Շուշանիկ Ափոյան

Շուշանիկ Ափոյան
Ծնվել է	հոկտեմբերի 17, 1923; Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Երկիր	ԽՍՀՄ և Հայաստան
Մահացել է	հոկտեմբերի 9, 2015 (91 տարեկան); Երևան, Հայաստան
Մասնագիտություն	երաժշտագետ և երաժշտության ուսուցիչ
Գործիքներ	դաշնամուր
Աշխատավայր	Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիա և Սանկտ Պետերբուրգի կոնսերվատորիային կից հատուկ երաժշտական դպրոց
Կրթություն	Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիա և Սանկտ Պետերբուրգի կոնսերվատորիա
Անդամակցություն	ԽՍՀՄ կոմպոզիտորների միություն և Հայաստանի կոմպոզիտորների միություն
Պարգևներ	և

Շուշանիկ Հարությունի Ափոյան (հոկտեմբերի 17, 1923(1923-10-17), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - հոկտեմբերի 9, 2015(2015-10-09), Երևան, Հայաստան), հայ երաժշտագետ, երաժշտական մանկավարժ, Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի պրոֆեսոր, ԽՍՀՄ կոմպոզիտորների միության անդամ (1960)։

Շուշանիկ Ափոյանը համարվում է հայկական դաշնամուրային արվեստի պատմության և տեսության հետազոտությունների հիմնադիրը։ Նա հայտնի է նաև դաշնամուրային մանկավարժության և ուսուցման մեթոդիկայի բնագավառում կատարված ուսումնասիրություններով^[1]^[2]։ Հեղինակ է 16 մենագրությունների, ինչպես նաև մոտ 100 գիտական և մեթոդական հրատարակված աշխատությունների, ուսումնական ձեռնարկների և քրեստոմատիաների։

Շուշանիկ Ափոյանը 1980 թվականին Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում հիմնադրել է կատարողական արվեստի պատմության և տեսության ամբիոնը։

Կենսագրություն

Շուշանիկ Ափոյանը ծնվել է 1923 թվականին։ Ավարտել է Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան երաժշտական մասնագիտական դպրոցը^[3]։ 1947 թվականին ավարտել է Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիան որպես դաշնակահար (Ռոբերտ Անդրիասյանի դասարան), իսկ 1948 թվականին՝ որպես երաժշտագետ (Գևորգ Տիգրանովի դասարան)։ 1949-1952 թվականներին ասպիրանտական կրթությունը շարունակել է Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի Արվեստի ինստիտուտի ասպիրանտուրայում և 1953-1955 թվականներին Ն. Ա. Ռիմսկի-Կորսակովի անվան Սանկտ Պետերբուրգի պետական կոնսերվատորիայում (Լև Բարենբոյմի դասարանում)^[4]^[5]^[6]։

1947-1953 և 1955-1980 թվականներին Երևանի Պ. Ի. Չայկովսկու անվան միջնակարգ երաժշտական դպրոցում դասավանդել է դաշնամուր^[7]^[8], իսկ 1953-1955 թվականներին՝ Ն. Ա. Ռիմսկի-Կորսակովի անվան Սանկտ Պետերբուրգի պետական կոնսերվատորիայում։ 1955-1962 թվականներին Երևանի Ռոմանոս Մելիքյանի անվան երաժշտական ուսումնարանում Շուշանիկ Ափոյանը դասավանդել է դաշնամուրի դասավանդման մեթոդիկա։

Շուշանիկ Ափոյանը 1957 թվականից Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում դասավանդել է դաշնամուրային արվեստի պատմություն և տեսություն, իսկ 1962 թվականից՝ դաշնամուրի դասավանդման մեթոդիկա։

1960 թվականից ԽՍՀՄ կոմպոզիտորների միության անդամ է^[9]։ 1961 թվականին պաշտպանել է գիտական ատենախոսություն «Հայկական դաշնամուրային երաժշտություն» թեմայով և ստացել արվեստագիտության թեկնածուի գիտական աստիճան։ Դոցենտի գիտական կոչումը ստացել է 1970 թվականին, պրոֆեսորինը՝ 1987։ Ափոյանը երկար տարիներ ղեկավարել է Կոնսերվատորիայի պրակտիկ մանկավարժության բաժինը։ 1980 թվականին հիմնադրել է և 1980-1990 թվականներին եղել է Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի կատարողական արվեստի պատմության և տեսության ամբիոնի վարիչը։ 2006-2015 թվականներին նույն կոնսերվատորիայում եղել է պրոֆեսոր-խորհրդատու։ Մասնակցել և ելույթներ է ունեցել Լենինգրադում, Մոսկվայում, Թբիլիսիում և Երևանում տեղի ունեցած տարբեր կոնֆերանսներում։

Հիմնական աշխատանքները

Շուշանիկ Ափոյանը համարվում է հայկական դաշնամուրային արվեստի պատմության և տեսության առաջին հետազոտող^[1]^[2]։ ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ, արվեստագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Սվետլանա Սարգսյանը նշել է^[10]․ «Հեղինակավոր երաժշտագետ, դաշնամուրային արվեստի պատմության և տեսության խոր գիտակ Շուշանիկ Հարությունի Ափոյանը կանգնած է այս ոլորտի ձևավորման ակունքներում հայկական երաժշտագիտության մեջ։ Շնորհիվ նրա երկարամյա հետազոտական աշխատանքի, Հայաստանի դաշնամուրային մշակույթը ընկալվեց իբրև ամբողջական և նշանակալից երևույթ»։

