Հարություն Ավգերյան
Հարություն Ավգերյան արմտ. հայ.՝ Յարութիւն Աւգերեան | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ծնվել է | հունիս 1774[1] Անկարա, Օսմանյան կայսրություն[1][2] |
| Մահացել է | նոյեմբերի 24, 1854[1][2] (80 տարեկան) Վենետիկ, Ավստրիական կայսրություն[1] |
| Բնակության վայր(եր) | Սուրբ Ղազար կղզի |
| Ազգություն | հայ |
| Մասնագիտություն | լեզվաբան, բառարանագիր և թարգմանիչ |
| Տիրապետում է լեզուներին | հայերեն[1], հունարեն[1], լատիներեն[1], եբրայերեն[1], իտալերեն[1], ֆրանսերեն[1], անգլերեն[1], հունգարերեն[1] և գերմաներեն[1] |
| Հայտնի աշակերտներ | Ջորջ Բայրոն[1] |
 Harutyun Avgeryan Վիքիպահեստում | |
Ավգերյան Հարություն (Յարութիւն Աւգերեան) (հունիս 1774[1], Անկարա, Օսմանյան կայսրություն[1][2] - նոյեմբերի 24, 1854[1][2], Վենետիկ, Ավստրիական կայսրություն[1]), հայ լեզվաբան, բառարանագիր, թարգմանիչ։ Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության անդամ։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծնվել է հունիսին, Անկյուրայում։ 1786 թվականին գնացել է Սուրբ Ղազար կղզի, գրեթե ամբողջ կյանքը Հարություն Ավգերյանն անցկացրել է այնտեղ։ Եղել է Ջորջ Բայրոնի հայերենի ուսուցիչը։
Տիրապետել է հունարենին, լատիներենին, եբրայերենին, իտալերենին, ֆրանսերենին, անգլերենին, հունգարերենին, գերմաներենինե թուրքերենին։ Ավգերյանի լեզվագիտական կարողությունները լիարժեք կերպով դրսևորվել են բառարանագրության բնագավառում։ Նա կազմել է ֆրանսերեն-հայերեն, հայերեն-ֆրանսերեն-թուրքերեն, անգլերեն-հայերեն, հայերեն-անգլերեն բառարանները, ձգտել հայերին հաղորդակից դարձնել Եվրոպայում գիտության նվաճումներին, օտարներին սովորեցնել հայերեն։
Աշխատություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լեզվաբանական տեսակետից Ավգերյանի ամենաարժեքավոր գործը՝
|
«Բացտրութիան չափուց և կշռոց նախնեաց, առաջնորդությամբ Եպիփանու, Խորենացու և Շիրակացու» (1821) | 
|
աշխատությունն է, ուր ամփոփելով Եպիփանես Կիպրացու (4-րդ դար), Մովսես Խորենացու և Անանիա Շիրակացու աշխատանքները, պարզել է, որ Շիրակացին օգտվել է առաջին երկուսից, տվել է նախնիների չափերի ու կշիռների բացատրությունը։ ժամանակի չափու կշռի միավորների ֆրանսերեն անվանումները տրված են հայերեն, իսկ հայերենները՝ թուրքերեն համարժեքներով։
Աշխատության մեջ ստուգաբանված են պարսկերենից, հունարենից և այլ լեզուներից փոխառված 124 բառ։ Ավգերյանը, Ջորջ Բայրոնի հետ, կազմել և հրատարակել է անգլերեն-հայերեն (1817), հայերեն-անգլերեն (1819) քերականության ձեռնարկներ։
Հայտնի է եղել նաև որպես հմուտ թարգմանիչ, առաջին անգամ հայերենի (գրաբար) է թարգմանել Ջ. Սիլտոնի «Դրախտկորուսեալ»-ը (1824), իտալերեն՝ Ներսես Լամբրոնացու «Ատենաբանութիուն»-ը (1812), Ներսես Շնորհալու «Հավատով խոստովանիմ»-ը (1823)։ Ձեռագիրվիճակում թողել է գերմաներեն-հայերեն և հունարեն-հայերեն բառարաններ։ Մահացել է նոյեմբերի 24-ին, Վենետիկում։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
Արտաքին յղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Բառարան Անգղիարէն եւ Հայերէն, Հայր Յարութիւն Վ. Աւգերեան։ Մխիթարեանց Տպարան, Վենետիկ, 1868։
- Բառարան Հայերէն եւ Անգղիերէն, Հայր Յարութիւն Վ. Աւգերեան։ Մխիթարեանց Տպարան, Վենետիկ, 1825։
- Բառարան Անգղիարէն եւ Հայերէն, Հայր Յարութիւն Վ. Աւգերեան։ Մխիթարեանց Տպարան, Վենետիկ, 1821։
 | Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հարություն Ավգերյան» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հարություն Ավգերյան» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 608)։ 
|