեքները[13]։ Հարթակը գործարկվել է 2021 թվականի հունիսին և դարձել է ԱՄՆ դոլար-լիրա փոխարժեքի պաշտոնական փոխարժեքը բոլոր վարկային քարտերով գործարքների համար 2022 թվականի փետրվարի 1-ին[14]։ 2023 թվականի մարտին Սայրաֆայի փոխարժեքը դարձավ 43%-ով պակաս, քան ոչ պաշտոնական, սև շուկայական փոխարժեքը[15]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Banque du Liban Economic and Financial Data». web.archive.org. 2013 թ․ մարտի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
- ↑ «Lebanon devalues official exchange rate by 90%». Reuters. 2023 թ․ փետրվարի 1. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 3-ին.
- ↑ «Lebanon's currency value plunges to 100,000 against US dollar». Al Jazeera. 2023 թ․ մարտի 14. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 21-ին.
- ↑ «Payment Media, Banknotes and Coins – The Historical Development of the Lebanese Pound». Banque du Liban. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ դեկտեմբերի 31-ին.
- ↑ Middle East International No 277,278, 13,27 June 1986 Publishers Lord Mayhew, Dennis Walters MP; Jim Muir pp.4-6,7-8. Muir uses the words 'unthinkable' & 'incredible'.
- ↑ Middle East International No 315, 19 December 1987; Jim Muir pp.6-7
- ↑ Middle East International No 291, 9 January 1989; Jim Muir p.4
- ↑ «Lebanon devalues official exchange rate by 90%». Reuters (անգլերեն). 2023 թ․ փետրվարի 1. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 21-ին.
- ↑ «Economic & Financial Data». Banque du Liban. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 10-ին.
- ↑ «Protesters shut down roads as Lebanon pound hits all-time low». France 24 (անգլերեն). 2021 թ․ մարտի 3. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 5-ին.
- ↑ Lebanon currency drops to new low as financial meltdown deepens
- ↑ Kareem Chehayeb (2022 թ․ մայիսի 26). «Value of Lebanese pound drops to all-time low». Al Jazeera.
- ↑ «BDL circular on the "Sayrafa" Platform». 2021 թ․ մայիսի 11.
- ↑ «Sayrafa rate becomes standard transaction rate for international, fresh dollar cards used in Lebanon». L'Orient Today. 2022 թ․ փետրվարի 2.
- ↑ «Value of Lebanese pound drops to all-time low». LBPRate.