Ֆրենսիս Առնոլդ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
Ֆրենսիս Առնոլդ
Frances Arnold 2012.png
Ծնվել էհուլիսի 25, 1956(1956-07-25) (62 տարեկան)
Փիթսբուրգ, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[1]
ՔաղաքացիությունFlag of the United States.svg ԱՄՆ
Մասնագիտությունկենսաքիմիկոս, գյուտարար, համալսարանի պրոֆեսոր, ճարտարագետ, հետազոտող և ուսուցչուհի
Հաստատություն(ներ)Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտchemical engineering
ԱնդամակցությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[2], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ճարտարագիտական ազգային ակադեմիա և Բժշկության ազգային ակադեմիա (ԱՄՆ)
Ալմա մատերՓրինսթոնի համալսարան և Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր[3] (1985)
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն
Եղել է գիտական ղեկավարHuimin Zhao
ՊարգևներՏեխնոլոգիայի և նորարարության ասպարեզի ազգային մեդալ[4] Charles Stark Draper Prize Millennium Technology Prize[5][6] Գարվան-Օլին մեդալ[7] FASEB Excellence in Science Award Ազգային գյուտարարների փառքի սրահ[8] Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ[9] Raymond and Beverly Sackler Prize in Convergence Research Achievement Award Fellow of the Royal Academy of Engineering 100 կին[10] Fellow of the American Institute for Medical and Biological Engineering Bower Award and Prize for Achievement in Science[11] Fellow of the American Academy of Arts and Sciences Բենջամին Ֆրանկլինի մեդալ Member of the National Academy of Sciences of the United States և Fellow of the AAAS
Ամուսին(ներ)Jay Bailey
ՀայրWilliam Howard Arnold
Կայքche.caltech.edu/faculty/arnold_f/index.html
Frances Arnold Վիքիպահեստում

Ֆրենսիս Համիլթոն Առնոլդ (անգլ.՝ Frances Hamilton Arnold, հուլիսի 25, 1956(1956-07-25), Փիթսբուրգ, Փենսիլվանիա, ԱՄՆ[1])[12], ամերիկացի քիմիկոս-ինժեներ, Նոբելյան դափնեկիր: Կալիֆորնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի (Caltech) Քիմիական ճարտարագիտության, կենսաճարտարագիտության և կենսաքիմիայի պրոֆեսոր: 2018 թվականին պարգևատրվել է Քիմիայի Նոբելյան մրցանակով՝ ֆերմենտների ուղղորդված Էվոլյուցիայի համար:

Վաղ կյանք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առնոլդը ծնվել է 1956 թվականին ԱՄՆ Փենսիլվանիա նահանգի Էջվուդ համայնքում, Ջոզեֆին Ինմանի (ծննդյան անունը՝ Ռությո) և միջուկային ֆիզիկոս Ուիլյամ Հովարդ Առնոլդի ընտանիքում, գեներալ-լեյտենանտ Ուիլյամ Հովարդ Առնոլդի թոռնուհին է[13]: Մեծացել է Պիտսբուրգ քաղաքի Էջվուդ արվարձանում և Փիթսբուրգի Շեդիսայդ և Սկյուռների բլուր շրջաններում: 1974 թվականին ավարտել է քաղաքի Taylor Allderdice ավագ դպրոցը[14]: Ավագ դպրոցում սովորելու տարիներին ավտոստոպ տարբերակով հասնում էր Վաշինգտոն՝ բողոքելու Վիետնամական պատերազմի դեմ, ապրում էր իր վաստակածով՝ տեղական ջազ ակումբում աշխատելով որպես կոկտեյլ մատուցող, ինչպես նաև տաքսու վարորդ[15]:

