Ֆրենսիս Առնոլդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ֆրենսիս Առնոլդ
անգլ.՝ Frances Arnold
Frances Arnold EM1B5985 (44417097880).jpg
Ծնվել էհուլիսի 25, 1956(1956-07-25)[1] (66 տարեկան)
Փիթսբուրգ, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[2]
ՔաղաքացիությունFlag of the United States.svg ԱՄՆ
Մասնագիտությունկենսաքիմիկոս, գյուտարար, համալսարանի դասախոս, ճարտարագետ, ուսուցչուհի և international forum participant
ԳործակիցԿալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտ[3]
Հաստատություն(ներ)Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտ[4]
Գործունեության ոլորտchemical engineering?
ԱնդամակցությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[5], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ճարտարագիտական ազգային ակադեմիա, Բժշկության ազգային ակադեմիա (ԱՄՆ) և Լոնդոնի թագավորական ընկերություն[6]
Ալմա մատերՓրինսթոնի համալսարան (1979), Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի (1985) և Taylor Allderdice High School?
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր[7] (1985)
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն
Գիտական ղեկավարHarvey Warren Blanch?[8]
Եղել է գիտական ղեկավարHuimin Zhao?, Jesse D. Bloom?[8] և David Allan Drummond?[8]
Պարգևներ

Տեխնոլոգիայի և նորարարության ասպարեզի ազգային մեդալ

[9]

Չարլզ Ստարկ Դրեյպերի մրցանակ

Հազարամյակի տեխնոլոգիական մրցանակ

[10][11]

Գարվան-Օլին մեդալ

[12]

FASEB Excellence in Science Award?

Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ

Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ

[13]

Raymond and Beverly Sackler Prize in Convergence Research?

Նվաճումների մրցանակ

Մեծ Բրիտանիայի Արքայական ինժեներական ակադեմիայի անդամ

100 կին

[14]

Fellow of the American Institute for Medical and Biological Engineering?

Բաուերի մրցանակ գիտության բնագավառում ունեցած ձեռքբերումների համար

[15]

Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ

Բենջամին Ֆրանկլինի մեդալ

ԱՄՆ Գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ

[5]

Ամերիկյան գիտության զարգացմանն օժանդակող միության անդամ

Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ

[6]

Packard Fellowship for Science and Engineering?

[16] և

Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոցի պատվավոր դոկտոր

[17]
Ամուսին(ներ)Jay Bailey?
ՀայրWilliam Howard Arnold?
Կայքche.caltech.edu/faculty/arnold_f/index.html​(անգլ.)
Commons-logo.svg Frances Arnold Վիքիպահեստում

Ֆրենսիս Համիլթոն Առնոլդ (անգլ.՝ Frances Hamilton Arnold, հուլիսի 25, 1956(1956-07-25)[1], Փիթսբուրգ, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[2])[18], ամերիկացի քիմիկոս-ինժեներ, Նոբելյան դափնեկիր։ Կալիֆորնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (Caltech) Քիմիական ճարտարագիտության, կենսաճարտարագիտության և կենսաքիմիայի պրոֆեսոր։ 2018 թվականին պարգևատրվել է Քիմիայի Նոբելյան մրցանակով՝ ֆերմենտների ուղղորդված Էվոլյուցիայի համար։

Վաղ կյանք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առնոլդը ծնվել է 1956 թվականին ԱՄՆ Փենսիլվանիա նահանգի Էջվուդ համայնքում, Ջոզեֆին Ինմանի (ծննդյան անունը՝ Ռությո) և միջուկային ֆիզիկոս Ուիլյամ Հովարդ Առնոլդի ընտանիքում, գեներալ-լեյտենանտ Ուիլյամ Հովարդ Առնոլդի թոռնուհին է[19]։ Մեծացել է Պիտսբուրգ քաղաքի Էջվուդ արվարձանում և Փիթսբուրգի Շեդիսայդ և Սկյուռների բլուր շրջաններում։ 1974 թվականին ավարտել է քաղաքի Taylor Allderdice ավագ դպրոցը[20]։ Ավագ դպրոցում սովորելու տարիներին ավտոստոպ տարբերակով հասնում էր Վաշինգտոն՝ բողոքելու Վիետնամական պատերազմի դեմ, ապրում էր իր վաստակածով՝ տեղական ջազ ակումբում աշխատելով որպես կոկտեյլ մատուցող, ինչպես նաև տաքսու վարորդ[21]։