Շուշանիկ Ափոյանը իր երաժշտագիտական գործունեությունը սկսել է 1948 թվականին՝ ուսումնասիրելով հայկական դաշնամուրային երաժշտության ձևավորման և զարգացման ուղիները։ Ափոյանը այցելել է Հայաստանի տարբեր բնակավայրեր, տեղեկություններ հավաքել հայկական դաշնամուրային արվեստի նախապատմության մասին։ Ըստ նրա հետազոտությունների, Հայաստանում դաշնամուր է հայտնվել դեռևս 19-րդ դարի վերջում՝ Մեղրի, Կապան, Շուշի և Ագուլիս քաղաքներում^[2]։ Ուսումնասիրելով Հայաստանի կոմպոզիտորների արխիվները Շուշանիկ Ափոյանը պարզել է, որ դեռևս Կոմիտասից ու Սարգիս Բարխուդարյանից առաջ մանկական ու պատանեկան երաժշտությանն անդրադարձել է Գենարիոս Ղորղանյանը^[11]։ Ղորղանյանի պիեսները, հրապարակված Գերմանիայում՝ 1880-ական թվականների վերջում, ոչ միայն հայկական, այլև անդրկովկասյան երաժշտարվեստում մանկական ստեղծագործությունների առաջին օրինակներն էին։ Կոմիտասի արխիվը ուսումնասիրելով, Ափոյանը հայտնաբերել է դաշնամուրի համար մանկավարժական գրականություն, ինչպես նաև հայտնաբերել է հայտնի դաշնակահարների տեսական աշխատանքներ՝ նվիրված դաշնամուր նվագելու տեխնիկական խնդիրներին։

Զալցբուրգում, Կառլ Օրֆի անվան ինստիտուտում, Սանկտ Պետերբուրգի կոնսերվատորիայում, Մոսկվայի Չայկովսկու անվան պետական կոնսերվատորիայում, Նիկոլայ Լեսենկոյի անվան Լվովի ազգային երաժշտական ակադեմիայում և Թբիլիսիի Վանո Սարաջիշվիլիի անվան պետական կոնսերվատորիայում աշխատելու տարիներին Շուշանիկ Ափոյանը հայտնաբերեց և համալրեց Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի և Հայաստանի հանրային ռադիոի երաժշտական գրադարանները բազմաթիվ հետաքրքիր նյութերով և նշանավոր կատարողների հազվագյուտ հանդիպող ձայնագրություններով։ Ափոյանը նաև հավաքել է նյութեր երաժիշտների կյանքի և ստեղծագործական ուղու մասին։ Նրա անձնական արխիվում պահվում են հայտնի երաժիշտների ավելի քան 200 նամակներ^[2]^[12]։

Հրատարակված աշխատություներ

Մենագրություններ

«Սովետական Հայաստանի դաշնամուրային երաժշտությունը», «Հայաստան» հրատ, Երևան, 1968 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Ռոբերտ Քրիստափորի Անդրիասյան», «Սովետական գրող» հրատ., Երևան, 1984 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Անդրիասյանը՝ դաշնակահար և մանկավարժ», «Անթիլիաս» հրատ., Բեյրութ, 1999 թ. (հայերեն լեզվով, թարգամնությունը՝ ռուսերենից)
«Հայկական դաշնամուրային արվեստի պատմությունը» (1850-1920 թթ.) դասագիրք, ԵՊԿ հրատ., 2006 թ.
«Անմոռանալի անուններ։ Ակնարկներ հայ դաշնակահարների մասին», ԵՊԿ հրատ., Երևան, 2008 թ. (ռուսերեն լեզվով)^[13]
«XX դարի դաշնամուրի մանկավարժության և կատարողական արվեստի պատմությունից» քրիստոմատիա (հեղինակներ՝ Շ.Հ. Ափոյան և Ի.Լ. Զոլոտովա), «Կոմիտաս» հրատ., Երևան, 1998 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Կամերային-գործիքային ստեղծագործություն» ակնարկ (Դաշնամուրային երաժշտության բաժին), «Սովետական կոմպոզիտոր» հրատ., Մոսկվա, 1960 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Հայկական կամերային-գործիքային ստեղծագործություն» (դաշնամուրային երաժշտության բաժին), 2-րդ լրացուցիչ հրատ. Հայերեն լեզվով, «Սովետական Հայաստանի երաժշտությունը» ժողովածու, «Հայաստան» հրատ., Երևան, 1973 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Հայաստանի կոմպոզիտորների մանկական պիեսները» ժողովածու (կազմվել և խմբագրվել է Ե. Ա. Աբաջյանի հետ համատեղ), «Սովետական կոմպոզիտոր» հրատ., Մոսկվա, 1972 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Հայ կոմպոզիտորների դաշնամուրային պիեսները» ժողովածու (երաժշտական ուսումնարանների համար, կազմվել և խմբագրվել է Ե. Ա. Աբաջյանի հետ համատեղ), «Հայաստան» հրատ., 1969 թ.
«Հայ կոմպոզիտորների դաշնամուրային ստեղծագործությունների նվագացանկը» (ձեռնարի միջին մասնագիտական երաժշտական դպրոցների համար, Շ. Օ. Բաբայանի հետ համատեղ), «Հայաստան» հրատ., Երևան, 1983 թ.
«Հայ կոմպոզիտորների դաշնամուրային ստեղծագործությունների ցանկը» (ձեռնարկ երաժշտական ուսումնարանների և կոնսերվատորիաների համար, Շ. Օ. Բաբայանի հետ համատեղ), изд. Научно-методич. Кабинета МВ и ССО Арм. ССР, 1983 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Հայկական կամերային-գործիքային երաժշտություն» (20-50 թթ., Դաշնամուրային երաժշտության բաժին), 3-րդ հրատ. (Հայկական ՍՍՀ «Երաժշտական մշակույթը» ժողովածու), «Երաժշտություն» հրատ., Մոսկվա, 1985 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Իգումնովը և Հայաստանը» ակնարկ, Երաժշտական լուսավորչություն, Մոսկվա, 1999 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Կոմիտասի անվան ԵՊԿ դաշնամուրային ամբիոնների պատմությունը» (3/ 38), «Երաժշտական Հայաստան» ամսագիր, 2010 թ. (ռուսերեն լեզվով)
«Արամ Թաթուլյանի հիշատակին» ակնարկ, «Երաժշտական Հայաստան» ամսագիր, 2013 թ. (ռուսերեն լեզվով)