1979 թվականին Առնոլդն ավարտել է Փրինսթոնի համալսարանի մեքենաշինական և ավիա-տեխնիկայի բաժինը և ստացել գիտության բակալավրի աստիճան, զբաղվել է արևային էներգիայի հետազոտությամբ[16]: Բացի պահանջվող դասընթացները, ուսանել է նաև տնտեսագիտություն, ռուսերեն և իտալերեն, տեսլականում ունենալով դիվանագետ կամ գործադիր տնօրեն դառնալու միտքը, ինչպես նաև մտադրություն է ունեցել միջազգային հարաբերությունների բնագավառում աստիճան ստանալու մասին[17]: Երկրորդ կուրսից հետո մեկնել է Իտալիա, աշխատել միջուկային ռեակտորի մասեր արտադրող գործարանում, այնուհետև վերադարձել է ավարտելու ուսումը[18]: Վերադառնալով Փրինսթոն՝ սկսել է ուսումնասիրությունները Փրինսթոնի Էներգետիկայի և շրջակա միջավայրի հետազոտությունների կենտրոնում, որտեղ գիտնականների և ինժեներների խումբը ղեկավարում էր Ռոբերտ Հ. Սոկոլովը՝ աշխատելով կայուն էներգիայի աղբյուրների ստեղծման համար, թեմա, որն առանցքային էր դառնալու Առնոլդի հետագա աշխատանքի համար[18]:

1979 թվականին Փրինսթոնի համալսարանն ավարտելուց հետո Առնոլդը Հարավային Կորեայում, Բրազիլիայում և Կոլորադոյի արևային էներգիայի հետազոտությունների ինստիտուտում աշխատել է որպես ինժեներ[18]: Արևային էներգետիկայի գիտահետազոտական ինստիտուտում (այժմ` Վերականգնվող էներգիայի ազգային լաբորատորիա) աշխատել է հեռավոր վայրերում արևային էներգիայի կառույցների նախագծման վրա և օգնել է գրելու ՄԱԿ-ի պաշտոնաթերթերը[17]:

Այնուհետև ընդունվել է Կալիֆոռնիայի համալսարան, որտեղից 1985 թվականին ստացել է քիմիկոս-ինժեների դոկտորական աստիճան[19][20][18]: Ատենախոսական աշխատանքը կատարել է Հարվեյ Ուորեն Բլանխի լաբորատորիայում, ուսումնասիրել քրոմատագրաֆիայի տեխնիկան[19][21]:

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոկտորական ատենախոսությունը պաշտպանելուց հետո Առնոլդն ավարտել է Բերքլիի կենսաֆիզիկայի ասպիրանտուրան[22]: 1986 թվականին որպես հայցորդ միացել է Կալիֆոռնիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտի թիմին: 1986 թվականին եղել է պրոֆեսորի ասիստենտ, 1992 թվականին՝ դոցենտ, 1996 թվականին՝ պրոֆեսոր: 2000 թվականին կոչվել է Քիմիական ճարտարագիտության, կենսաճարտարագիտության և կենսաքիմիայի Դիք և Բարբարա Դիքինսոն պրոֆեսոր, 2017 թվականից՝ Լայնուս Կարլ Փոլինգ պրոֆեսոր[23]: 2013 թվականին նշանակվել է Կալթեք Դոննա և Բենջամին Մ. Ռոզենի անվան կենսաճարտարագիտական կենտրոնի տնօրեն[23]:

Առնոլդը Բիոէներգիայի միասնական ինստիտուտի խորհրդատվական խորհրդի և Գիտության և ճարտարագիտության բնագավառում Փաքարդի ասոցիացիայի անդամ է, աշխատում է Աբդուլահ թագավորի անվան գիտության և տեխնոլոգիայի համալսարանի (KAUST) նախագահի խորհրդատվական խորհրդում: Եղիսաբեթ թագուհու ճարտարագիտության բնագավառի մրցանակի հանձնման կազմի դատավոր է: Աշխատել է ԱՄՆ գիտությունների ազգային ակադեմիայի գիտության և ժամանցի փոխանակման միության հետ`օգնելու հոլիվուդյան սցենարիստներին ճշգրիտ կերպով նկարագրել գիտական թեմաները[24]:

40-ից ավելի ԱՄՆ արտոնագրերի համահեղինակ է[20]: Համահիմնադրել է վերականգնվող ռեսուրսներից վառելիք և քիմիական նյութեր արտադրող Gevo, Inc. ընկերությունը[20]: 2013 թվականին իր երկու նախկին ուսանողներ՝ Պիտեր Մայնհոլդի և Պեդրո Կոելհոյի հետ համահիմնադրել են Provivi ընկերությունը, որը մշակել է բույսերի պաշտպանության համար թունաքիմիկատների այլընտրանքային հետազոտություններ[20][25]: 2016 թվականից հանդես է գալիս Illumina Inc.-ի գենոմիկայի ընկերության կորպորատիվ խորհրդի կազմում[26][27]:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 ՅուԹյուբ — 2005.
  2. ↑ http://www.nasonline.org/member-directory/members/2534069.html
  3. ↑ http://www.che.caltech.edu/faculty/arnold_f/index.html
  4. ↑ https://www.nationalmedals.org/laureates
  5. ↑ https://phys.org/news/2016-05-biochemist-award-rewriting-dna-mimic.html
  6. ↑ https://taf.fi/millennium-technology-prize/winner-2016/
  7. ↑ https://www.acs.org/content/acs/en/funding-and-awards/awards/national/bytopic/francis-p-garvan-john-m-olin-medal.html
  8. ↑ https://www.invent.org/inductees/frances-arnold
  9. ↑ https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/2018/summary/
  10. ↑ https://www.bbc.com/news/world-46225037
  11. ↑ https://www.fi.edu/laureates/frances-h-arnold
  12. ↑ "Francis H. Arnold – Facts – 2018". NobelPrize.org. Nobel Media AB
  13. ↑ Memorial Tributes։ National Academies Press։ September 26, 2017։ ISBN 978-0-309-45928-0։ doi:10.17226/24773 
  14. ↑ Guarino Ben (October 3, 2018)։ «'Her work is incredible': Pittsburgh native Frances Arnold shares Nobel Prize in chemistry»։ Pittsburgh Post-Gazette 
  15. ↑ Kharif Olga (March 15, 2012)։ «Frances Arnold's Directed Evolution»։ Bloomberg Businessweek։ Վերցված է September 1, 2012 
  16. ↑ «Princeton engineering alumna Frances Arnold wins Nobel Prize in Chemistry»։ Princeton University (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-04 
  17. ↑ 17,0 17,1 Ouellette Jennifer (2013-03-08)։ «The Director of Evolution»։ Slate (en-US)։ ISSN 1091-2339։ Վերցված է 2018-10-05 
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 «Evolution Gets an Assist»։ Princeton Alumni Weekly (անգլերեն)։ 2014-10-17։ Վերցված է 2018-10-05 
  19. ↑ 19,0 19,1 Arnold Frances Hamilton (1985)։ Design and Scale-Up of Affinity Separations) (PhD)։ University of California, Berkeley։ OCLC 910485566 – via ProQuest։ (subscription required (help)) 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 «Frances H. Arnold»։ NAE Website։ Վերցված է 2018-10-03 
  21. ↑ «A to G | Harvey W. Blanch»։ stage.cchem.berkeley.edu (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-03 
  22. ↑ «Interview with Frances H. Arnold – Design by Evolution»։ www.chemistryviews.org (անգլերեն)։ Վերցված է October 3, 2018 
  23. ↑ 23,0 23,1 «Frances Arnold Wins 2018 Nobel Prize in Chemistry | Caltech»։ The California Institute of Technology (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-04 
  24. ↑ «Frances Arnold's directed evolution»։ American Association for the Advancement of Science (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-03 
  25. ↑ Freeman David (2016-05-31)։ «Meet The Woman Who Launched A New Field of Scientific Study»։ Huffington Post (en-US)։ Վերցված է 2018-10-04 
  26. ↑ «This Nobel winner lost a son and two husbands and survived cancer»։ NBC News (en-US)։ Վերցված է 2018-10-05 
  27. ↑ «Board of Directors»։ Illumina (անգլերեն)։ Վերցված է 2018-10-08 
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
BIBSYS: 90982668 · GND: 128524359 · ISNI: 0000 0000 5636 7339 · LCCN: n88666692 · LNB: 000018882 · NKC: jcu2011643871 · NTA: 204239486 · NUKAT: n99024115 · SUDOC: 076398129 · VIAF: 79529046
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆրենսիս_Առնոլդ&oldid=6316422» էջից