1979 թվականին Առնոլդն ավարտել է Փրինսթոնի համալսարանի մեքենաշինական և ավիա-տեխնիկայի բաժինը և ստացել գիտության բակալավրի աստիճան, զբաղվել է արևային էներգիայի հետազոտությամբ[22]։ Բացի պահանջվող դասընթացները, ուսանել է նաև տնտեսագիտություն, ռուսերեն և իտալերեն, տեսլականում ունենալով դիվանագետ կամ գործադիր տնօրեն դառնալու միտքը, ինչպես նաև մտադրություն է ունեցել միջազգային հարաբերությունների բնագավառում աստիճան ստանալու մասին[23]։ Երկրորդ կուրսից հետո մեկնել է Իտալիա, աշխատել միջուկային ռեակտորի մասեր արտադրող գործարանում, այնուհետև վերադարձել է ավարտելու ուսումը[24]։ Վերադառնալով Փրինսթոն՝ սկսել է ուսումնասիրությունները Փրինսթոնի Էներգետիկայի և շրջակա միջավայրի հետազոտությունների կենտրոնում, որտեղ գիտնականների և ինժեներների խումբը ղեկավարում էր Ռոբերտ Հ. Սոկոլովը՝ աշխատելով կայուն էներգիայի աղբյուրների ստեղծման համար, թեմա, որն առանցքային էր դառնալու Առնոլդի հետագա աշխատանքի համար[24]։

1979 թվականին Փրինսթոնի համալսարանն ավարտելուց հետո Առնոլդը Հարավային Կորեայում, Բրազիլիայում և Կոլորադոյի արևային էներգիայի հետազոտությունների ինստիտուտում աշխատել է որպես ինժեներ[24]։ Արևային էներգետիկայի գիտահետազոտական ինստիտուտում (այժմ` Վերականգնվող էներգիայի ազգային լաբորատորիա) աշխատել է հեռավոր վայրերում արևային էներգիայի կառույցների նախագծման վրա և օգնել է գրելու ՄԱԿ-ի պաշտոնաթերթերը[23]։

Այնուհետև ընդունվել է Կալիֆոռնիայի համալսարան, որտեղից 1985 թվականին ստացել է քիմիկոս-ինժեների դոկտորական աստիճան[24][25][26]։ Ատենախոսական աշխատանքը կատարել է Հարվեյ Ուորեն Բլանխի լաբորատորիայում, ուսումնասիրել քրոմատագրաֆիայի տեխնիկան[25][27]։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոկտորական ատենախոսությունը պաշտպանելուց հետո Առնոլդն ավարտել է Բերքլիի կենսաֆիզիկայի ասպիրանտուրան[28]։ 1986 թվականին որպես հայցորդ միացել է Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի թիմին։ 1986 թվականին եղել է պրոֆեսորի ասիստենտ, 1992 թվականին՝ դոցենտ, 1996 թվականին՝ պրոֆեսոր։ 2000 թվականին կոչվել է Քիմիական ճարտարագիտության, կենսաճարտարագիտության և կենսաքիմիայի Դիք և Բարբարա Դիքինսոն պրոֆեսոր, 2017 թվականից՝ Լայնուս Կարլ Փոլինգ պրոֆեսոր[29]։ 2013 թվականին նշանակվել է Կալթեք Դոննա և Բենջամին Մ. Ռոզենի անվան կենսաճարտարագիտական կենտրոնի տնօրեն[29]։

Առնոլդը Բիոէներգիայի միասնական ինստիտուտի խորհրդատվական խորհրդի և Գիտության և ճարտարագիտության բնագավառում Փաքարդի ասոցիացիայի անդամ է, աշխատում է Աբդուլահ թագավորի անվան գիտության և տեխնոլոգիայի համալսարանի (KAUST) նախագահի խորհրդատվական խորհրդում։ Եղիսաբեթ թագուհու ճարտարագիտության բնագավառի մրցանակի հանձնման կազմի դատավոր է։ Աշխատել է ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի գիտության և ժամանցի փոխանակման միության հետ`օգնելու հոլիվուդյան սցենարիստներին ճշգրիտ կերպով նկարագրել գիտական թեմաները[30]։