Պարգևներ

Մովսես Խորենացու մեդալ (ՀՀ Նախագահի 2011 թ. սեպտեմբերի 3-ի հրամանագրով) — Հայաստանի Հանրապետության անկախության 20-րդ տարեդարձի առթիվ, արվեստի և մշակույթի բնագավառներում ունեցած ստեղծագործական ակնառու նվաճումների համար^[14]։
«Աշխատանքային արիության համար՝ ի նշանավորումն Վ.Ի. Լենինի ծննդյան 100-ամյակի» հոբելյանական մեդալ (1970)։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Саркисян, 2010, էջ 52
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Галоян, 2007
↑ «Выпускники школы». Ереванская музыкальная школа имени А. Спендиарова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 13-ին.
↑ «Апоян, Шушаник Арутюновна». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
↑ Апоян, 2008, էջ 4
↑ Апоян, 2016, էջ 49
↑ «Шушаник Апоян». Союз композиторов и музыковедов Армении. 2013. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
↑ Апоян, 2008, էջ 206
↑ [Бернандт Г. Б., Ямпольский И. М. Апоян Шушаник (Сусанна) Арутюновна // Кто писал о музыке. - М.: Советский композитор, 1971. - Т. 1. - С. 43-44.]
↑ Апоян, 2008, էջ 3
↑ Апоян, Шушаник Арутюновна Армянская фортепианная музыка в досоветский период развития Արխիվացված 2017-10-13 Wayback Machine // Историко-филологический журнал: Сб. — Ереван, 1959. — С. 152.
↑ Галоян, 2009
↑ Հայկական դաշնամուրային արվեստի պատմություն ։ 1850-1920 ։ Դասագիրք / Շ.Հ. Ափոյան.(չաշխատող հղում)
↑ ՀՀ Նախագահի հրամանագիրը

Արտաքին հղումներ

Ափոյան Շուշանիկ

[Саркисян—2010——52-1] 1,0 ^1,1 Саркисян, 2010, էջ 52

[Галоян—2007——-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Галоян, 2007

[школа-3] «Выпускники школы». Ереванская музыкальная школа имени А. Спендиарова. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 13-ին.

[4] «Апоян, Шушаник Арутюновна». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.

[Апоян—2008——4-5] Апоян, 2008, էջ 4

[Апоян—2016——49-6] Апоян, 2016, էջ 49

[СКА-7] «Шушаник Апоян». Союз композиторов и музыковедов Армении. 2013. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.

[Апоян—2008——206-8] Апоян, 2008, էջ 206

[9] [Бернандт Г. Б., Ямпольский И. М. Апоян Шушаник (Сусанна) Арутюновна // Кто писал о музыке. - М.: Советский композитор, 1971. - Т. 1. - С. 43-44.]

[Апоян—2008——3-10] Апоян, 2008, էջ 3

[11] Апоян, Шушаник Арутюновна Армянская фортепианная музыка в досоветский период развития Արխիվացված 2017-10-13 Wayback Machine // Историко-филологический журнал: Сб. — Ереван, 1959. — С. 152.

[Галоян—2009——-12] Галоян, 2009

[13] Հայկական դաշնամուրային արվեստի պատմություն ։ 1850-1920 ։ Դասագիրք / Շ.Հ. Ափոյան.(չաշխատող հղում)

[14] ՀՀ Նախագահի հրամանագիրը

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]