40-ից ավելի ԱՄՆ արտոնագրերի համահեղինակ է[26]։ Համահիմնադրել է վերականգնվող ռեսուրսներից վառելիք և քիմիական նյութեր արտադրող Gevo, Inc. ընկերությունը[26]։ 2013 թվականին իր երկու նախկին ուսանողներ՝ Պիտեր Մայնհոլդի և Պեդրո Կոելհոյի հետ համահիմնադրել են Provivi ընկերությունը, որը մշակել է բույսերի պաշտպանության համար թունաքիմիկատների այլընտրանքային հետազոտություններ[26][31]։ 2016 թվականից հանդես է գալիս Illumina Inc.-ի գենոմիկայի ընկերության կորպորատիվ խորհրդի կազմում[32][33]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Munzinger Personen (գերմ.)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 ՅուԹյուբ(բազմ․) — 2005.
  3. ↑ Davos 2013 Participant List
  4. ↑ https://www.cce.caltech.edu/people/frances-h-arnold
  5. ↑ 5,0 5,1 http://www.nasonline.org/member-directory/members/2534069.html
  6. ↑ 6,0 6,1 https://royalsociety.org/news/2020/04/outstanding-scientists-elected-as-fellows-and-foreign-members-of-the-royal-society/
  7. ↑ http://www.che.caltech.edu/faculty/arnold_f/index.html
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  9. ↑ https://www.nationalmedals.org/laureates
  10. ↑ https://phys.org/news/2016-05-biochemist-award-rewriting-dna-mimic.html
  11. ↑ https://taf.fi/millennium-technology-prize/winner-2016/
  12. ↑ https://www.acs.org/content/acs/en/funding-and-awards/awards/national/bytopic/francis-p-garvan-john-m-olin-medal.html
  13. ↑ https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2018/summary/
  14. ↑ https://www.bbc.com/news/world-46225037
  15. ↑ https://www.fi.edu/laureates/frances-h-arnold
  16. ↑ https://www.packard.org/what-we-fund/science/packard-fellowships-for-science-and-engineering/fellowship-directory/arnold-frances-h/
  17. ↑ https://ethz.ch/de/die-eth-zuerich/portraet/auszeichnungen/ehrenraete-und-ehrendoktoren.html
  18. ↑ "Francis H. Arnold – Facts – 2018". NobelPrize.org. Nobel Media AB
  19. ↑ Memorial Tributes։ National Academies Press։ September 26, 2017։ ISBN 978-0-309-45928-0։ doi:10.17226/24773 
  20. ↑ Guarino Ben (October 3, 2018)։ «'Her work is incredible': Pittsburgh native Frances Arnold shares Nobel Prize in chemistry»։ Pittsburgh Post-Gazette 
  21. ↑ Kharif Olga (March 15, 2012)։ «Frances Arnold's Directed Evolution»։ Bloomberg Businessweek։ Վերցված է September 1, 2012 
  22. ↑ «Princeton engineering alumna Frances Arnold wins Nobel Prize in Chemistry»։ Princeton University (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-04 
  23. ↑ 23,0 23,1 Ouellette Jennifer (2013-03-08)։ «The Director of Evolution»։ Slate (en-US)։ ISSN 1091-2339։ Վերցված է 2018-10-05 
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 24,3 «Evolution Gets an Assist»։ Princeton Alumni Weekly (անգլերեն)։ 2014-10-17։ Վերցված է 2018-10-05 
  25. ↑ 25,0 25,1 Arnold Frances Hamilton (1985)։ Design and Scale-Up of Affinity Separations) (PhD)։ University of California, Berkeley։ OCLC 910485566 – via ProQuest։ (subscription required (help)) 
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 26,3 «Frances H. Arnold»։ NAE Website։ Վերցված է 2018-10-03 
  27. ↑ «A to G | Harvey W. Blanch»։ stage.cchem.berkeley.edu (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-03 
  28. ↑ «Interview with Frances H. Arnold – Design by Evolution»։ www.chemistryviews.org (անգլերեն)։ Վերցված է October 3, 2018 
  29. ↑ 29,0 29,1 «Frances Arnold Wins 2018 Nobel Prize in Chemistry | Caltech»։ The California Institute of Technology (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-04 
  30. ↑ «Frances Arnold's directed evolution»։ American Association for the Advancement of Science (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-03 
  31. ↑ Freeman David (2016-05-31)։ «Meet The Woman Who Launched A New Field of Scientific Study»։ Huffington Post (en-US)։ Վերցված է 2018-10-04 
  32. ↑ «This Nobel winner lost a son and two husbands and survived cancer»։ NBC News (en-US)։ Վերցված է 2018-10-05 
  33. ↑ «Board of Directors»։ Illumina (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-08 
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆրենսիս_Առնոլդ&oldid=8490494» էջից